10 10

102 102

Isa. LI, Isa. LI,

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

non intelligitur de potentia absoluta, sed non intelligitur de potentia absoluta, sed ordinata per consilium, quod est dispo- ordinata per consilium, quod est dispo- sitio immobilis futurorum. Quia sicut sitio immobilis futurorum. Quia sicut Judæos suscitavit de centenario et no- Judæos suscitavit de centenario et no- nagenario (propter quod Abraham dici- nagenario (propter quod Abraham dici- tur petra, et vulva Saræ caverna laci, tur petra, et vulva Saræ caverna laci, 1 Attendite ad petram unde 1 Attendite ad petram unde excisi estis, et ad cavernam laci, de qua excisi estis, et ad cavernam laci, de qua præcisi estis), ita adhuc eadem potentia præcisi estis), ita adhuc eadem potentia potest suscitare et hos filios. Matth. XXI, potest suscitare et hos filios. Matth. XXI, 43 Auferetur a vobis regnum Dei, et 43 Auferetur a vobis regnum Dei, et dabitur genti facienti fructus ejus. Ma- dabitur genti facienti fructus ejus. Ma- lach. 1, 11 Ab ortu solis usque ad oc- lach. 1, 11 Ab ortu solis usque ad oc- casum, magnum est nomen meum in casum, magnum est nomen meum in gentibus. Et præmittit, y. 10: Non est gentibus. Et præmittit, y. 10: Non est mihi voluntas in vobis, dicit Dominus mihi voluntas in vobis, dicit Dominus exercituum et munus non suscipiam de exercituum et munus non suscipiam de manu vestra. Hic sensus confirmatur ex manu vestra. Hic sensus confirmatur ex Glossa quæ dicit, quod « in hujus rei Glossa quæ dicit, quod « in hujus rei « testimonium Deus de Sara genuit « testimonium Deus de Sara genuit « filium. » Et est locutio impropria : « filium. » Et est locutio impropria : quia corporalis (alias, carnalis) actus quia corporalis (alias, carnalis) actus non refertur in Deum. Unde sensus est: non refertur in Deum. Unde sensus est: Fecit de potentia sua quod nascere- Fecit de potentia sua quod nascere- tur, etc. tur, etc.

« Jam enim securis ad radicem ar- « Jam enim securis ad radicem ar- borum posita est. Omnis ergo arbor borum posita est. Omnis ergo arbor quæ non facit fructum bonum excide- quæ non facit fructum bonum excide- tur, et in ignem mittetur. » tur, et in ignem mittetur. »

ambo illa ad Pontifices devoluta fuerunt, ambo illa ad Pontifices devoluta fuerunt, et illi ad impietatem se converterant. et illi ad impietatem se converterant. Raro autem in Scriptura comparatur Raro autem in Scriptura comparatur sententia securi. Et comparatio est ad sententia securi. Et comparatio est ad similitudinem præcisionis, et sæpius similitudinem præcisionis, et sæpius comparatur gladio. Job, xix, 29: Fugite comparatur gladio. Job, xix, 29: Fugite a facie gladii,quoniam ultor iniquitatum a facie gladii,quoniam ultor iniquitatum gladius est et scitote esse judicium. gladius est et scitote esse judicium. Isa. XXVII, 1: Visitabit Dominus in gla- Isa. XXVII, 1: Visitabit Dominus in gla- dio suo duro, et grandi, et forti, super dio suo duro, et grandi, et forti, super Leviathan, serpentem vectem, et super Leviathan, serpentem vectem, et super Leviathan, serpentem tortuosum. Apoca- Leviathan, serpentem tortuosum. Apoca- lyp. 1, 16 De ore ejus gladius utraque lyp. 1, 16 De ore ejus gladius utraque parte acutus exibat. parte acutus exibat.

« Omnis ergo arbor, quæ non facit « Omnis ergo arbor, quæ non facit fructum bonum. »> fructum bonum. »>

Infra, VII, 17: Mala arbor fructus Infra, VII, 17: Mala arbor fructus malos facit. Sapient. IV, 5: Fructus illo- malos facit. Sapient. IV, 5: Fructus illo- rum inutiles, et acerbi ad manducan- rum inutiles, et acerbi ad manducan- dum. dum.

<< Excidetur. » << Excidetur. »

Luc. XIII, 7: Succide illam ut quid Luc. XIII, 7: Succide illam ut quid etiam terram occupat? Duplici enim ex etiam terram occupat? Duplici enim ex causa exciditur, scilicet, si nullos, et si causa exciditur, scilicet, si nullos, et si malos fructus facit. Ezechiel. XVII, 9: malos fructus facit. Ezechiel. XVII, 9: Nonne radices ejus evellet, et fructus ejus Nonne radices ejus evellet, et fructus ejus distringet, et siccabit omnes pamites ger- distringet, et siccabit omnes pamites ger- minis ejus, et arescet? Daniel. IV, 10 et minis ejus, et arescet? Daniel. IV, 10 et 11 Ecce vigil, et sanctus de cœlo descen- 11 Ecce vigil, et sanctus de cœlo descen-

Ecce pars illa, in qua comminatur ju- dit. Clamavit fortiter, et sic ait: Succidi- Ecce pars illa, in qua comminatur ju- dit. Clamavit fortiter, et sic ait: Succidi- dicium futurum. dicium futurum.

Et duo dicit primo, impendentem Et duo dicit primo, impendentem malis Dei (alias, divini) judicii senten- malis Dei (alias, divini) judicii senten- tiam. Secundo, judicii illius pœnam. tiam. Secundo, judicii illius pœnam. Primum dicit sub metaphora, in qua Primum dicit sub metaphora, in qua comparat sententiam securi, et condem- comparat sententiam securi, et condem- nandos comparat arbori, et præcipue nandos comparat arbori, et præcipue Synagogam, cui tunc impendebat secu- Synagogam, cui tunc impendebat secu- ris. Et ex modo loquendi dicit exstirpan- ris. Et ex modo loquendi dicit exstirpan- dam esse funditus Synagogam a radici- dam esse funditus Synagogam a radici- bus quæ radix fuit regnum in parte una, bus quæ radix fuit regnum in parte una, ad legis observantiam cogens: et sacer- ad legis observantiam cogens: et sacer- dotium in parte altera, legem docens, et dotium in parte altera, legem docens, et sacramenta legis exhibens. Quæ duo in sacramenta legis exhibens. Quæ duo in proximo excidenda fuerunt, quia jam proximo excidenda fuerunt, quia jam

te arborem, et præcidite ramos ejus : ex- te arborem, et præcidite ramos ejus : ex- cutite folia ejus, et dispergite fructus ejus. cutite folia ejus, et dispergite fructus ejus.

« Et in ignem mittetur. » « Et in ignem mittetur. »

1 ad Corinth. 111, 13: Uniuscujusque 1 ad Corinth. 111, 13: Uniuscujusque opus quale sit, ignis probabit. Isa. xxx, opus quale sit, ignis probabit. Isa. xxx, 33 Præparata est ab heri Topheth, a 33 Præparata est ab heri Topheth, a rege praparata, profunda, et dilatata. rege praparata, profunda, et dilatata. Nutrimenta ejus, ignis et ligna multa : Nutrimenta ejus, ignis et ligna multa : flatus Domini sicut torrens sulphuris flatus Domini sicut torrens sulphuris succendens eam. Joan. xv, 6: Mittetur succendens eam. Joan. xv, 6: Mittetur foras sicut palmes, et arescet, et colligent foras sicut palmes, et arescet, et colligent et in ignem mittent, et ardet. et in ignem mittent, et ardet.

eum, eum,

IN EVANG. MATTHÆI, III-11. IN EVANG. MATTHÆI, III-11.

« Ego quidem baptizo vos in aqua « Ego quidem baptizo vos in aqua in pœnitentiam. >> in pœnitentiam. >>

zantem. zantem.

103 103

32 Numquid producis luciferum in 32 Numquid producis luciferum in tempore suo, sicut lucerna ante Domi- tempore suo, sicut lucerna ante Domi- num. Psal. cxxxi, 17: Paravi lucernam num. Psal. cxxxi, 17: Paravi lucernam

Hic incipit declarare interius bapti- Christo meo. Joan. v, 35: Joannes erat Hic incipit declarare interius bapti- Christo meo. Joan. v, 35: Joannes erat lucerna ardens, et lucens, sicut rex post lucerna ardens, et lucens, sicut rex post præconis vocem. Isa. LII, 8: Vox spe- præconis vocem. Isa. LII, 8: Vox spe- culatorum tuorum levaverunt vocem, culatorum tuorum levaverunt vocem, simul laudabunt, etc. Sicut judex post simul laudabunt, etc. Sicut judex post Præcursorem. Malach. 1, 1: Ecce mit- Præcursorem. Malach. 1, 1: Ecce mit- to Angelum meum, et præparabit, etc. to Angelum meum, et præparabit, etc.

Et dicit quatuor: primum est profes- Et dicit quatuor: primum est profes- sio sui officii. Secundum est, præemi- sio sui officii. Secundum est, præemi- nens dignitas Christi. Tertium est, effi- nens dignitas Christi. Tertium est, effi- cacia baptismatis Christi respectu baptis- cacia baptismatis Christi respectu baptis- matis Joannis. Quartum autem est, matis Joannis. Quartum autem est, examinatio futuri judicii. Et hæc patent examinatio futuri judicii. Et hæc patent per ordinem in littera. per ordinem in littera.

De primo dicit tria: actum, materiam, De primo dicit tria: actum, materiam, et finem baptismatis sui. et finem baptismatis sui.

Actum, quando dicit : Actum, quando dicit :

« Ego quidem baptizo vos. » « Ego quidem baptizo vos. »

Et actu assuefacio vos ad baptizationis Et actu assuefacio vos ad baptizationis Christi actum. Christi actum.

« In aqua. » « In aqua. »

<< Fortior me est. »> << Fortior me est. »>

Ecce fortitudo ad mundandum in bap- Ecce fortitudo ad mundandum in bap- tismo a peccato, quod vires ministravit tismo a peccato, quod vires ministravit diabolo. Matth. XII, 29, et Lucæ, x1, 21: diabolo. Matth. XII, 29, et Lucæ, x1, 21: Cum fortis armatus, etc. Numer. XXIII, Cum fortis armatus, etc. Numer. XXIII, 22 Cujus fortitudo similis est rhinoce- 22 Cujus fortitudo similis est rhinoce- rotis. Job, 1x, 19: Si fortitudo quæritur, rotis. Job, 1x, 19: Si fortitudo quæritur, robustissimus est. Joan. 1, 30: Post me robustissimus est. Joan. 1, 30: Post me venit vir, qui ante me factus est, etc. Isa. venit vir, qui ante me factus est, etc. Isa. XLIX, 24 Numquid tolletur a forti præ- XLIX, 24 Numquid tolletur a forti præ- da? aut quod a robusto captum fuerit, da? aut quod a robusto captum fuerit,

Et per hoc demonstro materiam bap- salvum esse poterit ? Isa. VIII, 3 : Voca Et per hoc demonstro materiam bap- salvum esse poterit ? Isa. VIII, 3 : Voca

tismatis. tismatis.

« In pœnitentiam. » « In pœnitentiam. »

Quod est mei baptismatis finis: quia Quod est mei baptismatis finis: quia cum non conferat gratiam, oportet pœni- cum non conferat gratiam, oportet pœni- tere, ut efficiamini ab baptismum Christi tere, ut efficiamini ab baptismum Christi idonei. Joan. 111, 23 Erat autem et idonei. Joan. 111, 23 Erat autem et Joannes baptizans in Ennon juxta Sa- Joannes baptizans in Ennon juxta Sa- lim, quia aquæ multæ erant illic, et lim, quia aquæ multæ erant illic, et veniebant, ad eum scilicet, et baptizantur. veniebant, ad eum scilicet, et baptizantur.

« Qui autem post me venturus est, « Qui autem post me venturus est, fortior mé est. >> fortior mé est. >>

Ecce secundum, in quo determinat- Ecce secundum, in quo determinat- præeminentem Christi dignitatem. præeminentem Christi dignitatem.

Et dicit tria, scilicet adventum Christi Et dicit tria, scilicet adventum Christi ad baptizandum, fortitudinem ejus ad ad baptizandum, fortitudinem ejus ad emundandum, et dignitatem ejus ad re- emundandum, et dignitatem ejus ad re- gendum et ditandum. gendum et ditandum.

De primo dicit : De primo dicit :

« Qui autem post me venturus est. » « Qui autem post me venturus est. »

Sicut sol post luciferum. Job, xXXVIII, Sicut sol post luciferum. Job, xXXVIII,

nomen ejus Accelera spolia detrahere, nomen ejus Accelera spolia detrahere, festina prædari. festina prædari.

« Cujus non sum dignus calceamen- « Cujus non sum dignus calceamen- ta portare. » ta portare. »

Ecce dignitas ad regendum et domi- Ecce dignitas ad regendum et domi- nandum. nandum.

Et notantur tria: unum in calceis, et Et notantur tria: unum in calceis, et unum in ligatura calceorum, et unum in unum in ligatura calceorum, et unum in lege discalceatorum. lege discalceatorum.

In portatura calceorum notatur humi- In portatura calceorum notatur humi- litas obsequii secundum litteram, et præ- litas obsequii secundum litteram, et præ- ratio Evangelii secundum usum. Et ratio Evangelii secundum usum. Et quoad humilitatem obsequii sensus est: quoad humilitatem obsequii sensus est: Non sum dignus ei humillimum obse- Non sum dignus ei humillimum obse- quium exhibere, sicut si ad portandum quium exhibere, sicut si ad portandum calceos deportarem. Quoad autem usum calceos deportarem. Quoad autem usum calneorum, calcei ab attritione, et pol- calneorum, calcei ab attritione, et pol- lutione, et frigore pedem defendunt: et lutione, et frigore pedem defendunt: et sic Evangelium quod portat Prædicator, sic Evangelium quod portat Prædicator, defendit ab attritione lassitudinis, et pol- defendit ab attritione lassitudinis, et pol- lutione concupiscentiæ, et a frigore cu- lutione concupiscentiæ, et a frigore cu- piditatis terrenæ, per quam refrigescit piditatis terrenæ, per quam refrigescit charitas. Ad Ephes. vi, 15: Calceati pe- charitas. Ad Ephes. vi, 15: Calceati pe-

104 104

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

des in præparatione Evangelii pacis. des in præparatione Evangelii pacis. Exod. xi, 11 Calceamenta habebitis in Exod. xi, 11 Calceamenta habebitis in pedibus. Cantic VII, 1 Quam pulchri pedibus. Cantic VII, 1 Quam pulchri sunt gressus tui in calceamentis, filia sunt gressus tui in calceamentis, filia principis ! principis !

Secundum autem, calcei ligatura. Cal- Secundum autem, calcei ligatura. Cal- ceus est morticina pellis nostræ morta- ceus est morticina pellis nostræ morta- litatis, quam assumpsit Christus: pes litatis, quam assumpsit Christus: pes autem est divinitas, quam ad nos exten- autem est divinitas, quam ad nos exten- dit. Psal. LIX, 10: In Idumæam exten- dit. Psal. LIX, 10: In Idumæam exten- dam calceamentum meum. dam calceamentum meum.

Corrigia autem est unio divinæ natu- Corrigia autem est unio divinæ natu- ræ cum humana, quam solvere est ræ cum humana, quam solvere est pe- pe- netrare per intellectum resolventem, et netrare per intellectum resolventem, et scire qualis sit modus unionis, ad quod scire qualis sit modus unionis, ad quod non est dignus Joannes: qui tamen scivit non est dignus Joannes: qui tamen scivit per Spiritum revelantem. Joan. 1, 27: per Spiritum revelantem. Joan. 1, 27: Cujus ego non sum dignus ut solvam Cujus ego non sum dignus ut solvam ejus corrigiam calceamenti. Marc. 1, 7: ejus corrigiam calceamenti. Marc. 1, 7: Cujus ego non sum dignus procumbens Cujus ego non sum dignus procumbens solvere corrigiam calceamentorum ejus, solvere corrigiam calceamentorum ejus, secundum legem discalceati. secundum legem discalceati.

Attende quod, Deuteron. xxv, 5 et Attende quod, Deuteron. xxv, 5 et seq., lex est, quod si quis fratrum decedit seq., lex est, quod si quis fratrum decedit sine filio, frater defuncti præcipitur uxo- sine filio, frater defuncti præcipitur uxo- rem defuncti ducere, et primogenitum ex rem defuncti ducere, et primogenitum ex ea susceptum nomine defuncti fratris ea susceptum nomine defuncti fratris vocare, ne deleatur nomen ejus in Israel: vocare, ne deleatur nomen ejus in Israel: quam si forte ducere noluit, mulier quam si forte ducere noluit, mulier relicta defuncti talem in porta civitatis relicta defuncti talem in porta civitatis apud judices interpellavit: qui si moni- apud judices interpellavit: qui si moni- tus a judicibus, adhuc nolens eam duce- tus a judicibus, adhuc nolens eam duce- re perseveravit, mulier eum coram po- re perseveravit, mulier eum coram po- pulo discalceavit, et in faciem ejus spuit, pulo discalceavit, et in faciem ejus spuit, et vocabatur nomen domus ejus domus et vocabatur nomen domus ejus domus discalceati in Israel. Tamen, Ruth, iv, 8, discalceati in Israel. Tamen, Ruth, iv, 8, propinquus Elimelech et Noemi nolens propinquus Elimelech et Noemi nolens ducere Ruth, seipsum discalceavit, et ducere Ruth, seipsum discalceavit, et mulier in faciem ejus non spuit, ideo for- mulier in faciem ejus non spuit, ideo for- te, quia Ruth alienigena erat. Secundum te, quia Ruth alienigena erat. Secundum hanc igitur legem sensus est: Non sum hanc igitur legem sensus est: Non sum dignus solvere calceamentum Christo dignus solvere calceamentum Christo (alias, Christi), et sponsam suami Eccle- (alias, Christi), et sponsam suami Eccle- siam accipere, et nomen sponsi mihi siam accipere, et nomen sponsi mihi usurpare. Joan. 111, 29´: Qui habet spon- usurpare. Joan. 111, 29´: Qui habet spon- sam, sponsus est: amicus autem sponsi sam, sponsus est: amicus autem sponsi qui stat, et audit eum, gaudio gaudet qui stat, et audit eum, gaudio gaudet

1 Cf. Act. 11, 4. 1 Cf. Act. 11, 4.

propter vocem sponsi. Omnes istæ exposi- propter vocem sponsi. Omnes istæ exposi- tiones sunt in Glossa. tiones sunt in Glossa.

« Ipse vos baptizabit in Spiritu san- « Ipse vos baptizabit in Spiritu san- cto et igni. cto et igni.

" "

Ecce efficacia baptismi Christi in com- Ecce efficacia baptismi Christi in com- paratione ad baptismum Joannis. paratione ad baptismum Joannis.

Et tangit duo primum, quod actus Et tangit duo primum, quod actus veri baptismatis Christo est proprius. veri baptismatis Christo est proprius. Secundo, in quo consistit baptismatis Secundo, in quo consistit baptismatis verus effectus, sicut in causa agente. verus effectus, sicut in causa agente. De primo dicit : De primo dicit :

« Ipse. » « Ipse. »

Discretive non alius. Discretive non alius.

<< Vos baptizabit. << Vos baptizabit.

" "

Hoc est, charactere baptismi sigillabit: Hoc est, charactere baptismi sigillabit: quia character baptismi est illud, quod quia character baptismi est illud, quod est res, et sacramentum in baptismo. est res, et sacramentum in baptismo.

« In Spiritu sancto. » « In Spiritu sancto. »

Ecce in quo consistit effectus, sicut in Ecce in quo consistit effectus, sicut in

causa. causa.

Dicit autem duo: Spiritum gratiam Dicit autem duo: Spiritum gratiam conferentem interius, et ignem accen- conferentem interius, et ignem accen- dentem ad amorem. Vel, Spiritum vir- dentem ad amorem. Vel, Spiritum vir- tutibus replentem, et ignem probantem tutibus replentem, et ignem probantem per tribulationem. Vel melius, in Spiri- per tribulationem. Vel melius, in Spiri- tu conferente rem in baptismo conten- tu conferente rem in baptismo conten- tam, et causatam (alias, causantem). tam, et causatam (alias, causantem).

<< Et igni. »> << Et igni. »>

Quoad lucem irradiationis, quæ est Quoad lucem irradiationis, quæ est res significata, non contenta in baptismo. res significata, non contenta in baptismo. Act. 1, 5 Joannes quidem baptizavit Act. 1, 5 Joannes quidem baptizavit aqua, vos autem baptizabimini Spiritu aqua, vos autem baptizabimini Spiritu sancto non post multos hos dies. sancto non post multos hos dies.

Sed videtur falsum: quia non baptiza- Sed videtur falsum: quia non baptiza- vit in igne. RESPONSIO. Loquitur de igne vit in igne. RESPONSIO. Loquitur de igne qui descendit, quando Spiritus sanctus qui descendit, quando Spiritus sanctus datur ad robur, sicut nobis datur in con- datur ad robur, sicut nobis datur in con-

IN EVANG. MATTHÆI, III-12. IN EVANG. MATTHÆI, III-12.

firmatione quia et confirmatio est per- firmatione quia et confirmatio est per- fectio ultima baptizati. Manet fomes post fectio ultima baptizati. Manet fomes post baptismum et ex hoc debilitaretur miles baptismum et ex hoc debilitaretur miles Christi, nisi contra eum acciperet confir- Christi, nisi contra eum acciperet confir- mationem quod facit ignis, exsiccans mationem quod facit ignis, exsiccans concupiscentiam, et elevans cor ad spem, concupiscentiam, et elevans cor ad spem, et illuminans ad agenda, et accendens ad et illuminans ad agenda, et accendens ad amorem. Luc. XII, 49: Ignem veni mit- amorem. Luc. XII, 49: Ignem veni mit- tere, etc. Cantic. VIII, 6: Lampades ejus tere, etc. Cantic. VIII, 6: Lampades ejus lampades ignis atque flammarum. Isa. lampades ignis atque flammarum. Isa. LXII, 1 Egrediatur ut splendor justus LXII, 1 Egrediatur ut splendor justus ejus, et salvator ejus ut lampas accen- ejus, et salvator ejus ut lampas accen- datur. datur.

« Cujus ventilabrum in manu sua, « Cujus ventilabrum in manu sua, et permundabit aream suam: et con- et permundabit aream suam: et con- gregabit triticum suum in horreum, gregabit triticum suum in horreum, paleas autem comburet igni inexstin- paleas autem comburet igni inexstin- guibili. » guibili. »

Istud est ultimum de futuro judicio. Istud est ultimum de futuro judicio.

Et tangit quatuor: primum, quod sibi Et tangit quatuor: primum, quod sibi data est judiciaria potestas. Secundum, data est judiciaria potestas. Secundum, quod judicio discretionis judicabit, se- quod judicio discretionis judicabit, se- gregando malos a bonis. Tertium, quod gregando malos a bonis. Tertium, quod ad se congregabit bonos sicut fructum ad se congregabit bonos sicut fructum manentem. Quartum, quod vacuos a fru- manentem. Quartum, quod vacuos a fru- ctu, licet fructuosis sint conjuncti, igni ctu, licet fructuosis sint conjuncti, igni concremabit. concremabit.

De primo dicit metaphorice : De primo dicit metaphorice :

« Cujus ventilabrum. » « Cujus ventilabrum. »

Hoc est, judicium discretionis. Hoc est, judicium discretionis.

« In manu sua. » « In manu sua. »

Hoc est, datum est ei in potestate. Hoc est, datum est ei in potestate. Joan. v, 22 Neque pater judicat quem- Joan. v, 22 Neque pater judicat quem- quam : sed omne judicium dedit Filio. quam : sed omne judicium dedit Filio. Joan. XII, 31 Nunc judicium est mundi: Joan. XII, 31 Nunc judicium est mundi: nunc princeps hujus mundi ejicietur fo- nunc princeps hujus mundi ejicietur fo- ras. Psal. XLII, 1 Judica me, Deus, et ras. Psal. XLII, 1 Judica me, Deus, et discerne causam meam. discerne causam meam.

: :

« Et permundabit aream suam. » « Et permundabit aream suam. »

Ecce secundum, ubi tangit discretio- Ecce secundum, ubi tangit discretio-

105 105

nem, quam facit. Area autem est Eccle- nem, quam facit. Area autem est Eccle- sia, quam permundabit ejiciendo incre- sia, quam permundabit ejiciendo incre- dulos Judæorum. Unde etiam ventila- dulos Judæorum. Unde etiam ventila- brum dicitur a vento et labendo, quia in brum dicitur a vento et labendo, quia in ultima captivitate in omnem ventum sunt ultima captivitate in omnem ventum sunt dilapsi. Ezechiel. v, 2: Tertiam partem dilapsi. Ezechiel. v, 2: Tertiam partem in ventum disperges, et gladium nudabo in ventum disperges, et gladium nudabo post eos. Psal. XXXIV, 5: Fiant tam- post eos. Psal. XXXIV, 5: Fiant tam- quam pulvis ante faciem venti, et An- quam pulvis ante faciem venti, et An- gelus Domini coarctans eos. gelus Domini coarctans eos.

« Et congregabit triticum. » « Et congregabit triticum. »

Hic dicit, qualiter ad se congregabit Hic dicit, qualiter ad se congregabit bonos, sicut fructum manentem in æter- bonos, sicut fructum manentem in æter- num. Infra, XIII, 30: Triticum congre- num. Infra, XIII, 30: Triticum congre- gate in horreum meum. Hoc enim pro- gate in horreum meum. Hoc enim pro- pter puritatem et permanentiam signi- pter puritatem et permanentiam signi- ficat electos. Joan. xv, 16: Ego posui ficat electos. Joan. xv, 16: Ego posui vos ut eatis, et fructum afferatis, et vos ut eatis, et fructum afferatis, et fructus vester maneat. fructus vester maneat.

« Paleas autem, etc. » « Paleas autem, etc. »

Quartum, qualiter conflagravit malos. Quartum, qualiter conflagravit malos. Paleæ autem a radicibus tritici surgunt, Paleæ autem a radicibus tritici surgunt, et tritici fructum ferunt, et significant et tritici fructum ferunt, et significant eos qui dixerunt quod essent filii Abra- eos qui dixerunt quod essent filii Abra- hæ, et essent radicati in promissionibus hæ, et essent radicati in promissionibus patrum (et forte fuerunt cognati Prophe- patrum (et forte fuerunt cognati Prophe- tarum et sanctorum): propter quam af- tarum et sanctorum): propter quam af- finitatem non parcetur eis, quia palea finitatem non parcetur eis, quia palea nascitur de tritico, et profert triticum. Et nascitur de tritico, et profert triticum. Et tamen propter illam affinitatem non libe- tamen propter illam affinitatem non libe- ratur ab igne ita et vos. ratur ab igne ita et vos.

« Comburet igni inexstinguibili. » « Comburet igni inexstinguibili. »

Isa. 1, 31 Erit fortitudo vestra in fa- Isa. 1, 31 Erit fortitudo vestra in fa- villa stuppa, et opus vestrum quasi scin- villa stuppa, et opus vestrum quasi scin- tilla et succendetur utrumque simul, et tilla et succendetur utrumque simul, et non erit qui exstinguat. Matth. XXV, 41: non erit qui exstinguat. Matth. XXV, 41: Discedite a me, maledicti, in ignem æter- Discedite a me, maledicti, in ignem æter- num, qui paratus est diabolo et angelis num, qui paratus est diabolo et angelis ejus. Psal. XLIX, 3: Ignis in conspectu ejus. Psal. XLIX, 3: Ignis in conspectu ejus exardescet: et in circuitu ejus tem- ejus exardescet: et in circuitu ejus tem- pestas valida. Psal. xcvi, 3: Ignis ante pestas valida. Psal. xcvi, 3: Ignis ante ipsum præcedet, et inflammabit in cir- ipsum præcedet, et inflammabit in cir- cuitu inimicos ejus. cuitu inimicos ejus.

13 13

14 14

106 106

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

<< Tunc venit Jesu a Galilæa in Jor- << Tunc venit Jesu a Galilæa in Jor-

danem ad Joannem, ut baptizaretur danem ad Joannem, ut baptizaretur

ab eo. ab eo.

Joannes autem prohibebat eum, di- Joannes autem prohibebat eum, di- cens: Ego a te debeo baptizari, et tu cens: Ego a te debeo baptizari, et tu venis ad me! >> venis ad me! >>

Habito introductivo baptismi Christi, Habito introductivo baptismi Christi, tangit de virtute regenerativa, quæ col- tangit de virtute regenerativa, quæ col- lata est aquis ex vi mundissimæ carnis lata est aquis ex vi mundissimæ carnis

Christi. Christi.

Et dividitur in partes duas: quarum Et dividitur in partes duas: quarum prima est de baptismo Christi, qui (alias, prima est de baptismo Christi, qui (alias, quo) baptizatus est. Et secunda est de quo) baptizatus est. Et secunda est de effectu ipsius, ibi, y. 16: « Baptizatus effectu ipsius, ibi, y. 16: « Baptizatus autem Jesus, confestim, etc. » autem Jesus, confestim, etc. »

In prima harum partium quatuor di- In prima harum partium quatuor di- cuntur primum, adventus Salvatoris ad cuntur primum, adventus Salvatoris ad Baptistam. Secundum, ex humilitate ex- Baptistam. Secundum, ex humilitate ex- cusatio Joannis. Tertium, revelatio facta cusatio Joannis. Tertium, revelatio facta Joanni, quod conveniens esset suus bap- Joanni, quod conveniens esset suus bap- tismus. Quartum, obedientia Joannis. Et tismus. Quartum, obedientia Joannis. Et hæc patere possunt per ordinem in lit- hæc patere possunt per ordinem in lit-

tera. tera.

In primo horum sex dicuntur, scilicet, In primo horum sex dicuntur, scilicet, quando, quis, unde, quo, ad quem, et quando, quis, unde, quo, ad quem, et ad quid venit. ad quid venit.

De primo horum dicit: De primo horum dicit:

<< Tunc. >> << Tunc. >>

Scilicet, quando Joannes venit ad Jor- Scilicet, quando Joannes venit ad Jor- danem baptizans. Et hoc est, postquam danem baptizans. Et hoc est, postquam venit Jesus ad ætatem virilem: et hoc venit Jesus ad ætatem virilem: et hoc est, quando fuit annorum triginta, trede- est, quando fuit annorum triginta, trede- cima enim die trigesimi anni venit. Luc. cima enim die trigesimi anni venit. Luc. III, 23: Et ipse Jesus erat incipiens quasi III, 23: Et ipse Jesus erat incipiens quasi annorum triginta, quasi dicat, quia trige- annorum triginta, quasi dicat, quia trige- simus jam fuit inchoatus. Et est argu- simus jam fuit inchoatus. Et est argu- mentum, quod si aliquis est vicinus tri- mentum, quod si aliquis est vicinus tri- ginta annis, etsi nondum complevit, ginta annis, etsi nondum complevit, quod potest promoveri. Tali etiam ætate quod potest promoveri. Tali etiam ætate David accepit regnum 1. Primo enim David accepit regnum 1. Primo enim anno nativitatis suæ, tertiodecimo die, anno nativitatis suæ, tertiodecimo die, adoratus est Dominus a Magis et trige- adoratus est Dominus a Magis et trige- simo anno, tertiodecimo die baptizatus: simo anno, tertiodecimo die baptizatus:

1 Cf. II Reg. v, 4. 1 Cf. II Reg. v, 4.

et trigesimo primo anno, tertiadecima et trigesimo primo anno, tertiadecima die, convertit aquas in vinum: et trige- die, convertit aquas in vinum: et trige- simo secundo anno, tertiadecima die, ut simo secundo anno, tertiadecima die, ut dicit Beda, quinque millia hominum de dicit Beda, quinque millia hominum de quinque panibus et duobus piscibus sa- quinque panibus et duobus piscibus sa- tiavit. Adhuc, trigesimo primo anno Sal- tiavit. Adhuc, trigesimo primo anno Sal- vatoris, in Pascha Joannes incarceratus vatoris, in Pascha Joannes incarceratus est, et post annum est decollatus in se- est, et post annum est decollatus in se- quenti Pascha, quando Salvatoris trige- quenti Pascha, quando Salvatoris trige- simus secundus annus agebatur: et deinde simus secundus annus agebatur: et deinde post annum, quando trigesimus tertius post annum, quando trigesimus tertius annus Salvatoris agebatur, in Pascha Do- annus Salvatoris agebatur, in Pascha Do- minus crucifixus est: et sic Dominus minus crucifixus est: et sic Dominus erat triginta duorum annorum et dimi- erat triginta duorum annorum et dimi- dii. Et hoc dicit Eusebius, et alii fere om- dii. Et hoc dicit Eusebius, et alii fere om- nes: ita quod dimidius annus compute- nes: ita quod dimidius annus compute- tur inter nativitatem et Pascha, per synec- tur inter nativitatem et Pascha, per synec- dochen. Sed secundum Chrysostomum, dochen. Sed secundum Chrysostomum, vixit per triginta tres annos et dimi- vixit per triginta tres annos et dimi-

dium. dium.

<< Tunc. » << Tunc. »

Ergo in ætate triginta annorum, quan- Ergo in ætate triginta annorum, quan- do et Joseph stans coram Pharaone, Sal- do et Joseph stans coram Pharaone, Sal- vator mundi vocatus est 2. vator mundi vocatus est 2.

« Venit Jesus. » « Venit Jesus. »

Ecce quis venit, Salvator. Et ideo non Ecce quis venit, Salvator. Et ideo non ad indigentiam sui, sed ut salutiferam ad indigentiam sui, sed ut salutiferam virtutem regenerationis conferret aquis. virtutem regenerationis conferret aquis. Psal. LXXIII, 13: Contribulasti capita Psal. LXXIII, 13: Contribulasti capita draconum in aquis. Unde, et Genes. 1, 2, draconum in aquis. Unde, et Genes. 1, 2, Spiritus vitæ primo apparuit in aquis, Spiritus vitæ primo apparuit in aquis, quando Spiritus Dei ferebatur super quando Spiritus Dei ferebatur super

aquas. aquas.

Sed tunc quæritur: Quia si aquæ ex Sed tunc quæritur: Quia si aquæ ex tactu Salvatoris habent vim regenera- tactu Salvatoris habent vim regenera- tivam, tunc non oportet, nisi quod tivam, tunc non oportet, nisi quod baptizandi intingantur sine aliqua in- baptizandi intingantur sine aliqua in- vocatione: tunc enim illa vis opera- vocatione: tunc enim illa vis opera- bitur effectum in eis. Et ad hoc dicen- bitur effectum in eis. Et ad hoc dicen- dum, quod vis regenerativa est in dum, quod vis regenerativa est in aqua ex tactu carnis Salvatoris in poten- aqua ex tactu carnis Salvatoris in poten- tia, quæ non reducitur ad efficiendum tia, quæ non reducitur ad efficiendum effectum, nisi per invocationem Trinita- effectum, nisi per invocationem Trinita-

2 Cf. Genes. LXI, 45. 2 Cf. Genes. LXI, 45.

IN EVANG. MATTHÆI, III-13, 14. IN EVANG. MATTHÆI, III-13, 14.

tis. Sed tunc dicitur, quod illa vis non tis. Sed tunc dicitur, quod illa vis non est in aqua, nisi sicut in materia bap- est in aqua, nisi sicut in materia bap- tismi. Et dicendum, quod hoc verum est: tismi. Et dicendum, quod hoc verum est: quia per eam efficitur aqua propria ma- quia per eam efficitur aqua propria ma- teria baptismi, sicut quælibet res genera- teria baptismi, sicut quælibet res genera- ta habet potentiam suæ generationis in ta habet potentiam suæ generationis in propria materia, ex qua generatur, et non propria materia, ex qua generatur, et non in alia. in alia.

« A Galilæa. » « A Galilæa. »

Ecce unde venit. Quæ ipso nomine sig- Ecce unde venit. Quæ ipso nomine sig- nificat transmutandos eos fore, qui ad nificat transmutandos eos fore, qui ad baptismum veniunt. I Reg. x, 6: Muta- baptismum veniunt. I Reg. x, 6: Muta- beris in virum alium. beris in virum alium.

« In Jordanem. » « In Jordanem. »

Ecce quo venit. Genes. xxxII, 10 : In Ecce quo venit. Genes. xxxII, 10 : In baculo meo transivi Jordanem istum ; et baculo meo transivi Jordanem istum ; et

пипс пипс

cum duabus turmis regredior. cum duabus turmis regredior. Ezechiel. xxx11, 19: Quo pulchrior es? Ezechiel. xxx11, 19: Quo pulchrior es? descende, etc. Eccli. 111, 20. Quanto mag- descende, etc. Eccli. 111, 20. Quanto mag- nus es, humilia te in omnibus. nus es, humilia te in omnibus.

« Ad Joannem. »> « Ad Joannem. »>

In quo est gratia. Hic est ecclesiæ mi- In quo est gratia. Hic est ecclesiæ mi- nister: non hæreticus, vel schismaticus, nister: non hæreticus, vel schismaticus, in quo nulla est gratia, quam in forma, in quo nulla est gratia, quam in forma, ritu et intentione Ecclesiæ conferat sacra- ritu et intentione Ecclesiæ conferat sacra- mentum. Eccli. x11, 20. Omnis homo si- mentum. Eccli. x11, 20. Omnis homo si- mili sui sociabitur. mili sui sociabitur.

« Ut baptizaretur ab eo. »> « Ut baptizaretur ab eo. »>

Ecce propter quid. Et ideo nihil recepit Ecce propter quid. Et ideo nihil recepit Christus in aqua baptismatis, sed contu- Christus in aqua baptismatis, sed contu- lit aquæ vim regenerativam, sicut dictum lit aquæ vim regenerativam, sicut dictum est. Hujus tamen et aliæ causæ assignan- est. Hujus tamen et aliæ causæ assignan- tur in Glossa ut scilicet baptisma Joan- tur in Glossa ut scilicet baptisma Joan- nis approbaret ut homo omnem justi- nis approbaret ut homo omnem justi- tiam impleret, et legis humilitatem: et tiam impleret, et legis humilitatem: et ut aquas sanctificatas per columbam in ut aquas sanctificatas per columbam in lavacro ostenderet et ut nemo quan- lavacro ostenderet et ut nemo quan- tumlibet sanctus a baptismo excusatus tumlibet sanctus a baptismo excusatus esset, si baptismi gratiam superfluam sibi esset, si baptismi gratiam superfluam sibi judicaret. judicaret.

107 107

« Joannes autem prohibebat eum, « Joannes autem prohibebat eum, etc. » etc. »

Ecce secundum istius partis, humilis Ecce secundum istius partis, humilis videlicet excusatio. videlicet excusatio.

Sed videtur, quod excusatio fuerit in- Sed videtur, quod excusatio fuerit in- obedientiæ, quia a spiritu Dei ad hoc obedientiæ, quia a spiritu Dei ad hoc missus fuit ergo excusare non debuit. missus fuit ergo excusare non debuit. Joan. 1, 33: Qui misit me baptizare in Joan. 1, 33: Qui misit me baptizare in aqua, ille mihi dixit: Super quem vi. aqua, ille mihi dixit: Super quem vi. deris Spiritum descendentem, et manen- deris Spiritum descendentem, et manen- tem super eum, etc. tem super eum, etc.

Adhuc, hic prohibet eum : ergo cogno- Adhuc, hic prohibet eum : ergo cogno- vit eum. Joan. autem, 1, 31, dicitur: Et vit eum. Joan. autem, 1, 31, dicitur: Et ego nesciebam eum. ego nesciebam eum.

RESPONSIO. Excusatio non fuit obstina- RESPONSIO. Excusatio non fuit obstina- tionis, sed pietatis et humilitatis. Pie- tionis, sed pietatis et humilitatis. Pie- tatis quidem, quia pietatis visceribus tatis quidem, quia pietatis visceribus afficiebatur circa eum, qui propter amo- afficiebatur circa eum, qui propter amo- rem hominum ita descendit. Ad Phi- rem hominum ita descendit. Ad Phi- exinanivit. exinanivit. lip. 11, 7 Semetipsum lip. 11, 7 Semetipsum Humilitatis autem, quia contremuit bap- Humilitatis autem, quia contremuit bap- tizare eum, qui totius mundi peccata tizare eum, qui totius mundi peccata tulit, simile aliquid passus sicut Petrus, tulit, simile aliquid passus sicut Petrus, Joan. xi, 8: Non lavabis mihi pedes in Joan. xi, 8: Non lavabis mihi pedes in

æternum. æternum.

Dicuntur autem hic tria: primum est Dicuntur autem hic tria: primum est prohibitio pia et humilis. Secundum est prohibitio pia et humilis. Secundum est ratio prohibitionis. Tertium autem admi- ratio prohibitionis. Tertium autem admi- ratio humilitatis Christi. ratio humilitatis Christi. De primo autem dicit: De primo autem dicit:

<< Joannes autem prohibebat eum. » << Joannes autem prohibebat eum. »

Luc. XIV, Luc. XIV, loco. loco.

10 Recumbe in novissimo 10 Recumbe in novissimo

« Ego a te debeo baptizari. » « Ego a te debeo baptizari. »

Ecce ratio prohibitionis. Hoc est, ego Ecce ratio prohibitionis. Hoc est, ego a te debeo mundari: quia, sicut dixi su- a te debeo mundari: quia, sicut dixi su- pra : Tu es, qui baptizas solus. pra : Tu es, qui baptizas solus.

Sed qualiter cognovit eum, cum, Joan. Sed qualiter cognovit eum, cum, Joan. 1, 31, dicat: Ego nesciebam eum? RE- 1, 31, dicat: Ego nesciebam eum? RE- SPONSIO Secundum Augustinum: « Cog- SPONSIO Secundum Augustinum: « Cog- << novit in persona, sed non in potestate << novit in persona, sed non in potestate « baptismi, quam sibi soli retinere vo- « baptismi, quam sibi soli retinere vo- « luit. » Vel dicatur, quod non cognovit « luit. » Vel dicatur, quod non cognovit eum primo, sed ex signis cognovit eum : eum primo, sed ex signis cognovit eum :

108 108

D. ALB. MAG ORD. PRÆD. D. ALB. MAG ORD. PRÆD.

et tunc dixit verba ista: licet enim postea et tunc dixit verba ista: licet enim postea sequantur, signa tamen præcesserunt. Et sequantur, signa tamen præcesserunt. Et quod hic dicitur, per anticipationem in- quod hic dicitur, per anticipationem in- troducitur. troducitur.

Sed qualiter dicit, quod ab eo debuit Sed qualiter dicit, quod ab eo debuit baptizari, cum sanctificatus fuerit in ute- baptizari, cum sanctificatus fuerit in ute- ro? Luc. 1, 15: Spiritu sancto replebi- ro? Luc. 1, 15: Spiritu sancto replebi- tur adhuc ex utero matris suæ. RESPON- tur adhuc ex utero matris suæ. RESPON- SIO. Sanctificatio licet purget a peccato SIO. Sanctificatio licet purget a peccato originali, et tollat pronitatem ad mortale, originali, et tollat pronitatem ad mortale, tamen non tollit pronitatem ad veniale: tamen non tollit pronitatem ad veniale: et ab illo debuit mundari a Christo. et ab illo debuit mundari a Christo.

« Et tu venis ad me? » « Et tu venis ad me? »

Istud est tertium, quod est admiratio- Istud est tertium, quod est admiratio- nis. Quasi dicat: Cum omnia hæc sacra- nis. Quasi dicat: Cum omnia hæc sacra- menta sola voluntate perficere possis, menta sola voluntate perficere possis, mira est tua dignatio, quod ita te humi- mira est tua dignatio, quod ita te humi- lias, ut corporalibus operibus et passio- lias, ut corporalibus operibus et passio- nibus subjiciens te hominibus, ista velis nibus subjiciens te hominibus, ista velis peragere. Et hoc pro certo convenientissi- peragere. Et hoc pro certo convenientissi- mum fuit sanandæ nostræ miseriæ. Job, mum fuit sanandæ nostræ miseriæ. Job, XXIII, 6 et 7 Nolo multa fortitudine XXIII, 6 et 7 Nolo multa fortitudine contendat mecum, nec magnitudinis suæ contendat mecum, nec magnitudinis suæ mole me premat. Proponat æquitatem mole me premat. Proponat æquitatem contra me. Æquitas autem est æqualitas contra me. Æquitas autem est æqualitas satisfacientis, et cui fit satisfactio, ut satisfacientis, et cui fit satisfactio, ut medium invenientur a mediatore. I ad medium invenientur a mediatore. I ad Timoth. 5: Unus est mediator Dei ét II, Timoth. 5: Unus est mediator Dei ét II, hominum, homo Christus Jesus. Et hoc hominum, homo Christus Jesus. Et hoc non potuit esse per potentiam, sed per non potuit esse per potentiam, sed per sacramenta, quibus se subjecit. sacramenta, quibus se subjecit.

15 15

« «

II ad Corinth. vI, 2 et 3: Ecce nunc tempus II ad Corinth. vI, 2 et 3: Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis. Ne- acceptabile, ecce nunc dies salutis. Ne- mini dantes ullam offensionem, ut non vi- mini dantes ullam offensionem, ut non vi- tuperetur ministerium nostrum. Propterea tuperetur ministerium nostrum. Propterea enim omnia facit, ut nec ab homine, nec enim omnia facit, ut nec ab homine, nec a diabolo quidquam dici posset. Isa. XLIX, a diabolo quidquam dici posset. Isa. XLIX, 8: In tempore placito exaudivi te, et in 8: In tempore placito exaudivi te, et in die salutis auxiliatus sum tui. Psal. die salutis auxiliatus sum tui. Psal. LXIV, 12 Benedices coronæ anni beni- LXIV, 12 Benedices coronæ anni beni- gnitatis tuæ, etc. gnitatis tuæ, etc.

«< Sic enim decet nos implere om- «< Sic enim decet nos implere om- nem justitiam. Tunc dimisit eum. »> nem justitiam. Tunc dimisit eum. »> Hic assignat rationem permissionis. Hic assignat rationem permissionis. Dicit igitur: Dicit igitur:

<< Sic. » << Sic. »

Hoc est, hoc modo, quod ego sacra- Hoc est, hoc modo, quod ego sacra- menta instituam, et eisdem sanctification menta instituam, et eisdem sanctification nem, qua alios sanctificare valeant, con- nem, qua alios sanctificare valeant, con- feram. feram.

«< Decet nos. » «< Decet nos. »

Hoc est, conveniens est, quamvis aliter Hoc est, conveniens est, quamvis aliter de potentia absoluta procedere possem. de potentia absoluta procedere possem.

« Omnem justitiam. » « Omnem justitiam. »

Quæ effective dicitur omnis justitia, ut Quæ effective dicitur omnis justitia, ut nullus de potentia conqueri posset. Hæc nullus de potentia conqueri posset. Hæc enim est omnis justitia effective dicta, ut enim est omnis justitia effective dicta, ut Redemptor se voluntate (alias, volunta- Redemptor se voluntate (alias, volunta-

Respondens autem Jesus, dixit ei: rie) humiliet ad sacramenta perficienda : Respondens autem Jesus, dixit ei: rie) humiliet ad sacramenta perficienda :

Sine modo. » Sine modo. »

Istud est tertium, in quo illuminatur Istud est tertium, in quo illuminatur Joannes ad baptizandum Christum. Joannes ad baptizandum Christum.

Et dicuntur duo primum, quod dicit Et dicuntur duo primum, quod dicit quod permittat. Secundum, quod ratio- quod permittat. Secundum, quod ratio- nem permissionis assignat. nem permissionis assignat. De primo dicit : De primo dicit :

« Sine modo. >> « Sine modo. >>

Quasi diceret Modo tempus est istius Quasi diceret Modo tempus est istius humilitatis ad reconciliationem hominis. humilitatis ad reconciliationem hominis.

et homo ex humilitate se sacramentis et homo ex humilitate se sacramentis exhibens, salutem redemptionis inveniat. exhibens, salutem redemptionis inveniat.

Unde distinguitur gradus humilitatis : Unde distinguitur gradus humilitatis : quia in sacramentis oportet quod majori quia in sacramentis oportet quod majori subjiciamur, a quo confertur nobis robur subjiciamur, a quo confertur nobis robur spiritus: majorem autem in multis sa- spiritus: majorem autem in multis sa- cramentis oportet subjiciæquali, vel infe- cramentis oportet subjiciæquali, vel infe- riori et sic humiliatur ad elementum riori et sic humiliatur ad elementum corporeum, quod sub nobis est. Ita etiam corporeum, quod sub nobis est. Ita etiam aliquando oportet humiliari ad inferio- aliquando oportet humiliari ad inferio- rem ministrum: et hæc est perfectio hu- rem ministrum: et hæc est perfectio hu- militatis in sacramentis. Proverb. VIII, 8: militatis in sacramentis. Proverb. VIII, 8: Justi sunt omnes sermones mei, non est in Justi sunt omnes sermones mei, non est in

16 16

IN EVANG. MATTHÆI, III-13,16. IN EVANG. MATTHÆI, III-13,16.

eis pravum quid neque perversum. Isa. eis pravum quid neque perversum. Isa. x, 22 Consummatio abbreviata inunda- x, 22 Consummatio abbreviata inunda- bit justitiam. Matth. xi, 29: Discite a bit justitiam. Matth. xi, 29: Discite a me, quia mitis sum, et humilis corde. me, quia mitis sum, et humilis corde. Joan. xi, 15: Exemplum dedi vobis, etc. Joan. xi, 15: Exemplum dedi vobis, etc. Sic enim baptizatus, qui figuratur in bap- Sic enim baptizatus, qui figuratur in bap- tismatibus veteris legis et figuris, dum tismatibus veteris legis et figuris, dum vis maris et Jordanis impletur per Chri- vis maris et Jordanis impletur per Chri- stum, cum vacuus sit a justitia sine ipso, stum, cum vacuus sit a justitia sine ipso, sicut et cætera quæ implevit. Joan. 1, 17: sicut et cætera quæ implevit. Joan. 1, 17: Gratia et veritas per Jesum Christum Gratia et veritas per Jesum Christum facta est. facta est.

<< Tunc dimisit eum. » << Tunc dimisit eum. »

Ecce quartum. Ubi illuminatur de sa- Ecce quartum. Ubi illuminatur de sa- cramento humilitatis, humiliter acquie- cramento humilitatis, humiliter acquie- scit. Et notabile est, quod dicit: scit. Et notabile est, quod dicit:

<< Tunc dimisit eum. » << Tunc dimisit eum. »

Quasi dicat: Nihil contulit ei, sed per- Quasi dicat: Nihil contulit ei, sed per- misit fieri, quod voluit. Quasi dicat: misit fieri, quod voluit. Quasi dicat: Non mea voluntate (alias, voluntas), sed Non mea voluntate (alias, voluntas), sed tua fiat. tua fiat.

« Baptizatus autem Jesus, confe- « Baptizatus autem Jesus, confe- stim ascendit de aqua. Et ecce aperti stim ascendit de aqua. Et ecce aperti sunt ei coeli et vidit Spiritum Dei de- sunt ei coeli et vidit Spiritum Dei de- scendentem sicut columbam, et ve- scendentem sicut columbam, et ve- nientem super se. » nientem super se. »

Hic tangit Christi baptismatis effe- Hic tangit Christi baptismatis effe-

ctum. ctum.

Et tangit quatuor: quorum duo primo Et tangit quatuor: quorum duo primo (alias, prima) efficiuntur in baptizatis (alias, prima) efficiuntur in baptizatis baptismo Christi. Tertium autem est san- baptismo Christi. Tertium autem est san- ctificans baptismus (alias, baptismum) ctificans baptismus (alias, baptismum) Christi. Quartum autem est testimonium Christi. Quartum autem est testimonium et Christi, et per Christum baptizatorum. et Christi, et per Christum baptizatorum. Primum est, quod baptizatus confe- Primum est, quod baptizatus confe- stim ascendit, significans baptismate stim ascendit, significans baptismate Christi baptizaturos (alias, baptizatos) Christi baptizaturos (alias, baptizatos) statim per virtutes ad cœlestem conver- statim per virtutes ad cœlestem conver- sationem ascendere. Psal. LXXXIII, 8: sationem ascendere. Psal. LXXXIII, 8: Ascensiones in corde suo disposuit. Genes. Ascensiones in corde suo disposuit. Genes. xxxv, 1 Surge, Jacob, ascende Bethel, xxxv, 1 Surge, Jacob, ascende Bethel,

109 109

et habita ibi, etc. Bethel est domus et habita ibi, etc. Bethel est domus Dei. Dei.

« Et ecce aperti sunt ei coeli. »> « Et ecce aperti sunt ei coeli. »>

Effective quidem in se ipso ad ingre- Effective quidem in se ipso ad ingre- diendum autem in membris. Ezechiel. 1, diendum autem in membris. Ezechiel. 1, 1 Aperti sunt cæli, et vidi visiones Dei. 1 Aperti sunt cæli, et vidi visiones Dei. Act. VII, 56: Ecce video cælos apertos. Act. VII, 56: Ecce video cælos apertos.

Sed quæritur, Quomodo baptismus Sed quæritur, Quomodo baptismus coelos aperit, cum hoc dicatur esse pas- coelos aperit, cum hoc dicatur esse pas- sionis, quando rhomphæa sublata est. sionis, quando rhomphæa sublata est.

Adhuc, Hoc videtur esse Ascensionis, Adhuc, Hoc videtur esse Ascensionis, quando Christus actualiter in cœlum in- quando Christus actualiter in cœlum in- gressus est. gressus est.

RESPONSIO. Dicendum, quod omnibus RESPONSIO. Dicendum, quod omnibus his tribus convenit aperire cœlos quan- his tribus convenit aperire cœlos quan- tum ad diversa, quæ sunt in januæ aper- tum ad diversa, quæ sunt in januæ aper- tione. Est in ea remotio obstaculi, sive tione. Est in ea remotio obstaculi, sive obicis ex parte intrantis et est solutio obicis ex parte intrantis et est solutio debiti ex parte ejus ad quem intratur : et debiti ex parte ejus ad quem intratur : et est patefactio, sive aditus viæ. est patefactio, sive aditus viæ.

Et primo quidem modo coelum baptis- Et primo quidem modo coelum baptis- mus aperit, quia tollit impedimentum mus aperit, quia tollit impedimentum ex parte nostra. Psal. cvi, 16 et 17: ex parte nostra. Psal. cvi, 16 et 17: Contrivit portas æreas, et vectes ferreos Contrivit portas æreas, et vectes ferreos confregit. Suscepit eos de via iniquitatis confregit. Suscepit eos de via iniquitatis

eorum. eorum.

Secundo modo aperit Passio, quæ de- Secundo modo aperit Passio, quæ de- bitum Adæ solvit Patri oblatione animæ. bitum Adæ solvit Patri oblatione animæ. Psal. xxxix, 8 et 9: In capite libri scri- Psal. xxxix, 8 et 9: In capite libri scri- ptum est de me, ut facerem voluntatem ptum est de me, ut facerem voluntatem tuam. Deus meus, volui, etc. Ad Hebr. tuam. Deus meus, volui, etc. Ad Hebr. Ix, 27 et 28 Quemadmodum statutum Ix, 27 et 28 Quemadmodum statutum est hominibus semel mori, post hoc au- est hominibus semel mori, post hoc au- tem judicium: sic et Christus semel tem judicium: sic et Christus semel oblatus est ad multorum exhaurienda oblatus est ad multorum exhaurienda peccata. peccata.

Quoad tertium aperit Ascensio, sicut Quoad tertium aperit Ascensio, sicut habetur, Joan. xiv, 2: Vado parare vobis habetur, Joan. xiv, 2: Vado parare vobis locum. Mich. Il, 13 Ascendet pandens locum. Mich. Il, 13 Ascendet pandens iter ante eos. iter ante eos.

« Et vidit Spiritum Dei descenden- « Et vidit Spiritum Dei descenden- tem. » tem. »

Ecce effectus quoad Christum, prout Ecce effectus quoad Christum, prout aquas sanctificat, demonstrandum. Et aquas sanctificat, demonstrandum. Et ista species columbæ soli (alias, solum) ista species columbæ soli (alias, solum)

17 17

110 110

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

convenit Spiritui, sicut sola assumptio convenit Spiritui, sicut sola assumptio humanæ naturæ convenit soli Filio, et humanæ naturæ convenit soli Filio, et vox sonans soli convenit Patri. Et si vox sonans soli convenit Patri. Et si gnificatum est, Genes. VIII, 10 et 11, ubi gnificatum est, Genes. VIII, 10 et 11, ubi Noe emisit columbam, quæ retulit in Noe emisit columbam, quæ retulit in ore ramum virentis olivæ : quod signum ore ramum virentis olivæ : quod signum fuit misericordiæ et purificationis com- fuit misericordiæ et purificationis com- pletæ per aquam. Cantic. v, 12: Oculi pletæ per aquam. Cantic. v, 12: Oculi ejus sicut columbæ super rivulos aqua- ejus sicut columbæ super rivulos aqua- rum, quæ lacte sunt lotæ, et resident rum, quæ lacte sunt lotæ, et resident juxta fluenta plenissima. Fluenta enim juxta fluenta plenissima. Fluenta enim illa sunt undæ baptismatis. illa sunt undæ baptismatis.

« Et venientem super se. » « Et venientem super se. »

Genes. VIII, 9: Cum non invenisset Genes. VIII, 9: Cum non invenisset ubi requiesceret pes ejus, reversa est ad ubi requiesceret pes ejus, reversa est ad eum in arcam. Isa. XI, 2: Requiescet su- eum in arcam. Isa. XI, 2: Requiescet su- per eum Spiritus Domini. per eum Spiritus Domini.

« Et ecce vox de cœlis, dicens: Hic « Et ecce vox de cœlis, dicens: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi est Filius meus dilectus, in quo mihi complacui. »> complacui. »>

Tria notat claritatem, originem, et Tria notat claritatem, originem, et significatum vocis. Unde, Luc. m, 22, significatum vocis. Unde, Luc. m, 22, dicitur, quod audita est vox', quæ non dicitur, quod audita est vox', quæ non audiretur, nisi clara esset. audiretur, nisi clara esset.

Sed tunc quæritur, Quare alii non au- Sed tunc quæritur, Quare alii non au- dierunt vocem, cum corporaliter sonaret dierunt vocem, cum corporaliter sonaret in aere, ut dicit Glossa. RESPONSIO. Di- in aere, ut dicit Glossa. RESPONSIO. Di- cunt quidam, quod forte non erant præ- cunt quidam, quod forte non erant præ- sentes. Sed hoc nihil est, quia, Joan. sentes. Sed hoc nihil est, quia, Joan. 1, 26, dicitur: Medius vestrum stetit, 1, 26, dicitur: Medius vestrum stetit, quem vos nescitis. Alia responsio, quod quem vos nescitis. Alia responsio, quod sicut in aliis spiritualia non percipiuntur sicut in aliis spiritualia non percipiuntur ab animalibus, ita nec ista. Quamvis ab animalibus, ita nec ista. Quamvis enim corporaliter sonaret, non tamen ad enim corporaliter sonaret, non tamen ad omnes sonuit. Et si corporalis sonus forte omnes sonuit. Et si corporalis sonus forte ad quosdam venit, non nisi confusum ad quosdam venit, non nisi confusum sonum receperunt : sicut in simili facto sonum receperunt : sicut in simili facto dicitur, Joan. xn, 28 quod venit vox de dicitur, Joan. xn, 28 quod venit vox de cælo, quæ dixit Filio petenti clarifica- cælo, quæ dixit Filio petenti clarifica- tionem Patris Et clarificavi, et iterum tionem Patris Et clarificavi, et iterum clarificabo. Dicebant quidam Angelum clarificabo. Dicebant quidam Angelum locutum esse quidam autem tonitruum locutum esse quidam autem tonitruum

1 Vulgata habet, Luc. III, 22 et 1x, 35: Vox 1 Vulgata habet, Luc. III, 22 et 1x, 35: Vox

factum esse quia patulam aurem habens factum esse quia patulam aurem habens ad carnalia, et clausam ad spiritualia, ad carnalia, et clausam ad spiritualia, percipit corporalem sonum eorum quæ percipit corporalem sonum eorum quæ spiritualia sonant, sed intellectum vocis spiritualia sonant, sed intellectum vocis non intelligit. Joan. III, 8: Spiritus ubi non intelligit. Joan. III, 8: Spiritus ubi vult spirat et vocem ejus audis, sed vult spirat et vocem ejus audis, sed nescis unde veniat, aut quo vadat: sic nescis unde veniat, aut quo vadat: sic est omnis qui natus est ex Spiritu. Hæc est omnis qui natus est ex Spiritu. Hæc enim licet sint corporalia, tamen et a enim licet sint corporalia, tamen et a Spiritu et ad spiritualium usum, et a Spiritu et ad spiritualium usum, et a virtute Spiritus sunt mota: et non per- virtute Spiritus sunt mota: et non per- cipiuntur nisi secundum potestatem Spi- cipiuntur nisi secundum potestatem Spi- ritus. I ad Corinth. xiv, 2 : Qui loqui- ritus. I ad Corinth. xiv, 2 : Qui loqui- tur lingua, non hominibus loquitur, sed tur lingua, non hominibus loquitur, sed Deo nemo enim audit, spiritu autem Deo nemo enim audit, spiritu autem loquitur mysteria. loquitur mysteria.

Originem tangit, cum dicit: Originem tangit, cum dicit:

« De cœlo. » « De cœlo. »

Hoc est, de altitudine Patris gloriæ. Hoc est, de altitudine Patris gloriæ. II Petr. 1, 17: Voce delapsa ad eum hu- II Petr. 1, 17: Voce delapsa ad eum hu- juscemodi a magnifica gloria. Marc. 1, juscemodi a magnifica gloria. Marc. 1, 11 Vox facta est de cœlo. 11 Vox facta est de cœlo. Tribus autem vicibus sonuit: in ba- Tribus autem vicibus sonuit: in ba- ptismo, Matth. 1, 17, ptismo, Matth. 1, 17, et Luc. 11, 22. et Luc. 11, 22. In transfiguratione, Infra, xvII, 5, et In transfiguratione, Infra, xvII, 5, et Luc. 1x, 35. In Passione, Joan. xi, 28. Luc. 1x, 35. In Passione, Joan. xi, 28. In baptismo Filium nominat, propter In baptismo Filium nominat, propter filios adoptionis in transfiguratione, filios adoptionis in transfiguratione, propter gloriam Resurrectionis in capite propter gloriam Resurrectionis in capite et in membris: in Passione, propter et in membris: in Passione, propter declarationem redemptionis. declarationem redemptionis.

<< Hic est Filiusm eus. » << Hic est Filiusm eus. »

Consubstantialis. Psal. cix, 3: Ex Consubstantialis. Psal. cix, 3: Ex utero ante luciferum genui te. utero ante luciferum genui te.

<< Dilectus. » << Dilectus. »

Joan. 1, 35 Pater diligit Filium, Joan. 1, 35 Pater diligit Filium, et omnia dedit in manu ejus. et omnia dedit in manu ejus.

» »

<< In quo mihi complacui. << In quo mihi complacui. Quia nihil in eo dissimile inveni. Sa- Quia nihil in eo dissimile inveni. Sa-

de cælo facta est, etc. de cælo facta est, etc.

CAP. IV MATTHÆI. CAP. IV MATTHÆI.

pient. IV, pient. IV, 10 Placens Deo factus est 10 Placens Deo factus est dilectus. Cantic. I, 15: Ecce tu pulcher dilectus. Cantic. I, 15: Ecce tu pulcher es, dilecte mi, et decorus. es, dilecte mi, et decorus.

Vel, Vel,

<< Complacui. » << Complacui. »

Qui in Adam exasperatus fui: et in Qui in Adam exasperatus fui: et in diluvio de homine facto tactus dolore diluvio de homine facto tactus dolore cordis intrinsecus poenitui 1. Osee, x1, cordis intrinsecus poenitui 1. Osee, x1, 8 et 9 Conversum est in me cor meum, 8 et 9 Conversum est in me cor meum, pariter conturbata est poenitudo mea. pariter conturbata est poenitudo mea. Non faciam furorem iræ meæ : non con- Non faciam furorem iræ meæ : non con- vertar ut disperdam Ephraim, quoniam vertar ut disperdam Ephraim, quoniam Deus ego, et non homo: in medio tui Deus ego, et non homo: in medio tui sanctus. Jerem. xxxi, 20: Conturbata sanctus. Jerem. xxxi, 20: Conturbata sunt viscera mea super eum : miserans sunt viscera mea super eum : miserans miserebor ejus, ait Dominus. miserebor ejus, ait Dominus. Unde sensus est: Unde sensus est:

<< Hic est. >> << Hic est. >>

Discretive. Discretive.

« Filius meus. » « Filius meus. »

Consubstantialis: in cujus Spiritu Consubstantialis: in cujus Spiritu alios adopto in filios. Ad Galat. 1v, 6 : alios adopto in filios. Ad Galat. 1v, 6 : Misit Deus Spiritum Filii sui in corda Misit Deus Spiritum Filii sui in corda vestra, clamantem: Abba, Pater. vestra, clamantem: Abba, Pater.

<< Dilectus. »> << Dilectus. »>

111 111

Eo modo, quo dilectio (quæ est Spiri- Eo modo, quo dilectio (quæ est Spiri- tus sanctus, fluens a me in eum, et e tus sanctus, fluens a me in eum, et e converso ab ipso in me) complectitur converso ab ipso in me) complectitur eos qui in Spiritu suo adoptantur : eos qui in Spiritu suo adoptantur : quia horum naturam assumens, filium quia horum naturam assumens, filium hominis naturalem mihi filium fe- hominis naturalem mihi filium fe- cit. cit.

Et ideo, Et ideo,

«< In quo mihi complacui. » «< In quo mihi complacui. »

Sicut in genito, in quo natura mea, Sicut in genito, in quo natura mea, quæ pascit voluntatem meam, quæ pascit voluntatem meam, sicut pa- sicut pa- scor fruendo me ipso: quia dilectio im- scor fruendo me ipso: quia dilectio im- petus est bonæ voluntatis in amatum : petus est bonæ voluntatis in amatum : libitum autem dulcedinem voliti et ama- libitum autem dulcedinem voliti et ama- ti prægustans sed complacitum est tota ti prægustans sed complacitum est tota simul perfecte in amato pascens. Et quia simul perfecte in amato pascens. Et quia sic eo fruor pascens oblitus doloris, in- sic eo fruor pascens oblitus doloris, in- duco aquas, non diluvii; sed in Spiritu duco aquas, non diluvii; sed in Spiritu diluentes peccata. Et ideo etiam Spiritus diluentes peccata. Et ideo etiam Spiritus descendit, ut in aquis animam vivam descendit, ut in aquis animam vivam faciat, sicut a principio . Unde pri- faciat, sicut a principio . Unde pri- mo ferebatur, et foverat aquas: in mo ferebatur, et foverat aquas: in columba autem descendit, quia sine columba autem descendit, quia sine felle eos facit, quos unda baptismatis felle eos facit, quos unda baptismatis abluit. abluit.

CAPUT IV. CAPUT IV.

Christus in deserto post jejunium quadraginta dierum vincit diaboli tentatio- Christus in deserto post jejunium quadraginta dierum vincit diaboli tentatio- nes et capto Joanne secedens in Capharnaum, poenitentiam prædicat : pisca- nes et capto Joanne secedens in Capharnaum, poenitentiam prædicat : pisca- tores Petrum et Andream, Jacobum et Joannem Zebedæi ad se vocat : annun- tores Petrum et Andream, Jacobum et Joannem Zebedæi ad se vocat : annun- tians quoque Galilæis evangelium, varias curat infirmitates, turbis ipsum tians quoque Galilæis evangelium, varias curat infirmitates, turbis ipsum comitantibus. comitantibus.

1. Tunc Jesus ductus est in desertum 1. Tunc Jesus ductus est in desertum

a Spiritu, ut tentaretur a dia- a Spiritu, ut tentaretur a dia- bolo 3. bolo 3.

1 Cf. Genes. VI, 6. 1 Cf. Genes. VI, 6.

Cf. Genes. 1, 2. Cf. Genes. 1, 2.

2. Et cum jejunasset quadraginta 2. Et cum jejunasset quadraginta diebus et quadraginta noctibus, diebus et quadraginta noctibus, postea esuriit. postea esuriit.

3 Marc. 1, 12; Luc. IV, 1. 3 Marc. 1, 12; Luc. IV, 1.

112 112

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

3. Et accedens tentator, dixit ei: Si 3. Et accedens tentator, dixit ei: Si Filius Dei es, dic ut lapides isti Filius Dei es, dic ut lapides isti panes fiant. panes fiant.

4. Qui respondens dixit: Scriptum 4. Qui respondens dixit: Scriptum est Non in solo pane vivit ho- est Non in solo pane vivit ho- mo, sed in omni verbo quod mo, sed in omni verbo quod procedit de ore Dei 1. procedit de ore Dei 1.

5. Tunc assumpsit eum diabolus in 5. Tunc assumpsit eum diabolus in sanctam civitatem, et statuit sanctam civitatem, et statuit eum super pinnaculum templi : eum super pinnaculum templi : 6. Et dixit ei: Si Filius Dei es, mitte 6. Et dixit ei: Si Filius Dei es, mitte te deorsum. Scriptum est enim : te deorsum. Scriptum est enim : Quia angelis suis mandavit de Quia angelis suis mandavit de te, et in manibus tollent te, te, et in manibus tollent te, ne forte offendas ad lapidem ne forte offendas ad lapidem pedem tuum . pedem tuum .

7. Ait illi Jesus: Rursum scriptum 7. Ait illi Jesus: Rursum scriptum est : Non tentabis Dominum est : Non tentabis Dominum Deum tuum 3: Deum tuum 3:

8. Iterum assumpsit eum diabolus in 8. Iterum assumpsit eum diabolus in montem excelsum valde: et os- montem excelsum valde: et os- tendit ei omnia regna mundi, et tendit ei omnia regna mundi, et gloriam eorum, gloriam eorum,

9. Et dixit ei: 9. Et dixit ei:

Hæc omnia tibi dabo, Hæc omnia tibi dabo,

si cadens adoraveris me. si cadens adoraveris me.

10. Tunc dicit ei Jesus: Vade, Sata- 10. Tunc dicit ei Jesus: Vade, Sata-

na scriptum est enim: Domi- na scriptum est enim: Domi- num Deum tuum adorabis, et num Deum tuum adorabis, et illi soli servies *. illi soli servies *.

11. Tunc reliquit eum diabolus: et 11. Tunc reliquit eum diabolus: et

ecce angeli accesserunt, et mi- ecce angeli accesserunt, et mi-

nistrabant ei. nistrabant ei.

16. Populus qui sedebat in tenebris 16. Populus qui sedebat in tenebris vidit lucem magnam : et seden- vidit lucem magnam : et seden- tibus in regione umbræ mortis, tibus in regione umbræ mortis, lux orta est eis. lux orta est eis.

: :

17. Exinde coepit Jesus prædicare, 17. Exinde coepit Jesus prædicare, et dicere Poenitentiam agite : et dicere Poenitentiam agite : appropinquavit enim regnum appropinquavit enim regnum coelorum 7. coelorum 7.

18. Ambulans autem Jesus juxta mare 18. Ambulans autem Jesus juxta mare Galilææ, vidit duos fratres, Si- Galilææ, vidit duos fratres, Si- monem, qui vocatur Petrus, et monem, qui vocatur Petrus, et Andream fratrem ejus, mitten- Andream fratrem ejus, mitten- tes rete in mare: erant enim tes rete in mare: erant enim piscatores 8: piscatores 8:

19. Et ait illis 19. Et ait illis

Venite post me, et Venite post me, et faciam vos fieri piscatores ho- faciam vos fieri piscatores ho- minum. minum.

20. At illi continuo, relictis retibus, 20. At illi continuo, relictis retibus, secuti sunt eum. secuti sunt eum.

21. Et procedens inde, vidit alios 21. Et procedens inde, vidit alios duos fratres, Jacobum Zebedæi, duos fratres, Jacobum Zebedæi, et Joannem fratrem ejus, in navi et Joannem fratrem ejus, in navi cum Zebedæo patre eorum, re- cum Zebedæo patre eorum, re- ficientes retia sua : et vocavit ficientes retia sua : et vocavit

eos. eos.

22. Illi autem statim, relictis retibus 22. Illi autem statim, relictis retibus et patre, secuti sunt eum. et patre, secuti sunt eum. 23. Et circuibat Jesus totam Galilæam, 23. Et circuibat Jesus totam Galilæam, docens in synagogis eorum, et docens in synagogis eorum, et prædicans evangelium regni, et prædicans evangelium regni, et sanans omnem languorem et sanans omnem languorem et omnem infirmitatem in populo. omnem infirmitatem in populo.

12. Cum autem audisset Jesus quod 24. Et abiit opinio ejus in totam Sy- 12. Cum autem audisset Jesus quod 24. Et abiit opinio ejus in totam Sy-

Joannes traditus esset, secessit Joannes traditus esset, secessit

in Galilæam³: in Galilæam³:

13. Et relicta civitate Nazareth, venit 13. Et relicta civitate Nazareth, venit et habitavit in Capharnaum ma- et habitavit in Capharnaum ma- ritima, in finibus Zabulon et ritima, in finibus Zabulon et Nephthalim Nephthalim

14. Ut adimpleretur quod dictum est 14. Ut adimpleretur quod dictum est per Isaiam prophetam : per Isaiam prophetam :

15. Terra Zabulon, et terra Nephtha- 15. Terra Zabulon, et terra Nephtha- lim, via maris trans Jordanem, lim, via maris trans Jordanem, Galilæa gentium 6: Galilæa gentium 6:

Deuter. VIII, 3; Luc. IV, 4. Deuter. VIII, 3; Luc. IV, 4.

2 Psal. xc, 11. 2 Psal. xc, 11.

3 Deuter. vi, 16. 3 Deuter. vi, 16.

4 Deuter. vi, 13. 4 Deuter. vi, 13.

5 Marc. 1, 14; Joan. iv, 43. 5 Marc. 1, 14; Joan. iv, 43.