42 42

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

clamabat parturiens, et cruciabatur ut clamabat parturiens, et cruciabatur ut pariat. Clamabat quidem potius magni- pariat. Clamabat quidem potius magni- tudine miraculi, quam doloris experien- tudine miraculi, quam doloris experien- tia. Et cruciatus ejus est de conceptis per tia. Et cruciatus ejus est de conceptis per affectum misericordiæ, in quibus eum affectum misericordiæ, in quibus eum quem portavit in utero, formari deside- quem portavit in utero, formari deside- rat. Sicut in Psal. IV, 4: Mirificavit Do- rat. Sicut in Psal. IV, 4: Mirificavit Do- minus sanctum suum. Sic, Isa. vi, 14: minus sanctum suum. Sic, Isa. vi, 14: Propter hoc dabit Dominus ipse vobis Propter hoc dabit Dominus ipse vobis signum, de Virginis conceptu et partu. signum, de Virginis conceptu et partu. Sic, Isa. x, 23: Verbum abbreviatum Sic, Isa. x, 23: Verbum abbreviatum fecit Dominus super terram 1. Abbrevia- fecit Dominus super terram 1. Abbrevia- tum, inquam, non amputatum, vel mu- tum, inquam, non amputatum, vel mu- tilatum, videlicet in aliqua parte sui tilatum, videlicet in aliqua parte sui diminutum. Hoc enim, ut Origenes in diminutum. Hoc enim, ut Origenes in Periarchon dicit, dictum est: Sicut si in- Periarchon dicit, dictum est: Sicut si in- telligamus hominem caput in immensum telligamus hominem caput in immensum extra cœlum porrigentem, et pedes in extra cœlum porrigentem, et pedes in infinitum per abyssum extendentem, et infinitum per abyssum extendentem, et manus ultra omnem mensuram latitudi- manus ultra omnem mensuram latitudi- nis per Orientem et Occidentem expan- nis per Orientem et Occidentem expan- dentem, et tantæ spissitudinis, quod an- dentem, et tantæ spissitudinis, quod an- teriora pectoris et posteriora dorsi om- teriora pectoris et posteriora dorsi om- nem excedant mensuram profunditatis nem excedant mensuram profunditatis extra Austrum et Aquilonem hic enim extra Austrum et Aquilonem hic enim homo nobis est invisibilis et incognosci- homo nobis est invisibilis et incognosci- bilis, nec videmus de ipso nisi quiddam bilis, nec videmus de ipso nisi quiddam interminatum et infinitum. Facio autem interminatum et infinitum. Facio autem imaginem sibi per omnia similem, non imaginem sibi per omnia similem, non æqualem ad longitudinem duorum cu- æqualem ad longitudinem duorum cu- bitorum, et statuo illam ante oculos, et bitorum, et statuo illam ante oculos, et dico Sic sunt manus, et sic oculi, et ita dico Sic sunt manus, et sic oculi, et ita caput, et cætera membra magni homi- caput, et cætera membra magni homi- nis, sicut vides in isto parva enim ima- nis, sicut vides in isto parva enim ima- go in nulla similitudine deficit a magni go in nulla similitudine deficit a magni hominis imagine. Sicut etiam in fabulis hominis imagine. Sicut etiam in fabulis pythagoricis Atlas describitur: sic Ver- pythagoricis Atlas describitur: sic Ver- bum abbreviatum fecit Dominus in ute- bum abbreviatum fecit Dominus in ute- ro Virginis, non demembratum : quod ro Virginis, non demembratum : quod nobis commensuratum totam ostenderet nobis commensuratum totam ostenderet immensitatem deitatis. Et ideo mira res immensitatem deitatis. Et ideo mira res est istius uteri, in quo virtus resultat Al- est istius uteri, in quo virtus resultat Al- tissimi, et abbreviatio sine diminutione tissimi, et abbreviatio sine diminutione efficitur Filii incarnati: ut brevitas se- efficitur Filii incarnati: ut brevitas se- cundum carnem intelligatur, et perma- cundum carnem intelligatur, et perma- nentia immensitatis secundum deitatem. nentia immensitatis secundum deitatem.

1 Vulg. habet, Isa. x, 23: Consummationem et 1 Vulg. habet, Isa. x, 23: Consummationem et abbreviationem Dominus Deus exercituum faciet abbreviationem Dominus Deus exercituum faciet

In hoc enim deficit similitudo corporalis In hoc enim deficit similitudo corporalis in duabus inducta imaginibus: quia in in duabus inducta imaginibus: quia in verbo abbreviato in uno et eodem Chri- verbo abbreviato in uno et eodem Chri- sto est immensitas deitatis et abbreviatio sto est immensitas deitatis et abbreviatio carnis, cui se commetitur divinitas: ibi carnis, cui se commetitur divinitas: ibi autem immensum et abbreviatum in uno autem immensum et abbreviatum in uno et eodem esse non possunt. et eodem esse non possunt.

Sic igitur « inventa est in utero habens » Sic igitur « inventa est in utero habens »

« De Spiritu sancto. » « De Spiritu sancto. »

Et in hoc notatur completa et omni- Et in hoc notatur completa et omni- moda ejus sanctitas. Est autem locutio moda ejus sanctitas. Est autem locutio duplex secundum distinctiones Sophi- duplex secundum distinctiones Sophi- starum (alias, sophisticam) ex composi- starum (alias, sophisticam) ex composi- tione et divisione. Hoc enim, In utero tione et divisione. Hoc enim, In utero habens de Spiritu sancto, potest totum habens de Spiritu sancto, potest totum referri simul ad participium, inventa, referri simul ad participium, inventa, vel tantum prima pars, quæ est : In vel tantum prima pars, quæ est : In utero habens et sic divisum (alias, di- utero habens et sic divisum (alias, di- visam) intelligendam esse locutionem visam) intelligendam esse locutionem istam, inferius ostendit Angelus, quando istam, inferius ostendit Angelus, quando Joseph cogitante eam dimittere, pro ra- Joseph cogitante eam dimittere, pro ra- tione quod non debeat dimitti, assignat tione quod non debeat dimitti, assignat de Spiritu sancto esse quod in ea natum de Spiritu sancto esse quod in ea natum est. Cum autem dicitur, de Spiritu san- est. Cum autem dicitur, de Spiritu san- cto, præpositio de notat potestatem, et cto, præpositio de notat potestatem, et non materiam sicut cum dico, quod non materiam sicut cum dico, quod iste honoratur, est de potestate Impera- iste honoratur, est de potestate Impera- toris et quod ille alius suspenditur, de toris et quod ille alius suspenditur, de furto furto

quando tamen furtum non est quando tamen furtum non est materia suspensionis, nec rex, vel pote- materia suspensionis, nec rex, vel pote- stas ejus est materia honoris. stas ejus est materia honoris.

Mentiuntur ergo hæretici Helvidiani, Mentiuntur ergo hæretici Helvidiani, qui dicunt Spiritum sanctum esse patrem qui dicunt Spiritum sanctum esse patrem Christi secundum temporalem ejus ge- Christi secundum temporalem ejus ge- nerationem quia pater est qui de sub- nerationem quia pater est qui de sub- stantia sua generat, quod non fecit Spi- stantia sua generat, quod non fecit Spi- ritus sanctus. Dictum autem est de hoc ritus sanctus. Dictum autem est de hoc in proœmio. in proœmio.

Tria ergo dicit: « De. » In præpositio- Tria ergo dicit: « De. » In præpositio- ne enim notat potestatem: ut non cre- ne enim notat potestatem: ut non cre- das in generatione esse patris alicujus das in generatione esse patris alicujus materiam seminalem. Isa. LIII, 2 As- materiam seminalem. Isa. LIII, 2 As- cendet sicut virgultum coram eo, et sic- cendet sicut virgultum coram eo, et sic- ut radix de terra sitienti. Radicis enim ut radix de terra sitienti. Radicis enim

in medio omnis terræ. in medio omnis terræ.

19 19

IN EVANG. MATTHÆI, 1-19. IN EVANG. MATTHÆI, 1-19.

non est radix et ideo radix prima ge- non est radix et ideo radix prima ge- nerationis Christi fuit Verbum Filius nerationis Christi fuit Verbum Filius Dei, non alia radix: sicut semen dicitur Dei, non alia radix: sicut semen dicitur esse radix generationis. Et ideo uterus esse radix generationis. Et ideo uterus Virginis terræ sitienti sive arenti compa- Virginis terræ sitienti sive arenti compa- ratur, quia nullo virilis humoris semine ratur, quia nullo virilis humoris semine est infusus. Et, item, Isa. xi, 1, flos dici- est infusus. Et, item, Isa. xi, 1, flos dici- tur de radice ascendere ¹, quia flos par- tur de radice ascendere ¹, quia flos par- vuli concepti de radice prodiit deitatis, vuli concepti de radice prodiit deitatis, nec aliam habuit radicem suæ generatio- nec aliam habuit radicem suæ generatio- nis sicut flos patrem non habet nisi cœ- nis sicut flos patrem non habet nisi cœ- lestem, sicut in antehabitis secundum lestem, sicut in antehabitis secundum Pythagoram dictum est. Pythagoram dictum est.

Secundum est, quod dicit « Spiri- Secundum est, quod dicit « Spiri- tum » operatorem hujus generationis: ut tum » operatorem hujus generationis: ut omnino sine carnali concupiscentia factam omnino sine carnali concupiscentia factam intelligas. Ad Galat. v, 17 : Spiritus con- intelligas. Ad Galat. v, 17 : Spiritus con- cupiscit adversus carnem. Luc. 1, 35: cupiscit adversus carnem. Luc. 1, 35: Spiritus sanctus superveniet in te, etc. Spiritus sanctus superveniet in te, etc.

Tertio, dicit « sanctum, » ut intelli- Tertio, dicit « sanctum, » ut intelli- gas gratia plenum. Joan. 1, 14: Vidi- gas gratia plenum. Joan. 1, 14: Vidi- mus gloriam ejus, gloriam quasi unige- mus gloriam ejus, gloriam quasi unige- niti a Patre, plenum gratiæ et veritatis. niti a Patre, plenum gratiæ et veritatis.

A primo habet hæc generatio, quod A primo habet hæc generatio, quod secundum efficientem causam est divina. secundum efficientem causam est divina. A secundo, quod est absque matre pec- A secundo, quod est absque matre pec- cati originalis, quæ est concupiscentia. cati originalis, quæ est concupiscentia. A tertio, quod est abundans in reconci- A tertio, quod est abundans in reconci- liationis gratia. Joan. 1, 16: De plenitu- liationis gratia. Joan. 1, 16: De plenitu- dine ejus nos omnes accepimus, et gra- dine ejus nos omnes accepimus, et gra- tiam pro gratia. tiam pro gratia.

« Joseph autem vir ejus, cum esset « Joseph autem vir ejus, cum esset justus, et nollet eam traducere, voluit justus, et nollet eam traducere, voluit occulte dimittere eam. » occulte dimittere eam. »

Ecce secunda pars, contra præcedens Ecce secunda pars, contra præcedens totum divisa ubi a Deo ordinatur dili- totum divisa ubi a Deo ordinatur dili- gentia obsequii, tam matri quam puero gentia obsequii, tam matri quam puero necessaria. necessaria.

: :

Et hæc dividitur in duo in quorum Et hæc dividitur in duo in quorum prima inducit dubitationem Joseph circa prima inducit dubitationem Joseph circa conceptum beatæ Matris et Virginis: ut conceptum beatæ Matris et Virginis: ut locum congruum habeat et causam se- locum congruum habeat et causam se- quens revelatio. Et secundo, inducit ip- quens revelatio. Et secundo, inducit ip- sanı revelationem, obsequium impen- sanı revelationem, obsequium impen-

1 Isa. XI, 1 Et egredietur virga de radice 1 Isa. XI, 1 Et egredietur virga de radice

dendum puero dendum puero tem. tem.

43 43

et matri præordinan- et matri præordinan-

In primo horum tangit quatuor: quo- In primo horum tangit quatuor: quo- rum primum est ratio obligationis quam rum primum est ratio obligationis quam habebat ad non dimittendum. Secundum, habebat ad non dimittendum. Secundum, laus ejus, ex qua fuit idoneitas ejus ab laus ejus, ex qua fuit idoneitas ejus ab obsequendum. Tertium, pietas et humili- obsequendum. Tertium, pietas et humili- tas quas virtutes habuit inclinantes ad tas quas virtutes habuit inclinantes ad se tantæ sanctitati subducendum. Quar- se tantæ sanctitati subducendum. Quar- tum autem est consilium quod concepe- tum autem est consilium quod concepe- rat ad recedendum. rat ad recedendum.

Primum ergo horum est causa obliga- Primum ergo horum est causa obliga- tionis quam habebat ad manendum. tionis quam habebat ad manendum. Et hoc est: Et hoc est:

« Joseph autem vir ejus. » « Joseph autem vir ejus. »

A fide sponsionis vir ejus dicitur. I ad A fide sponsionis vir ejus dicitur. I ad Corinth. x1, 3 Caput mulieris, vir. Corinth. x1, 3 Caput mulieris, vir. Job, 1, 3: Erat vir ille magnus inter Job, 1, 3: Erat vir ille magnus inter omnes Orientales. Nec dicitur vir ab ex- omnes Orientales. Nec dicitur vir ab ex- perientia sexus, quem experta fuerit. perientia sexus, quem experta fuerit. Osee, II, 16 Vocabit me: Vir meus: Osee, II, 16 Vocabit me: Vir meus: cum tamen nihil carnalis cogitationis cum tamen nihil carnalis cogitationis (alias, cognitionis) intervenerit, sed tan- (alias, cognitionis) intervenerit, sed tan- tum sponsionis fides. Et ideo talis spon- tum sponsionis fides. Et ideo talis spon- sus. Cura quidem est ut pater, sponsione sus. Cura quidem est ut pater, sponsione vir, et custodia castitatis: dux virginita- vir, et custodia castitatis: dux virginita- tis conjugis. Jerem. III, 4 Voca me : tis conjugis. Jerem. III, 4 Voca me : Pater meus, dux virginitatis meæ tu es. Pater meus, dux virginitatis meæ tu es.

<< Cum esset justus. » << Cum esset justus. »

Ecce secundum, ex quo fuit idoneus et Ecce secundum, ex quo fuit idoneus et ad testificandum de castitate, et ad cu- ad testificandum de castitate, et ad cu- ram exhibendam in educatione Job, I, ram exhibendam in educatione Job, I, 8 Homo simplex et rectus ac timens 8 Homo simplex et rectus ac timens Deum, et recedens a malo. Simile de pa- Deum, et recedens a malo. Simile de pa- rentibus Joannis, Luc. 1, 6: Erant ambo rentibus Joannis, Luc. 1, 6: Erant ambo justi ante Deum, incedentes in omnibus justi ante Deum, incedentes in omnibus mandatis et justificationibus Domini mandatis et justificationibus Domini sine querela. Justus autem dicitur a ju- sine querela. Justus autem dicitur a ju- stitia generali, quæ est omnis virtus lege stitia generali, quæ est omnis virtus lege vel præcepto regulata: virtus enim est vel præcepto regulata: virtus enim est in se accepta Deo. Sed quando perficitur in se accepta Deo. Sed quando perficitur ex obedientia legis, tunc quælibet virtuş ex obedientia legis, tunc quælibet virtuş vocatur justitia. Si enim injustus non vocatur justitia. Si enim injustus non

Jesse, et flos de radice ejus ascendet. Jesse, et flos de radice ejus ascendet.

44 44

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

permittitur enarrare verbum Dei, in permittitur enarrare verbum Dei, in Psal. XLIX, 16: Peccatori autem dixit Psal. XLIX, 16: Peccatori autem dixit Deus: Quare tu enarras justificationes Deus: Quare tu enarras justificationes meas? etc., multo minus permitteretur meas? etc., multo minus permitteretur tractare et educare. tractare et educare.

Sed objicitur: Videtur enim non esse Sed objicitur: Videtur enim non esse justus, si putabat adulteram, et hanc ce- justus, si putabat adulteram, et hanc ce- lare voluit, occulte dimittendo eam. lare voluit, occulte dimittendo eam. Quia, Levit. v, 1, deputatur crimen illi Quia, Levit. v, 1, deputatur crimen illi qui celat criminosum. Ad Roman. 1, 32 : qui celat criminosum. Ad Roman. 1, 32 : Qui talia agunt, digni sunt morte: et Qui talia agunt, digni sunt morte: et non solum qui ea faciunt, sed etiam qui non solum qui ea faciunt, sed etiam qui consentiunt facientibus. Glossa, ibid. : consentiunt facientibus. Glossa, ibid. : « Consentit, qui cum possit arguere ta- « Consentit, qui cum possit arguere ta- «< cet. » Respondeo, secundum Chryso- «< cet. » Respondeo, secundum Chryso- stomum : « Non habuit suspicionem : stomum : « Non habuit suspicionem :

« «

quia credebat possibilius esse quod vir- quia credebat possibilius esse quod vir- « go concepisset, quam quod nefas perpe- « go concepisset, quam quod nefas perpe- « trasset. » Et ideo dixi, quod ex justi- « trasset. » Et ideo dixi, quod ex justi- tia laudatur de idoneitate ad custodiam tia laudatur de idoneitate ad custodiam castitatis et educationis obsequium. castitatis et educationis obsequium.

Potest tamen etiam dici secundum Potest tamen etiam dici secundum alios, quod justus in dubiis non statim alios, quod justus in dubiis non statim prodit. Sed si crimen certum esset, tunc prodit. Sed si crimen certum esset, tunc proderet, si incorrigibilitatem videret. proderet, si incorrigibilitatem videret. Et, sicut dicit Chrysostomus : << Boni Et, sicut dicit Chrysostomus : << Boni « animi magis est se habere ad hoc in « animi magis est se habere ad hoc in dubiis, quod nocens evadat, quam dubiis, quod nocens evadat, quam «< quod innocens condemnetur: quia no- «< quod innocens condemnetur: quia no- << cens pœnitere potest, si evadit: inno- << cens pœnitere potest, si evadit: inno- «< center autem interfectus non redit ad «< center autem interfectus non redit ad << vitam. >> << vitam. >>

« Et nollet eam traducere. » « Et nollet eam traducere. »

Ecce tertium. In quo notantur duæ ip- Ecce tertium. In quo notantur duæ ip- sius virtutes pietas scilicet ad conju- sius virtutes pietas scilicet ad conju- gem, et humilitas ad seipsum. Quia gem, et humilitas ad seipsum. Quia cum dubius fuit, non spiritu zelotypiæ cum dubius fuit, non spiritu zelotypiæ incitatus, statim accusavit eam. Unde incitatus, statim accusavit eam. Unde ubi nos habemus : « Nollet eam tradu- ubi nos habemus : « Nollet eam tradu- cere, » Græcus sermo habet : « Nollet cere, » Græcus sermo habet : « Nollet eam propalare. eam propalare.

» »

Unde Glossa dicit, quod vera virtus Unde Glossa dicit, quod vera virtus est cum nec pietas sine justitia, nec sine est cum nec pietas sine justitia, nec sine pietate justitia est: quæ virtutes separa- pietate justitia est: quæ virtutes separa- tæ ab invicem dilabuntur. Jam enim ali- tæ ab invicem dilabuntur. Jam enim ali-

1 Cf. Exod. III, 2. 1 Cf. Exod. III, 2.

quid gratiæ accepit ex conceptu conjugis, quid gratiæ accepit ex conceptu conjugis, qui postea et ream et accusatam et con- qui postea et ream et accusatam et con- victam, juste et pie liberavit. Juste qui- victam, juste et pie liberavit. Juste qui- dem: quia dixit similem in crimine non dem: quia dixit similem in crimine non debere quemquam accusare. Pie autem, debere quemquam accusare. Pie autem, quando eam, quam ipse sine crimine exi- quando eam, quam ipse sine crimine exi- stens condemnare potuit, absolvit Chri- stens condemnare potuit, absolvit Chri- stus, dicens, Joan. vi, 11: Nec ego te stus, dicens, Joan. vi, 11: Nec ego te condemnabo vade, et jam amplius noli condemnabo vade, et jam amplius noli peccare. Justitia autem Pharisæorum est, peccare. Justitia autem Pharisæorum est, quæ non quærit corrigere, sed condem- quæ non quærit corrigere, sed condem- nare, et est separata a pietate, Matth. v, nare, et est separata a pietate, Matth. v, 20: Nisi abundaverit justitia vestra plus 20: Nisi abundaverit justitia vestra plus quam Scribarum, et Pharisæorum, non quam Scribarum, et Pharisæorum, non intrabitis in regnum cœlorum. Pietas intrabitis in regnum cœlorum. Pietas enim est benevolentia in homines, et enim est benevolentia in homines, et maxime in parentes. Et ideo illa dulce- maxime in parentes. Et ideo illa dulce- dine mulcet cor in angore justitiæ, et per dine mulcet cor in angore justitiæ, et per clementiam mitigat judicium in pœnæ clementiam mitigat judicium in pœnæ inflictione. inflictione.

Aliter exponeretur : Aliter exponeretur :

« Nollet eam traducere, » « Nollet eam traducere, »

Scilicet in domum suam ad cohabitan- Scilicet in domum suam ad cohabitan- dum quia licet jam traduxerit, tamen dum quia licet jam traduxerit, tamen quia exierat ad obsequium Elisabeth, opor- quia exierat ad obsequium Elisabeth, opor- tebat iterari traductionem, et hanc nole- tebat iterari traductionem, et hanc nole- bat facere propter humilitatem repu- bat facere propter humilitatem repu- tans, quod tam gloriosæ Dominæ (quam tans, quod tam gloriosæ Dominæ (quam Deus Pater Filio, de corde suo sibi con- Deus Pater Filio, de corde suo sibi con- substantiali genito, matrem præparave- substantiali genito, matrem præparave- rat, et in qua Deus Filius corporaliter rat, et in qua Deus Filius corporaliter habitaverat, et quam Spiritus sanctus habitaverat, et quam Spiritus sanctus sanctificaverat in matrem ejus, de quo sanctificaverat in matrem ejus, de quo secundum processionem æternam pro- secundum processionem æternam pro- cedebat) non esset satis idoneus ad ser- cedebat) non esset satis idoneus ad ser- viendum: passus hoc, quod et Petrus viendum: passus hoc, quod et Petrus passus est, Luc. v, 8: Exi a me, quia passus est, Luc. v, 8: Exi a me, quia homo peccator sum, Domine. Sicut et homo peccator sum, Domine. Sicut et Moyses texit oculos, quando vidit ignem Moyses texit oculos, quando vidit ignem in rubo quod signum fuit deitatis in in rubo quod signum fuit deitatis in Virgine '. Virgine '.

« Voluit occulte dimittere eam. » « Voluit occulte dimittere eam. »

Reputans Deum aut per Angelos, aut Reputans Deum aut per Angelos, aut

80 80

IN EVANG. MATTHÆI, I-20. IN EVANG. MATTHÆI, I-20.

per meliores se homines, diligentiam ob- per meliores se homines, diligentiam ob- sequii exhibiturum, præcipue quia scrip- sequii exhibiturum, præcipue quia scrip- tum legerat, Malach. III, 1: Ecce ego tum legerat, Malach. III, 1: Ecce ego mitto Angelum meum, et præparabit mitto Angelum meum, et præparabit viam ante faciem meam. Et illud Psal. viam ante faciem meam. Et illud Psal. CIII, 4 Qui facis Angelos tuos spiri- CIII, 4 Qui facis Angelos tuos spiri- tus, et ministros tuos, etc. tus, et ministros tuos, etc.

: :

Et attende pietatem Joseph, cum di- Et attende pietatem Joseph, cum di- mittere deliberaverat, quod esse videba- mittere deliberaverat, quod esse videba- tur severitatis, statim ex seipso tempe- tur severitatis, statim ex seipso tempe- ravit, quod occulte disposuit hoc facere: ravit, quod occulte disposuit hoc facere: quia si manifeste hoc faceret, secundum quia si manifeste hoc faceret, secundum legem non poterat facere nisi altero duo- legem non poterat facere nisi altero duo- rum modorum scilicet aut per judicium rum modorum scilicet aut per judicium zelotypiæ, et tunc oporteret quod obji- zelotypiæ, et tunc oporteret quod obji- ceret ei adulterii suspicionem, quam de ceret ei adulterii suspicionem, quam de tanta sanctitate habere non potuit: aut tanta sanctitate habere non potuit: aut quod daret ei libellum repudii 2, et tunc quod daret ei libellum repudii 2, et tunc oporteret quod inscriberet ei fœditates oporteret quod inscriberet ei fœditates viro intolerabiles: quod iterum jurgium viro intolerabiles: quod iterum jurgium facere beatæ Virgini reputavit. Et ideo facere beatæ Virgini reputavit. Et ideo sicut justus cogitavit dimittere, et sicut sicut justus cogitavit dimittere, et sicut pius disposuit non accusare, et sicut sa- pius disposuit non accusare, et sicut sa- piens voluit id facere occulte : quia hoc piens voluit id facere occulte : quia hoc fuit tutius, quod consilio humano pote- fuit tutius, quod consilio humano pote- rat invenire et sicut humilis id poterat rat invenire et sicut humilis id poterat facere sine injuria divina, quam crede- facere sine injuria divina, quam crede- bat incurrere ex præsumptione. bat incurrere ex præsumptione.

« Hæc autem eo cogitante, ecce « Hæc autem eo cogitante, ecce Angelus Domini apparuit in somnis Angelus Domini apparuit in somnis ei. » ei. »

Istud est secundum, quod dividitur Istud est secundum, quod dividitur contra præcedens immediatum. Deficien- contra præcedens immediatum. Deficien- te enim consilio humano justis homini- te enim consilio humano justis homini- bus, semper adest consilium divinum. bus, semper adest consilium divinum. Il Paralip. xx, 12: Cum ignoremus quid Il Paralip. xx, 12: Cum ignoremus quid agere debeamus, hoc solum habemus re- agere debeamus, hoc solum habemus re- sidui, ut oculos nostros dirigamus ad te. sidui, ut oculos nostros dirigamus ad te. Jerem. XXXIII, 3 Clama ad me, et ego Jerem. XXXIII, 3 Clama ad me, et ego exaudiam te et annuntiabo tibi gran- exaudiam te et annuntiabo tibi gran- dia, et firma quæ nescis. Ideo fluctuan- dia, et firma quæ nescis. Ideo fluctuan- ti inter justitiam et pietatem et humili- ti inter justitiam et pietatem et humili- tatem, sapientiæ humanæ se multum tatem, sapientiæ humanæ se multum per multa consilia excitare (alias, exci- per multa consilia excitare (alias, exci-

: :

1 Cf. Numer. v, 14 et seq. 1 Cf. Numer. v, 14 et seq.

45 45

tanti) adest divina illuminatio facta per tanti) adest divina illuminatio facta per Angelum. Angelum.

Et dicuntur hic duo. Primo enim in- Et dicuntur hic duo. Primo enim in- ducitur fluctuatio Joseph : quæ dicta est ducitur fluctuatio Joseph : quæ dicta est per hoc, quod dicitur : per hoc, quod dicitur :

« Hæc autem eo cogitante. « Hæc autem eo cogitante.

>> >>

Hoc est, coagitante et conferente per Hoc est, coagitante et conferente per diversas rationes in corde. Proverb. xi, diversas rationes in corde. Proverb. xi, 14 Salus, ubi multa consilia. Job, 14 Salus, ubi multa consilia. Job, XXIX, 16: Causam quam nesciebam, di- XXIX, 16: Causam quam nesciebam, di- ligentissime investigabam. ligentissime investigabam.

Secundum inducitur revelatio facta, Secundum inducitur revelatio facta, cum dicitur: « Ecce Angelus. » cum dicitur: « Ecce Angelus. »

Et dicuntur hic duo: Instructio reve- Et dicuntur hic duo: Instructio reve- lantis, et simplex obedientia revelatio- lantis, et simplex obedientia revelatio- nem accipientis, ibi, y. 24 : « Exsur- nem accipientis, ibi, y. 24 : « Exsur- gens autem Joseph a somno. » gens autem Joseph a somno. »

In prima harum partium tria dicuntur, In prima harum partium tria dicuntur, scilicet descriptio revelantis, et ejus cui scilicet descriptio revelantis, et ejus cui facta est revelatio, et expressio revela- facta est revelatio, et expressio revela- tionis, ibi, « Joseph, fili David, etc., » tionis, ibi, « Joseph, fili David, etc., » et confirmatio rei revelatæ per conso- et confirmatio rei revelatæ per conso- nantiam Scripturæ, ibi, y. 22 : nantiam Scripturæ, ibi, y. 22 : « Hoc « Hoc autem totum factum est. » autem totum factum est. »

Circa primum horum dicit duo. De- Circa primum horum dicit duo. De- scribit enim revelantem primo: et eum scribit enim revelantem primo: et eum cui facta est revelatio, secundo. cui facta est revelatio, secundo.

Revelantem autem describit ab evi- Revelantem autem describit ab evi- dentia demonstrabilitatis, ab officio nun- dentia demonstrabilitatis, ab officio nun- tiationis, et ab auctoritate mittentis, et a tiationis, et ab auctoritate mittentis, et a modo suæ ostensionis. modo suæ ostensionis.

« Ecce. » « Ecce. »

Per adverbium ecce notatur demon- Per adverbium ecce notatur demon- strabilitatis evidentia: non enim est res strabilitatis evidentia: non enim est res ad sensum vel intellectum demonstrata, ad sensum vel intellectum demonstrata, cum inducitur, sed quæ sui claritate de- cum inducitur, sed quæ sui claritate de- monstrat se ipsam : et ideo indicio ex- monstrat se ipsam : et ideo indicio ex- teriori non indiget. Sicut dicimus claro teriori non indiget. Sicut dicimus claro die Ecce sol et optimum habentes vi- die Ecce sol et optimum habentes vi- num, quod se in omni virtute vini de- num, quod se in omni virtute vini de- monstrat Ecce vinum. Ita puto tanta monstrat Ecce vinum. Ita puto tanta claritate luminis interni perfusum esse claritate luminis interni perfusum esse Joseph, ut ipsa claritas fugaret omne Joseph, ut ipsa claritas fugaret omne

2 Cf. Deuteron. xxiv, 1. 2 Cf. Deuteron. xxiv, 1.

46 46

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dubium, et omne quod debuit sciri de dubium, et omne quod debuit sciri de proposito (quod in animo volvebat) im- proposito (quod in animo volvebat) im- petu uno demonstraret. Act. xxvi, 19: petu uno demonstraret. Act. xxvi, 19: Non fui incredulus cœlesti visioni. Cre- Non fui incredulus cœlesti visioni. Cre- dendum enim est, quod donum discre- dendum enim est, quod donum discre- tionis spirituum habebat. I ad Corinth. tionis spirituum habebat. I ad Corinth. x11, 12: Alii per spiritum datur discretio x11, 12: Alii per spiritum datur discretio spirituum. I Reg. 11, 27: Numquid non spirituum. I Reg. 11, 27: Numquid non aperte revelatus sum domui patris tui? aperte revelatus sum domui patris tui?

<< Angelus. << Angelus.

>> >>

1, 1,

Ecce nuntius revelationis, quia Ange- Ecce nuntius revelationis, quia Ange- lus nuntius interpretatur. Zachar. lus nuntius interpretatur. Zachar. 14: 14: Angelus, qui loquebatur in me. Angelus, qui loquebatur in me. Videtur autem quod per seipsum ap- Videtur autem quod per seipsum ap- parere debuit Dominus quia dignius, parere debuit Dominus quia dignius, ut appareat in his quæ sunt Filii per ut appareat in his quæ sunt Filii per seipsum quia et Patribus per seipsum seipsum quia et Patribus per seipsum apparuit. Genes. XXXII, 30: Vidi Deum apparuit. Genes. XXXII, 30: Vidi Deum facie ad faciem. Job, XLII, 5: Auditu facie ad faciem. Job, XLII, 5: Auditu auris audivi te, nunc autem oculus meus auris audivi te, nunc autem oculus meus videt te. Numer. XII, 8: Palam, et non per videt te. Numer. XII, 8: Palam, et non per ænigmata et figuras Dominum videt. ænigmata et figuras Dominum videt.

" "

Ad hoc dicit Dionysius, quod « in tan- Ad hoc dicit Dionysius, quod « in tan- « tum custodit Deus legem ordinis natu- « tum custodit Deus legem ordinis natu- « ræ, quem instituit (qui est per prima « ræ, quem instituit (qui est per prima « media, et per media ultima divinis « media, et per media ultima divinis « illuminationibus reducere), quod etiam « illuminationibus reducere), quod etiam quando Filius ultimam naturam sibi quando Filius ultimam naturam sibi « univit, eos qui circa eum erant (tamen « univit, eos qui circa eum erant (tamen « in gradu ultimæ naturæ, sicut dicitur, « in gradu ultimæ naturæ, sicut dicitur, « Psal. v, 6 Minuisti hominem paulo « Psal. v, 6 Minuisti hominem paulo « minus ab Angelis) noluit nisi permediam « minus ab Angelis) noluit nisi permediam « naturam, hoc est, per Angelos illumi- « naturam, hoc est, per Angelos illumi- << nare: ut unaquæque naturarum in gradu << nare: ut unaquæque naturarum in gradu << suo ministraret circa sacramentum re- << suo ministraret circa sacramentum re- « demptionis. » Et ideo dicit Alexander « demptionis. » Et ideo dicit Alexander in libro de Motu cordis, quod anima hu- in libro de Motu cordis, quod anima hu- « mana illuminationum, quæsunt a primo « mana illuminationum, quæsunt a primo << ultima relatione (alias, revelatione) est << ultima relatione (alias, revelatione) est « perceptiva Angelus autem secundum « perceptiva Angelus autem secundum << sui naturam prima relatione (alias, re- << sui naturam prima relatione (alias, re- velatione) recipit easdem. » Et hæc re- velatione) recipit easdem. » Et hæc re-

« «

1 Isa. vi, 1et 2: Vidi Dominum sedentem super 1 Isa. vi, 1et 2: Vidi Dominum sedentem super solium excelsum et elevatum: et ea quæ sub ipso solium excelsum et elevatum: et ea quæ sub ipso erant replebant templum. Seraphim stabant super erant replebant templum. Seraphim stabant super illud. illud.

sponsio est vera. Cujus signum est, Isa.vi, sponsio est vera. Cujus signum est, Isa.vi, 6 et 7, cum prophetastaret juxta thronum, 6 et 7, cum prophetastaret juxta thronum, non illuminabatur a Deo : sed volavit ad non illuminabatur a Deo : sed volavit ad eum unus de Seraphim, et illuminavit, eum unus de Seraphim, et illuminavit, et purgavit eum. Daniel. vi, 16: Gabriel, et purgavit eum. Daniel. vi, 16: Gabriel, fac intelligere istum visionem. fac intelligere istum visionem.

« «

Ad id, quod inducitur de Patribus, Ad id, quod inducitur de Patribus, respondet Augustinus in IV de Trini- respondet Augustinus in IV de Trini- tate (alias, Civitate) dicens, quod << om- tate (alias, Civitate) dicens, quod << om- << nia, quæ Patribus facta sunt, per An- << nia, quæ Patribus facta sunt, per An- gelos facta sunt qui Deus et Dominus gelos facta sunt qui Deus et Dominus « dicuntur, quia in persona Domini ap- « dicuntur, quia in persona Domini ap- « paruerunt. » Ad Galat. 1, 19: Quid « paruerunt. » Ad Galat. 1, 19: Quid igitur lex? Propter transgressionem po- igitur lex? Propter transgressionem po- sita est, donec veniret semen cui promi- sita est, donec veniret semen cui promi- serat, ordinata per Angelos in manu serat, ordinata per Angelos in manu mediatoris. Non enim esset ratio, quare mediatoris. Non enim esset ratio, quare sapiens Deus ordinem descensus illumi- sapiens Deus ordinem descensus illumi- nationum confunderet, quem ipse sua nationum confunderet, quem ipse sua sapientia dispensavit. Psal. Lxxv, 5 : sapientia dispensavit. Psal. Lxxv, 5 : Illuminans tu mirabiliter a montibus Illuminans tu mirabiliter a montibus æternis, hoc est, a virtutibus angelicis, æternis, hoc est, a virtutibus angelicis, tuam æternitatem per confirmationem tuam æternitatem per confirmationem participantibus. Hoc dicit Dionysius si- participantibus. Hoc dicit Dionysius si- gnificari per ea quæ dicuntur, Isa. vi, gnificari per ea quæ dicuntur, Isa. vi, 1 et seq. Ibi enim Seraphim stabant su- 1 et seq. Ibi enim Seraphim stabant su- per solium sine medio Deo conjuncti: per solium sine medio Deo conjuncti: et ea quæ sub solio erant, replebant et ea quæ sub solio erant, replebant templum ¼, hoc est, inferiores illumina- templum ¼, hoc est, inferiores illumina- tiones et splendores ab his qui stabant tiones et splendores ab his qui stabant in folio, replent Ecclesiam militantem. in folio, replent Ecclesiam militantem. Sequitur, Sequitur,

<< Domini. >> << Domini. >>

Ecce auctoritas. Non enim erat Ange- Ecce auctoritas. Non enim erat Ange- lus Satanæ, qui se transfigurat in Ange- lus Satanæ, qui se transfigurat in Ange- lum lucis2 : neque spiritus mendax, qui lum lucis2 : neque spiritus mendax, qui decepit Achab in ore pseudopropheta- decepit Achab in ore pseudopropheta- rum ejus ³. Angelus enim Satanæ men- rum ejus ³. Angelus enim Satanæ men- dax est, et pater ejus 4, sed Angelus Do- dax est, et pater ejus 4, sed Angelus Do- mini verax, sicut Angelus Domini qui mini verax, sicut Angelus Domini qui dixit Joanni, Apocal. XXII, 6: Hæc ver- dixit Joanni, Apocal. XXII, 6: Hæc ver- ba fidelissima sunt et vera. Hi enim An- ba fidelissima sunt et vera. Hi enim An-

2 Cf. II ad Corinth. x1, 14. 2 Cf. II ad Corinth. x1, 14.

3 Cf. III Reg. XVIII, 20 et seq. 3 Cf. III Reg. XVIII, 20 et seq.

4 Joan. VIII, 44: Diabolus... mendax est, et pa- 4 Joan. VIII, 44: Diabolus... mendax est, et pa- ter ejus. ter ejus.

IN EVANG. MATTHÆI, I-20. IN EVANG. MATTHÆI, I-20.

geli Domini vere dicere possunt illud geli Domini vere dicere possunt illud epistolæ II Petr. 1, 16: Non indoctas epistolæ II Petr. 1, 16: Non indoctas fabulas secuti, notam fecimus vobis Do- fabulas secuti, notam fecimus vobis Do- mini nostri Jesu Christi virtutem et mini nostri Jesu Christi virtutem et præsentiam: sed speculatores facti illius præsentiam: sed speculatores facti illius magnitudinis. Hi enim sunt, de quibus magnitudinis. Hi enim sunt, de quibus dicitur, Matth. xviii, 10 : Angeli eorum dicitur, Matth. xviii, 10 : Angeli eorum in cælis semper vident faciem Patris in cælis semper vident faciem Patris mei qui in cælis est. Et dum vident, mei qui in cælis est. Et dum vident, ipso intuitu recipiunt illuminationes ipso intuitu recipiunt illuminationes quas sanctis deferunt. Job, xxv, 3 : quas sanctis deferunt. Job, xxv, 3 : Numquid est numerus militum ejus ? et Numquid est numerus militum ejus ? et super quem non surget lumen illius? super quem non surget lumen illius? Lumen autem Domini, omnis veritatis Lumen autem Domini, omnis veritatis est fons et origo et causa. est fons et origo et causa.

Iste ergo talis Angelus Domini Iste ergo talis Angelus Domini

< Apparuit. < Apparuit.

>> >>

Ecce modus per quem se demonstra- Ecce modus per quem se demonstra- vit. Et attende, quod quædam demon- vit. Et attende, quod quædam demon- strantur homini secundum potestatem strantur homini secundum potestatem hominis et quædam demonstrantur se- hominis et quædam demonstrantur se- cundum potestatem rerum demonstrata- cundum potestatem rerum demonstrata- rum quædam autem demonstrantur rum quædam autem demonstrantur secundum potestatem superiorum sive secundum potestatem superiorum sive coelestium illuminationum. coelestium illuminationum.

Et prima quidem, quæ secundum po- Et prima quidem, quæ secundum po- testatem hominis sunt, ex duplici causa testatem hominis sunt, ex duplici causa oriuntur. Aliquando enim oriuntur ex oriuntur. Aliquando enim oriuntur ex corporis passionibus: sicut homo videt corporis passionibus: sicut homo videt et imaginatur, circa quod terribiliter vel et imaginatur, circa quod terribiliter vel concupiscibiliter corporaliter affectus est. concupiscibiliter corporaliter affectus est. Aliquando oriuntur ab ipsa hominis co- Aliquando oriuntur ab ipsa hominis co- gitatione. Et utroque istorum modorum gitatione. Et utroque istorum modorum sunt îsta fallibilia: sicut et ipse homo sunt îsta fallibilia: sicut et ipse homo mendax est. In Psal. cxv, 11: Omnis mendax est. In Psal. cxv, 11: Omnis homo mendax. Ad Roman. 111, 4: Est homo mendax. Ad Roman. 111, 4: Est autem Deus verax: omnis autem homo autem Deus verax: omnis autem homo mendax. Numer. XXIII, 19: Non est mendax. Numer. XXIII, 19: Non est Deus quasi homo, ut mentiatur : neque Deus quasi homo, ut mentiatur : neque ut filius hominis, ut mutetur. ut filius hominis, ut mutetur.

Quæ autem sunt secundum potestatem Quæ autem sunt secundum potestatem rerum quæ demonstrantur in anima, rerum quæ demonstrantur in anima, veriora quidem sunt, sed tamen vana. veriora quidem sunt, sed tamen vana. Et illa sunt, per quorum principia acci- Et illa sunt, per quorum principia acci- pimus scientias rerum: sicut quod omne pimus scientias rerum: sicut quod omne

1 I 1 I

nch. v, 16. nch. v, 16.

47 47

totum est majus sua parte: Quæcumque totum est majus sua parte: Quæcumque uni et eidem sunt æqualia, inter se sunt uni et eidem sunt æqualia, inter se sunt æqualia et quod non contingit simul æqualia et quod non contingit simul affirmare et negare, et hujusmodi: quæ affirmare et negare, et hujusmodi: quæ tamen vana sunt. Et ideo, Apostolus, tamen vana sunt. Et ideo, Apostolus, I ad Corinth. 1, 19: Perdam sapientiam I ad Corinth. 1, 19: Perdam sapientiam sapientium, et prudentiam prudentium sapientium, et prudentiam prudentium reprobabo. reprobabo.

Ea autem, quæ non voluntate homi- Ea autem, quæ non voluntate homi- num, neque ex conjecturis rerum osten- num, neque ex conjecturis rerum osten- duntur, non secundum potestatem ho- duntur, non secundum potestatem ho- minum demonstrantur, sed vi illumina- minum demonstrantur, sed vi illumina- tionis cœlestium, ubi Deus habitat lucem tionis cœlestium, ubi Deus habitat lucem inaccessibilem. Et illa veniunt secun- inaccessibilem. Et illa veniunt secun- dum potestatem superioris naturæ in nos dum potestatem superioris naturæ in nos descendentia et illa sola apparent, hoc descendentia et illa sola apparent, hoc est, ad nos descendentia apparent : est, ad nos descendentia apparent : quia de scientia illorum dicitur, Psal. quia de scientia illorum dicitur, Psal. CXXXVI, 6: Mirabilis facta est scientia CXXXVI, 6: Mirabilis facta est scientia tua ex me confortata est, et non pote- tua ex me confortata est, et non pote- ro ad eam supra posse enim nostræ ro ad eam supra posse enim nostræ facultatis existens, quantum vult, et cui, facultatis existens, quantum vult, et cui, et quando, et quomodo vult, apparet. Et et quando, et quomodo vult, apparet. Et hoc est quod dicit Glossa, quæ sumitur hoc est quod dicit Glossa, quæ sumitur de libro Augustini de Videndo Deo ad de libro Augustini de Videndo Deo ad Probam. Probam.

<< Apparuit. » << Apparuit. »

Hoc verbo significatur potestas appa- Hoc verbo significatur potestas appa- rentis qui quando vult, et quomodo vult, rentis qui quando vult, et quomodo vult, se exhibet videndum. Et hoc importat se exhibet videndum. Et hoc importat verbum apparitionis, quod sonat motum verbum apparitionis, quod sonat motum illuminationis, vel illuminantis ad ani- illuminationis, vel illuminantis ad ani- mam, non secundum facultatem scilicet mam, non secundum facultatem scilicet

animæ, sed superioris naturæ potesta- animæ, sed superioris naturæ potesta- tem perfectam. tem perfectam.

« In somnis. >> « In somnis. >>

Ecce secundum, ubi describitur dis- Ecce secundum, ubi describitur dis- positio Joseph, cui facta est apparitio. positio Joseph, cui facta est apparitio. Describit autem dispositionem facientem Describit autem dispositionem facientem ad veritatem apparitionis, cum dicitur, ad veritatem apparitionis, cum dicitur, « In somnis. » « In somnis. »

Attende igitur, quod dicitur : Attende igitur, quod dicitur :

48 48

<< In somnis. » << In somnis. »

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Est enim somnus ligamentum sen- Est enim somnus ligamentum sen- suum, sicut dicit Philosophus in libro suum, sicut dicit Philosophus in libro de Somno et Vigilia. Hoc autem liga- de Somno et Vigilia. Hoc autem liga- mentum provenit ex eo quod spiritus mentum provenit ex eo quod spiritus lucidi et calor naturalis removentur ab lucidi et calor naturalis removentur ab organis sensuum et frigiditas a ce- organis sensuum et frigiditas a ce- rebro descendens quasi paralytican- rebro descendens quasi paralytican- do immobilitat organa sensuum, quod do immobilitat organa sensuum, quod non immutantur a rebus sensibilibus, non immutantur a rebus sensibilibus, etiamsi coram organis præsententur. etiamsi coram organis præsententur. Hæc autem frigiditas ex tribus prove- Hæc autem frigiditas ex tribus prove- nit causis. Una est fumus ciborum reso- nit causis. Una est fumus ciborum reso- lutus ex loco digestionis, hoc est, ex lutus ex loco digestionis, hoc est, ex stomacho ad caput, qui ad craneum ca- stomacho ad caput, qui ad craneum ca- pitis reverberatur in cerebrum, et resol- pitis reverberatur in cerebrum, et resol- vitur in aquam phlegmaticam ex ipsa vitur in aquam phlegmaticam ex ipsa cerebri frigiditate, et propellitur ad sen- cerebri frigiditate, et propellitur ad sen- sum sensuum (alias, communem) in sum sensuum (alias, communem) in principiis nervorum sensibilium (alias, principiis nervorum sensibilium (alias, sensitivorum) qui omnes a cerebro ve- sensitivorum) qui omnes a cerebro ve- niunt: et ideo sensu paralyticato, in illis niunt: et ideo sensu paralyticato, in illis principiis clauditur in toto corpore, et principiis clauditur in toto corpore, et tunc homo, et quodlibet aliud animal tunc homo, et quodlibet aliud animal dormit, donec ille fumus quiescit. Et de dormit, donec ille fumus quiescit. Et de hoc somno dicit Philosophus quod « est hoc somno dicit Philosophus quod « est << filius apoplexiæ et paralysis. » << filius apoplexiæ et paralysis. »

Aliquando provenit ex fatigatione: quia Aliquando provenit ex fatigatione: quia nimis laborantis (alias, laborando) organa nimis laborantis (alias, laborando) organa sensuum resolvuntur, et exspirans ex eis sensuum resolvuntur, et exspirans ex eis spiritus et calor, tunc origines sensuum, spiritus et calor, tunc origines sensuum, hoc est, nervi sensuum a cerebro descen- hoc est, nervi sensuum a cerebro descen- dentes ex vicinitate cerebri, iterum infri- dentes ex vicinitate cerebri, iterum infri- gidantur et immobilitantur sensus, et tunc gidantur et immobilitantur sensus, et tunc iterum animal dormit. Et de hoc dicitur in iterum animal dormit. Et de hoc dicitur in Ecclesiaste, v, Ecclesiaste, v, 11: Dulcis est somnus ope- 11: Dulcis est somnus ope- ranti, sive parum, sive multum come- ranti, sive parum, sive multum come- dat. dat.

Tertia causa est, quando multum con- Tertia causa est, quando multum con- vertitur anima ad interiora contemplanda. vertitur anima ad interiora contemplanda. Tunc enim abstrahitur spiritus animalis Tunc enim abstrahitur spiritus animalis et calor ab exterioribus et spiritus mo- et calor ab exterioribus et spiritus mo- vetur ad interiora, et calor similiter, qui vetur ad interiora, et calor similiter, qui semper sequitur spiritum et tunc exte- semper sequitur spiritum et tunc exte- riores sensus infrigidantur ex cerebro, in riores sensus infrigidantur ex cerebro, in principiis nervorum, qui diriguntur a principiis nervorum, qui diriguntur a cerebro in organa sensuum et tunc ite- cerebro in organa sensuum et tunc ite- rum homo dormit. Sicut frequenter ob- rum homo dormit. Sicut frequenter ob-

dormiunt subtilia cogitantes, et devote dormiunt subtilia cogitantes, et devote orantes. Sicut dicitur in Cantic. v, 2: orantes. Sicut dicitur in Cantic. v, 2: Ego dormio, et cor meum vigilat. Ego dormio, et cor meum vigilat.

Primus igitur somnus est causa visio- Primus igitur somnus est causa visio- nis fallacis, propter obscuritatem fumi nis fallacis, propter obscuritatem fumi qui reflectitur in (alias, ex) ipso, et ob- qui reflectitur in (alias, ex) ipso, et ob- scure recipit formas quas portat: et ex scure recipit formas quas portat: et ex motibus fumi a stomacho dissipat motus motibus fumi a stomacho dissipat motus earum ex qualitate causatas. Sicut cali- earum ex qualitate causatas. Sicut cali- dus existens facit videri flammas frigi- dus existens facit videri flammas frigi- dus, aquam frigidam, vel glaciem, vel dus, aquam frigidam, vel glaciem, vel aliquid hujusmodi. aliquid hujusmodi.

Ille autem qui est ex labore, parum Ille autem qui est ex labore, parum facit videre nisi quod speratur, vel ti- facit videre nisi quod speratur, vel ti- metur ex labore illo, vel quod in usu habe- metur ex labore illo, vel quod in usu habe- tur ad manus, circa quod sollicitudo est. tur ad manus, circa quod sollicitudo est. Et hujusmodi motus sunt etiam in labo- Et hujusmodi motus sunt etiam in labo- rantibus ex febre, vel parturitione : ex rantibus ex febre, vel parturitione : ex motibus fumorum, quando labor liquefa- motibus fumorum, quando labor liquefa- cit humidum, et fumus ille redundat ad cit humidum, et fumus ille redundat ad caput. Et omnia taliter visa sunt fallacia. caput. Et omnia taliter visa sunt fallacia. Unde, Eccli. xxxiv, 5 et 6: Divinatio er- Unde, Eccli. xxxiv, 5 et 6: Divinatio er- roris, et auguria mendacia, et somnia roris, et auguria mendacia, et somnia malefacientium, vanitas est : et sicut malefacientium, vanitas est : et sicut parturientis, cor tuum phantasias pati- parturientis, cor tuum phantasias pati- tur. Nisi ab Altissimo fuerit emissa visi- tur. Nisi ab Altissimo fuerit emissa visi- tatio, ne dederis in illis cor tuum, etc. tatio, ne dederis in illis cor tuum, etc.

In tertia autem causa, somni raro est In tertia autem causa, somni raro est deceptio: quia non apparent in ea fre- deceptio: quia non apparent in ea fre- quenter, nisi veræ intelligentiæ. Et talis quenter, nisi veræ intelligentiæ. Et talis fuit somnus sancti Joseph, qui secundum fuit somnus sancti Joseph, qui secundum intellectum in agonia fuit, meditando intellectum in agonia fuit, meditando quiddam esset quod in tam sancta im- quiddam esset quod in tam sancta im- prægnatio apparuit et sic aversus a sen- prægnatio apparuit et sic aversus a sen- sibus obdormivit. sibus obdormivit.

Sed secundum hoc videtur, quod hæc Sed secundum hoc videtur, quod hæc apparitio fuerit somnium quia dicit apparitio fuerit somnium quia dicit Philosophus quod « Somnium est passio Philosophus quod « Somnium est passio " somni sive dormitionis. » Hoc etiam " somni sive dormitionis. » Hoc etiam videtur per Glossam super idem verbum, videtur per Glossam super idem verbum, quæ dicit: « In somnis apparuit, non quæ dicit: « In somnis apparuit, non «< manifesta visione: quia dubietate ani- «< manifesta visione: quia dubietate ani- «ma premebatur, velut somno infideli- «ma premebatur, velut somno infideli- << litatis. >> << litatis. >>

Præterea, Quæritur quare Joseph in Præterea, Quæritur quare Joseph in somnis apparuit, et Zachariæ et beatæ somnis apparuit, et Zachariæ et beatæ Virgini manifeste ad sensum. Si enim, Virgini manifeste ad sensum. Si enim, ut dicit Glossa, propter dubietatem ap- ut dicit Glossa, propter dubietatem ap- paruit in somnis Joseph, multo magis paruit in somnis Joseph, multo magis

IN EVANG. MATTHÆI, I-20. IN EVANG. MATTHÆI, I-20.

propter majorem dubietatem in somnis propter majorem dubietatem in somnis debuit apparere Zachariæ. debuit apparere Zachariæ.

Ad hoc dicendum, quod, ut mihi vide- Ad hoc dicendum, quod, ut mihi vide- tur, nulla minoratio est apparitionis sen- tur, nulla minoratio est apparitionis sen- tienda circa Joseph: quia omnia certis- tienda circa Joseph: quia omnia certis- sima sunt, quæ dicuntur de sacramento sima sunt, quæ dicuntur de sacramento nostræ redemptionis: nec talia ad illu- nostræ redemptionis: nec talia ad illu- siones somniorum sunt referenda. siones somniorum sunt referenda.

Propter hoc notandum est, quod ali- Propter hoc notandum est, quod ali- quando fit revelatio in somnis et per quando fit revelatio in somnis et per somnium et aliquando fit revelatio in somnium et aliquando fit revelatio in somnis, et non per somnium: sed aut somnis, et non per somnium: sed aut per oraculum, ut dicitur in Somnio Sci- per oraculum, ut dicitur in Somnio Sci- pionis, aut per veram intellectualem vi- pionis, aut per veram intellectualem vi- sionem, ut dicit Aristoteles. sionem, ut dicit Aristoteles.

Revelatio autem quæ fit in somnis et Revelatio autem quæ fit in somnis et per somnium, adest quando aliquid futu- per somnium, adest quando aliquid futu- rum præsignatur in imaginaria visione rum præsignatur in imaginaria visione quæ fit in somnis: quia somnium sem- quæ fit in somnis: quia somnium sem- per habet conjunctam secum imagina- per habet conjunctam secum imagina- riam visionem. riam visionem.

Et hæc revelatio futurorum aliquando Et hæc revelatio futurorum aliquando est ex causa quæ est in homine; et ali- est ex causa quæ est in homine; et ali- quando est ex causa quæ ab exterioribus quando est ex causa quæ ab exterioribus agit in hominem. agit in hominem.

A causa autem quæ est in homine, est A causa autem quæ est in homine, est duobus modis: quia aliquando procedit duobus modis: quia aliquando procedit ab eo quod est causa alicujus quod futu- ab eo quod est causa alicujus quod futu- rum est in homine aliquando autem rum est in homine aliquando autem procedit ab eo quod jam in homine est procedit ab eo quod jam in homine est effectum. Et primi quidem exemplum effectum. Et primi quidem exemplum est sicut quando colligitur in homine est sicut quando colligitur in homine materia febris, vel apostematis calidi ex materia febris, vel apostematis calidi ex calore materiæ, et fumo procedente ab calore materiæ, et fumo procedente ab ipsa, videt dormiens in somnio forte se ipsa, videt dormiens in somnio forte se comburi flammis in toto vel in parte : comburi flammis in toto vel in parte : quia anima hoc quod est qualitas in cor- quia anima hoc quod est qualitas in cor- pore recipit per modum imaginis visæ, pore recipit per modum imaginis visæ, quæ congruit illi qualitati. Exemplum quæ congruit illi qualitati. Exemplum autem secundi est: sicut quando distillat autem secundi est: sicut quando distillat phlegma dulce bene digestum et sangui- phlegma dulce bene digestum et sangui- ni mistum a cerebro, vel ad dentes, vel ni mistum a cerebro, vel ad dentes, vel ad fauces, somniat se mel comedere. ad fauces, somniat se mel comedere. Quod nihil significat, nisi quod jam est Quod nihil significat, nisi quod jam est in corpore perfectum. in corpore perfectum.

Quando autem est ab extra, dupliciter Quando autem est ab extra, dupliciter est. Aliquando enim est a causa ordinis est. Aliquando enim est a causa ordinis naturæ universalis: aliquando autem est naturæ universalis: aliquando autem est a supermundanis. Exemplum autem pri- a supermundanis. Exemplum autem pri-

XX XX

49 49

mi quia stellæ et circuli cælestes ordi- mi quia stellæ et circuli cælestes ordi- nant mundum in causis naturalibus, ut nant mundum in causis naturalibus, ut dicitur in libro Meteororum. Et quando dicitur in libro Meteororum. Et quando aliquam dispositionem in mundo produ- aliquam dispositionem in mundo produ- cunt, hanc elementis influunt et illa per cunt, hanc elementis influunt et illa per istas qualitates a coelestibus motas et in- istas qualitates a coelestibus motas et in- formatas, corporibus hominum impri- formatas, corporibus hominum impri- munt et tunc anima, quæ similitudo et munt et tunc anima, quæ similitudo et imago est motorum (alias, motoris) cœ- imago est motorum (alias, motoris) cœ- lestium, imagines quæ illud futurum si- lestium, imagines quæ illud futurum si- gnificant, concipit in somnis, quando gnificant, concipit in somnis, quando magis ab aliis occupationibus requie- magis ab aliis occupationibus requie- scit et tunc per similitudines futura illa scit et tunc per similitudines futura illa conjicit per modum conjecturationis. conjicit per modum conjecturationis.

A supermundanis autem est duobus A supermundanis autem est duobus modis aut enim est ab Angelis bonis, modis aut enim est ab Angelis bonis, aut ab Angelis malis. Et si est ab Ange- aut ab Angelis malis. Et si est ab Ange- lis bonis imagines in somnio ordinanti- lis bonis imagines in somnio ordinanti- bus, tunc est quidam obscurus modus bus, tunc est quidam obscurus modus prophetiæ: sicut somnium Pharaonis, et prophetiæ: sicut somnium Pharaonis, et Nabuchodonosor, et Mardochæi. Si au- Nabuchodonosor, et Mardochæi. Si au- tem est ab Angelis malis imagines per- tem est ab Angelis malis imagines per- turbantibus, tunc est illusio: quia etiam turbantibus, tunc est illusio: quia etiam si vera est aliquando visio, tamen inten- si vera est aliquando visio, tamen inten- dit semper decipere, sicut ostenditur in dit semper decipere, sicut ostenditur in somnio uxoris Pilati. somnio uxoris Pilati.

Nullo autem istorum modorum facta Nullo autem istorum modorum facta est apparitio Joseph. Unde illa apparitio est apparitio Joseph. Unde illa apparitio quæ fit in somnis præter somnium, et quæ fit in somnis præter somnium, et est per modum oraculi, quando somnus est per modum oraculi, quando somnus non est nisi aversio animæ a sensuum non est nisi aversio animæ a sensuum usu et tunc ad intellectum spiritus su- usu et tunc ad intellectum spiritus su- perior immittit species intelligibiles in perior immittit species intelligibiles in animam de futuris. Et illa est nobilissi- animam de futuris. Et illa est nobilissi- ma et certissima visio prophetalis, quia ma et certissima visio prophetalis, quia tunc anima deoccupata ab omnibus sen- tunc anima deoccupata ab omnibus sen- suum motibus, tota exaltatur in intelle- suum motibus, tota exaltatur in intelle- ctum, et optime percipit dispositionem ctum, et optime percipit dispositionem Dei de futuris. Ideo laudans certitudi- Dei de futuris. Ideo laudans certitudi- nem suæ visionis, Balaam dicit, Numer. nem suæ visionis, Balaam dicit, Numer. xxiv, 3 et 4: Dixit homo, cujus obtu- xxiv, 3 et 4: Dixit homo, cujus obtu- ratus est oculus: dixit auditor sermo- ratus est oculus: dixit auditor sermo- num Dei, qui visionem Omnipotentis in- num Dei, qui visionem Omnipotentis in- tuitus est, qui cadit, et sit aperiuntur tuitus est, qui cadit, et sit aperiuntur oculi ejus. Et intendit quod cadit, aver- oculi ejus. Et intendit quod cadit, aver- tendo se a sensibus dormiens: ut melius tendo se a sensibus dormiens: ut melius oculi interiores aperiantur, quo fuerunt oculi interiores aperiantur, quo fuerunt obturbati exteriores oculi. obturbati exteriores oculi.

Id autem, quod in somnis est vera in- Id autem, quod in somnis est vera in-

4 4

50 50

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

telligentia, et non somnium, est quod sit telligentia, et non somnium, est quod sit ex intellectu agente de scientiis. Sicut ex intellectu agente de scientiis. Sicut multi dormientes inveniunt subtilia, qui multi dormientes inveniunt subtilia, qui vigilantes invenire non potuerunt: eo vigilantes invenire non potuerunt: eo quod intellectus a sensibus evocatur, et quod intellectus a sensibus evocatur, et tunc profundatur circa intelligibilia. Ap- tunc profundatur circa intelligibilia. Ap- paratio igitur Joseph est per modum ora- paratio igitur Joseph est per modum ora- culi et certissima. culi et certissima.

Ad hoc autem quod objicitur de Glossa, Ad hoc autem quod objicitur de Glossa, Dicendum, quod illa Glossa partim est Dicendum, quod illa Glossa partim est moralis, et partim litteralis, sicut et plu- moralis, et partim litteralis, sicut et plu- res aliæ, quæ hic ponuntur. Quod enim res aliæ, quæ hic ponuntur. Quod enim dicitur, quod fuit manifesta visio, morale dicitur, quod fuit manifesta visio, morale est: sicut non manifesta visione vident est: sicut non manifesta visione vident pigri circa sacramentum. Quod autem pigri circa sacramentum. Quod autem dicitur, quod dubietate animi premeba- dicitur, quod dubietate animi premeba- tur, litterale est et non intelligitur de tur, litterale est et non intelligitur de dubietate credendorum, sed agendorum, dubietate credendorum, sed agendorum, concertantibus in eo justitia et pietate et concertantibus in eo justitia et pietate et humilitate et sapientia, sicut patet ex an- humilitate et sapientia, sicut patet ex an- tehabitis. tehabitis.

Quod autem quæritur, quare non ma- Quod autem quæritur, quare non ma- nifesté ad sensum apparuit, Dicendum, nifesté ad sensum apparuit, Dicendum, quod sensibilis visio non est nisi propter quod sensibilis visio non est nisi propter intellectualem, ut dicit Augustinus in li- intellectualem, ut dicit Augustinus in li- bro XII super Genesim ad litteram. Et bro XII super Genesim ad litteram. Et quia Joseph ex interioribus regere ha- quia Joseph ex interioribus regere ha- bebat agenda exterius, ideo convenit bebat agenda exterius, ideo convenit quod ab interioribus sua revelatio pro- quod ab interioribus sua revelatio pro- cederet Zacharias autem et Beata Virgo cederet Zacharias autem et Beata Virgo in corporeis actibus et receptionibus ha- in corporeis actibus et receptionibus ha- bebant perficere quæ revelabantur, et bebant perficere quæ revelabantur, et ideo conveniebat quod corporaliter ad sen- ideo conveniebat quod corporaliter ad sen- sum visio eorum exhiberetur. Ex hoc pa- sum visio eorum exhiberetur. Ex hoc pa- tet, quod sanctus Joseph per somnia, nec tet, quod sanctus Joseph per somnia, nec ænigmata illuminatus est: sicut et de ænigmata illuminatus est: sicut et de Moyse dicitur, Numer. XII, 81. Moyse dicitur, Numer. XII, 81.

Et hoc est, quod dicitur: « In somnis.» Et hoc est, quod dicitur: « In somnis.»

mere mere

« Dicens: Joseph, fili David, noli ti- « Dicens: Joseph, fili David, noli ti- accipere Mariam conjugem accipere Mariam conjugem tuam: quod enim in ea natum est, de tuam: quod enim in ea natum est, de spiritu sancto est. » spiritu sancto est. »

Ecce revelatio. Et habet partes duas Ecce revelatio. Et habet partes duas una est de propulsatione dubii circa una est de propulsatione dubii circa

1 Numer. XII, 8: Ore ad os loquor ei, et palam, 1 Numer. XII, 8: Ore ad os loquor ei, et palam,

agenda, quod patiebatur Joseph: alia est agenda, quod patiebatur Joseph: alia est de injunctione obsequii, quod habebat de injunctione obsequii, quod habebat facere tamquam nutritius pueri, ibi, y. 21 : facere tamquam nutritius pueri, ibi, y. 21 : Pariet autem filium, etc. Pariet autem filium, etc.

Circa primum tria dicit. Primo, expri- Circa primum tria dicit. Primo, expri- mit dispositiones Joseph inclinantes ad mit dispositiones Joseph inclinantes ad credendum secundo, propulsat dubium : credendum secundo, propulsat dubium : et tertio, subjungit causam propulsatio- et tertio, subjungit causam propulsatio- nis. nis.

Dispositiones inclinantes ad credendum Dispositiones inclinantes ad credendum Angelo sunt duæ notitia amica et fami- Angelo sunt duæ notitia amica et fami- liaris, et admonitio promissionis. liaris, et admonitio promissionis. Notitia familiaris notatur in expressione Notitia familiaris notatur in expressione nominis, quando dicit, nominis, quando dicit,

« «

Joseph. Joseph.

» »

Joan. x, 14 Ego cognosco meas, et Joan. x, 14 Ego cognosco meas, et cognoscunt me mæ. Jerem. 1, 5: Prius- cognoscunt me mæ. Jerem. 1, 5: Prius- quam te formarem in utero, novi te. Isa. quam te formarem in utero, novi te. Isa. XLIX, 1 De ventre matris meæ recordatus XLIX, 1 De ventre matris meæ recordatus est nominis mei. est nominis mei.

Admonitio promissionis est, quando Admonitio promissionis est, quando dicit, dicit,

« Fili David. >> « Fili David. >>

Quasi diceret: Recordare cui sit facta · Quasi diceret: Recordare cui sit facta · promissio de nascituro Christo. Et cum promissio de nascituro Christo. Et cum sit tecum, de una tribu, et de domo, et sit tecum, de una tribu, et de domo, et de familia David conjux tua Virgo et de familia David conjux tua Virgo et sancta, postpone timorem, et accipe sancta, postpone timorem, et accipe securitatem. Jerem. XXIII, 5: Suscitabo securitatem. Jerem. XXIII, 5: Suscitabo David germen justum: et regnabit rex, David germen justum: et regnabit rex, et sapiens erit, et faciet judicium et ju- et sapiens erit, et faciet judicium et ju- stitiam in terra. stitiam in terra.

« Noli timere. » « Noli timere. »

Ecce propulsatio dubietatis. Non enim Ecce propulsatio dubietatis. Non enim est hic timor nisi reverentiæ et du- est hic timor nisi reverentiæ et du- bietatis, sicut patet ex præcedentibus. bietatis, sicut patet ex præcedentibus.

In ista autem propulsatione tria dicit: In ista autem propulsatione tria dicit: Propulsat enim dubium. Isa. vII, 4; Vide Propulsat enim dubium. Isa. vII, 4; Vide ut sileas noli timere, et cor tuum ne ut sileas noli timere, et cor tuum ne formidet. Joan. xiv, 27: Non turbetur formidet. Joan. xiv, 27: Non turbetur cor vestrum, neque formidet. Isa. xxxv, cor vestrum, neque formidet. Isa. xxxv,

et non per ænigmata et figuras Dominum vidět. et non per ænigmata et figuras Dominum vidět.

IN EVANG. MATTHÆI, I-21. IN EVANG. MATTHÆI, I-21.

4: Dicite pusillanimis: Confortamini, et 4: Dicite pusillanimis: Confortamini, et nolite timere. nolite timere.

Secundo, ostendit claram apud Ange- Secundo, ostendit claram apud Ange- los et coelestes Beatæ Virginis notitiam : los et coelestes Beatæ Virginis notitiam : et ideo nullam inesse ei malæ suspicionis et ideo nullam inesse ei malæ suspicionis notam, cum dicit, notam, cum dicit,

« Accipere Mariam. » « Accipere Mariam. »

Isa. xxvi, 8 Nomen tuum, et memo- Isa. xxvi, 8 Nomen tuum, et memo- riale tuum in desiderio animæ. Eccli. riale tuum in desiderio animæ. Eccli. xv, 6 Nomine æterno hæreditabit illum. xv, 6 Nomine æterno hæreditabit illum. Tertio, dicit motivum ad acceptionem, Tertio, dicit motivum ad acceptionem, quando subinfert, quando subinfert,

« Conjugem tuam.»> « Conjugem tuam.»>

Quasi dicat: Justitiæ recordaberis : pa- Quasi dicat: Justitiæ recordaberis : pa- trem et matrem reliquit, et tibi adhæsit: trem et matrem reliquit, et tibi adhæsit: accipe ergo eam. accipe ergo eam.

Sed nonne jam dudum accepit. Videtur Sed nonne jam dudum accepit. Videtur ergo, quod diceret debuit: Retine eam : ergo, quod diceret debuit: Retine eam : et non dimittas eam. Sed ad hæc respon- et non dimittas eam. Sed ad hæc respon- sio est quod secundum superius dicta sio est quod secundum superius dicta cogitaverat eam dimittere, et ita jam cogitaverat eam dimittere, et ita jam corde dimiserat: et ad cor loquitur An- corde dimiserat: et ad cor loquitur An- gelus. I Reg. xvi, 7 : Homo videt ea quæ gelus. I Reg. xvi, 7 : Homo videt ea quæ parent, Deus autem intuetur cor. parent, Deus autem intuetur cor. Et subjungit causam, dicens : Et subjungit causam, dicens :

51 51

est superius. Tempus prævenit: quia in est superius. Tempus prævenit: quia in momento uno et figuravit, et animavit, momento uno et figuravit, et animavit, et deitati univit, et omni gratia implevit et deitati univit, et omni gratia implevit et sapientia. In alio autem commensura- et sapientia. In alio autem commensura- vit humanæ generationi: quia tempus vit humanæ generationi: quia tempus novem mensium in imprægnatione com- novem mensium in imprægnatione com- plevit,sicut et cæteræ matres imprægnan- plevit,sicut et cæteræ matres imprægnan-

tur. tur.

: :

« Pariet autem filium, et vocabis « Pariet autem filium, et vocabis nomen ejus Jesum ipse enim salvum nomen ejus Jesum ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eo- faciet populum suum a peccatis eo-

rum. » rum. »

Ecce injunctio obsequii. Ecce injunctio obsequii.

Et circa hoc tria dicit. Primo enim Et circa hoc tria dicit. Primo enim prænuntiat eam fore parituram filium. prænuntiat eam fore parituram filium. Secundo, injungit quale nomen illi sit Secundo, injungit quale nomen illi sit ab eo imponendum. Tertio, subjungit ab eo imponendum. Tertio, subjungit causam nominis. causam nominis.

« Pariet filium. »> « Pariet filium. »>

Primum ergo est, quod sicut conscius Primum ergo est, quod sicut conscius secretorum, dicit eam parituram esse secretorum, dicit eam parituram esse filium. Apocal. x11, 5 Peperit filium filium. Apocal. x11, 5 Peperit filium masculum, qui recturus erat omnes gen- masculum, qui recturus erat omnes gen- tes in virga ferrea. Isa. VII, 14: Conci- tes in virga ferrea. Isa. VII, 14: Conci-

« Quod enim in ea natum est, de piet, et pariet filium. Isa. VIII, 3: Ac- « Quod enim in ea natum est, de piet, et pariet filium. Isa. VIII, 3: Ac- Spiritu sancto est. »> Spiritu sancto est. »>

In ea natum esse dicit: quia in cæteris, In ea natum esse dicit: quia in cæteris, quod in eis nascitur, ex eis nascitur, et quod in eis nascitur, ex eis nascitur, et de eo quod mistum est eis, quia de se- de eo quod mistum est eis, quia de se- mine viri. Sed in Beata Virgine, quod in mine viri. Sed in Beata Virgine, quod in ea natum est, ex ea materialiter natum ea natum est, ex ea materialiter natum est sicut non de ea potestative, sed de est sicut non de ea potestative, sed de potestate Spiritus sancti. Propter hoc, potestate Spiritus sancti. Propter hoc, Jerem. xxxi, 22, dicitur fœminam cir- Jerem. xxxi, 22, dicitur fœminam cir- cumdare virum perfectum in sapientia cumdare virum perfectum in sapientia ot gratia, et anima et deitate, et figura ot gratia, et anima et deitate, et figura lineamentorum. Spiritus enim sanctus lineamentorum. Spiritus enim sanctus in ista nativitate præjudicavit naturæ, et in ista nativitate præjudicavit naturæ, et prævenit tempus nativitatis humanæ in prævenit tempus nativitatis humanæ in uno, et non in alio. Naturæ præjudicavit, uno, et non in alio. Naturæ præjudicavit, quando impotentiam concipiendi retinuit, quando impotentiam concipiendi retinuit, et tamen conceptum attulit: sicut dictum et tamen conceptum attulit: sicut dictum

cessi ad prophetissam, et concepit, et cessi ad prophetissam, et concepit, et peperit filium. peperit filium.

Quidam quæstionibus magis vanis Quidam quæstionibus magis vanis quam fructuosis quærunt: Quare non quam fructuosis quærunt: Quare non assumpsit Jesus naturam nostram in sexu assumpsit Jesus naturam nostram in sexu foemineo? Ad hoc dicendum, quod fœ- foemineo? Ad hoc dicendum, quod fœ- mina non est principium hominis, sed mina non est principium hominis, sed masculus, ex quo tota natura humana masculus, ex quo tota natura humana producta est. Et hujus antidotum non producta est. Et hujus antidotum non fuisset fœmina, sed masculus. I ad Co- fuisset fœmina, sed masculus. I ad Co- rinth. xv, 22: Sicut in Adam omnes mo_ rinth. xv, 22: Sicut in Adam omnes mo_ riuntur, ita et in Christo omnes vivifica- riuntur, ita et in Christo omnes vivifica- buntur. buntur.

Præterea etiam si assumpta, esset idem Præterea etiam si assumpta, esset idem in persona cum Filio Dei: et sic idem in persona cum Filio Dei: et sic idem esset Dei filius et Dei filia: quod absur- esset Dei filius et Dei filia: quod absur- dum est. dum est.

Præterea, hoc convenit officio nostræ Præterea, hoc convenit officio nostræ

21 21

52 52

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

illuminationis per doctrinam et redemp- illuminationis per doctrinam et redemp- tionem quia non debet prædicare fœ- tionem quia non debet prædicare fœ- mina, nec honeste discurreret de villa in mina, nec honeste discurreret de villa in villam. Et aliæ multæ causæ possunt as- villam. Et aliæ multæ causæ possunt as- signari ejusdem. Sed Christus, ut utrum- signari ejusdem. Sed Christus, ut utrum- que sexum redimeret, unum assumpsit : que sexum redimeret, unum assumpsit : et id quod assumpsit, sumpsit ex alio. et id quod assumpsit, sumpsit ex alio.

« Et vocabis nomen ejus Jesum. » « Et vocabis nomen ejus Jesum. »

Ecce obsequium Quasi diceret: Licet Ecce obsequium Quasi diceret: Licet non sis necessarius ad conceptum et ad non sis necessarius ad conceptum et ad partum, tamen eris necessarius ad nutri- partum, tamen eris necessarius ad nutri- mentum et prima cura tua erit ad nomen. mentum et prima cura tua erit ad nomen.