IN CAP. III MALACHIÆ ENARRATIO. IN CAP. III MALACHIÆ ENARRATIO.

menti » spiritualiter docendi et implendi, menti » spiritualiter docendi et implendi, et per miracula testificandi. De primo, et per miracula testificandi. De primo, ad Roman. ví, 2: Lex spiritus vitæ in ad Roman. ví, 2: Lex spiritus vitæ in Christo Jesu liberavit me a lege pec- Christo Jesu liberavit me a lege pec- cati et mortis, hoc est, lex spiritualiter cati et mortis, hoc est, lex spiritualiter intellecta. Joan. VI, 64: Verba, quæ intellecta. Joan. VI, 64: Verba, quæ ego locutus sum vobis, spiritus et vita ego locutus sum vobis, spiritus et vita sunt. De secundo, Matth. v, 17: Non sunt. De secundo, Matth. v, 17: Non veni solvere legem, sed adimplere. De veni solvere legem, sed adimplere. De tertio, Joan. v, 36: Ego habeo testi- tertio, Joan. v, 36: Ego habeo testi- monium majus Joanne. Opera enim monium majus Joanne. Opera enim quæ dedit mihi Pater ut perficiam ea, quæ dedit mihi Pater ut perficiam ea, ipsa opera quæ ego facio, testimonium ipsa opera quæ ego facio, testimonium perhibent de me. Psal. xc, 5: Testimo- perhibent de me. Psal. xc, 5: Testimo- nia tua credibilia facta sunt nimis. nia tua credibilia facta sunt nimis. « Quem vos vultis, » hoc est, ad quem « Quem vos vultis, » hoc est, ad quem sicut ad finem refertur desiderium San- sicut ad finem refertur desiderium San- ctorum. Isa. xxvI, 8: Nomen tuum, et ctorum. Isa. xxvI, 8: Nomen tuum, et memoriale tuum in desiderio animæ. memoriale tuum in desiderio animæ. Isa. LI, 3 Desideravimus eum: despe- Isa. LI, 3 Desideravimus eum: despe- ctum, et novissimum virorum, etc. ctum, et novissimum virorum, etc.

Et subdit de qualitate adventus : Et subdit de qualitate adventus : « Ecce venit. » Et notatur, quod primus « Ecce venit. » Et notatur, quod primus adventus demonstrabilis est in humilita- adventus demonstrabilis est in humilita- te, et secundus in terrore. Isa. XL, 10: te, et secundus in terrore. Isa. XL, 10: Ecce Dominus Deus in fortitudine ve- Ecce Dominus Deus in fortitudine ve- niet, et brachium ejus dominabitur : niet, et brachium ejus dominabitur : ecce merces ejus cum eo, et opus illius ecce merces ejus cum eo, et opus illius coram illo. I Reg. Iv, 7: Venit Deus in coram illo. I Reg. Iv, 7: Venit Deus in castra. «Dicit Dominus exercituum. » castra. «Dicit Dominus exercituum. » Confirmatio est prophetiæ. Confirmatio est prophetiæ.

« Et quis poterit cogitare? » supple, « Et quis poterit cogitare? » supple, sufficienter, « diem,» hoc est, qualita- sufficienter, « diem,» hoc est, qualita- tem temporis et illuminationis, « adven- tem temporis et illuminationis, « adven- tus ejus, » primi scilicet in humilitate et tus ejus, » primi scilicet in humilitate et gratia, et secundi in terrore et potentia? gratia, et secundi in terrore et potentia? Eccli. XLII, 29: Multa dicemus, et defi- Eccli. XLII, 29: Multa dicemus, et defi- ciemus in verbis. II ad Corinth. 1, 5 : ciemus in verbis. II ad Corinth. 1, 5 : Non quod sufficientes simus cogitare ali- Non quod sufficientes simus cogitare ali- quid a nobis, quasi ex nobis: sed suffi- quid a nobis, quasi ex nobis: sed suffi- cientia nostra ex Deo est. I ad Cor. II, cientia nostra ex Deo est. I ad Cor. II, 9 Oculus non vidit, nec auris audivit, 9 Oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quæ præpa- nec in cor hominis ascendit, quæ præpa- ravit Deus iis qui diligunt illum. ravit Deus iis qui diligunt illum.

Et hoc explana subdens : « Et quis » Et hoc explana subdens : « Et quis » tam magnus sive potens, « stabit » pro- tam magnus sive potens, « stabit » pro- pria virtute scilicet, « ad videndum pria virtute scilicet, « ad videndum

XIX XIX

641 641

eum?» Hieronymus : « Si nemo potest eum?» Hieronymus : « Si nemo potest «< cogitare præ potentia majestatis ejus, «< cogitare præ potentia majestatis ejus, « quis eum lippientibus oculis in sua « quis eum lippientibus oculis in sua «< claritate poterit respicere? » Nahum, «< claritate poterit respicere? » Nahum, 1, 6: Ante faciem indignationis ejus quis 1, 6: Ante faciem indignationis ejus quis stabit? et quis resistet in ira furoris stabit? et quis resistet in ira furoris ejus ? Job, xxvi, 14: Cum vix parvam ejus ? Job, xxvi, 14: Cum vix parvam stillam sermonis ejus audierimus, quis stillam sermonis ejus audierimus, quis poterit tonitruum magnitudinis illius in- poterit tonitruum magnitudinis illius in- tueri ? tueri ?

Et subdit de operis perfectione in pur- Et subdit de operis perfectione in pur- gando: gando:

« Ipse enim, » in effectu scilicet operis, « Ipse enim, » in effectu scilicet operis, erit « quasi ignis conflans, » majora sci- erit « quasi ignis conflans, » majora sci- licet peccata igne tribulationis et com- licet peccata igne tribulationis et com- punctionis acriori poena purgans. Isa. punctionis acriori poena purgans. Isa.

IV, IV,

Christus Christus conflans. conflans.

ignis est ignis est

lonum. lonum.

4 Si abluerit Dominus sordes filia- 4 Si abluerit Dominus sordes filia- rum Sion, et sanguinem Jerusalem lave- rum Sion, et sanguinem Jerusalem lave- rit de medio ejus, in spiritu judicii, et rit de medio ejus, in spiritu judicii, et spiritu ardoris. Deuteron. IV, 24 : Do- spiritu ardoris. Deuteron. IV, 24 : Do- minus Deus tuus ignis consumens est. minus Deus tuus ignis consumens est. « Et quasi herba fullonum, » quæ Je- Herba ful- « Et quasi herba fullonum, » quæ Je- Herba ful- rem. 11, 22, Borith dicitur, quam quidam rem. 11, 22, Borith dicitur, quam quidam dicunt esse saponariam, et est herba per dicunt esse saponariam, et est herba per quam ad nitorem proprium lanæ dedu- quam ad nitorem proprium lanæ dedu- cuntur. Et intelligitur minor poena per cuntur. Et intelligitur minor poena per quam leviora peccata purgantur. Isaiæ, quam leviora peccata purgantur. Isaiæ, 1, 18: Si fuerint peccata vestra ut cocci- 1, 18: Si fuerint peccata vestra ut cocci- num, quasi nix dealbuntur: et si fue- num, quasi nix dealbuntur: et si fue- rint rubra quasi vermiculus, velut lana rint rubra quasi vermiculus, velut lana alba erunt. Fullones hac herba purifi- alba erunt. Fullones hac herba purifi- cantes, Sacerdotes sunt et Doctores. Isa. cantes, Sacerdotes sunt et Doctores. Isa. VII, VII,

3 Egredere in occursum Achaz, tu 3 Egredere in occursum Achaz, tu et qui derelictus est Jasub, filius tuus, et qui derelictus est Jasub, filius tuus, ad extremum aquæductus piscinæ su- ad extremum aquæductus piscinæ su- perioris in via agri Fullonis. Jasub qui perioris in via agri Fullonis. Jasub qui revocans interpretatur, cuneum Sacerdo- revocans interpretatur, cuneum Sacerdo- tum significat purificantium : Isaias au- tum significat purificantium : Isaias au- tem Christum piscina superioris aquæ, tem Christum piscina superioris aquæ, gratiam desuper venientem: via agri gratiam desuper venientem: via agri Fullonum, via Sacerdotum ad purifican- Fullonum, via Sacerdotum ad purifican- dum. dum.

« Et sedebit, » moram faciens non « Et sedebit, » moram faciens non transiens, « conflans et emundans, » transiens, « conflans et emundans, » hoc est, conflans ad emundandum. Sa- hoc est, conflans ad emundandum. Sa- pient. III, 6 : Tamquam aurum in forna- pient. III, 6 : Tamquam aurum in forna- ce probavit illos, et quasi holocausti ce probavit illos, et quasi holocausti

41 41

3 3

642 642

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

hostiam accepit illos: et in tempore erit hostiam accepit illos: et in tempore erit respectus illorum. « Argentum, » quia respectus illorum. « Argentum, » quia etiam eloquia Veteris testamenti confla- etiam eloquia Veteris testamenti confla- vit, ut eliquesceret ex eis spiritus sive vit, ut eliquesceret ex eis spiritus sive spiritualis intellectus. Psal. x1, 7: Elo- spiritualis intellectus. Psal. x1, 7: Elo- quia Domini, eloquia casta: argentum quia Domini, eloquia casta: argentum igne examinatum, probatum terræ pur- igne examinatum, probatum terræ pur- gatum septuplum. Unde, de quibusdam gatum septuplum. Unde, de quibusdam obstinatis dicitur, Jerem. vi, 29 : Defe- obstinatis dicitur, Jerem. vi, 29 : Defe- cit sufflatorium, in igne consumptum est cit sufflatorium, in igne consumptum est plumbum, frustra conflavit conflator : plumbum, frustra conflavit conflator : malitiæ enim eorum non sunt consump- malitiæ enim eorum non sunt consump- tæ. « Et purgabit filios Levi, » hoc est, tæ. « Et purgabit filios Levi, » hoc est, Sacerdotes sacerdotes aliorum purgatores. Isa. VI, Sacerdotes sacerdotes aliorum purgatores. Isa. VI, tum purgati. 6 et 7: Volavit ad me unus de Sera- tum purgati. 6 et 7: Volavit ad me unus de Sera-

per Chris- per Chris-

phim, et in manu ejus calculus, quem phim, et in manu ejus calculus, quem forcipe tulerat de altari. Et tetigit os forcipe tulerat de altari. Et tetigit os meum, et dixit: Ecce tetigit hoc labia meum, et dixit: Ecce tetigit hoc labia tua, et auferetur iniquitas tua, et pecca- tua, et auferetur iniquitas tua, et pecca- tum tuum mundabitur. « Et colabit tum tuum mundabitur. « Et colabit eos, »ut scilicet purum ab impuro sepa- eos, »ut scilicet purum ab impuro sepa- retur. Jerem. xv, 19: Si separaveris retur. Jerem. xv, 19: Si separaveris pretiosum a vili, quasi os meum eris. pretiosum a vili, quasi os meum eris. « Quasi aurum, » secundum intellectum « Quasi aurum, » secundum intellectum sapientiæ, « et quasi argentum, » secun- sapientiæ, « et quasi argentum, » secun- dum prædicationem eloquentiæ. Eccli. dum prædicationem eloquentiæ. Eccli. 11, 5 In igne probatur aurum et argen- 11, 5 In igne probatur aurum et argen- tum, homines vero receptibiles in cami- tum, homines vero receptibiles in cami- no humiliationis. « Et, » supple, sic no humiliationis. « Et, » supple, sic purgati, « erunt Domino offerentes, » in purgati, « erunt Domino offerentes, » in altari cordium, « sacrificia » spiritus altari cordium, « sacrificia » spiritus contribulati, « in justitia, » doctrinæ contribulati, « in justitia, » doctrinæ scilicet, et vitæ. Psal. L, 21: Acceptabis scilicet, et vitæ. Psal. L, 21: Acceptabis sacrificium justitiæ, oblationes, et holo- sacrificium justitiæ, oblationes, et holo- causta. causta.

« Et placebit Domino, » propter pec- « Et placebit Domino, » propter pec- cata offerentium non refutatum « sacri- cata offerentium non refutatum « sacri- ficium Juda, » duarum scilicet tribuum, ficium Juda, » duarum scilicet tribuum, vel fidelis populi, « et Jerusalem, » hoc vel fidelis populi, « et Jerusalem, » hoc est, Sacerdotum. Isa. Lx, 7, secundum est, Sacerdotum. Isa. Lx, 7, secundum Septuaginta : « Munera tua accepta erunt Septuaginta : « Munera tua accepta erunt « super altare meum ¹. » Psal. LXVIII, 32 : « super altare meum ¹. » Psal. LXVIII, 32 : Placebit Deo super vitulum novellum. Placebit Deo super vitulum novellum. « Sicut dies sæculi. » Sæculum dicitur « Sicut dies sæculi. » Sæculum dicitur spatium veteris legis, in quo in Moyse et spatium veteris legis, in quo in Moyse et

1 Vulg. habet. Isa. Lx, 7: Offerentur, scilicet 1 Vulg. habet. Isa. Lx, 7: Offerentur, scilicet

in Aaron sacrificium placuit. Isa. LXIII, in Aaron sacrificium placuit. Isa. LXIII, 11 Recordatus est dierum sæculi Moy- 11 Recordatus est dierum sæculi Moy- si, et populi sui. « Et sicut anni anti- si, et populi sui. « Et sicut anni anti- qui, » naturalis scilicet legis, quando in qui, » naturalis scilicet legis, quando in Abel, Noe, Melchisedech, et Abraham Abel, Noe, Melchisedech, et Abraham sacrificium placuit. Psal. LXXVI, 6: An- sacrificium placuit. Psal. LXXVI, 6: An- nos æternos in mente habui. nos æternos in mente habui.

« Et accedam ad vos. » Tangit hic de « Et accedam ad vos. » Tangit hic de obstinatorum condemnatione, et accessus obstinatorum condemnatione, et accessus notat per visitationem peccati manife- notat per visitationem peccati manife- stam. Genes. XVIII, 21: Descendam, et stam. Genes. XVIII, 21: Descendam, et videbo. «In judicio, » discussionis scili- videbo. «In judicio, » discussionis scili- cet, et condemnationis. Mich. VI, 1 : cet, et condemnationis. Mich. VI, 1 : Surge, contende judicio adversus montes, Surge, contende judicio adversus montes, et audiant colles vocem tuam. « Et ero et audiant colles vocem tuam. « Et ero testis, » manifestatione veritatis. Jerem. testis, » manifestatione veritatis. Jerem. XXIX, 23: Ego sum judex et testis. «<< Ve- XXIX, 23: Ego sum judex et testis. «<< Ve- lox, » contra quem nihil excipitur. Isa. lox, » contra quem nihil excipitur. Isa. XVI, 5: Velociter reddens quod justum XVI, 5: Velociter reddens quod justum est. « Maleficis, » hoc est, contra male- est. « Maleficis, » hoc est, contra male- ficos. Malefici dicuntur mala hominibus ficos. Malefici dicuntur mala hominibus in persona, vel rebus inferentes. Exod. in persona, vel rebus inferentes. Exod. XXII, 18 Maleficos non patieris vivere. XXII, 18 Maleficos non patieris vivere. « Et adulteris, » hoc est, contra adulte- « Et adulteris, » hoc est, contra adulte- ros, qui Deuter. xx11, 21-24, præcipiun- ros, qui Deuter. xx11, 21-24, præcipiun- tur lapidari. « Et perjuris, » hoc est, tur lapidari. « Et perjuris, » hoc est, contra perjuros. Exod. xx, 7: Non ha- contra perjuros. Exod. xx, 7: Non ha- bebit insontem Dominus eum qui as- bebit insontem Dominus eum qui as- sumpserit nomen Domini Dei sui frustra. sumpserit nomen Domini Dei sui frustra. « Et qui calumniantur, » hoc est, ca- « Et qui calumniantur, » hoc est, ca- lumniose retinent « mercedem mercena- lumniose retinent « mercedem mercena- rii. » Eccli. xxxiv, 27: Qui effundit san- rii. » Eccli. xxxiv, 27: Qui effundit san- guinem, et qui fraudem facit mercena- guinem, et qui fraudem facit mercena- rio, fratres sunt. « Viduas, » quæ patro- rio, fratres sunt. « Viduas, » quæ patro- no viro carent, « et pupillos, » patre de- no viro carent, « et pupillos, » patre de- fensore carentes, supple, calumniantur. fensore carentes, supple, calumniantur. Exod. xx11, 22 et seq. Viduæ et pupillo Exod. xx11, 22 et seq. Viduæ et pupillo non nocebitis. Si læseritis eos, vocifera- non nocebitis. Si læseritis eos, vocifera- buntur ad me, et ego exaudiam clamo- buntur ad me, et ego exaudiam clamo- rem eorum. Et indignabitur furor meus, rem eorum. Et indignabitur furor meus, percutiamque vos gladio, et èrunt uxores percutiamque vos gladio, et èrunt uxores vestræ viduæ, et filii vestri pupilli. « Et vestræ viduæ, et filii vestri pupilli. « Et opprimunt peregrinum, » qui scilicet ad opprimunt peregrinum, » qui scilicet ad patriam tendit. Ad Hebr. x1, 13: Confi- patriam tendit. Ad Hebr. x1, 13: Confi- tentes quoniam peregrini, et hospites tentes quoniam peregrini, et hospites

munera, super placabili altari meo. munera, super placabili altari meo.

Calumnia Calumnia non inten non inten denda of denda of batis patr batis patr cinio. cinio.

IN CAP. III MALACHIÆ ENARRATIO. IN CAP. III MALACHIÆ ENARRATIO.

sunt super terram. Deuter. v, 14: Pe- sunt super terram. Deuter. v, 14: Pe- regrinus qui intra portas tuas est, quie- regrinus qui intra portas tuas est, quie- scat. Exod. XXIII, 9: Peregrino molestus scat. Exod. XXIII, 9: Peregrino molestus non eris. Zach. v, 4: Educam illud, di- non eris. Zach. v, 4: Educam illud, di- cit Dominus exercituum et veniet ad cit Dominus exercituum et veniet ad domum furis, et ad domum jurantis in domum furis, et ad domum jurantis in nomine meo mendaciter: et commorabi- nomine meo mendaciter: et commorabi- tur in medio domus ejus, et consumet tur in medio domus ejus, et consumet eam. « Nec, » supple, in omnibus his, eam. « Nec, » supple, in omnibus his, « timuerunt me, dicit Dominus exerci- « timuerunt me, dicit Dominus exerci- tuum, »ut scilicet a peccato recederent. tuum, »ut scilicet a peccato recederent. Eccli. 1, 28 Qui sine timore est, non Eccli. 1, 28 Qui sine timore est, non poterit justificari: supple, et hoc incon- poterit justificari: supple, et hoc incon- veniens est. veniens est.

« Ego enim Dominus, » supple, sum « Ego enim Dominus, » supple, sum omnipotens, « et non mutor, » in verbis omnipotens, « et non mutor, » in verbis meis, et ideo infero pœnam quam com- meis, et ideo infero pœnam quam com- minatus sum. Numer. xxIII, 19: Non est minatus sum. Numer. xxIII, 19: Non est Deus quasi homo, ut mentiatur: nec ut Deus quasi homo, ut mentiatur: nec ut filius hominis, ut mutetur. Contra hoc filius hominis, ut mutetur. Contra hoc tunc videtur esse quod dicitur, Jerem. tunc videtur esse quod dicitur, Jerem. XXXI, 20 Conturbata sunt viscera mea XXXI, 20 Conturbata sunt viscera mea super eum: miserans miserebor ejus. Je- super eum: miserans miserebor ejus. Je- us immu- rem. XVIII, 8: Si pœnitentiam egerit gens us immu- rem. XVIII, 8: Si pœnitentiam egerit gens

tabilis. tabilis.

illa a malo suo, quod locutus sum ad- illa a malo suo, quod locutus sum ad- versus eam, agam et ego pœnitentiam versus eam, agam et ego pœnitentiam super malo quod cogitavi ut facerem super malo quod cogitavi ut facerem ei. Osee, XI, ei. Osee, XI, 8 et 9: Conversum est in me 8 et 9: Conversum est in me cor meum, pariter conturbata est pœni- cor meum, pariter conturbata est pœni- tudo mea. Non faciam furorem iræ meæ. tudo mea. Non faciam furorem iræ meæ. Sed hoc solvitur, quia obstinatis non Sed hoc solvitur, quia obstinatis non mutatur, sed pœnitentibus placatur. mutatur, sed pœnitentibus placatur.

« Et vos, filii Jacob,» quia tanti patris « Et vos, filii Jacob,» quia tanti patris vestri imitatores non estis, « non estis vestri imitatores non estis, « non estis consumpti, » per tribulationes ad pœni- consumpti, » per tribulationes ad pœni- tentiam. Jerem. v, 3: Percussisti eos, et tentiam. Jerem. v, 3: Percussisti eos, et non doluerunt: attrivisti eos, et renue- non doluerunt: attrivisti eos, et renue- runt accipere disciplinam. runt accipere disciplinam.

« A diebus enim patrum vestrorum, » « A diebus enim patrum vestrorum, » scilicet malorum, quorum malitiæ hære- scilicet malorum, quorum malitiæ hære- des estis, « recessistis a legitimis meis. » des estis, « recessistis a legitimis meis. » Isaiæ, XLVIII, 8: Transgressorem ex utero Isaiæ, XLVIII, 8: Transgressorem ex utero

1 Vulg. habet, Si affliget homo Deum, quia vos 1 Vulg. habet, Si affliget homo Deum, quia vos configitis me. Litter. « Un homme peut-il trom- configitis me. Litter. « Un homme peut-il trom-

643 643

vocavi te. Ideo, Lucæ III, 7, dicuntur ge- vocavi te. Ideo, Lucæ III, 7, dicuntur ge- nimina viperarum, hoc est, « venenato- nimina viperarum, hoc est, « venenato- rum filii, » ut dicit Chrysostomus. « Et rum filii, » ut dicit Chrysostomus. « Et non custodistis, » in opere. Act. VII, non custodistis, » in opere. Act. VII, 53: 53: Accepistis legem in dispositione Angelo- Accepistis legem in dispositione Angelo- rum, et non custodistis. rum, et non custodistis.

Et quia non vult mortem peccatoris, Et quia non vult mortem peccatoris, sed ut convertatur et vivat, subdit revo- sed ut convertatur et vivat, subdit revo- cando eos: cando eos:

« Revertimini ad me. » Et docet a « Revertimini ad me. » Et docet a quo revertantur, et quod maledicti sunt quo revertantur, et quod maledicti sunt non revertentes, et qualiter revertantur. non revertentes, et qualiter revertantur.

«Revertemini ad me, » per poenitentiam «Revertemini ad me, » per poenitentiam et satisfactionem. Cant. vi, 12: Rever- et satisfactionem. Cant. vi, 12: Rever- tere, revertere, Sulamitis. Isa. XLV1, 8: tere, revertere, Sulamitis. Isa. XLV1, 8: Redite, prævaricatores, ad cor. « Et re- Redite, prævaricatores, ad cor. « Et re- vertar ad vos, dicit Dominus exerci- vertar ad vos, dicit Dominus exerci- tuum. » Jerem. III, 1: Revertere ad me, tuum. » Jerem. III, 1: Revertere ad me, dicit Dominus, et ego suscipiam te. Hie- dicit Dominus, et ego suscipiam te. Hie- ronymus: « Magna clementia eos qui a se clementia ronymus: « Magna clementia eos qui a se clementia « recesserant, ad reditum provocat, ut « recesserant, ad reditum provocat, ut « ipse quoque ad eos redeat. »> « ipse quoque ad eos redeat. »>

« «

« Et dixistis, » ut obstinati, et pecca- « Et dixistis, » ut obstinati, et pecca- tum non recognoscentes. « In quo rever- tum non recognoscentes. « In quo rever- temur? » quasi qui non discesseritis. temur? » quasi qui non discesseritis. Isa. LVIII, 2: Me de die in diem quæ- Isa. LVIII, 2: Me de die in diem quæ- runt, et scire vias meas volunt, quasi runt, et scire vias meas volunt, quasi gens quæ justitiam fecerit, et judicium gens quæ justitiam fecerit, et judicium Dei sui non dereliquerit. Dei sui non dereliquerit.

Et subinfert responsionem a quo re- Et subinfert responsionem a quo re-

vertantur: vertantur:

« Si affigit homo Deum, quia vos « Si affigit homo Deum, quia vos configitis me? » Quasi dicat: Non in se, configitis me? » Quasi dicat: Non in se, sed in membris affigit eum. Ad Galat. III, sed in membris affigit eum. Ad Galat. III, 1: Ante quorum oculos Jesus Christus 1: Ante quorum oculos Jesus Christus præscriptus est, in vobis crucifixus. Ad præscriptus est, in vobis crucifixus. Ad Hebr. vi, 6: Rursus crucifigentes sibi- Hebr. vi, 6: Rursus crucifigentes sibi- metipsis Filium Dei, et ostentui haben- metipsis Filium Dei, et ostentui haben- tes. tes.

« Et dixistis, ut obstinati. « In quo « Et dixistis, ut obstinati. « In quo configimus te? » non advertentes quod configimus te? » non advertentes quod me in membris meis configitis. Zachar. me in membris meis configitis. Zachar. 11, 8: Qui tetigerit vos, tangit pupillam 11, 8: Qui tetigerit vos, tangit pupillam

per Dieu, et vous me trompez. »> per Dieu, et vous me trompez. »>

Dei magna. Dei magna.

10 10

644 644

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

oculi mei. Joan. xix, 37: Videbunt in oculi mei. Joan. xix, 37: Videbunt in quem transfixerunt. Apocalyps. 1, 7: Vi- quem transfixerunt. Apocalyps. 1, 7: Vi- debit eum omnis oculus, et qui eum pu- debit eum omnis oculus, et qui eum pu- pugerunt. pugerunt.

Et respondet, subdens: << In decimis Et respondet, subdens: << In decimis et in primitiis,» supple, retentis, quæ et in primitiis,» supple, retentis, quæ Levitis præcipiuntur offerri ¹. Levitis præcipiuntur offerri ¹.

« Et in penuria, » quæ ex subtractis « Et in penuria, » quæ ex subtractis votis causatur, qualis penuria inducit votis causatur, qualis penuria inducit puncturas famis et sitis et aliarum tribu- puncturas famis et sitis et aliarum tribu- lationum. Simile, Act. 1x, 5: Ego sum lationum. Simile, Act. 1x, 5: Ego sum Jesus, quem tu persequeris: cum tamen Jesus, quem tu persequeris: cum tamen non persequeretur eum, nisi in membris non persequeretur eum, nisi in membris et in ministris. et in ministris.

Et subdit de maledictione : « Vos male- Et subdit de maledictione : « Vos male- dicti estis, hoc est, maledictioni æter- dicti estis, hoc est, maledictioni æter- næ addicti. Psal. CXVIII, 21: Maledicti næ addicti. Psal. CXVIII, 21: Maledicti qui declinant a mandatis tuis. « Et, » id qui declinant a mandatis tuis. « Et, » id est, quia « me vos configitis gens tota, » est, quia « me vos configitis gens tota, » nullo scilicet excepto. Et tangit id quod nullo scilicet excepto. Et tangit id quod legitur, Nehem. v, 1 et seq., quod illi legitur, Nehem. v, 1 et seq., quod illi qui frumenta habebant tempore famis, qui frumenta habebant tempore famis, tanto pretio frumenta exaltabant, quod tanto pretio frumenta exaltabant, quod alii non habentes, filios et filias cogeban- alii non habentes, filios et filias cogeban- tur vendere et propter hoc decimas non tur vendere et propter hoc decimas non solvebant, propter quod ministri templi solvebant, propter quod ministri templi fugere de templo compulsi erant, et pun- fugere de templo compulsi erant, et pun- cturis paupertatis affligi. Matth. xxv, 40: cturis paupertatis affligi. Matth. xxv, 40: Quamdiu fecistis uni ex his fratribus Quamdiu fecistis uni ex his fratribus meis minimis, mihi fecistis. meis minimis, mihi fecistis.

Et quia non vult mortem peccatoris, Et quia non vult mortem peccatoris, subdit revocando ad pœnitentiam: subdit revocando ad pœnitentiam:

« Inferte omnem decimam, » hoc est, « Inferte omnem decimam, » hoc est, cujuscumque grani, vel animalis deci- cujuscumque grani, vel animalis deci- Decima sa mam. Levit. xxv, 30: Omnes decimæ Decima sa mam. Levit. xxv, 30: Omnes decimæ 1on subtra- terræ, sive de frugibus sive de pomis ar- 1on subtra- terræ, sive de frugibus sive de pomis ar-

cerdotibus cerdotibus

hendæ. hendæ.

borum, Domini sunt. Exod. XXII, 29 : borum, Domini sunt. Exod. XXII, 29 : Decimas tuas, et primitias tuas non tar- Decimas tuas, et primitias tuas non tar- dabis reddere. « In horreum meum, » hoc dabis reddere. « In horreum meum, » hoc est, in repositoria templi ubi ministri est, in repositoria templi ubi ministri mei sunt. « Et sit cibus in domo mea, » mei sunt. « Et sit cibus in domo mea, » ministrorum scilicet. Matth. x, 10 : Di- ministrorum scilicet. Matth. x, 10 : Di-

1 Super decimis, cf. Levitic. XXVII, 30 et 1 Super decimis, cf. Levitic. XXVII, 30 et seq.; Numer. xvIII, 20 et seq. ; Deuter. xiv, 22 seq.; Numer. xvIII, 20 et seq. ; Deuter. xiv, 22

gnus est operarius cibo suo. Proverb. gnus est operarius cibo suo. Proverb. 111, 9 et 10 Honora Dominum de tua 111, 9 et 10 Honora Dominum de tua substantia, et de primitiis omnium fru- substantia, et de primitiis omnium fru- gum tuarum da ei: et implebuntur hor- gum tuarum da ei: et implebuntur hor- rea tua saturitate, et vino torcularia tua rea tua saturitate, et vino torcularia tua redundabunt. redundabunt.

Et hoc est quod sequitur: « Et pro- Et hoc est quod sequitur: « Et pro- bate me, » utrum scilicet quando vos da- bate me, » utrum scilicet quando vos da- tis mihi quod meum est, si non omni tis mihi quod meum est, si non omni benedictione perfudero vos. « Super benedictione perfudero vos. « Super hoc, dicit Dominus. » Isa. 1, 19: Si vo- hoc, dicit Dominus. » Isa. 1, 19: Si vo- lueritis et audieritis me, bona terræ com- lueritis et audieritis me, bona terræ com- edetis. « Si non aperuero vobis catara- edetis. « Si non aperuero vobis catara- ctas cali. » Cataractæ dicuntur fenestræ ctas cali. » Cataractæ dicuntur fenestræ coeli, per quas roris pluviæ descendunt, coeli, per quas roris pluviæ descendunt, et luminis fit effusio. Genes. vi, 11: et luminis fit effusio. Genes. vi, 11: Cataractæ cæli apertæ sunt. « Et effude- Cataractæ cæli apertæ sunt. « Et effude- ro vobis benedictionem usque ad abun- ro vobis benedictionem usque ad abun- dantiam. » Deuteron. XXVIII, 12: Ape- dantiam. » Deuteron. XXVIII, 12: Ape- riet Dominus thesaurum suum optimum, riet Dominus thesaurum suum optimum, cælum ut pluviam tribuat terræ tuæ in cælum ut pluviam tribuat terræ tuæ in tempore suo: benedicetque cunctis ope- tempore suo: benedicetque cunctis ope-

ribus manuum tuarum. ribus manuum tuarum.

Et de aversione mali subdit: Et de aversione mali subdit:

« Et increpabo pro vobis devorantem, » « Et increpabo pro vobis devorantem, » tyrannum scilicet, vel locustam et bru- tyrannum scilicet, vel locustam et bru- chum et erucam, quæ diversa vitia si- chum et erucam, quæ diversa vitia si- gnificant, ut in Joel, 1, 4 et seq., dictum gnificant, ut in Joel, 1, 4 et seq., dictum est. Increpatio autem Dei aversio mali est. Increpatio autem Dei aversio mali est. Joel, II, 25: Reddam vobis an- est. Joel, II, 25: Reddam vobis an- nos quos comedit locusta, bruchus, et nos quos comedit locusta, bruchus, et rubigo et eruca. Et, paulo supra, v. 20: rubigo et eruca. Et, paulo supra, v. 20: Et eum qui ab Aquilone est, procul fa- Et eum qui ab Aquilone est, procul fa- ciam a vobis, hoc est, diabolum. « Et ciam a vobis, hoc est, diabolum. « Et non corrumpet fructum terræ vestræ, » non corrumpet fructum terræ vestræ, » nec litteraliter, nec etiam spiritualiter in nec litteraliter, nec etiam spiritualiter in bonis operibus. Psal. LXXXIV, 13: Do- bonis operibus. Psal. LXXXIV, 13: Do- minus dabit benignitatem, et terra no- minus dabit benignitatem, et terra no- stra dabit fructum suum. stra dabit fructum suum.

Et hoc explanat per partes : « Nec erit Et hoc explanat per partes : « Nec erit sterilis vinea in agro, » vel litteraliter, sterilis vinea in agro, » vel litteraliter, vel spiritualiter in vitibus gaudiorum vel spiritualiter in vitibus gaudiorum æternorum vinum ferentibus. Osee, x, æternorum vinum ferentibus. Osee, x, 1: Vitis frondosa Israel, fructus adæ- 1: Vitis frondosa Israel, fructus adæ-

et seq. Super primitiis, cf. Deuter. XII, 6, et seq. Super primitiis, cf. Deuter. XII, 6, et xv, 4; Nehem. x111, 5. et xv, 4; Nehem. x111, 5.

11 11

estio de estio de

imarum. imarum.

IN CAP. III MALACHIÆ ENARRATIO. IN CAP. III MALACHIÆ ENARRATIO.

quatus est ei. « Dicit Dominus exerci- quatus est ei. « Dicit Dominus exerci- tuum. »Confirmatio est sermonis. tuum. »Confirmatio est sermonis.

Propter ea quæ hic dicta sunt, quæstio Propter ea quæ hic dicta sunt, quæstio igatione est de solutione decimarum. Arguunt igatione est de solutione decimarum. Arguunt enim quidam sic quod hic non præcipit enim quidam sic quod hic non præcipit decimas solvi, nisi ut sit cibus in domo decimas solvi, nisi ut sit cibus in domo Domini. Si ergo cibus est ex dote Eccle- Domini. Si ergo cibus est ex dote Eccle- siæ, vel aliis reditibus, non oportet deci- siæ, vel aliis reditibus, non oportet deci- mas solvi. Ad hæc, Act. xv, 28 et 29, mas solvi. Ad hæc, Act. xv, 28 et 29, Jacobus, Episcopus Jerosolymorum, post Jacobus, Episcopus Jerosolymorum, post disputationem Petri Apostoli et aliorum, disputationem Petri Apostoli et aliorum, quid imponendum esset Gentibus ad quid imponendum esset Gentibus ad fidem conversis, sic per sententiam de- fidem conversis, sic per sententiam de- crevit: Visum est Spiritui sancto, et nobis, crevit: Visum est Spiritui sancto, et nobis, nihil ultra imponere vobis oneris quam nihil ultra imponere vobis oneris quam hæc necessaria: ut abstineatis vos ab im- hæc necessaria: ut abstineatis vos ab im- molatis simulacrorum, et sanguine, et molatis simulacrorum, et sanguine, et suffocato, et fornicatione, a quibus cu- suffocato, et fornicatione, a quibus cu- vos, bene agetis. Cum ergo de- vos, bene agetis. Cum ergo de- cimæ impositæ sint ad onus, decimas cimæ impositæ sint ad onus, decimas is depu- Christiani non tenentur solvere. In con- is depu- Christiani non tenentur solvere. In con- trarium est quod decimæ solutæ sunt trarium est quod decimæ solutæ sunt ministris Dei in omni lege. In naturali ministris Dei in omni lege. In naturali patet, quia Abraham solvit decimas Mel- patet, quia Abraham solvit decimas Mel- chisedech, sacerdoti summo, Genes. chisedech, sacerdoti summo, Genes. XIV, 20. In lege Moysi præcipitur hoc, XIV, 20. In lege Moysi præcipitur hoc, Numer. xv, 15 et seq., et Exod. xxII, Numer. xv, 15 et seq., et Exod. xxII, 29 et seq. In lege Christi mentio fit de 29 et seq. In lege Christi mentio fit de hoc in Epistola Pauli Apostoli ad He- hoc in Epistola Pauli Apostoli ad He- bræos. bræos.

Decimæ Decimæ

el minis- el minis-

tatæ. tatæ.

stodientes stodientes

Ad hæc dicunt quidam, quod propter Ad hæc dicunt quidam, quod propter istas rationes Christiani non tenentur de- istas rationes Christiani non tenentur de- cimas solvere, nisi ubi consuetum est cimas solvere, nisi ubi consuetum est decimas solvi, et ex consuetudine jus decimas solvi, et ex consuetudine jus præceptum acquisitum habet, et ubi præceptum acquisitum habet, et ubi exigit hoc indigentia ministrorum. Sic exigit hoc indigentia ministrorum. Sic autem non judicat Ecclesia. Propter autem non judicat Ecclesia. Propter quod dicendum, quod ministris Dei de- quod dicendum, quod ministris Dei de- bentur decimæ omni modo, dummodo bentur decimæ omni modo, dummodo ministri Dei sint secundum actum et ministri Dei sint secundum actum et effectum. Si autem non ministrant, ad effectum. Si autem non ministrant, ad damnationem sui decimas recipiunt. damnationem sui decimas recipiunt. I ad Corinth. IX, 7 : Quis militat suis sti- I ad Corinth. IX, 7 : Quis militat suis sti- pendiis umquam? Et, post pauca, y. 14: pendiis umquam? Et, post pauca, y. 14: Dominus ordinavit iis qui Evangelium Dominus ordinavit iis qui Evangelium nuntiant, de Evangelio vivere. Decima nuntiant, de Evangelio vivere. Decima autem et primitiæ et vota taxata sunt in autem et primitiæ et vota taxata sunt in stipendia ministrorum. stipendia ministrorum.

645 645

<< Et beatos vos dicent omnes gentes,» << Et beatos vos dicent omnes gentes,» pro temporalium et spiritualium abun- pro temporalium et spiritualium abun- dantia. Luc. 1, 48: Ecce enim ex hoc dantia. Luc. 1, 48: Ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes. beatam me dicent omnes generationes. Et hujus benedictionis subdit rationem : Et hujus benedictionis subdit rationem : «< Eritis enim vos terra desiderabilis, » «< Eritis enim vos terra desiderabilis, » per metonymiam, ut per terram, habi- per metonymiam, ut per terram, habi- tantes in terra intelligantur : « dicit tantes in terra intelligantur : « dicit Dominus exercituum. » Confirmatio est Dominus exercituum. » Confirmatio est sermonis. Isa. LXII, 4: Non vocaberis sermonis. Isa. LXII, 4: Non vocaberis ultra Derelicta, et terra tua non voca- ultra Derelicta, et terra tua non voca- bitur amplius Desolata: sed vocaberis bitur amplius Desolata: sed vocaberis Voluntas mea in ea, et terra tua inha- Voluntas mea in ea, et terra tua inha- bitata, quia complacuit Domino in te. bitata, quia complacuit Domino in te.

« Invaluerunt super me. » Hic adhuc « Invaluerunt super me. » Hic adhuc plenius ostendit, quod in fine præceden- plenius ostendit, quod in fine præceden- tis capituli, . 17, dixit: Laborare tis capituli, . 17, dixit: Laborare fecistis Dominum in sermonibus vestris, fecistis Dominum in sermonibus vestris, ostendens quod hi sermones sunt ser- ostendens quod hi sermones sunt ser- mones blasphemiæ contra providentiam, mones blasphemiæ contra providentiam, scilicet quod non esset distantia inter scilicet quod non esset distantia inter justum et impium: et ideo tria facit justum et impium: et ideo tria facit hic. Primo enim ostendit hos sermones hic. Primo enim ostendit hos sermones blasphemiæ: secundo improbat deducen- blasphemiæ: secundo improbat deducen- do ad inconveniens, ibi, « Ergo nunc do ad inconveniens, ibi, « Ergo nunc beatos. » Tertio, distantiam ostendit beatos. » Tertio, distantiam ostendit bonorum et malorum, per hoc quod par- bonorum et malorum, per hoc quod par- cit bonis, et damnat malos, ibi, « Tunc cit bonis, et damnat malos, ibi, « Tunc locuti sunt timentes Dominum. » locuti sunt timentes Dominum. »

« Invaluerunt, » plus et plus contra « Invaluerunt, » plus et plus contra me crescentes, « super me, » hoc est, me crescentes, « super me, » hoc est, contra me, « verba vestra, » blasphemiæ contra me, « verba vestra, » blasphemiæ scilicet, « dicit Dominus.» II ad Timoth. scilicet, « dicit Dominus.» II ad Timoth. III, 13: Mali autem homines, et sedu- III, 13: Mali autem homines, et sedu- ctores projicient in pejus: errantes, et in ctores projicient in pejus: errantes, et in

errorem mittentes. errorem mittentes.

« Et dixistis, » peccatum ex igna- « Et dixistis, » peccatum ex igna- via non intelligentes: « Quid locuti su- via non intelligentes: « Quid locuti su- mus contra te? » Isa. LIX, 13: Locuti mus contra te? » Isa. LIX, 13: Locuti sumus de corde verba mendacii. » sumus de corde verba mendacii. » « Dixistis, » hoc est, quia dixistis: «< Va- « Dixistis, » hoc est, quia dixistis: «< Va- nus est, qui servit Deo. » Vanum est nus est, qui servit Deo. » Vanum est quod caret fine utilitatis, et ita dixerunt quod caret fine utilitatis, et ita dixerunt quod bonis male succedit in mundo, ma- quod bonis male succedit in mundo, ma- lis autem bene. Job, xxi, 7: Quare ergo lis autem bene. Job, xxi, 7: Quare ergo

12 12

13 13

14 14

15 15

646 646

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

impii vivunt, sublevati sunt, conforta- impii vivunt, sublevati sunt, conforta- tique divitiis? Et probationem subinfe- tique divitiis? Et probationem subinfe- runt : « Et, » id est, quia « quod runt : « Et, » id est, quia « quod emolumentum, » utilitatis scilicet, « quia emolumentum, » utilitatis scilicet, « quia custodivimus præcepta ejus,» juste vi- custodivimus præcepta ejus,» juste vi- vendo omnia enim retulerunt ad remu- vendo omnia enim retulerunt ad remu- nerationem temporalem. Sapient. 11, nerationem temporalem. Sapient. 11, 21 et 22: Hæc cogitaverunt, et errave- 21 et 22: Hæc cogitaverunt, et errave- runt: excæcavit enim illos malitia eorum. runt: excæcavit enim illos malitia eorum. Et nescierunt sacramenta Dei, neque mer- Et nescierunt sacramenta Dei, neque mer- cedem speraverunt justitiæ. « Et quia cedem speraverunt justitiæ. « Et quia ambulavimus tristes coram Domino ambulavimus tristes coram Domino exercituum, » in pœnitentia scilicet, et exercituum, » in pœnitentia scilicet, et humiliatione, cum nos affligamur, et ido- humiliatione, cum nos affligamur, et ido- lolatræ et mali felicitate terrenorum lolatræ et mali felicitate terrenorum proficiant. Simile, Isa. LVIII, 3: Quare proficiant. Simile, Isa. LVIII, 3: Quare jejunavimus, et non adspexisti: humi- jejunavimus, et non adspexisti: humi- liavimus animas nostras, et nescisti? liavimus animas nostras, et nescisti?

« «

impiorum impiorum non diu. non diu. turna. turna.

abundantes in sæculo, obtinuerunt divi- abundantes in sæculo, obtinuerunt divi- tias. Et dicit Gregorius, quod « hujusmo- Prosperited tias. Et dicit Gregorius, quod « hujusmo- Prosperited « di prosperari permittuntur, ut vituli « di prosperari permittuntur, ut vituli pascuales ut mactentur. Illi enim pin- pascuales ut mactentur. Illi enim pin- « guibus pascuis nutriuntur, ut avidius « guibus pascuis nutriuntur, ut avidius << dentibus lacerentur. » Job, xx1, 30: << dentibus lacerentur. » Job, xx1, 30: In diem perditionis servatur malus, et In diem perditionis servatur malus, et ad diem furoris ducetur. ad diem furoris ducetur.

Et subdit quod aliter est in his qui Et subdit quod aliter est in his qui Deum timent, et hoc inducit sub voce Deum timent, et hoc inducit sub voce Prophetæ respondentis contra blasphe- Prophetæ respondentis contra blasphe-

mos: mos:

«Tunc locuti sunt timentes Dominum: » «Tunc locuti sunt timentes Dominum: » Et quid locuti sint, non dicit: sed intel- Et quid locuti sint, non dicit: sed intel- ligitur, quod in timore Dei contra blas- ligitur, quod in timore Dei contra blas- phemos locuti sunt. « Unusquisque cum phemos locuti sunt. « Unusquisque cum proximo suo,» hortando scilicet se invi- proximo suo,» hortando scilicet se invi- cem, ne propter verba blasphemorum a cem, ne propter verba blasphemorum a

Et subdit improbationem deducendo justitia desistant. Tob. IV, 23: Noli ti- Et subdit improbationem deducendo justitia desistant. Tob. IV, 23: Noli ti- ad inconveniens: ad inconveniens:

« Ergo nunc, » supple, si verum est « Ergo nunc, » supple, si verum est quod dicitis, « beatos dicimus arrogan- quod dicitis, « beatos dicimus arrogan- tes. » « Arrogantes sunt, ut dicit Hiero- tes. » « Arrogantes sunt, ut dicit Hiero- « nymus, qui sibi superbe terrenorum « nymus, qui sibi superbe terrenorum «< felicitatem et gloriam attribuunt, et «< felicitatem et gloriam attribuunt, et << Deum blasphemant. » Simile, in Psal. << Deum blasphemant. » Simile, in Psal. CXLIII, 15: Beatum dixerunt populum CXLIII, 15: Beatum dixerunt populum cui hæc sunt, præsentia scilicet, cum ta- cui hæc sunt, præsentia scilicet, cum ta- men illi summe sint infelices... men illi summe sint infelices...

Et subjungit rationem beatitudinis ta- Et subjungit rationem beatitudinis ta- lis «Siquidem, » hoc est, quia « ædifi- lis «Siquidem, » hoc est, quia « ædifi- cati sunt, » in temporalibus divitiis sci- cati sunt, » in temporalibus divitiis sci- licet. Jerem. XII, 2: Plantasti eos, et licet. Jerem. XII, 2: Plantasti eos, et radicem miserunt: proficiunt et faciunt radicem miserunt: proficiunt et faciunt fructum. « Facientes impietatem » in fructum. « Facientes impietatem » in Deum et in homines. Job, XII, 6: Abun- Deum et in homines. Job, XII, 6: Abun- dant tabernacula prædonum, et audacter dant tabernacula prædonum, et audacter provocant Deum. « Et tentaverunt provocant Deum. « Et tentaverunt Deum,» in hoc scilicet, quod peccando Deum,» in hoc scilicet, quod peccando in Deum, experiri voluerunt an Deus in Deum, experiri voluerunt an Deus vindicaret. Contra quod dicitur, Deute- vindicaret. Contra quod dicitur, Deute- ronom. vi, 16: Non tentabis Dominum ronom. vi, 16: Non tentabis Dominum Deum tuum. Psal. LXXVI, 56: Tenta- Deum tuum. Psal. LXXVI, 56: Tenta- verunt et exacerbaverunt Deum excel- verunt et exacerbaverunt Deum excel- sum. « Et, » supple, tamen « salvi facti sum. « Et, » supple, tamen « salvi facti sunt, » præsenti felicitate. Simile, in sunt, » præsenti felicitate. Simile, in Psal. LXXII, 12: Ecce ipsi peccatores, et Psal. LXXII, 12: Ecce ipsi peccatores, et

mere, fili mi: pauperem quidem vitam mere, fili mi: pauperem quidem vitam gerimus, sed multa bona habebimus si gerimus, sed multa bona habebimus si timuerimus Deum, et recesserimus ab om- timuerimus Deum, et recesserimus ab om- ni peccato, et fecerimus bene. « Et atten- ni peccato, et fecerimus bene. « Et atten- dit Dominus, et audivit » Histeron prote- dit Dominus, et audivit » Histeron prote- ron, prius enim est audire quam atten- ron, prius enim est audire quam atten- dere. Sapient. 1, 10: Auris zeli audit dere. Sapient. 1, 10: Auris zeli audit omnia. Daniel. ix, 19: Attende, et fac. omnia. Daniel. ix, 19: Attende, et fac. « Et scriptus est liber monumenti coram « Et scriptus est liber monumenti coram eo, hoc est, in scientia et remuneratio- eo, hoc est, in scientia et remuneratio- ne Dei ad remunerandum omnia quæ ne Dei ad remunerandum omnia quæ dicunt et faciunt et boni et mali. Apocal. dicunt et faciunt et boni et mali. Apocal. xx, 12: Et alius liber apertus est, qui xx, 12: Et alius liber apertus est, qui est vitæ et judicati sunt mortui ex his est vitæ et judicati sunt mortui ex his quæ scripta erant in libris. Glossa in- quæ scripta erant in libris. Glossa in- ducit illud Daniel. vi, 9 et 10: Throni ducit illud Daniel. vi, 9 et 10: Throni positi sunt, et antiquus dierum sedit. positi sunt, et antiquus dierum sedit. Judicium sedit, et libri aperti sunt. Job, Judicium sedit, et libri aperti sunt. Job, XXXI, 35 et seq. : Librum scribat ipse qui XXXI, 35 et seq. : Librum scribat ipse qui judicat, ut in humero meo portem illum, judicat, ut in humero meo portem illum, et circumdem illum quasi coronam mi- et circumdem illum quasi coronam mi- hi? Per singulos gradus meos pronuntia- hi? Per singulos gradus meos pronuntia- bo illum, et quasi principi offeram eum. bo illum, et quasi principi offeram eum. «Timentibus Dominum,» quantum ad re- «Timentibus Dominum,» quantum ad re- cessum a malo, « et cogitantibus no- cessum a malo, « et cogitantibus no- men ejus, » quantum ad faciendum bo- men ejus, » quantum ad faciendum bo- num. Bona enim illorum omnia con- num. Bona enim illorum omnia con- scripta sunt ad remunerandum. Unde, scripta sunt ad remunerandum. Unde,

16 16

17 17

CAP. IV MALACHIÆ. CAP. IV MALACHIÆ.

II ad Timoth. 1, 12, dicitur: Scio cui II ad Timoth. 1, 12, dicitur: Scio cui credidi, et certus sum quia potens est credidi, et certus sum quia potens est depositum meum servare in illum depositum meum servare in illum

diem. diem.

Et ex hoc ostendit distantiam bono- Et ex hoc ostendit distantiam bono- rum et malorum coram Deo, subdens: rum et malorum coram Deo, subdens:

« Et erunt mihi, ait Dominus exerci- « Et erunt mihi, ait Dominus exerci- tuum,» boni scilicet, « in die qua ego tuum,» boni scilicet, « in die qua ego facio, » judicium scilicet discretionis in- facio, » judicium scilicet discretionis in- ter bonos et malos, « in peculium, » ter bonos et malos, « in peculium, » hoc est, in populum peculiarem, specia- hoc est, in populum peculiarem, specia- liter gratum. Deuter. VII, 6: Te elegit liter gratum. Deuter. VII, 6: Te elegit Dominus Deus tuus, ut sis ei populus Dominus Deus tuus, ut sis ei populus peculiaris. Psal. xxx11, 12: Populus peculiaris. Psal. xxx11, 12: Populus quem elegit in hæreditatem sibi. Isa. quem elegit in hæreditatem sibi. Isa. XIX, 25 Hæreditas mea Israel. Et hoc XIX, 25 Hæreditas mea Israel. Et hoc est quod sequitur: « Et parcam eis, » est quod sequitur: « Et parcam eis, » quia dicit Augustinus, « quod etiam quia dicit Augustinus, « quod etiam Flagella « boni quædam habent quæ per flagella Flagella « boni quædam habent quæ per flagella ferenda. << corrigi oportet, sed pius pater parcen- ferenda. << corrigi oportet, sed pius pater parcen- « do corrigit, cum minus punit quam « do corrigit, cum minus punit quam << mereantur. » Et hoc est quod sequitur: << mereantur. » Et hoc est quod sequitur: « Sicut parcit vir filio suo servienti si- « Sicut parcit vir filio suo servienti si- bi, » supple, quem corripit per flagella, bi, » supple, quem corripit per flagella, ne insolescat. Proverb. III, 11 et 12: ne insolescat. Proverb. III, 11 et 12: Disciplinam Domini, fili, ne abjicias: Disciplinam Domini, fili, ne abjicias:

⚫i patien- ⚫i patien-

647 647

nec deficias cum ab eo corriperis: quem nec deficias cum ab eo corriperis: quem enim diligit Dominus corripit, et quasi enim diligit Dominus corripit, et quasi pater in filio complacet sibi: contuma- pater in filio complacet sibi: contuma- cem autem abjicit, et tradit judicio. cem autem abjicit, et tradit judicio. Deuteronom. xxI, 20 et 21: Filius no- Deuteronom. xxI, 20 et 21: Filius no- ster iste protervus et contumax est, moni- ster iste protervus et contumax est, moni- ta nostra audire contemnit, comessatio- ta nostra audire contemnit, comessatio- nibus vacat, et luxuriæ atque conviviis: nibus vacat, et luxuriæ atque conviviis: lapidibus eum obruet populus civitatis, lapidibus eum obruet populus civitatis, et morietur. et morietur.

Et subdit conclusionem intentam : Et subdit conclusionem intentam : « Et convertimini, » tunc scilicet sera « Et convertimini, » tunc scilicet sera pœnitentia, « et videbitis » experimento, pœnitentia, « et videbitis » experimento, « quid sit inter justum et impium, » « quid sit inter justum et impium, » quantum ad distantiam meriti, « et inter quantum ad distantiam meriti, « et inter servientem Deo, et non servientem ei, » servientem Deo, et non servientem ei, » quantum ad distantium præmii. Sapient. quantum ad distantium præmii. Sapient. v, 3 et seq. Dicent intra se, pœniten- v, 3 et seq. Dicent intra se, pœniten- tiam agentes, et præ angustia spiritus tiam agentes, et præ angustia spiritus gementes: Hi sunt, quos habuimus ali- gementes: Hi sunt, quos habuimus ali- quando in derisum, et in similitudinem quando in derisum, et in similitudinem improperii. Nos insensati, vitam illorum improperii. Nos insensati, vitam illorum æstimabamus insaniam, et finem illorum æstimabamus insaniam, et finem illorum sine honore : ecce quomodo computati sine honore : ecce quomodo computati sunt inter filios Dei, et inter Sanctos sors sunt inter filios Dei, et inter Sanctos sors illorum est. illorum est.

18 18

CAPUT IV. CAPUT IV.

Dies Domini inflammabit omnes facientes impietatem, evulsa ipsorum radice : Dies Domini inflammabit omnes facientes impietatem, evulsa ipsorum radice : orietur sol justitiæ Deum timentibus, qui calcabunt impios: jubet reminisci orietur sol justitiæ Deum timentibus, qui calcabunt impios: jubet reminisci legis Moysi : Elias antequam veniat dies Domini mittendus prædicitur, qui legis Moysi : Elias antequam veniat dies Domini mittendus prædicitur, qui convertat cor patrum ad filios. convertat cor patrum ad filios.

1. Ecce enim dies veniet succensa 1. Ecce enim dies veniet succensa

quasi caminus: et erunt omnes quasi caminus: et erunt omnes superbi, et omnes facientes superbi, et omnes facientes impietatem stipula : et inflam- impietatem stipula : et inflam- mabit eos dies veniens, dicit Do- mabit eos dies veniens, dicit Do- minus exercituum, quæ non de- minus exercituum, quæ non de-

1 Luc. 1, 78. 1 Luc. 1, 78.

relinquet eis radicem et germen. relinquet eis radicem et germen. 2. Et orietur vobis timentibus nomen 2. Et orietur vobis timentibus nomen meum Sol justitiæ 1, et sanitas meum Sol justitiæ 1, et sanitas in pennis ejus : et egrediemi- in pennis ejus : et egrediemi- ni, et salietis sicut vituli de ar- ni, et salietis sicut vituli de ar-

mento. mento.

648 648

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

3. Et calcabitis impios, cum fuerint 3. Et calcabitis impios, cum fuerint cinis sub planta pedum vestro- cinis sub planta pedum vestro- rum, in die qua ego facio, dicit rum, in die qua ego facio, dicit Dominus exercituum. Dominus exercituum. 4. Mementote legis Moysi, servi mei, 4. Mementote legis Moysi, servi mei, quam mandavi ei in Horeb ad quam mandavi ei in Horeb ad omnem Israel, præcepta et ju- omnem Israel, præcepta et ju- dicia 1. dicia 1.

5. Ecce ego mittam vobis Eliam 5. Ecce ego mittam vobis Eliam prophetam, antequam veniat prophetam, antequam veniat dies Domini magnus et horri- dies Domini magnus et horri- bilis. bilis.

6. Et convertet cor patrum ad filios, 6. Et convertet cor patrum ad filios, et cor filiorum ad patres eorum : et cor filiorum ad patres eorum : ne forte veniam, et percutiam ne forte veniam, et percutiam terram anathemate. terram anathemate.

IN CAPUT IV MALACHIÆ IN CAPUT IV MALACHIÆ

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Ecce enim dies veniet. » Quia au- « Ecce enim dies veniet. » Quia au- tem hoc fit in extremo judicio, ideo os- tem hoc fit in extremo judicio, ideo os- tendit, qualiter in judicio discernuntur tendit, qualiter in judicio discernuntur boni a malis, et dividitur in duo. In pri- boni a malis, et dividitur in duo. In pri- mo ostendit hoc quod dictum est. In se- mo ostendit hoc quod dictum est. In se- cundo, ex hoc movet ad observantiam cundo, ex hoc movet ad observantiam legis, cujus observantia tantæ est remu- legis, cujus observantia tantæ est remu- nerationis, ibi, . 4: « Mementote legis nerationis, ibi, . 4: « Mementote legis Moysi. » Moysi. »

In primo duo facit. Primo enim osten- In primo duo facit. Primo enim osten- dit condemnationem malorum : secundo, dit condemnationem malorum : secundo, gloriam bonorum. gloriam bonorum.

« Ecce enim dies veniet, » hoc est, « Ecce enim dies veniet, » hoc est, semper in accedendo est, et veniendo. semper in accedendo est, et veniendo. Dicitur autem dies propter claritatem Dicitur autem dies propter claritatem justitiæ quæ tunc apparebit. Matth. xxiv, justitiæ quæ tunc apparebit. Matth. xxiv, 27 Sicut fulgur exit ab Oriente, et pa- 27 Sicut fulgur exit ab Oriente, et pa- ret usque in Occidentem: ita erit et ad- ret usque in Occidentem: ita erit et ad- ventus Filii hominis. I ad Corinthios, IV, ventus Filii hominis. I ad Corinthios, IV, 5: Veniet Dominus, qui et illuminabit 5: Veniet Dominus, qui et illuminabit abscondita tenebrarum, et manifestabit abscondita tenebrarum, et manifestabit consilia cordium. Si aliquando dicitur consilia cordium. Si aliquando dicitur dies tenebrarum et caliginis (Sophoniæ, dies tenebrarum et caliginis (Sophoniæ, 1, 15), hoc dicitur propter malos, qui 1, 15), hoc dicitur propter malos, qui tunc projicientur in tenebras exteriores³. tunc projicientur in tenebras exteriores³. « Succensa quasi caminus, » propter « Succensa quasi caminus, » propter iram furoris in peccatores. Isaiæ, xxx, iram furoris in peccatores. Isaiæ, xxx, 27 Ardens furor ejus, et gravis ad 27 Ardens furor ejus, et gravis ad

1 Exod. xx. Deuter. 1v, 5 et 6. 1 Exod. xx. Deuter. 1v, 5 et 6. Matth. XVII, 10; Marc. ix, 10; Luc. 1, 17. Matth. XVII, 10; Marc. ix, 10; Luc. 1, 17.

portandum. Deuteronom. xxxII, 22 : portandum. Deuteronom. xxxII, 22 : Ignis succensus est in furore meo. Cami- Ignis succensus est in furore meo. Cami- nus autem dicitur qui in se revolutum nus autem dicitur qui in se revolutum habet ignem et conculcatum, per quem habet ignem et conculcatum, per quem infernus significatur, in quo mali sicut infernus significatur, in quo mali sicut stipula concremantur. stipula concremantur.

Et hoc est quod sequitur : Et hoc est quod sequitur :

« Et erunt omnes superbi, » arrogan- « Et erunt omnes superbi, » arrogan- tes scilicet, et blasphemi, « et omnes fa- tes scilicet, et blasphemi, « et omnes fa- cientes impietatem,» in peccatis morta- cientes impietatem,» in peccatis morta- libus, « stipula, » hoc est, æstu ignis libus, « stipula, » hoc est, æstu ignis facile cremabilis. Isa. 1, 31: Erit forti- facile cremabilis. Isa. 1, 31: Erit forti- tudo vestra ut favilla stuppæ, et opus tudo vestra ut favilla stuppæ, et opus vestrum quasi scintilla: et succendetur vestrum quasi scintilla: et succendetur utrumque simul, et non erit qui exstin- utrumque simul, et non erit qui exstin- guat. Job, xx, 26: Devorabit eum ignis guat. Job, xx, 26: Devorabit eum ignis qui non succenditur. « Et inflammabit qui non succenditur. « Et inflammabit eos dies veniens, » hoc est, judicium, eos dies veniens, » hoc est, judicium, « dicit Dominus exercituum. » Confir- « dicit Dominus exercituum. » Confir- matio est. Psal. XCVI, 3: Ignis ante ip- matio est. Psal. XCVI, 3: Ignis ante ip- sum præcedet, et inflammabit in circui- sum præcedet, et inflammabit in circui- tu inimicos ejus. « Quæ, » scilicet dies, tu inimicos ejus. « Quæ, » scilicet dies, « non derelinquet eis radicem. » Radix « non derelinquet eis radicem. » Radix dicitur cogitatio. « Et germen. » Germen dicitur cogitatio. « Et germen. » Germen est opus, vel prosperitas terrena, in qua est opus, vel prosperitas terrena, in qua germinant. Isaiæ, v, 24: Radix eorum germinant. Isaiæ, v, 24: Radix eorum quasi favilla erit. Isa. xiv, 22: Perdam quasi favilla erit. Isa. xiv, 22: Perdam Babylonis nomen, et reliquias, et ger- Babylonis nomen, et reliquias, et ger- men, et progeniem. men, et progeniem.

Et subdit de bonis : Et subdit de bonis :

« Et orietur vobis timentibus nomen « Et orietur vobis timentibus nomen meum, timore scilicet filiali et reve- meum, timore scilicet filiali et reve- rentiæ, «Sol justitiæ,» hoc est, claritas rentiæ, «Sol justitiæ,» hoc est, claritas vincens solem propter justitiæ meritum. vincens solem propter justitiæ meritum.

8 Matth. vi, 12 8 Matth. vi, 12

as as

ris ris

IN CAP. IV. MALACHIÆ ENARRATIO. IN CAP. IV. MALACHIÆ ENARRATIO.

Et in hoc notatur claritas quæ est dos Et in hoc notatur claritas quæ est dos si. corporis gloriosi, et lumen veritatis lu- si. corporis gloriosi, et lumen veritatis lu- cens in dote mentis. Matth. x, 43: cens in dote mentis. Matth. x, 43: Tunc fulgebunt justi sicut sol in regno Tunc fulgebunt justi sicut sol in regno Patris eorum. Patris eorum. « Et sanitas in pennis « Et sanitas in pennis ejus. » Pennæ solis, radii et splendores ejus. » Pennæ solis, radii et splendores sunt, quibus advolat in ea quæ illumi- sunt, quibus advolat in ea quæ illumi- nat. Sanitas vero dicitur impassibilitas, nat. Sanitas vero dicitur impassibilitas, et æterna immortalitas. Sapient. xv, 3: et æterna immortalitas. Sapient. xv, 3: Scire justitiam et virtutem tuam, radix Scire justitiam et virtutem tuam, radix est immortalitatis. Apocal. xx1, 4 : Et est immortalitatis. Apocal. xx1, 4 : Et mors ultra non erit, neque luctus, neque mors ultra non erit, neque luctus, neque clamor, neque dolor erit ultra. « Et clamor, neque dolor erit ultra. « Et egrediemini, » passibus scilicet contem- egrediemini, » passibus scilicet contem- plationis. Isa. LXVI, 24: Et egredientur, plationis. Isa. LXVI, 24: Et egredientur, et videbunt cadavera virorum, qui præ- et videbunt cadavera virorum, qui præ- varicati sunt in me. « Et salietis, » sal- varicati sunt in me. « Et salietis, » sal- tibus scilicet gaudiorum, in quo (sicut tibus scilicet gaudiorum, in quo (sicut dicunt quidam) notatur agilitas, « sicut dicunt quidam) notatur agilitas, « sicut vituli de armento, » a vinculis scilicet vituli de armento, » a vinculis scilicet relaxatis, et de clausura stabuli emissi : relaxatis, et de clausura stabuli emissi : tunc enim saltare consueverunt. Sic tunc enim saltare consueverunt. Sic Sancti a vinculis et carcere carnis abso- Sancti a vinculis et carcere carnis abso- luti, saltabunt in gaudiis. Glossa inducit luti, saltabunt in gaudiis. Glossa inducit illud Apostoli, ad Philip. 1, 23: Deside- illud Apostoli, ad Philip. 1, 23: Deside- rium habens dissolvi, et esse cum Chri- rium habens dissolvi, et esse cum Chri- sto. Et hoc propter translationem Séptua- sto. Et hoc propter translationem Séptua- ginta, quæ sic habet, « Salietis sicut vi- ginta, quæ sic habet, « Salietis sicut vi- « tuli vinculis relaxati. » Tunc enim « tuli vinculis relaxati. » Tunc enim cantantes, dicent illud Psal. cxxIII, 7: cantantes, dicent illud Psal. cxxIII, 7: Anima nostra sicut passer erepta est de Anima nostra sicut passer erepta est de laqueo venantium : laqueus contritus est, laqueo venantium : laqueus contritus est,

et nos liberati sumus. et nos liberati sumus.

Et subdit de fortitudine Sanctorum: Et subdit de fortitudine Sanctorum: « Et calcabitis impios, » scilicet con- « Et calcabitis impios, » scilicet con- demnantes cum Deo. Glossa inducit il- demnantes cum Deo. Glossa inducit il- lud Psal. LVII, 11: Lætabitur justus lud Psal. LVII, 11: Lætabitur justus cum viderit vindictam. Melius inducitur cum viderit vindictam. Melius inducitur illud Deuter. xxxIII, 25: Quis similis illud Deuter. xxxIII, 25: Quis similis tui, popule, qui salvaris in Domino? tui, popule, qui salvaris in Domino? scutum auxilii tui, et gladius gloriæ scutum auxilii tui, et gladius gloriæ tuæ, supple, est Deus tuus: negabunt tuæ, supple, est Deus tuus: negabunt te inimici tui, et tu eorum colla calca- te inimici tui, et tu eorum colla calca- bis. Judic. v, 21: Conculca, anima mea, bis. Judic. v, 21: Conculca, anima mea, robustos. Isa. LXIII, 3: Calcavi eos in robustos. Isa. LXIII, 3: Calcavi eos in

1 Cf. Exod. xx. 1 Cf. Exod. xx.

649 649

furore meo, et conculcavi eos in ira mea. furore meo, et conculcavi eos in ira mea. « Cum fuerint cinis, » id est, reliquiæ « Cum fuerint cinis, » id est, reliquiæ ignis. Isa. 1x, 5 : Erit in combustionem, ignis. Isa. 1x, 5 : Erit in combustionem, et cibus ignis. «Sub planta pedum ve- et cibus ignis. «Sub planta pedum ve- strorum, » id est, subjecti et ad ima de- strorum, » id est, subjecti et ad ima de- pressi. Psal. cix, 1: Ponam inimicos pressi. Psal. cix, 1: Ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum. Victos tuos scabellum pedum tuorum. Victos enim tunc conculcabit, et suppedaneos enim tunc conculcabit, et suppedaneos ponet inimicos. Psal. VIII, 8: Omnia ponet inimicos. Psal. VIII, 8: Omnia subjecisti sub pedibus ejus. « In die, » subjecisti sub pedibus ejus. « In die, » judicii scilicet, « qua ego facio, » talem judicii scilicet, « qua ego facio, » talem scilicet inter bonos et malos discretio- scilicet inter bonos et malos discretio- nem. Matth. xxv, 32 : Separabit bonos a nem. Matth. xxv, 32 : Separabit bonos a malis, sicut pastor segregat oves ab hæ- malis, sicut pastor segregat oves ab hæ- dis. « Dicit Dominus exercituum. » Con- dis. « Dicit Dominus exercituum. » Con-

firmatio est dictorum. firmatio est dictorum.

Et subdit de observatione legis, duo Et subdit de observatione legis, duo dicens legis observantiam, et dans mo- dicens legis observantiam, et dans mo- nitorem ut observetur. Unde Hierony- nitorem ut observetur. Unde Hierony- mus sic continuat: « In futuro juxta mus sic continuat: « In futuro juxta << merita erit retributio: ergo dum tem- << merita erit retributio: ergo dum tem- «< pus est'merendi, observate legem. » «< pus est'merendi, observate legem. »

<< Mementote legis,» ad spiritualem << Mementote legis,» ad spiritualem scilicet intelligentiam. Psal. 1, 2: In scilicet intelligentiam. Psal. 1, 2: In lege ejus meditabitur die ac nocte. lege ejus meditabitur die ac nocte. « Moysi, servi mei. » Ad Hebr. 111, 5: « Moysi, servi mei. » Ad Hebr. 111, 5: Moyses fidelis erat in tota domo ejus Moyses fidelis erat in tota domo ejus tamquam famulus, in testimonium eo- tamquam famulus, in testimonium eo- rum quæ dicenda erant. Eccli. xxiv, 3 : rum quæ dicenda erant. Eccli. xxiv, 3 : Legem mandavit Moyses in præceptis Legem mandavit Moyses in præceptis justitiarum. «Quam,» scilicet legem, justitiarum. «Quam,» scilicet legem, « mandavi ei, » hoc est, Moysi, « in « mandavi ei, » hoc est, Moysi, « in Horeb » Horeb mons est situs in Horeb » Horeb mons est situs in montanis Sinai, ad quem ambulavit montanis Sinai, ad quem ambulavit Elias, III Reg. xix, 8, et siccitas inter- Elias, III Reg. xix, 8, et siccitas inter- pretatur, quia « per legem omnium vi- pretatur, quia « per legem omnium vi- << tiorum humor excoquitur et exsicca- << tiorum humor excoquitur et exsicca- « tur, »ut dicit Hieronymus. Joan. 1, 17: « tur, »ut dicit Hieronymus. Joan. 1, 17: Lex per Moysen data est, gratia et ve- Lex per Moysen data est, gratia et ve- ritas per Jesum Christum facta est. << Ad ritas per Jesum Christum facta est. << Ad omnem Israel, » supple, mandavi. Exod. omnem Israel, » supple, mandavi. Exod. xx, 18: Cunctus autem populus videbat xx, 18: Cunctus autem populus videbat

voces. voces.

Et determinat principales partes legis, Et determinat principales partes legis, subdens: subdens:

Horeb. Horeb.

Henoch et Henoch et Elias secun- Elias secun-

650 650

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Præcepta et judicia, » scilicet mora- « Præcepta et judicia, » scilicet mora- lia quæ sunt decem¹. Isa. xxvi, 8 : In lia quæ sunt decem¹. Isa. xxvi, 8 : In semita judiciorum tuorum, Domine, semita judiciorum tuorum, Domine,

sustinuimus te. sustinuimus te.

Et subdit de officio Eliæ : Et subdit de officio Eliæ :

« Et convertet cor patrum ad filios, » « Et convertet cor patrum ad filios, » hoc est, ut fides et devotio patrum re- hoc est, ut fides et devotio patrum re- splendens appareat in fide et devotione splendens appareat in fide et devotione aliorum. Deuter. XXXII, 7: Interroga aliorum. Deuter. XXXII, 7: Interroga patrem tuum, et annuntiabit tibi: ma- patrem tuum, et annuntiabit tibi: ma-

Et subdit de monitore ad observan- jores tuos, et dicent tibi. Psal. LXXVI, Et subdit de monitore ad observan- jores tuos, et dicent tibi. Psal. LXXVI, dum : dum :

« Ecce ego mittam vobis Eliam Pro- « Ecce ego mittam vobis Eliam Pro- dum Do- phetam. » Sicut enim Joannem Bapti- dum Do- phetam. » Sicut enim Joannem Bapti- tum præecur- stam misit ante primum adventum, sic tum præecur- stam misit ante primum adventum, sic

mini adven- mini adven-

suri. suri.

Elias Elias Thesbites. Thesbites.

mittet Eliam et Henoch ante secundum. mittet Eliam et Henoch ante secundum. Matth. XVII, 13. Elias jam venit, et non Matth. XVII, 13. Elias jam venit, et non cognoverunt eum, sed fecerunt in eo cognoverunt eum, sed fecerunt in eo quæcumque voluerunt. Apocal. x1, 3 : quæcumque voluerunt. Apocal. x1, 3 : Dabo duobus testibus meis (Eliæ scilicet Dabo duobus testibus meis (Eliæ scilicet et Henoch), et prophetabunt diebus mille et Henoch), et prophetabunt diebus mille ducentis sexaginta, amicti saccis. Elias ducentis sexaginta, amicti saccis. Elias tamen Deus meus interpretatur, quia ad tamen Deus meus interpretatur, quia ad Deum convertet: qui fuit de Thesbi op- Deum convertet: qui fuit de Thesbi op- pido quod sonat conversio, et significat pido quod sonat conversio, et significat cuneum Prophetarum et Doctorum et cuneum Prophetarum et Doctorum et Prædicatorum, qui tunc conversioni po- Prædicatorum, qui tunc conversioni po- puli intendent. « Antequam veniat dies puli intendent. « Antequam veniat dies Domini magnus, » id est, in quo magna Domini magnus, » id est, in quo magna faciet Sanctis. Ad Roman. VIII, 30 : faciet Sanctis. Ad Roman. VIII, 30 : Quos justificavit, illos et glorificavit. Quos justificavit, illos et glorificavit. Sapient. xix, 20: In omnibus magnifi- Sapient. xix, 20: In omnibus magnifi- casti populum tuum, Domine, et hono- casti populum tuum, Domine, et hono- rasti. « Et horribilis, »malis scilicet. rasti. « Et horribilis, »malis scilicet. Sapient. vi, 6 Horrende et cito appa- Sapient. vi, 6 Horrende et cito appa-