"1 "1

IN EVANG. MATTHÆI, II-21, 22. IN EVANG. MATTHÆI, II-21, 22.

lata: sed vocaberis Voluntas mea in ea, lata: sed vocaberis Voluntas mea in ea, et terra tua inhabitata, quia complacuit et terra tua inhabitata, quia complacuit Domino in te : et terra tua inhabitabitur. Domino in te : et terra tua inhabitabitur.

« «

<< Defuncti sunt enim qui quærebant << Defuncti sunt enim qui quærebant animam pueri. » animam pueri. »

Tangit hic causam revelationis. Tangit hic causam revelationis. Sed quæritur, qualiter dicat, Sed quæritur, qualiter dicat,

<< Defuncti, »> << Defuncti, »>

Pluraliter, cum non legatur nisi Hero- Pluraliter, cum non legatur nisi Hero- des? Dicendum, quod unus defunctus des? Dicendum, quod unus defunctus est vita naturæ, qui fuit præsidium et est vita naturæ, qui fuit præsidium et causa omnium quærentium: et in ipso causa omnium quærentium: et in ipso omnes alii defuncti sunt iniquitatis de- omnes alii defuncti sunt iniquitatis de- stutione, quia nequierunt perficere quod stutione, quia nequierunt perficere quod volebant, defuncto pessimo Herode. volebant, defuncto pessimo Herode.

Et dicit: Et dicit:

« Qui quærebant animam pueri, « Qui quærebant animam pueri,

» »

Hoc est, animalem et naturalem vitam. Hoc est, animalem et naturalem vitam. Anima enim hic dicitur ab animalitate. Anima enim hic dicitur ab animalitate. Vel, Vel,

« Quærebant animam, » « Quærebant animam, »

Non secundum substantiam, quæ tene- Non secundum substantiam, quæ tene- ri ab hominibus non potest: sed secun- ri ab hominibus non potest: sed secun- dum actum animandi, quia sic extorqueri dum actum animandi, quia sic extorqueri potest. Simile, III Reg. xix, 10: Dereli- potest. Simile, III Reg. xix, 10: Dereli- ctus sum ego solus, et quærunt animam ctus sum ego solus, et quærunt animam

meam. meam.

« Qui consurgens accepit puerum « Qui consurgens accepit puerum et matrem ejus, et venit in terram et matrem ejus, et venit in terram Israel. » Israel. »

In ista parte demonstratur obedientia In ista parte demonstratur obedientia Joseph. Joseph.

Et habet quatuor paragraphos: in Et habet quatuor paragraphos: in quorum primo notatur promptitudo obe- quorum primo notatur promptitudo obe- dientiæ. In secundo, dubitatio de loco dientiæ. In secundo, dubitatio de loco mansionis. In tertio, revelatio ubi ma- mansionis. In tertio, revelatio ubi ma- neat. In quarto, confirmatio per Scri- neat. In quarto, confirmatio per Scri- pturas. pturas.

87 87

In primo horum tria dicuntur, quæ In primo horum tria dicuntur, quæ imperaverat Angelus : celeritas scilicet, imperaverat Angelus : celeritas scilicet, adhibitio curæ, et perfectio præcepti An- adhibitio curæ, et perfectio præcepti An- gelici. gelici.

Celeritas importatur, cum dicitur : Celeritas importatur, cum dicitur :

« Qui consurgens. » « Qui consurgens. »

Hoc est, tota intentione mentis et cor- Hoc est, tota intentione mentis et cor- poris surgens : et imperatum quod voluit poris surgens : et imperatum quod voluit Angelus pro (alias, prompta) devotione Angelus pro (alias, prompta) devotione suscipiens. Ezechiel x, 22: Impetus sin- suscipiens. Ezechiel x, 22: Impetus sin- gulorum ante faciem suam ingredi. Sta- gulorum ante faciem suam ingredi. Sta- bant enim animalia Dei prompta et pa- bant enim animalia Dei prompta et pa- rata ad obediendum voci quæ fiebat su- rata ad obediendum voci quæ fiebat su- pra firmamentum Exod. xxiv, 7: Omnia pra firmamentum Exod. xxiv, 7: Omnia quæ locutus est Dominus, faciemus, et quæ locutus est Dominus, faciemus, et erimus obedientes. I Reg. III, 10 : Lo- erimus obedientes. I Reg. III, 10 : Lo- quere, Domine, quia audit servus tuus. quere, Domine, quia audit servus tuus.

«< «<

Accepit puerum et matrem ejus. » Accepit puerum et matrem ejus. »

Ut Dominum et dominam suam. Psal. Ut Dominum et dominam suam. Psal. 11, 11 Servite Domino in timore, etc. 11, 11 Servite Domino in timore, etc.

« Et venit in terram Israel. » « Et venit in terram Israel. »

Ecce perfectio præcepti Angelici. Ecce perfectio præcepti Angelici. Et dicit in communi, Et dicit in communi,

« In terram Israel. » « In terram Israel. »

Quia licet in aliquo loco esset speciali, Quia licet in aliquo loco esset speciali, tamen nullum adhuc locum elegerat ad tamen nullum adhuc locum elegerat ad manendum. Genes. XXXI, 30 Ad tuos manendum. Genes. XXXI, 30 Ad tuos ire cupiebas, et desiderio erat tibi do- ire cupiebas, et desiderio erat tibi do- mus patris tui. Volebat autem ire Jeru- mus patris tui. Volebat autem ire Jeru- salem, sciens quod puer ibi dare debuit salem, sciens quod puer ibi dare debuit illuminationes tamen dubitavit. illuminationes tamen dubitavit.

« Audiens autem quod Archelaus « Audiens autem quod Archelaus regnaret in Judæa pro Herode patre regnaret in Judæa pro Herode patre suo, timuit illo ire. » suo, timuit illo ire. »

Hæc est causa dubitationis. Et attende, Hæc est causa dubitationis. Et attende, quod Herodes defunctus quatuor reliquit quod Herodes defunctus quatuor reliquit filios, Herodem minorem, et Philippum, filios, Herodem minorem, et Philippum, Archelaum, et Lysaniam, qui regnum Archelaum, et Lysaniam, qui regnum

23 23

88 88

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

suum in tetrarchias sub Imperatore Ro- suum in tetrarchias sub Imperatore Ro- mano diviserunt. Archelaus autem in- mano diviserunt. Archelaus autem in- ter alios elevabatur ambiens totum re- ter alios elevabatur ambiens totum re- gnum et ideo pro ambitione illa et pro gnum et ideo pro ambitione illa et pro sede regni Jerusalem quam tenebat, re- sede regni Jerusalem quam tenebat, re- gnare dicitur, non quod in veritate in gnare dicitur, non quod in veritate in toto regnaverit. toto regnaverit.

Et hoc est quod dicit : Et hoc est quod dicit :

«< Audiens autem quod Archelaus re- «< Audiens autem quod Archelaus re- gnaret in Judæa. » gnaret in Judæa. »

Hoc est, in sorte Judæ. Hoc est, in sorte Judæ.

« Pro patre suo. » « Pro patre suo. »

Cum similis patri fuit in crudelitate et Cum similis patri fuit in crudelitate et ambitione. ambitione.

« Timuit illo ire, » « Timuit illo ire, »

Supple, in Judæam et Jerusalem, ubi Supple, in Judæam et Jerusalem, ubi putabat convenientius educandum esse putabat convenientius educandum esse puerum. Proverb. 1, 15 et 16: Prohibe puerum. Proverb. 1, 15 et 16: Prohibe pedem tuum a semitis eorum pedes pedem tuum a semitis eorum pedes enim eorum ad malum currunt, et festi- enim eorum ad malum currunt, et festi- nant ut effundant innoxium sanguinem. nant ut effundant innoxium sanguinem.

Sed objicitur, quod eadem ratione Sed objicitur, quod eadem ratione non debuit ire in Galilæam, ubi alter fi- non debuit ire in Galilæam, ubi alter fi- lius Herodis regnavit. Et dicendum, lius Herodis regnavit. Et dicendum, quod in Jerusalem major fuit frequentia quod in Jerusalem major fuit frequentia principum et aliorum et ibi minus la- principum et aliorum et ibi minus la- tere potuisset. In Galilæa autem apud tere potuisset. In Galilæa autem apud pauperes et contemptibiles non æstima- pauperes et contemptibiles non æstima- batur aliquid magni esse : et ideo melius batur aliquid magni esse : et ideo melius ibi latere potuit. ibi latere potuit.

: :

Et dicit tria: revelationem, locum Et dicit tria: revelationem, locum communem habitationis, et locum spe- communem habitationis, et locum spe- cialem. cialem.

De revelatione dicit duo: modum re- De revelatione dicit duo: modum re- velantis, et dispositionem accipientis re- velantis, et dispositionem accipientis re- velationem. velationem.

Modum revelationis dicit : Modum revelationis dicit :

« Et admonitus. » « Et admonitus. »

Quoniam jam tantum Joseph profece- Quoniam jam tantum Joseph profece- rat in devotione pueri et matris, et fami- rat in devotione pueri et matris, et fami- liaritate Angeli, quod non oportuit nisi liaritate Angeli, quod non oportuit nisi fieri admonitionem. Et ideo etiam non fieri admonitionem. Et ideo etiam non facit mentionem modo de Angelo Domi- facit mentionem modo de Angelo Domi- ni sicut prius . I ad Corinth. xi, 11: ni sicut prius . I ad Corinth. xi, 11: Quando factus sum vir, evacuavi quæ Quando factus sum vir, evacuavi quæ erant parvuli. Ad Hebr. vi, 1 : Intermit- erant parvuli. Ad Hebr. vi, 1 : Intermit- tentes inchoationis Christi sermonem, tentes inchoationis Christi sermonem, ad perfectiora feramur. ad perfectiora feramur.

« In somnis. >> « In somnis. >>

Quando strepitus exteriorum exclusus Quando strepitus exteriorum exclusus est, et caput cum Joanne inclinamus ad est, et caput cum Joanne inclinamus ad thesaurum sapientiæ et scientiæ Dei, ob- thesaurum sapientiæ et scientiæ Dei, ob- dormientes in pectore Domini 2. Sic Ja- dormientes in pectore Domini 2. Sic Ja- cob dormivit super lapidem solidæ veri- cob dormivit super lapidem solidæ veri- tatis et confessionis Dei, et accepit reve- tatis et confessionis Dei, et accepit reve- lationem ³. lationem ³.

« Secessit in parte Galilææ. » « Secessit in parte Galilææ. »

Ecce locus communis provinciæ. Et Ecce locus communis provinciæ. Et ex modo loquendi significat, quod vaga. ex modo loquendi significat, quod vaga. bundus propter timorem primo fuerit de bundus propter timorem primo fuerit de villa ad villam. Hoc enim significat, quod villa ad villam. Hoc enim significat, quod

« Et admonitus in somnis, secessit dicit : « In partes Galilææ. » Jerem. xiv, « Et admonitus in somnis, secessit dicit : « In partes Galilææ. » Jerem. xiv, in partes Galilææ. in partes Galilææ.

Et veniens habitavit in civitate quæ Et veniens habitavit in civitate quæ vocatur Nazareth ut adimpleretur vocatur Nazareth ut adimpleretur quod dictum est per Prophetas : Quo- quod dictum est per Prophetas : Quo- niam Nazaræus vocabitur. » niam Nazaræus vocabitur. »

Ecce revelatio. Ecce revelatio.

1 Cf. Supra, 1, 20 ; II, 13 et 19. 1 Cf. Supra, 1, 20 ; II, 13 et 19.

2 Cf. Joan. xxi, 20. 2 Cf. Joan. xxi, 20.

8: Quasi colonus futurus es in terra, 8: Quasi colonus futurus es in terra, et quasi viator declinans ad manendum. et quasi viator declinans ad manendum. Jam enim demonstrabatur, quod postea Jam enim demonstrabatur, quod postea pati debuit. Matth. v, 20: Vulpes fo- pati debuit. Matth. v, 20: Vulpes fo- veas habent, et volucres cœli nidos: veas habent, et volucres cœli nidos: Filius autem hominis non habet ubi caput Filius autem hominis non habet ubi caput reclinet. reclinet.

3 Cf. Genes. xxvIII, 11 et seq. 3 Cf. Genes. xxvIII, 11 et seq.

« Et veniens. >> « Et veniens. >>

: :

IN EVANG. MATTHÆÏ, Il-23. IN EVANG. MATTHÆÏ, Il-23.

Postea fiducia per admonitionem Postea fiducia per admonitionem Angeli accepta. Angeli accepta.

« Habitavit in civitate quæ vocatur « Habitavit in civitate quæ vocatur Nazareth. » Nazareth. »

In qua sorte notos habuit et amicos: In qua sorte notos habuit et amicos: quia ibi annuntiatus fuit, sicut dicitur, quia ibi annuntiatus fuit, sicut dicitur, Luc. 1, 26. Luc. 1, 26.

« Ut adimpleretur. » « Ut adimpleretur. »

Ecce testimonium Scripturæ confir- Ecce testimonium Scripturæ confir- mans. Et quia hoc de gratia est, et etiam mans. Et quia hoc de gratia est, et etiam in illa superabundat Deus supra verita- in illa superabundat Deus supra verita- tem promissionis, ideo dicit: tem promissionis, ideo dicit:

« Ut adimpleretur. « Ut adimpleretur.

» »

Psal. xc, 16 Longitudine dierum Psal. xc, 16 Longitudine dierum replebo eum et ostendam illi salutare replebo eum et ostendam illi salutare

meum. meum.

« Quod dictum est per Prophetas. » « Quod dictum est per Prophetas. »

Non unum, sed multos: quia omnes Non unum, sed multos: quia omnes concorditer tradunt florem virtutis esse concorditer tradunt florem virtutis esse Christum. Jeremias, in Thren. IV, 7: Christum. Jeremias, in Thren. IV, 7: Candidiores Nazaræi ejus nive, nitidiores Candidiores Nazaræi ejus nive, nitidiores lacte, rubicundiores ebore antiquo, sap- lacte, rubicundiores ebore antiquo, sap- phiro pulchriores. Osee, xiv, 6: Ero qua- phiro pulchriores. Osee, xiv, 6: Ero qua-

si si

ros, ros,

89 89

Israel germinabit sicut lilium, et Israel germinabit sicut lilium, et erumpet radix ejus ut Libani. David, in erumpet radix ejus ut Libani. David, in Psal. xcı, 12 Justus ut palma florebit, Psal. xcı, 12 Justus ut palma florebit, etc. Ezechiel. xxxv1, 8: Montes Israel, etc. Ezechiel. xxxv1, 8: Montes Israel, ramos vestros germinetis, et fructum ve- ramos vestros germinetis, et fructum ve- strum afferatis populo meo Israel. Can- strum afferatis populo meo Israel. Can- tic. 1, 1 Ego flos campi, et lilium con- tic. 1, 1 Ego flos campi, et lilium con- vallium. Isaiæ, XI, 1: Egredietur virga vallium. Isaiæ, XI, 1: Egredietur virga de radice Jesse, et flos de radice ejus as- de radice Jesse, et flos de radice ejus as- cendet. Glossa dicit, quod ibi Septuagin- cendet. Glossa dicit, quod ibi Septuagin- ta habent: « Et Nazaræus vocabitur. >> ta habent: « Et Nazaræus vocabitur. >> Et hoc est quod inducit : Et hoc est quod inducit :

« Quoniam Nazaræus vocabitur. > « Quoniam Nazaræus vocabitur. >

Flos æternus patris, quia de uno cœ- Flos æternus patris, quia de uno cœ- lesti Patre nascitur. Flos matris virgi- lesti Patre nascitur. Flos matris virgi- nis, quia de una matre in terra produ- nis, quia de una matre in terra produ- citur, in flore annuntiatur, in flore edu- citur, in flore annuntiatur, in flore edu- catus, non nisi floribus respersis datur, catus, non nisi floribus respersis datur, quia pascitur in liliis. Cantic. 1, 15: Le- quia pascitur in liliis. Cantic. 1, 15: Le- ctulus noster floridus. Unde secundum ctulus noster floridus. Unde secundum translationem Septuaginta in Canticis di- translationem Septuaginta in Canticis di- citur «Sicut dies verni circumdabant citur «Sicut dies verni circumdabant eam flores rosarum et lilia convallium '.» eam flores rosarum et lilia convallium '.» II Regum, XXIII, 5: Cuncta salus mea, II Regum, XXIII, 5: Cuncta salus mea, et omnis voluntas: nec est quidquam ex et omnis voluntas: nec est quidquam ex ea quod non germinet. Isa. LXVI, 14: Gau- ea quod non germinet. Isa. LXVI, 14: Gau- debit cor vestrum, et ossa vestra quasi debit cor vestrum, et ossa vestra quasi herba germinabunt. herba germinabunt.

Sic ergo dictum est de Nati manife- Sic ergo dictum est de Nati manife- statione secundum omnes suas differen- statione secundum omnes suas differen- tias. tias.

1 Cantic. 11, 1 Ego flos campi, et lilium con- 1 Cantic. 11, 1 Ego flos campi, et lilium con- vallium. Eccli. L, 8: Quasi flos rosarum in diebus vallium. Eccli. L, 8: Quasi flos rosarum in diebus

vernis et quasi lilia quæ sunt in transitu aquæ. vernis et quasi lilia quæ sunt in transitu aquæ.

90 90

90 90

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

CAPUT III. CAPUT III.

Joannes Baptista (cujus vitæ austeritas describitur) pœnitentiam juxta Isaiæ Joannes Baptista (cujus vitæ austeritas describitur) pœnitentiam juxta Isaiæ vaticinium in deserto prædicat: et populo ad ipsum confluente, reprehendit vaticinium in deserto prædicat: et populo ad ipsum confluente, reprehendit Pharisæos una cum Sadducæis, docens ut dignos faciant fructus pænitientiæ : Pharisæos una cum Sadducæis, docens ut dignos faciant fructus pænitientiæ : et quantum suus a Christi baptismo differat: super Christum autem a Joanne et quantum suus a Christi baptismo differat: super Christum autem a Joanne baptizatum descendit Spiritus sanctus, et vox Patris cælitus audita est. baptizatum descendit Spiritus sanctus, et vox Patris cælitus audita est.

1. In diebus autem illis venit Joannes 1. In diebus autem illis venit Joannes Baptista prædicans in deserto Baptista prædicans in deserto Judææ, Judææ,

2. Et dicens: Pœnitentiam agite : 2. Et dicens: Pœnitentiam agite : appropinquavit enim regnum appropinquavit enim regnum coelorum 1. coelorum 1.

3. Hic est enim, qui dictus est per 3. Hic est enim, qui dictus est per Isaiam prophetam dicentem : Isaiam prophetam dicentem : Vox clamantis in deserto: Para- Vox clamantis in deserto: Para- te viam Domini: rectas facite te viam Domini: rectas facite semitas ejus 2. semitas ejus 2.

4. Ipse autem Joannes habebat ve- 4. Ipse autem Joannes habebat ve- stimentum de pilis camelorum, stimentum de pilis camelorum, et zonam pelliceam circa lum- et zonam pelliceam circa lum- bos suos: esca autem ejus erat bos suos: esca autem ejus erat locustæ et mel silvestre. locustæ et mel silvestre.

5. Tunc exibat ad eum Jerosolyma, 5. Tunc exibat ad eum Jerosolyma, et omnis Judæa, et omnis regio et omnis Judæa, et omnis regio circa Jordanem 3. circa Jordanem 3.

6. Et baptizabantur ab eo in Jorda- 6. Et baptizabantur ab eo in Jorda- ne, confitentes peccata sua. ne, confitentes peccata sua. 7. Videns autem multos Pharisæo- 7. Videns autem multos Pharisæo-

rum et Sadducæorum venientes rum et Sadducæorum venientes ad baptismum suum 4, dixit ad baptismum suum 4, dixit eis Progenies viperarum, quis eis Progenies viperarum, quis demonstravit vobis fugere a ven- demonstravit vobis fugere a ven- tura ira? tura ira?

8. Facite ergo fructum dignum pœ- 8. Facite ergo fructum dignum pœ- nitentiæ. nitentiæ.

9. Et ne velitis dicere intra vos: 9. Et ne velitis dicere intra vos: Patrem habemus Abraham 5. Di- Patrem habemus Abraham 5. Di- co enim vobis quoniam potens co enim vobis quoniam potens est Deus de lapidibus istis susci- est Deus de lapidibus istis susci- tare filios Abrahæ. tare filios Abrahæ.

10. Jam enim securis ad radicem ar- 10. Jam enim securis ad radicem ar- borum posita est. Omnis ergo borum posita est. Omnis ergo arbor quæ non facit fructum arbor quæ non facit fructum bonum excidetur, et in ignem bonum excidetur, et in ignem mittetur. mittetur.

11. Ego quidem baptizo vos in aqua 11. Ego quidem baptizo vos in aqua in pœnitentiam • : qui autem in pœnitentiam • : qui autem post me venturus est fortior post me venturus est fortior me est, cujus non sum dignus me est, cujus non sum dignus calceamenta portare: ipse vos calceamenta portare: ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et baptizabit in Spiritu sancto et igni. igni.

12. Cujus ventilabrum in manu sua, 12. Cujus ventilabrum in manu sua, et permundabit aream suam: et permundabit aream suam: et congregabit triticum suum et congregabit triticum suum in horreum, paleas autem com- in horreum, paleas autem com- buret igni inexstinguibili. buret igni inexstinguibili.

13. Tunc venit Jesus a Galilæa in Jor- 13. Tunc venit Jesus a Galilæa in Jor- danem ad Joannem, ut baptiza- danem ad Joannem, ut baptiza- retur ab eo 7. retur ab eo 7.

14. Joannes autem prohibebat eum, 14. Joannes autem prohibebat eum, dicens Ego a te debeo bapti- dicens Ego a te debeo bapti- zari, et tu venis ad me! zari, et tu venis ad me!

15. Respondens autem Jesus, dixit 15. Respondens autem Jesus, dixit

1 Marc 1,4; Luc. III, 3. 1 Marc 1,4; Luc. III, 3.

2 Isa. XL, 3; Marc. 1, 3; Luc. 111, 4. 2 Isa. XL, 3; Marc. 1, 3; Luc. 111, 4.

3 Marc. 1, 5. 3 Marc. 1, 5.

* Luc. II, 7. * Luc. II, 7.

* Joan. VIII, 39. * Joan. VIII, 39.

• Marc. 1, 8; Luc. 11, 16; Joan. 1 26; Act. • Marc. 1, 8; Luc. 11, 16; Joan. 1 26; Act.

I, 5. I, 5.

7 Marc. 1, 9. 7 Marc. 1, 9.

IN EVANG. MATTHÆI, I-1. IN EVANG. MATTHÆI, I-1.

ei Sine modo: sic enim decet ei Sine modo: sic enim decet

nos implere omnem justitiam. nos implere omnem justitiam. Tunc dimisit eum. Tunc dimisit eum. 16. Baptizatus autem Jesus, confestim 16. Baptizatus autem Jesus, confestim ascendit de aqua. Et ecce aperti ascendit de aqua. Et ecce aperti sunt ei coeli et vidit Spiritum sunt ei coeli et vidit Spiritum

91 91

Dei descendentem sicut colum- Dei descendentem sicut colum- bam, et venientem super se 1. bam, et venientem super se 1. 17. Et ecce vox de coelis dicens: Hic 17. Et ecce vox de coelis dicens: Hic est Filius meus dilectus, in quo est Filius meus dilectus, in quo mihi complacui ². mihi complacui ².

IN CAPUT III MATHÆI IN CAPUT III MATHÆI

ENARRATIO. ENARRATIO.

« In diebus autem illis. » « In diebus autem illis. »

Hic incipit pars illa, quæ est de rege- Hic incipit pars illa, quæ est de rege- neratione, quæ refertur ad generationem neratione, quæ refertur ad generationem Christi: secundum quod nos regenerat Christi: secundum quod nos regenerat sua generatione, causans nostram spi- sua generatione, causans nostram spi- ritualem generationem, sicut in præha- ritualem generationem, sicut in præha- bitis dictum est. bitis dictum est.

Dividitur autem in duas partes: in qua- Dividitur autem in duas partes: in qua- rum prima construit sacramentum rege- rum prima construit sacramentum rege- nerationis in secunda instruit et docet nerationis in secunda instruit et docet illuminationem, secundum quam oportet illuminationem, secundum quam oportet regenerari, ibi, IV, 12: Cum autem au- regenerari, ibi, IV, 12: Cum autem au- disset Jesus quod Joannes traditus esset. » disset Jesus quod Joannes traditus esset. » Sunt autem tria in baptismo: quorum Sunt autem tria in baptismo: quorum primum est usus quoad materiam, et primum est usus quoad materiam, et quoad actum, et quoad notitiam interius quoad actum, et quoad notitiam interius operantis in baptismo. Et quia hæc erant operantis in baptismo. Et quia hæc erant ignota, indigebant introducente. Et quoad ignota, indigebant introducente. Et quoad ista inducitur baptismus Joannis. Secun- ista inducitur baptismus Joannis. Secun- dum autem est virtus regenerativa collata dum autem est virtus regenerativa collata aquis. Et quoad hoc inducitur baptismus aquis. Et quoad hoc inducitur baptismus Christi, quo baptizatus est. Tertium au- Christi, quo baptizatus est. Tertium au- tem est effectus baptismi super diabo- tem est effectus baptismi super diabo- lum, qui baptizatos ex fonte impugnat: lum, qui baptizatos ex fonte impugnat: sed vincitur propter fomitis debilitatem. sed vincitur propter fomitis debilitatem. Et quoad hoc introducitur tentatio Christi Et quoad hoc introducitur tentatio Christi et victoria super diabolum. Et per se et victoria super diabolum. Et per se patet, ubi istæ partes incipiunt. patet, ubi istæ partes incipiunt.

Circa baptismum Joannis tria dicun- Circa baptismum Joannis tria dicun- tur: quorum primum est officium bapti- tur: quorum primum est officium bapti-

Lue. III, 22. Lue. III, 22.

zantis. Secundum autem est dispositio zantis. Secundum autem est dispositio baptizandorum, ibi, y. 5: « Tunc exibat baptizandorum, ibi, y. 5: « Tunc exibat ad eum. » Tertium est declaratio interius. ad eum. » Tertium est declaratio interius. baptizantis, ibi, y. 11 : « Ego quidem baptizantis, ibi, y. 11 : « Ego quidem baptizo vos in aqua, etc. » baptizo vos in aqua, etc. »

Circa officium Baptistæ tria dicuntur : Circa officium Baptistæ tria dicuntur : quorum primum est idoneitas temporis et quorum primum est idoneitas temporis et loci ubi prædicavit, et quando. Secundum loci ubi prædicavit, et quando. Secundum est doctrina baptismatis, quoad id quod in- est doctrina baptismatis, quoad id quod in- venire vult in baptizando, et quoad effe- venire vult in baptizando, et quoad effe- ctum. Tertium autem est commendatio ctum. Tertium autem est commendatio Baptistæ. Et patent hæc in littera. Baptistæ. Et patent hæc in littera.

In prima harum partium tangit tria: In prima harum partium tangit tria: quorum primum est congruitas temporis. quorum primum est congruitas temporis. Secundum, descriptio Baptistæ. Tertium, Secundum, descriptio Baptistæ. Tertium, opportunitas loci in quo perficitur baptis- opportunitas loci in quo perficitur baptis-

mus. mus.

De congruitate temporis tria sunt no- De congruitate temporis tria sunt no- tanda : tanda :

Unum quoad historiæ continuationem: Unum quoad historiæ continuationem: quod quod

« In diebus illis. » « In diebus illis. »

Cum Jesus habitaret educatus in Na- Cum Jesus habitaret educatus in Na-

zareth, non quidem statim postquam red- zareth, non quidem statim postquam red- iit relatus ex Ægypto, sed postquam im- iit relatus ex Ægypto, sed postquam im- pletum est tempus educationis, ut sibi pletum est tempus educationis, ut sibi esset relictus, et jam pervenisset ad sta- esset relictus, et jam pervenisset ad sta- tum et hoc fuit viginti tribus annis (alias, tum et hoc fuit viginti tribus annis (alias, vigesimo tertio anno) post reditum de vigesimo tertio anno) post reditum de Ægypto, quia tunc fuit septem annorum: Ægypto, quia tunc fuit septem annorum: qui cum viginti tribus faciunt triginta. Et qui cum viginti tribus faciunt triginta. Et Joannes non erat senior nisi sex mensi- Joannes non erat senior nisi sex mensi- bus. Et hoc est tempus, quando robur bus. Et hoc est tempus, quando robur est virtutis et exsiccatus est humor juve- est virtutis et exsiccatus est humor juve- nilis. Unde, Luc, 111, 23, dicitur, quod Jesus nilis. Unde, Luc, 111, 23, dicitur, quod Jesus

* Luc. 1x, 35; II Petr. 1, 17. * Luc. 1x, 35; II Petr. 1, 17.

92 92

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

erat incipiens quasi annorum triginta. erat incipiens quasi annorum triginta. Et hoc tempore David regnavit 1, et Eze- Et hoc tempore David regnavit 1, et Eze- chiel prophetare incepit 2, et Joannes præ- chiel prophetare incepit 2, et Joannes præ- dicare incepit. Quæ autem gesta sunt me- dicare incepit. Quæ autem gesta sunt me- dio tempore per totam infantiam Salva- dio tempore per totam infantiam Salva- toris, non exprimunt Evangelistæ, nisi toris, non exprimunt Evangelistæ, nisi quod, Luc. 11, 42 et seq., dicitur, quod quod, Luc. 11, 42 et seq., dicitur, quod cum factus esset Jesus annorum duodecim, cum factus esset Jesus annorum duodecim, ascendit cum parentibus suis in Jerusalem, ascendit cum parentibus suis in Jerusalem, et ostendit sapientiam in medio Docto- et ostendit sapientiam in medio Docto- rum sed postea descendit cum parenti- rum sed postea descendit cum parenti- bus, et erat subditus illis. bus, et erat subditus illis.

Secundum quod notatur in tempore, de- Secundum quod notatur in tempore, de- terminatio a Deo facta, et congruitas ex terminatio a Deo facta, et congruitas ex parte regnantium temporibus illis. Et parte regnantium temporibus illis. Et hanc describit Lucas, II, 1: Anno quin- hanc describit Lucas, II, 1: Anno quin- todecimo imperii Tiberii Cæsaris, etc. Et todecimo imperii Tiberii Cæsaris, etc. Et subjungitur, y. 2: Factum est verbum subjungitur, y. 2: Factum est verbum Domini super Joannem, Zachariæ filium, Domini super Joannem, Zachariæ filium, in deserto. Et notatur tempus prædica- in deserto. Et notatur tempus prædica- tionis, antequam Dei verbum fit ad nos: tionis, antequam Dei verbum fit ad nos: non enim debemus nos ingerere. Unde, non enim debemus nos ingerere. Unde, Isa. VI, 8 Quem mittam ? et quis ibit Isa. VI, 8 Quem mittam ? et quis ibit nobis ? dixit Dominus, antequam Isaias nobis ? dixit Dominus, antequam Isaias iret. Et Jeremias excusat se, antequam va- iret. Et Jeremias excusat se, antequam va- dat, cum Dominus diceret, Jerem.1, 7 et 8: dat, cum Dominus diceret, Jerem.1, 7 et 8: Ad omnia quæ mittam te bis, et universa Ad omnia quæ mittam te bis, et universa quæcumque mandavero tibi loqueris. Ne quæcumque mandavero tibi loqueris. Ne timeas, etc. Ezechiel. II, 3: Fili hominis, timeas, etc. Ezechiel. II, 3: Fili hominis, mitto ego te ad filios Israel. Exod. 111, 11, mitto ego te ad filios Israel. Exod. 111, 11, multum se excusat Moyses 3. De ingeren- multum se excusat Moyses 3. De ingeren- tibus autem se dicit, Jerem. xxш1, 21: Non tibus autem se dicit, Jerem. xxш1, 21: Non mittebam prophetas, et ipsi currebant. Ad mittebam prophetas, et ipsi currebant. Ad Roman. x, 15: Quomodo prædicabunt, Roman. x, 15: Quomodo prædicabunt, nisi mittantur ? nisi mittantur ?

Tertium est qualitas temporis: quia, Tertium est qualitas temporis: quia,

In diebus. >> In diebus. >>

Non in noctibus, sicut prædicant hære- Non in noctibus, sicut prædicant hære- tici. Clara enim veritas lucem quærit. De tici. Clara enim veritas lucem quærit. De ipsa enim dicitur, Sapient. vII, 29: Est ipsa enim dicitur, Sapient. vII, 29: Est hæc speciosior sole, et super omnem dispo- hæc speciosior sole, et super omnem dispo- sitionem stellarum: luci comparata, in- sitionem stellarum: luci comparata, in- venitur prior. Dignum enim est, quod venitur prior. Dignum enim est, quod lucis testis manifestetur in lumine. lucis testis manifestetur in lumine.

1 Cf. II Reg. v, 4. 1 Cf. II Reg. v, 4.

2 Cf. Ezechiel. I, 1. 2 Cf. Ezechiel. I, 1.

Joannis, 1, 8: Non erat ille lux, sed ut Joannis, 1, 8: Non erat ille lux, sed ut testimonium perhiberet de lumine. testimonium perhiberet de lumine.

<< Venit Joannes Baptista prædicans << Venit Joannes Baptista prædicans in deserto Judææ, in deserto Judææ,

Et dicens: Poenitentiam agite: ap- Et dicens: Poenitentiam agite: ap- propinquavit enim regnum cœlorum. » propinquavit enim regnum cœlorum. »

Quatuor dicit circa Baptistam: adven- Quatuor dicit circa Baptistam: adven- tum, nomen, officium, et actum. tum, nomen, officium, et actum.

In primo notatur, quod aliunde venit In primo notatur, quod aliunde venit quam de conversatione peccatorum: quasi quam de conversatione peccatorum: quasi de coelo enim debet descendere de de- de coelo enim debet descendere de de- serto venire de otio contemplationis ad serto venire de otio contemplationis ad actionem sapientiæ procedere. actionem sapientiæ procedere.

De primo, Joannis, III, 31 et 32: Qui De primo, Joannis, III, 31 et 32: Qui de cælo venit, super omnes est. Et quod de cælo venit, super omnes est. Et quod vidit et audivit, hoc testatur. Ad Philip. vidit et audivit, hoc testatur. Ad Philip. 111, 20: Nostra conversatio in cœlis est. 111, 20: Nostra conversatio in cœlis est. II ad Corinth. XII, 2 et 4 : Scio hominem... II ad Corinth. XII, 2 et 4 : Scio hominem... raptum hujusmodi usque in tertium cœ- raptum hujusmodi usque in tertium cœ- lum. Et scio hujusmodi hominem... lum. Et scio hujusmodi hominem... quoniam raptus est in Paradisum, et au- quoniam raptus est in Paradisum, et au- divit arcana verba. Quomodo enim in- divit arcana verba. Quomodo enim in- vitabit ad locum, ubi numquam fuit ? vitabit ad locum, ubi numquam fuit ?

De secundo, Exod. 111, 1 : Moyses, De secundo, Exod. 111, 1 : Moyses, cum minasset gregem ad interiora deser- cum minasset gregem ad interiora deser- ti, ibi vidit visiones Dei. ti, ibi vidit visiones Dei.

De tertio, Exod. xxxiv, 29: Cum de- De tertio, Exod. xxxiv, 29: Cum de- scenderet Moyses da monte Sinai..., igno- scenderet Moyses da monte Sinai..., igno- rabat quod cornuta esset facies sua ex rabat quod cornuta esset facies sua ex consortio Domini, quando de contempla- consortio Domini, quando de contempla- tione Dei descendit, et resplenduit facies tione Dei descendit, et resplenduit facies ejus. II ad Corinth. ш, 18: Nos vero ejus. II ad Corinth. ш, 18: Nos vero omnes revelata facie gloriam Domini omnes revelata facie gloriam Domini speculantes, etc. Psal. LXXXVII, 16 et speculantes, etc. Psal. LXXXVII, 16 et 17 Domine, in lumine vultus tui ambu- 17 Domine, in lumine vultus tui ambu- labunt, et in nomine tuo exsultabunt labunt, et in nomine tuo exsultabunt tota die et in justitia tua exaltabuntur. tota die et in justitia tua exaltabuntur.

<< Joannes. >> << Joannes. >>

In quo est gratia. Ad Roman. xv, 29: In quo est gratia. Ad Roman. xv, 29: Veniens ad vos, in abundantia benedi- Veniens ad vos, in abundantia benedi- ctionis Evangelii Christi veniam. I ad Co- ctionis Evangelii Christi veniam. I ad Co-

3 Exod. 1, 11: Quis sum ego ut vadam ad Pha- 3 Exod. 1, 11: Quis sum ego ut vadam ad Pha- raonem, et educam filios Israel de Ægypto? raonem, et educam filios Israel de Ægypto?

IN EVANG. MATTHÆI, III-2. IN EVANG. MATTHÆI, III-2.

rinth. xv, rinth. xv, 10: Gratia Dei sum id quod sum, 10: Gratia Dei sum id quod sum, et gratia ejus in me vacua non fuit. Luc. et gratia ejus in me vacua non fuit. Luc. 1, 13 et 14 Vocabis nomen ejus Joan- 1, 13 et 14 Vocabis nomen ejus Joan- nem et erit gaudium tibi et exsultatio, nem et erit gaudium tibi et exsultatio, et multi in nativitate ejus gaudebunt. et multi in nativitate ejus gaudebunt.

« «

Baptista. Baptista.

>> >>

Ecce officium. Matth. XXVIII, 19: Bα- Ecce officium. Matth. XXVIII, 19: Bα- ptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et ptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. I ad Corinth. x, 2: Omnes Spiritus sancti. I ad Corinth. x, 2: Omnes in Moyse baptizati sunt in nube, et in in Moyse baptizati sunt in nube, et in mari. mari.

« Prædicans. » « Prædicans. »

II ad Timoth. iv, 2: Prædica verbum : II ad Timoth. iv, 2: Prædica verbum : insta opportune, importune. insta opportune, importune.

« In deserto Judææ. « In deserto Judææ.

: :

A duobus describit locum ab ipso lo- A duobus describit locum ab ipso lo- co, et ab habitantibus. co, et ab habitantibus.

Desertus enim locus est aptus contem- Desertus enim locus est aptus contem- plantibus et pœnitentibus. Marci, vi, 31 : plantibus et pœnitentibus. Marci, vi, 31 : Venite seorsum in desertum locum, et re- Venite seorsum in desertum locum, et re- quiescite pusillum. Osee, 11, 14 : Ducam quiescite pusillum. Osee, 11, 14 : Ducam eam in solitudinem, et loquar ad cor ejus. eam in solitudinem, et loquar ad cor ejus.

« Judææ. >> « Judææ. >>

Describit ab habitantibus in vicino Describit ab habitantibus in vicino (alias, vicinio), ubi erat notitia Scriptura (alias, vicinio), ubi erat notitia Scriptura (alias, Scripturæ) ista prænuntiantis: ut (alias, Scripturæ) ista prænuntiantis: ut testificata veritas citius acceptaretur. testificata veritas citius acceptaretur. Psal. Lxxv, 2: Notus in Judæa Deus. Psal. Lxxv, 2: Notus in Judæa Deus.

« Dicens: Poenitentiam agite. »> « Dicens: Poenitentiam agite. »>

Ecce doctrina baptismatis, quoad id Ecce doctrina baptismatis, quoad id quod invenire vult in eo qui baptizandus quod invenire vult in eo qui baptizandus est, et quoad effectum. Et hæc duo dicit. est, et quoad effectum. Et hæc duo dicit. Primum enim innuit, quando dicit: Primum enim innuit, quando dicit:

« Poenitentiam agite. » « Poenitentiam agite. »

Hoc est, pœnæ tenentiam agite. Et tunc Hoc est, pœnæ tenentiam agite. Et tunc tria dicit: pœnam, quæ est in contritione : tria dicit: pœnam, quæ est in contritione : perseverantiam, quæ est in tenentia: et perseverantiam, quæ est in tenentia: et

93 93

actum, qui est in confessione et satisfa- actum, qui est in confessione et satisfa- ctione. Confessio enim est expositio crimi- ctione. Confessio enim est expositio crimi- num, ut judice ecclesiastico liberetur sa- num, ut judice ecclesiastico liberetur sa- tisfactione et hoc innuunt multæ Glossæ tisfactione et hoc innuunt multæ Glossæ hic, quæ dicunt quod pœnitentia est præ- hic, quæ dicunt quod pœnitentia est præ- terita mala plangere, et plangenda iterum terita mala plangere, et plangenda iterum non committere. non committere.

: :

Dicit autem quædam Glossa, quod «< est Dicit autem quædam Glossa, quod «< est prima virtus. Est enim prima, et est prima virtus. Est enim prima, et est << virtus. << virtus.

« «

« Multipliciter autem dicitur prima: ex « Multipliciter autem dicitur prima: ex « parte enim intellectus prima est fides: « parte enim intellectus prima est fides: « ex parte autem affectus est duobus mo- « ex parte autem affectus est duobus mo- << dis primo scilicet in ordine ad bonum, << dis primo scilicet in ordine ad bonum, « et in ordine contra malum. In ordine ad « et in ordine contra malum. In ordine ad « bonum, charitas est prima : in ordine au- « bonum, charitas est prima : in ordine au- « tem contra malum dupliciter dicitur « tem contra malum dupliciter dicitur prima. Si enim est contra malum per- prima. Si enim est contra malum per- « petrandum, tunc timor est prima vir- « petrandum, tunc timor est prima vir- << tus: si autem est contra malum perpe- << tus: si autem est contra malum perpe- «tratum, quod jam est commissum, tune «tratum, quod jam est commissum, tune « poenitentia est prima. » Et hoc modo « poenitentia est prima. » Et hoc modo loquitur Glossa. loquitur Glossa.

« «

Adhuc, Poenitentia secundum triplicem Adhuc, Poenitentia secundum triplicem sui considerationem ponitur in triplici sui considerationem ponitur in triplici genere. Si enim accipiatur in ratione genere. Si enim accipiatur in ratione afflictionis, est in genere passionis : si afflictionis, est in genere passionis : si autem accipiatur ut diluens peccatum, autem accipiatur ut diluens peccatum, sic est in genere sacramenti: si vero con- sic est in genere sacramenti: si vero con- sideretur ut eliciens actum detestationis sideretur ut eliciens actum detestationis peccati in quantum peccatum est, cum peccati in quantum peccatum est, cum nullus actus talis eliciatur nisi ab aliqua nullus actus talis eliciatur nisi ab aliqua virtute, pœnitentia in genere virtutis est virtute, pœnitentia in genere virtutis est specialis virtus. specialis virtus.

Sed attende, quod si ego considero pec- Sed attende, quod si ego considero pec- catum, non in quantum peccatum est, sed catum, non in quantum peccatum est, sed in quantum contrarium est virtuti, sic in quantum contrarium est virtuti, sic detestatio ejus non est pœnitentiæ, sed detestatio ejus non est pœnitentiæ, sed potius illius virtutis cui peccatum est potius illius virtutis cui peccatum est contrarium. Et si peccatum accipio prout contrarium. Et si peccatum accipio prout adimit bonum gratiæ et naturæ, sic dete- adimit bonum gratiæ et naturæ, sic dete- statio ejus, boni naturæ est, vel boni statio ejus, boni naturæ est, vel boni gratiæ potius quam pœnitentiæ. Et per gratiæ potius quam pœnitentiæ. Et per hæc patet intellectus omnium Glossarum. hæc patet intellectus omnium Glossarum.

« Appropinquavit enim regnum cœ « Appropinquavit enim regnum cœ lorum. » lorum. »

Ecce tangit effectum. Ecce tangit effectum.

3 3

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Est autem regnum coelorum triplex: Est autem regnum coelorum triplex: unum, quod intra nos est, Luc. XVII, 21: unum, quod intra nos est, Luc. XVII, 21: Regnum Dei intra vos est. Et hoc est, de Regnum Dei intra vos est. Et hoc est, de quo dicitur, ad Roman. xiv, 17: Non est quo dicitur, ad Roman. xiv, 17: Non est regnum Dei esca et potus, sed justitia, et regnum Dei esca et potus, sed justitia, et pax, et gaudium in Spiritu sancto. Et pax, et gaudium in Spiritu sancto. Et per hoc regnat Deus in nobis. Hoc enim, per hoc regnat Deus in nobis. Hoc enim, ut dicit Dionysius, « est distributio le- ut dicit Dionysius, « est distributio le- «gum, et præceptorum, et officiorum, «gum, et præceptorum, et officiorum, « et graduum, et bonorum ad civilitatem « et graduum, et bonorum ad civilitatem « sanctorum pertinentium. » Et hoc est « sanctorum pertinentium. » Et hoc est regnum, per quod Deus regnat in nobis. regnum, per quod Deus regnat in nobis. Et sicut primum regnum est anima veri Et sicut primum regnum est anima veri (alias, primi) regis, cujus illuminationes (alias, primi) regis, cujus illuminationes et ordines et leges et actus multiplicati et ordines et leges et actus multiplicati in gentem, constituunt regnum, ita istud in gentem, constituunt regnum, ita istud regnum primo est in mente Dei, et pro- regnum primo est in mente Dei, et pro- mulgatum in sanctos, facit regnum coelo- mulgatum in sanctos, facit regnum coelo- rum. Et id quod in cœlo est extra nos, rum. Et id quod in cœlo est extra nos, simile est isti sed magis est simile re- simile est isti sed magis est simile re- gno mentis divinæ, quod tertium est et gno mentis divinæ, quod tertium est et exemplar et objectum et causa duorum exemplar et objectum et causa duorum regnorum aliorum. Et consistit in tribus: regnorum aliorum. Et consistit in tribus: in illuminatione eorum quæ ad regnum in illuminatione eorum quæ ad regnum pertinent, et in potestatibus regni, et in pertinent, et in potestatibus regni, et in officiis exercitatis ad actum. Aliud est officiis exercitatis ad actum. Aliud est regnum coelorum extra nos, quod est lo- regnum coelorum extra nos, quod est lo- cus et honor et jucunditas regnantium in cus et honor et jucunditas regnantium in coelo. Et hoc acquiritur per primum. Ter- coelo. Et hoc acquiritur per primum. Ter- tium est regnum, quod est objectum et tium est regnum, quod est objectum et causa istorum et hoc est Deus in hoc et causa istorum et hoc est Deus in hoc et illud descendens. Sapient. III, 8: Domi- illud descendens. Sapient. III, 8: Domi- nabuntur populis, et regnabit Dominus nabuntur populis, et regnabit Dominus illorum in perpetuum. Isa. xxx111, 22: illorum in perpetuum. Isa. xxx111, 22: Dominus rex noster. Dominus rex noster.

« Hic est enim qui dictus est per « Hic est enim qui dictus est per Isaiam prophetam dicentem: Vox cla- Isaiam prophetam dicentem: Vox cla- mantis in deserto: Parate viam Do- mantis in deserto: Parate viam Do- mini rectas facite semitas ejus. » mini rectas facite semitas ejus. »

Ecce commendatio Baptistæ à duo- Ecce commendatio Baptistæ à duo- bus ab officio testificato per Scripturam, bus ab officio testificato per Scripturam, et a vitæ perfectione. et a vitæ perfectione.

Commendatio Sripturæ est in duobus : Commendatio Sripturæ est in duobus : in auctore, et in auctoritate inducta. in auctore, et in auctoritate inducta.

De primo dicit : De primo dicit :

<< Hic est. » << Hic est. »

Significantiam notat promonem hic. Significantiam notat promonem hic. Sensus: signanter est. Sensus: signanter est.

<< Hic, »> << Hic, »>

De quo tanta cura est Deo, quod vo- De quo tanta cura est Deo, quod vo- luit eum prænuntiari. Luc. 1, 66: Quis, luit eum prænuntiari. Luc. 1, 66: Quis, putas, puer iste erit? Lucæ, 1, 6: Tu putas, puer iste erit? Lucæ, 1, 6: Tu puer, propheta Altissimi vocaberis. Si- puer, propheta Altissimi vocaberis. Si- gnificatur enim per Prophetam, et voca- gnificatur enim per Prophetam, et voca- tur Altissimi propheta et Angelus Do- tur Altissimi propheta et Angelus Do- mini, et Lucifer solis æterni: Elias in mini, et Lucifer solis æterni: Elias in virtute, Præcursor Christi, Vox verbi: virtute, Præcursor Christi, Vox verbi: per Isaiam Prophetam inter alios exi- per Isaiam Prophetam inter alios exi- mium, Eccli. XLVIII, 29: Isaias Prophe- mium, Eccli. XLVIII, 29: Isaias Prophe- ta spiritu magno vidit ultima, et conso- ta spiritu magno vidit ultima, et conso- latus est lugentes Sion. latus est lugentes Sion.

« Vox clamantis. » « Vox clamantis. »

Ecce auctoritas prophetiæ, Isa. XL, 3: Ecce auctoritas prophetiæ, Isa. XL, 3: Vox clamantis in deserto: Parate viam Vox clamantis in deserto: Parate viam Domini, rectas facite in solitudine semi- Domini, rectas facite in solitudine semi- tas Dei nostri, etc. tas Dei nostri, etc.

«< Vox, » «< Vox, »

Inquam, in qua formatur verbum, ut Inquam, in qua formatur verbum, ut dicit Glossa. Dicit autem : « Quid est dicit Glossa. Dicit autem : « Quid est « Joannes? et quid clamat? est enim « Joannes? et quid clamat? est enim « vox, quoad officium: clamantis, quoad « vox, quoad officium: clamantis, quoad « intentionem spiritus et auctoritatis « intentionem spiritus et auctoritatis << firmitatem. » << firmitatem. »

Vox autem tria habet necessario ad Vox autem tria habet necessario ad minus spiritum tentum, sonum, et in- minus spiritum tentum, sonum, et in- tellectum, quo profertur. tellectum, quo profertur.

De primo dicitur, Luc. 1, 80: Puer De primo dicitur, Luc. 1, 80: Puer crescebat, et confortabatur spiritu. Ibi- crescebat, et confortabatur spiritu. Ibi- dem, . 17 Ipse præcedet ante illum in dem, . 17 Ipse præcedet ante illum in spiritu et virtute Eliæ. spiritu et virtute Eliæ.

De secundo, Act. 11, 2: Factus est re- De secundo, Act. 11, 2: Factus est re- pente de cælo sonus. Ezechiel. 111, 12: pente de cælo sonus. Ezechiel. 111, 12: Audivi post vocem commotionis magnæ. Audivi post vocem commotionis magnæ. Apocal. 1, 10: Audivi post me vocem Apocal. 1, 10: Audivi post me vocem magnam tamquam tubæ. magnam tamquam tubæ.

IN EVANG. MATTHÆI, III-3. IN EVANG. MATTHÆI, III-3.

De tertio, I ad Corinth. xiv, 11: Si De tertio, I ad Corinth. xiv, 11: Si nesciero virtutem vocis, ero ei cui loquor nesciero virtutem vocis, ero ei cui loquor barbarus et qui loquitur, mihi barba- barbarus et qui loquitur, mihi barba- rus. Et ibidem, y. 19: In Ecclesia volo rus. Et ibidem, y. 19: In Ecclesia volo quinque verba sensu meo loqui, ut et quinque verba sensu meo loqui, ut et alios instruam, quam decem millia ver- alios instruam, quam decem millia ver- borum in lingua. Dicit tamen Augusti- borum in lingua. Dicit tamen Augusti- nus, quod « Vox est verbi vehiculum: nus, quod « Vox est verbi vehiculum: « sic Joannes vexit Christum in corda « sic Joannes vexit Christum in corda « audientium. » Luc. 1, 17: Ut convertet « audientium. » Luc. 1, 17: Ut convertet corda patrum in filios, et incredulos ad corda patrum in filios, et incredulos ad prudentiam justorum, parare Domino prudentiam justorum, parare Domino plebem perfectam. plebem perfectam.

« Clamantis. » « Clamantis. »

Auctoritatem notat, et intentionem. Auctoritatem notat, et intentionem. Auctoritatem ex transitione quæ est in- Auctoritatem ex transitione quæ est in- ter rectum et obliquum: Deus enim ter rectum et obliquum: Deus enim clamavit in eo. II ad Corinth. XIII, 3: clamavit in eo. II ad Corinth. XIII, 3: An experimentum quæritis ejus, qui in An experimentum quæritis ejus, qui in me loquitur Christus? Et intentionem. me loquitur Christus? Et intentionem. Proverb. VIII, Proverb. VIII, 4 O viri, ad vos clamito, 4 O viri, ad vos clamito, et vox mea ad filios hominum. et vox mea ad filios hominum.

« In deserto. >> « In deserto. >>

Postquam ostendit officium Joannis, Postquam ostendit officium Joannis, per hoc quod est vox clamantis, conse- per hoc quod est vox clamantis, conse- quenter ostendit actum, quod ad omnes. quenter ostendit actum, quod ad omnes. Primo, in his sine quibus non est salus, Primo, in his sine quibus non est salus, et quoad perfectos. Secundo, quoad il- et quoad perfectos. Secundo, quoad il- los qui obligantur ad ulteriora. los qui obligantur ad ulteriora.

De necessariis autem ad salutem om- De necessariis autem ad salutem om- nium tangit quatuor: ubi parandum, nium tangit quatuor: ubi parandum, qualiter parandum, quid parandum, et qualiter parandum, quid parandum, et cui parandum. cui parandum.

Ubi parandum : Ubi parandum :

« In deserto. »> « In deserto. »>

Est desertum intra, scilicet cor deser- Est desertum intra, scilicet cor deser- tum a gratia et est desertum extra, sci- tum a gratia et est desertum extra, sci- licet vita virtutis in Ecclesia, ubi mun- licet vita virtutis in Ecclesia, ubi mun- dus non habitat. Primum est parandum dus non habitat. Primum est parandum per gratiam ad habitationem Dei et An- per gratiam ad habitationem Dei et An- gelorum. Et de illo dicitur, Deuter. XXXII, gelorum. Et de illo dicitur, Deuter. XXXII, 10: Invenit eum in terra deserta, in lo- 10: Invenit eum in terra deserta, in lo- co horroris, et vastæ solitudinis. Deser- co horroris, et vastæ solitudinis. Deser-

95 95

tum extra, scilicet vita bona in Ecclesia, tum extra, scilicet vita bona in Ecclesia, nihil cum humana habitatione com- nihil cum humana habitatione com- mune habens. Genes. xix, 17: Noli re- mune habens. Genes. xix, 17: Noli re- spicere post tergum, nec stes in omni cir- spicere post tergum, nec stes in omni cir- ca regione: sed in monte salvum te fac. ca regione: sed in monte salvum te fac. Psal. LXII, 3 In terra deserta, et invia, Psal. LXII, 3 In terra deserta, et invia, et inaquosa: sic in sancto apparui tibi. et inaquosa: sic in sancto apparui tibi. Osee, 11, 14: Ducam eam in solitudi- Osee, 11, 14: Ducam eam in solitudi- nem, et loquar ad cor ejus. nem, et loquar ad cor ejus.

<< Parate. »> << Parate. »>

Ecce secundum, in quo intelligitur Ecce secundum, in quo intelligitur modus. Quod enim factum est non illi- modus. Quod enim factum est non illi- co, paratum est. Paratum enim est, quod co, paratum est. Paratum enim est, quod habetur ad manus, et obedit ad nutum : habetur ad manus, et obedit ad nutum : et hoc fit per usum boni et consuetudi- et hoc fit per usum boni et consuetudi- nem. Isa. 1, 17: Discite benefacere. Ad nem. Isa. 1, 17: Discite benefacere. Ad Hebr. v, 14 Qui pro consuetudine exer- Hebr. v, 14 Qui pro consuetudine exer- citatos habent sensus ad discretionem citatos habent sensus ad discretionem boni ac mali. boni ac mali.

<< Viam. >> << Viam. >>

Quid parandum? Viam mandatorum. Quid parandum? Viam mandatorum. Psal. cxvi, 32: Viam mandatorum Psal. cxvi, 32: Viam mandatorum tuorum cucurri, cum dilatasti cor meum. tuorum cucurri, cum dilatasti cor meum. Jerem. VI, 16: State super vias, et vi- Jerem. VI, 16: State super vias, et vi- dete, et interrogate de semitis antiquis dete, et interrogate de semitis antiquis quæ sit via bona, et ambulate in ea: et quæ sit via bona, et ambulate in ea: et invenietis refrigerium animabus vestris. invenietis refrigerium animabus vestris.

Via paratur, humilia sive defossa exal- Via paratur, humilia sive defossa exal- tando, alta humiliando, curva dirigendo, tando, alta humiliando, curva dirigendo, polluta mundando, aspera complanando. polluta mundando, aspera complanando. Defossa sunt per timorem carnalem vel Defossa sunt per timorem carnalem vel mundanum, in pusillanimitatem depres- mundanum, in pusillanimitatem depres- sa alta, per præsumptionem superbiæ sa alta, per præsumptionem superbiæ elata curva, per distorsionem morum elata curva, per distorsionem morum reflexa polluta, cœno carnalis turpitu- reflexa polluta, cœno carnalis turpitu- dinis lutulenta aspera, ira et odio exa- dinis lutulenta aspera, ira et odio exa- sperata. De tribus primis et ultimis dici- sperata. De tribus primis et ultimis dici- tur, Isa. XL, 4 Omnis vallis exaltabitur, tur, Isa. XL, 4 Omnis vallis exaltabitur, et omnis mons et collis humiliabitur, et et omnis mons et collis humiliabitur, et erunt prava, sive curva, in directa, et as- erunt prava, sive curva, in directa, et as- pera in vias planas. De quarto, quod in pera in vias planas. De quarto, quod in medio ponitur, I Regum, xx1, 5: Via medio ponitur, I Regum, xx1, 5: Via hæc polluta est, sed et ipsa hodie sancti- hæc polluta est, sed et ipsa hodie sancti- ficabitur in vasis vestris. ficabitur in vasis vestris.

96 96

<< Domini. » << Domini. »

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Ecce cui non pecuniæ, ut quæstua- Ecce cui non pecuniæ, ut quæstua- rius non mundo, ut fastuosus: non rius non mundo, ut fastuosus: non diabolo, ut hæreticus: sed Domini via diabolo, ut hæreticus: sed Domini via paranda est. Luc. 1, 76 et 77: Præibis paranda est. Luc. 1, 76 et 77: Præibis ante faciem Domini parare vias ejus ante faciem Domini parare vias ejus ad dandam scientiam salutis plebi ejus, ad dandam scientiam salutis plebi ejus, in remissionem peccatorum eorum. in remissionem peccatorum eorum.

« Rectas. >> « Rectas. >>

Hic tangit quod pertinet ad perfectos, Hic tangit quod pertinet ad perfectos, qui in consiliis student implendis. qui in consiliis student implendis.

: :

Quatuor dicit rectificationem, et qua- Quatuor dicit rectificationem, et qua- liter rectificandum, et ad quid, et ad liter rectificandum, et ad quid, et ad quem. Plato dicit, quod « rectum est quem. Plato dicit, quod « rectum est brevissimum » et rectificatur, quando brevissimum » et rectificatur, quando consilium secundum verba impletur. Sed consilium secundum verba impletur. Sed dispensatio incurvat a recto. Isa. xxvi, dispensatio incurvat a recto. Isa. xxvi, 7: Semita justi recta est, rectus callis 7: Semita justi recta est, rectus callis justi ad ambulandum. justi ad ambulandum.

Qualiter? Qualiter?

« Facite. » « Facite. »

Non tamen dicite, quia dicere parum Non tamen dicite, quia dicere parum rectificat, sed facere multum. Luc. xxiv, rectificat, sed facere multum. Luc. xxiv, 19: Potens in opere, et sermone. Act. 19: Potens in opere, et sermone. Act. 1 : Cœpit Jesus facere, et docere. Act. 1 : Cœpit Jesus facere, et docere. Act. 6 Paulus prædicator futurus perfici- 6 Paulus prædicator futurus perfici- tur ad facere Ingredere civitatem, et ibi tur ad facere Ingredere civitatem, et ibi dicetur tibi quid te oporteat facere. dicetur tibi quid te oporteat facere. Quid? Quid?

IX, IX,

« Semitas ejus. » « Semitas ejus. »

Arctas, sed pulchras, et compendio- Arctas, sed pulchras, et compendio- sas. Vias consiliorum videlicet arctas, sas. Vias consiliorum videlicet arctas, sed pulchras, et per breve ducentes ob- sed pulchras, et per breve ducentes ob- servantias. Proverb. II, 17: Viæ ejus servantias. Proverb. II, 17: Viæ ejus viæ pulchræ, et omnes semitæ illius pa- viæ pulchræ, et omnes semitæ illius pa- cificæ. Psal. xxiv, 4: Vias tuas, Domine, cificæ. Psal. xxiv, 4: Vias tuas, Domine,

demonstra mihi : et semitas tuas edoce demonstra mihi : et semitas tuas edoce

me. me.

: :

Ad quem ducentes? Ad Christum. Isa. Ad quem ducentes? Ad Christum. Isa. XXVI, 8 In semita judiciorum tuorum XXVI, 8 In semita judiciorum tuorum sustinuimus te: nomen tuum, et me- sustinuimus te: nomen tuum, et me- moriale tuum in desiderio animæ. Pro- moriale tuum in desiderio animæ. Pro- verb. IV, 11 et 12: Viam sapientiæ verb. IV, 11 et 12: Viam sapientiæ monstrabo tibi: ducam te per semitas monstrabo tibi: ducam te per semitas æquitatis quas cum ingressus fueris, æquitatis quas cum ingressus fueris, non arctabuntur gressus tui, et currens non arctabuntur gressus tui, et currens non habebis offendiculum. Et in eodem non habebis offendiculum. Et in eodem capitulo, multa de hoc valde. capitulo, multa de hoc valde.

« «

Ipse autem Joannes habebat ve- Ipse autem Joannes habebat ve- stimentum de pilis camelorum, et zo- stimentum de pilis camelorum, et zo- nam pelliceam circa lumbos suos: nam pelliceam circa lumbos suos: esca autem ejus erat locustæ et mel esca autem ejus erat locustæ et mel silvestre. » silvestre. »

Hic commendatur Joannes a vitæ per- Hic commendatur Joannes a vitæ per- fectione. fectione.

Et sumitur commendatio a duobus, in Et sumitur commendatio a duobus, in quibus pura consistit hujus vitæ necessi- quibus pura consistit hujus vitæ necessi- tas, scilicet a tegumento vestis, et a cibo tas, scilicet a tegumento vestis, et a cibo victus. Non enim erat dubitatio de do- victus. Non enim erat dubitatio de do- mo quia domum non habuit nisi antra mo quia domum non habuit nisi antra deserti, quæ petiit teneris sub annis fu- deserti, quæ petiit teneris sub annis fu- giens turmas civium suorum. Et si quan- giens turmas civium suorum. Et si quan- do venit ad homines, hospitabatur in do venit ad homines, hospitabatur in domo peregrina. Nec de potu erat quæ- domo peregrina. Nec de potu erat quæ- stio, cui non præbebat nisi latex hau- stio, cui non præbebat nisi latex hau-

stum '. stum '.

De indumento autem duo dicuntur, De indumento autem duo dicuntur, tegens scilicet, et cingens: eo quod po- tegens scilicet, et cingens: eo quod po- tius cinctum qualitercumque, quam per tius cinctum qualitercumque, quam per incisionem et suturas corpori esset apta- incisionem et suturas corpori esset apta- tum. Et hac de causa tangit zonam. tum. Et hac de causa tangit zonam.

Circa primum dicit duo. Primo enim Circa primum dicit duo. Primo enim signanter exprimit Joannem, cum di- signanter exprimit Joannem, cum di- cit : cit :

1 Antra deserti teneris sub annis 1 Antra deserti teneris sub annis Civium turmas fugiens, petisti, Civium turmas fugiens, petisti, Ne levi posses maculare vitam Ne levi posses maculare vitam Crimine linguæ. Crimine linguæ.

Præbuit durum tegumen camelus Præbuit durum tegumen camelus Artubus sacris, strophium bidentes, Artubus sacris, strophium bidentes, Cui latex haustum, sociata pastum Cui latex haustum, sociata pastum Mella locustis. Mella locustis.

Hymnus ad Matutin. in festo S. Joannis. Hymnus ad Matutin. in festo S. Joannis.

IN EVANG. MATTHÆI, III-4,5. IN EVANG. MATTHÆI, III-4,5.

« «

Ipse autem Joannes. » Ipse autem Joannes. »

Quasi dicat: « Ipse, » qui tantæ fuit Quasi dicat: « Ipse, » qui tantæ fuit sanctitatis ab infantia, quod Christus cre- sanctitatis ab infantia, quod Christus cre- di potuit qui tanta de Scripturis et An- di potuit qui tanta de Scripturis et An- gelo habuit præconia. gelo habuit præconia.

Ipse, inquam, Ipse, inquam,

« Habebat vestimentum. »> « Habebat vestimentum. »>

Vel, Vel,

<< Mel, »> << Mel, »>

97 97

In concavitatibus arborum inventum. In concavitatibus arborum inventum. I ad Timoth. v1, 8 Habentes alimenta, I ad Timoth. v1, 8 Habentes alimenta,

et quibus tegamur, his contenti sumus. et quibus tegamur, his contenti sumus.

« Tunc exibat ad eum Jerosolyma, « Tunc exibat ad eum Jerosolyma,

Luce, xxIII, 31: Si in viridi ligno et omnis Judæa, et omnis regio circa Luce, xxIII, 31: Si in viridi ligno et omnis Judæa, et omnis regio circa hæc faciunt, in arido quid fiet? hæc faciunt, in arido quid fiet?

« De pilis camelorum. » « De pilis camelorum. »

In quo notantur tria communitas, vi- In quo notantur tria communitas, vi- litas, et asperitas. Communitas, quod de litas, et asperitas. Communitas, quod de facili apud quoslibet in terra invenieba- facili apud quoslibet in terra invenieba- tur. Vilitas, quod quasi nullius pretii re- tur. Vilitas, quod quasi nullius pretii re- putabatur. Asperitas, qua caro ita tege- putabatur. Asperitas, qua caro ita tege- batur, quod macerabatur. batur, quod macerabatur.

Primum contra exquisitionem fastuo- Primum contra exquisitionem fastuo- sam. Secundum, contra superbiam cæ- sam. Secundum, contra superbiam cæ- cam, quæ ignominiam credit fuco ve- cam, quæ ignominiam credit fuco ve- stium celare. Tertium, contra malitiam stium celare. Tertium, contra malitiam concupiscentiæ. concupiscentiæ.

De primo, Luc. XVI, 19: Induebatur De primo, Luc. XVI, 19: Induebatur purpura, et bysso. De secundo, Eccli. xi, purpura, et bysso. De secundo, Eccli. xi, 4: In vestitu ne glorieris umquam. De 4: In vestitu ne glorieris umquam. De tertio, infra, x1, 8: Ecce qui mollibus tertio, infra, x1, 8: Ecce qui mollibus vestiuntur, in domibus regum sunt. vestiuntur, in domibus regum sunt.

« Zonam pelliceam circa lumbos « Zonam pelliceam circa lumbos ejus. » ejus. »

Hoc est, de corio simplici. IV Regum, Hoc est, de corio simplici. IV Regum, I, 8 Vir pilosus, et zona pellicea ac- I, 8 Vir pilosus, et zona pellicea ac- cinctus renibus. Proverb. xxx1, 17: Ac- cinctus renibus. Proverb. xxx1, 17: Ac- cinxit fortitudine lumbos suos, etc. cinxit fortitudine lumbos suos, etc.

« Esca autem ejus locustæ. » « Esca autem ejus locustæ. »

Non puto, quod locustæ usitatæ, quia Non puto, quod locustæ usitatæ, quia illæ venenosæ sunt : sed propter simili- illæ venenosæ sunt : sed propter simili- tudinem saltuum potius quam volatuum tudinem saltuum potius quam volatuum quædam aviculæ eremi sic dicebantur : quædam aviculæ eremi sic dicebantur : sicut et locusta gammaris vocatur. Has sicut et locusta gammaris vocatur. Has ergo comedit: et mella cum roribus de- ergo comedit: et mella cum roribus de- scendentia comedit. scendentia comedit.

XX XX

Jordanem. » Jordanem. »

'Hic tangit baptismum ex parte bapti- 'Hic tangit baptismum ex parte bapti- zandorum. zandorum.

Tangit autem duo: generalitatem sci- Tangit autem duo: generalitatem sci- licet venientium ad Baptismum, et re- licet venientium ad Baptismum, et re- dargutionem quorumdam non in devo- dargutionem quorumdam non in devo- tione aliorum venientium. tione aliorum venientium.

Circa primum tangit quatuor, scilicet Circa primum tangit quatuor, scilicet quod exibant, et ad quem, et qui, et ad quod exibant, et ad quem, et qui, et ad quid, sicut patet in littera. quid, sicut patet in littera.

Exitus autem significat exitum de pri- Exitus autem significat exitum de pri- stina conversatione. Ad Hebr. xIII, 13: stina conversatione. Ad Hebr. xIII, 13: Exeamus igitur ad cum extra castra, Exeamus igitur ad cum extra castra, improperium ejus portantes. Zachar. II, improperium ejus portantes. Zachar. II, 60, o fugite de terra Aquilonis, dicit 60, o fugite de terra Aquilonis, dicit Dominus. Apocal. xv, 4: Exite de il- Dominus. Apocal. xv, 4: Exite de il- la, populus meus, ut ne participes sitis la, populus meus, ut ne participes sitis delictorum ejus. delictorum ejus.

« Ad eum. » « Ad eum. »

Ecce quo exeundum usque ad Joan- Ecce quo exeundum usque ad Joan- nem, ut conversatione simus juxta eum. nem, ut conversatione simus juxta eum. Psal. xvII, 26: Cum sancto sanctus eris. Psal. xvII, 26: Cum sancto sanctus eris. Eccli. XXIV, 26 Transite ad me, omnes Eccli. XXIV, 26 Transite ad me, omnes qui concupiscitis me. Psal. xxxm, 12: qui concupiscitis me. Psal. xxxm, 12: Venite, filii, audite me. Item, in eodem, Venite, filii, audite me. Item, in eodem, . 6 Accedite ad eum, et illuminamini. . 6 Accedite ad eum, et illuminamini. Deuter. xxxin, 3: Qui appropinquant Deuter. xxxin, 3: Qui appropinquant pedibus ejus, accipient de doctrina illius. pedibus ejus, accipient de doctrina illius.

« Jerosolyma, et omnis Judæa, etc. » « Jerosolyma, et omnis Judæa, etc. »

Tres diversitates exeuntium hic deter- Tres diversitates exeuntium hic deter- minantur Jerosolymitæ, in quibus si- minantur Jerosolymitæ, in quibus si- gnificantur Prælati illius gentis, quia in gnificantur Prælati illius gentis, quia in Jerusalem erant reges et pontifices. Per Jerusalem erant reges et pontifices. Per

7 7

98 98

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Judæam autem significantur alii de tribu Judæam autem significantur alii de tribu Juda et Benjamin, quia illi erant sub Juda et Benjamin, quia illi erant sub uno regno. Per regionem circa Jorda- uno regno. Per regionem circa Jorda- nem, significantur qui remanserant de nem, significantur qui remanserant de decem tribubus. Nec plures diversitates decem tribubus. Nec plures diversitates erant inter Judæos in communi: et sic erant inter Judæos in communi: et sic turba de omni habitatione Judæorum turba de omni habitatione Judæorum exivit. exivit.

De duabus primis diversitatibus, II Pa- De duabus primis diversitatibus, II Pa- ralip. xx, 17 : O Juda, et Jerusalem (ibi ralip. xx, 17 : O Juda, et Jerusalem (ibi habent Septuaginta: Judæa et Jerusa- habent Septuaginta: Judæa et Jerusa- lem), nolite timere, nec paveatis : cras lem), nolite timere, nec paveatis : cras egrediemini contra eos, et Dominus erit egrediemini contra eos, et Dominus erit vobiscum. De tertia, Isa, 1x, 1: Primo vobiscum. De tertia, Isa, 1x, 1: Primo tempore alleviata est terra Zabulon, et tempore alleviata est terra Zabulon, et terra Nephthali : et novissimo aggravata terra Nephthali : et novissimo aggravata

est via maris trans Jordanem Galilææ est via maris trans Jordanem Galilææ gentium. Tantum enim sanctitatis novæ gentium. Tantum enim sanctitatis novæ apparuit in Præcursore, ut nullus, quan- apparuit in Præcursore, ut nullus, quan- tumcumque esset justus, se justum in tumcumque esset justus, se justum in comparatione Præcursoris reputaret. Et comparatione Præcursoris reputaret. Et ideo omnes currebant illecti speculo san- ideo omnes currebant illecti speculo san- ctitatis ejus. ctitatis ejus.