Oblatio re- Oblatio re- probatur. probatur.

626 626

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« aut si susceperit, » benigne scilicet cum « aut si susceperit, » benigne scilicet cum tali dono, « faciem tuam, dicit Dominus tali dono, « faciem tuam, dicit Dominus exercituum. » Hieronymus : « Dux hæc exercituum. » Hieronymus : « Dux hæc << sibi oblata respueret, et sibi factam << sibi oblata respueret, et sibi factam << injuriam reputaret et offers Deo quod << injuriam reputaret et offers Deo quod << non audes homini offerre ? » Quasi di- << non audes homini offerre ? » Quasi di- cat Hoc mirum est. Spiritualiter autem cat Hoc mirum est. Spiritualiter autem cæcum offert, qui sine intelligentia veri- cæcum offert, qui sine intelligentia veri- tatis offert. Unde, apoc. IV, 8, animalia tatis offert. Unde, apoc. IV, 8, animalia Dei erant plena oculis ante et retro 1 : Dei erant plena oculis ante et retro 1 : quod Dionysius significare dicit, « mul- quod Dionysius significare dicit, « mul- «tividum in divinas contemplationes. » «tividum in divinas contemplationes. » Claudum offert, cujus opus non habet Claudum offert, cujus opus non habet rectum virtutis gressum. Ad Hebr. xiv, rectum virtutis gressum. Ad Hebr. xiv, 12 et 13 Remissas manus, et soluta 12 et 13 Remissas manus, et soluta genua erigite, et gressus rectos facite pe- genua erigite, et gressus rectos facite pe- dibus vestris ut non claudicans quis dibus vestris ut non claudicans quis erret, magis autem sanetur. Languidum erret, magis autem sanetur. Languidum offert, qui torpore et pigritia et avari- offert, qui torpore et pigritia et avari- tia confractum offert. II ad Corinth. tia confractum offert. II ad Corinth. IX, 7 Non ex tristitia, aut ex IX, 7 Non ex tristitia, aut ex necessitate hilarem enim datorem necessitate hilarem enim datorem diligit Deus. Propter hoc dicitur, diligit Deus. Propter hoc dicitur, Genes. iv, 4, quod Abel obtulit de Genes. iv, 4, quod Abel obtulit de adipibus gregis sui et respexit Domi- adipibus gregis sui et respexit Domi- nus ad Abel, et ad munera ejus. Ratio nus ad Abel, et ad munera ejus. Ratio autem et causa omnium horum est, autem et causa omnium horum est, quod omnis oblatio veteris legis obla- quod omnis oblatio veteris legis obla- tionem qua Christus seipsum obtulit, tionem qua Christus seipsum obtulit, significat et quia Christus perfectus significat et quia Christus perfectus sine macula et vitio fuit, ideo figu- sine macula et vitio fuit, ideo figu- rales oblationes perfectas esse oportuit rales oblationes perfectas esse oportuit et sine macula. I Petr. 1, 18 et 19: Non et sine macula. I Petr. 1, 18 et 19: Non coruptibilibus auro vel argento redem- coruptibilibus auro vel argento redem- pti estis de vana vestra conversatione pti estis de vana vestra conversatione paternæ traditionis, sed pretioso san- paternæ traditionis, sed pretioso san- guine quasi agni immaculati Christi. guine quasi agni immaculati Christi.

: :

Et subdit de conversatione eorum : Et subdit de conversatione eorum : « Et nunc,» supple, ex quo peccastis, « Et nunc,» supple, ex quo peccastis, « deprecamini vultum Dei. » Augustinus « deprecamini vultum Dei. » Augustinus super primam Epist. ad Timoth: « De- super primam Epist. ad Timoth: « De- « precatio est oratio in amovendis malis: « precatio est oratio in amovendis malis: << in vultu vero Domini pietas, et bene- << in vultu vero Domini pietas, et bene- « volentia in suscipiendis peccatoribus « volentia in suscipiendis peccatoribus « notatur. » Psal. xvi, 2: De vultu tuo « notatur. » Psal. xvi, 2: De vultu tuo

Apocal. Iv, 8: Et quatuor animalia... intus Apocal. Iv, 8: Et quatuor animalia... intus

: :

judicium meum prodeat. « Ut misereatur judicium meum prodeat. « Ut misereatur vestri. » Isaiæ, LV, 7: Derelinquat im- vestri. » Isaiæ, LV, 7: Derelinquat im- pius viam suam, et vir iniquus cogitatio- pius viam suam, et vir iniquus cogitatio- nes suas, et revertatur ad Dominum, et nes suas, et revertatur ad Dominum, et miserebitur ejus. « De manu enim ve- miserebitur ejus. « De manu enim ve- stra, » hoc est, de opere vestro, « factum stra, » hoc est, de opere vestro, « factum est hoc, »> scilicet peccatum, et ideo lava- est hoc, »> scilicet peccatum, et ideo lava- te manus per poenitentiam, et tunc leva- te manus per poenitentiam, et tunc leva- re potestis eas in oblatione. Psal. xxv, re potestis eas in oblatione. Psal. xxv, 6: Lavabo inter innocentes manus meas. 6: Lavabo inter innocentes manus meas. I ad Timoth. II, 8: Volo viros orare in I ad Timoth. II, 8: Volo viros orare in omni loco, levantes puras manus sine omni loco, levantes puras manus sine ira, et disceptatione. Econtra de malis ira, et disceptatione. Econtra de malis dicitur, Isaiæ, 1, 15: Cum extenderitis dicitur, Isaiæ, 1, 15: Cum extenderitis manus vestras, avertam oculos meos a vo- manus vestras, avertam oculos meos a vo- bis et cum multiplicaveritis orationem, bis et cum multiplicaveritis orationem, non exaudiam: manus enim vestræ san- non exaudiam: manus enim vestræ san- guine plenæ sunt. « Si quo modo, » sup- guine plenæ sunt. « Si quo modo, » sup- ple, per pœnitentiam Deus « suscipiat ple, per pœnitentiam Deus « suscipiat facies vestras, » hoc est, præsentias ve- facies vestras, » hoc est, præsentias ve- stras, quibus Deo vos offertis, « dicit Do- stras, quibus Deo vos offertis, « dicit Do- minus exercituum: » pœnitentem enim minus exercituum: » pœnitentem enim semper suscipit Deus. Ezech. xvi, semper suscipit Deus. Ezech. xvi, 22 Si autem impius egerit pænitentiam 22 Si autem impius egerit pænitentiam ab omnibus peccatis suis, quæ operatus ab omnibus peccatis suis, quæ operatus est, et custodierit omnia præcepta mea, est, et custodierit omnia præcepta mea, et fecerit judicium, et justitiam: vita et fecerit judicium, et justitiam: vita vivet, et non morietur. Omnium iniquita- vivet, et non morietur. Omnium iniquita- tum ejus, quas operatus est, non recor- tum ejus, quas operatus est, non recor- dabor. Unde, de Job qui dolentem de dabor. Unde, de Job qui dolentem de peccato significat, dicitur Job, XLII, 8: peccato significat, dicitur Job, XLII, 8: Job servus meus orabit pro vobis: faciem Job servus meus orabit pro vobis: faciem ejus suscipiam, ut non vobis imputetur ejus suscipiam, ut non vobis imputetur stultitia. stultitia.

21 et 21 et

« Quis est in vobis? » Hic exprobrat se- « Quis est in vobis? » Hic exprobrat se- cundam ingratitudinem, quod scilicet cundam ingratitudinem, quod scilicet non gratis Deo, sed spe terrenorum lu- non gratis Deo, sed spe terrenorum lu- crorum servierunt, et ideo debilia oblata crorum servierunt, et ideo debilia oblata receperunt, ne nihil reciperent. receperunt, ne nihil reciperent.

10 10

« Quis est in vobis » omnibus, « qui « Quis est in vobis » omnibus, « qui claudat ostia, » templi scilicet, mundos claudat ostia, » templi scilicet, mundos suscipiendo et immundos excludendo, suscipiendo et immundos excludendo, quod usum clavium in Ecclesia signifi- Clavin quod usum clavium in Ecclesia signifi- Clavin

cat. Isaiæ, xx11, 22: Dabo clavem domus ecclesial cat. Isaiæ, xx11, 22: Dabo clavem domus ecclesial David super humerum ejus et aperiet, David super humerum ejus et aperiet,

plena sunt oculis. plena sunt oculis.

carum carum

on on

cio. cio.

IN CAP. I MALACHIÆ ENARRATIO. IN CAP. I MALACHIÆ ENARRATIO. et non erit qui claudat: et claudet, et non erit qui claudat: et claudet, et non erit qui aperiat. Matth. xvi, et non erit qui aperiat. Matth. xvi, 19: Tibi dabo claves regni cœlorum. 19: Tibi dabo claves regni cœlorum. « Et incendat altare meum gratuito ? » « Et incendat altare meum gratuito ? » ie sine scilicet spe mercedis terrenæ. Incen- ie sine scilicet spe mercedis terrenæ. Incen- dus sio autem altaris incensionem cordium dus sio autem altaris incensionem cordium significat per verbum ignitum prædica- significat per verbum ignitum prædica- tionis et devotionem divinæ laudis. Luc. tionis et devotionem divinæ laudis. Luc. XII, 49 Ignem veni mittere in terram, et XII, 49 Ignem veni mittere in terram, et quid volo nisi ut accendatur ? Isa. L, 11: quid volo nisi ut accendatur ? Isa. L, 11: Ecce vos omnes accendentes ignem accin- Ecce vos omnes accendentes ignem accin- cti flammis, ambulate in lumine ignis cti flammis, ambulate in lumine ignis vestri. Qui autem hæc facit spe mercedis vestri. Qui autem hæc facit spe mercedis terrenæ, æstibus avaritiæ anhelat, et terrenæ, æstibus avaritiæ anhelat, et ignem alienum offert in conspectu Do- ignem alienum offert in conspectu Do- mini. Levit. x, 1 et 2, Nadab et Abiu mini. Levit. x, 1 et 2, Nadab et Abiu consumpti sunt, quia ignem alienum in consumpti sunt, quia ignem alienum in conspectu Domini obtulerunt. Et ideo, conspectu Domini obtulerunt. Et ideo, I ad Corinth. ix, 18, dicit Apostolus: I ad Corinth. ix, 18, dicit Apostolus: Ut Evangelium prædicans, sine sumptu Ut Evangelium prædicans, sine sumptu ponam Evangelium, ut non abutar po- ponam Evangelium, ut non abutar po- testate mea in Evangelio. testate mea in Evangelio.

istinc- istinc-

«Non est mihi voluntas in vobis. » Hic «Non est mihi voluntas in vobis. » Hic tangit de abjectione Judæorum, et voca- tangit de abjectione Judæorum, et voca- tione Gentium. Unde tria dicit, scilicet tione Gentium. Unde tria dicit, scilicet abjectionem Judæorum, et Gentium vo- abjectionem Judæorum, et Gentium vo- cationem, abjectionis causam et causæ cationem, abjectionis causam et causæ probationem. probationem.

«Non est mihi voluntas in vobis, dicit «Non est mihi voluntas in vobis, dicit Dominus exercituum, » beneplaciti scili- Dominus exercituum, » beneplaciti scili- cet. Psal. CXLVI, 11: Beneplacitum est cet. Psal. CXLVI, 11: Beneplacitum est Domino super timentes eum, et in eis Domino super timentes eum, et in eis qui sperant super misericordia ejus. qui sperant super misericordia ejus. ris et «Et, »supple, ideo « munus non susci- ris et «Et, »supple, ideo « munus non susci- piam de manu vestra. » Munus et do- piam de manu vestra. » Munus et do- num differunt: quia donum est donan- num differunt: quia donum est donan- tis, et munus suscipientis. Numer. xvi, tis, et munus suscipientis. Numer. xvi, 15: Ne respicias sacrificia eorum. Genes 15: Ne respicias sacrificia eorum. Genes IV, 5 Ad Cain vero, et ad munera illius IV, 5 Ad Cain vero, et ad munera illius non respexit. non respexit.

0. 0.

Et subjungit causam : Et subjungit causam :

« Ab ortu enim solis, » id est, ab « Ab ortu enim solis, » id est, ab oriente, « usque ad occasum, » id est, oriente, « usque ad occasum, » id est, occidentem, « magnum est nomen occidentem, « magnum est nomen meum, » hoc est, fama nominis mei per meum, » hoc est, fama nominis mei per prædicationes Apostolorum diffamata prædicationes Apostolorum diffamata « in Gentibus, » id est, inter Gentiles, « in Gentibus, » id est, inter Gentiles,

627 627

« dicit Dominus exercituum. » Isa. « dicit Dominus exercituum. » Isa. XLIX, XLIX, 6 Dedi te in lucem Gentium, ut 6 Dedi te in lucem Gentium, ut sis salus mea usque ad extremum terræ. sis salus mea usque ad extremum terræ. Psal. cxn, 3 A solis ortu usque ad oc- Psal. cxn, 3 A solis ortu usque ad oc- casum, laudabile nomen Domini. « Et casum, laudabile nomen Domini. « Et in omni loco, » supple, Gentilitatis, in omni loco, » supple, Gentilitatis, « sacrificatur,» sanctitate mihi accepta, « sacrificatur,» sanctitate mihi accepta, « et offertur nomini meo, » « in cære- « et offertur nomini meo, » « in cære- « moniis Christianorum secundum ordi- « moniis Christianorum secundum ordi- <<nem Melchisedech, »ut dicit Hieronymus, <<nem Melchisedech, »ut dicit Hieronymus, « oblatio munda, » Christi scilicet san- « oblatio munda, » Christi scilicet san- guine mundata. Glossa : « Regula Scri- guine mundata. Glossa : « Regula Scri- « pturarum est, ubi manifestissima pro- « pturarum est, ubi manifestissima pro- «phetia texitur de futuris, per incerta «phetia texitur de futuris, per incerta << allegoriæ non extenuare quæ scripta << allegoriæ non extenuare quæ scripta « sunt et ideo iste locus Scripturæ ad « sunt et ideo iste locus Scripturæ ad « alium sensum per allegoriam trahen- « alium sensum per allegoriam trahen- « dus non est. » Unde subdit : « Quia « dus non est. » Unde subdit : « Quia magnum est nomen meum, » id est, ma- magnum est nomen meum, » id est, ma- gnæ virtutis, « in Gentibus, dicit Domi- gnæ virtutis, « in Gentibus, dicit Domi- nus exercituum. » Ad Philip. 11, 9 et 10: nus exercituum. » Ad Philip. 11, 9 et 10: Donavit illi nomen quod est super om- Donavit illi nomen quod est super om- ne nomen, ut in nomine Jesu omne genu ne nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur cœlestium, terrestrium, et in- flectatur cœlestium, terrestrium, et in- fernorum. Hoc significatum est, Isa. xix, fernorum. Hoc significatum est, Isa. xix, 21 Cognoscetur Dominus ab Ægypto, 21 Cognoscetur Dominus ab Ægypto, et cognoscent Ægyptii Dominum in die et cognoscent Ægyptii Dominum in die illa,et colent eum in hostiis et in muneri- illa,et colent eum in hostiis et in muneri- bus. bus.

12 12

« Et vos polluistis illud,» scilicet no- « Et vos polluistis illud,» scilicet no- men meum, id est, pollutum vestris pec- men meum, id est, pollutum vestris pec- catis credi fecistis, cum Gentes illud san- catis credi fecistis, cum Gentes illud san- ctificaverint. Ezech. XXXVI, 22: Non ctificaverint. Ezech. XXXVI, 22: Non propter vos ego faciam, domus Israel, propter vos ego faciam, domus Israel, sed propter nomen sanctum meum, quod sed propter nomen sanctum meum, quod polluistis in Gentibus. Et subdit modum polluistis in Gentibus. Et subdit modum pollutionis : « In eo quod dicitis: Mensa pollutionis : « In eo quod dicitis: Mensa Domini contaminata est. » Putatis enim Oblationem Domini contaminata est. » Putatis enim Oblationem quod quia altare non splendet auro et cultus pie- quod quia altare non splendet auro et cultus pie- gemmis, quod contaminatum sit, cum fastus exte- gemmis, quod contaminatum sit, cum fastus exte- Deus non attendat ita splendorem orna- Deus non attendat ita splendorem orna- tus in parietibus, sicut sanctificationem tus in parietibus, sicut sanctificationem devotionis. Psal. XLIV, 14: Omnis gloria devotionis. Psal. XLIV, 14: Omnis gloria ejus filiæ regis ab intus. « Et, » supple, ejus filiæ regis ab intus. « Et, » supple, iterum dicitis « quod superponitur,» sci- iterum dicitis « quod superponitur,» sci- licet super altare, « contemptibile est : » licet super altare, « contemptibile est : » putabant enim quod in humili altari ma- putabant enim quod in humili altari ma-

commendat commendat

tatis, non tatis, non

rior. rior.

13 13

628 628

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

culosa animalia possent offerri, quod culosa animalia possent offerri, quod error magnus est, quia in devotione of- error magnus est, quia in devotione of- ferentium attenditur oblatio, et non in ferentium attenditur oblatio, et non in ambitione oblatorum. Unde, I Paral. ambitione oblatorum. Unde, I Paral. xxix, 17 et 18, dixit David Populum xxix, 17 et 18, dixit David Populum tuum qui hic repertus est, vidi cum in- tuum qui hic repertus est, vidi cum in- genti gaudio offerre tibi donaria. Domi- genti gaudio offerre tibi donaria. Domi- ne, Deus Abraham, et Isaac, et Israel, ne, Deus Abraham, et Isaac, et Israel, patrum nostrorum; custodi in æternum patrum nostrorum; custodi in æternum hanc voluntatem cordis eorum, hoc est, hanc voluntatem cordis eorum, hoc est, hanc voluntatis devotionem. « Cum hanc voluntatis devotionem. « Cum igne qui illud devorat: » putabant enim igne qui illud devorat: » putabant enim etiam ignem minus sacrum esse propter etiam ignem minus sacrum esse propter altaris paupertatem, cum Deus ad humi- altaris paupertatem, cum Deus ad humi- litatem cordis potius quam ad fastum ex- litatem cordis potius quam ad fastum ex- teriorem respiciat. Isaiæ, LXVI, 1: Cælum teriorem respiciat. Isaiæ, LXVI, 1: Cælum sedes mea, terra autem scabellum pe- sedes mea, terra autem scabellum pe- dum meorum. Et, paulo post, y. 2: Ad dum meorum. Et, paulo post, y. 2: Ad quem autem respiciam, nisi ad pauper- quem autem respiciam, nisi ad pauper- culum, et contritum spiritu, et tremen- culum, et contritum spiritu, et tremen- tem sermones meos? Sæpe enim plus tem sermones meos? Sæpe enim plus placet devotio pauperum quam ambitio placet devotio pauperum quam ambitio

divitum. divitum.

: :

« Et dixistis, » non minori scilicet im- « Et dixistis, » non minori scilicet im- pietate excusantes vos : « Ecce de la- pietate excusantes vos : « Ecce de la- bore, hoc est, ipsum maculatum bore, hoc est, ipsum maculatum quod offerimus, cum labore acquisivi- quod offerimus, cum labore acquisivi- mus, quia redeuntes de captivitate pau- mus, quia redeuntes de captivitate pau- peres sumus, non attendentes illud To- peres sumus, non attendentes illud To- biæ, iv, 9 Si multum tibi fuerit, abun- biæ, iv, 9 Si multum tibi fuerit, abun- danter tribue si exiguum tibi fuerit, danter tribue si exiguum tibi fuerit, etiam exiguum libenter impertiri stude. etiam exiguum libenter impertiri stude. Unde, III Regum, xvi, 13, vidua de ipsa Unde, III Regum, xvi, 13, vidua de ipsa farinula primum fecit Eliæ panem, sibi au- farinula primum fecit Eliæ panem, sibi au- tem et filio suo fecit postea. «Et exsufflas- tem et filio suo fecit postea. «Et exsufflas- tis illud,» id est, sufflandum æstimastis et tis illud,» id est, sufflandum æstimastis et leve, «dicit Dominus exercituum. » Psal. leve, «dicit Dominus exercituum. » Psal. XXXIV, 5: Fiant tamquam pulvis ante XXXIV, 5: Fiant tamquam pulvis ante faciem venti. Isa. XL, 7: Exsiccatum faciem venti. Isa. XL, 7: Exsiccatum est foenum, et cecidit flos, quia spiritus est foenum, et cecidit flos, quia spiritus Domini sufflavit in eo. Et hoc falsa ex- Domini sufflavit in eo. Et hoc falsa ex- cusatione ita dixistis. «Et, » id est, quia cusatione ita dixistis. «Et, » id est, quia « intulistis, » supple, in templum ad offe- « intulistis, » supple, in templum ad offe- rendum, « de rapinis, » fraudium scilicet rendum, « de rapinis, » fraudium scilicet

et usurarum, « et usurarum, «

claudum, et langui- claudum, et langui- dum, » reservato vobis pingui et forti. dum, » reservato vobis pingui et forti. Genes. iv, 7: Nonne si bene egeris, Genes. iv, 7: Nonne si bene egeris,

recipies: sin autem male, statim in fo- recipies: sin autem male, statim in fo- ribus peccatum aderit ? Male autem divi- ribus peccatum aderit ? Male autem divi- dit, qui sibi forte et Domino debile of- dit, qui sibi forte et Domino debile of- fert, cum scriptum sit in Psal. LXV, 15: fert, cum scriptum sit in Psal. LXV, 15: Holocausta medullata offeram tibi cum Holocausta medullata offeram tibi cum incenso arietum. « Et » sic, supple, in incenso arietum. « Et » sic, supple, in fraude, « intulistis » in templum meum fraude, « intulistis » in templum meum « munus. » Act. v, 3, dixit Petrus ad « munus. » Act. v, 3, dixit Petrus ad Ananiam : Anania, cur tentavit Satanas Ananiam : Anania, cur tentavit Satanas cor tuum mentiri te Spiritui sancto, et cor tuum mentiri te Spiritui sancto, et fraudare de pretio agri ? « Numquid, » fraudare de pretio agri ? « Numquid, » supple, ergo, « suscipiam illud,» scilicet supple, ergo, « suscipiam illud,» scilicet munus sic fraudulenter oblatum, « de munus sic fraudulenter oblatum, « de manu vestra, dicit Dominus ? » Eccli. manu vestra, dicit Dominus ? » Eccli. XXXIV, 23 Dona iniquorum non probat XXXIV, 23 Dona iniquorum non probat Altissimus. Altissimus.

« Maledictus. » Abjectos maledicit « Maledictus. » Abjectos maledicit propter dolum: quia et a populo obla- propter dolum: quia et a populo obla- tis perfectis animalibus, illa ponebant in tis perfectis animalibus, illa ponebant in gregibus suis, et alia maculosa obtule- gregibus suis, et alia maculosa obtule- runt et in populo quidam maculosa of- runt et in populo quidam maculosa of- ferebant, et perfecta retinebant. ferebant, et perfecta retinebant.

« Maledictus dolosus. » Dolosus est « Maledictus dolosus. » Dolosus est qui aliud machinatur corde pessimo, et qui aliud machinatur corde pessimo, et aliud dicit ore et exhibet opere. « Qui aliud dicit ore et exhibet opere. « Qui habet in grege suo masculum, » id est, habet in grege suo masculum, » id est, perfectum, et sic habet quod digne offe- perfectum, et sic habet quod digne offe- rat, « et votum faciens » supple, sponta- rat, « et votum faciens » supple, sponta- neum Deo, « immolat debile Domino, » neum Deo, « immolat debile Domino, » occasionatum scilicet, vel defectu virtu- occasionatum scilicet, vel defectu virtu- tis, vel membri defectione. Jonæ, 11, 10: tis, vel membri defectione. Jonæ, 11, 10: Ego in voce laudis immolabo tibi: quæ- Ego in voce laudis immolabo tibi: quæ- cumque vovi, reddam pro salute mea cumque vovi, reddam pro salute mea Domino. In voce laudis immolat, qui Domino. In voce laudis immolat, qui hostiam ab omnibus laudabilem offert hostiam ab omnibus laudabilem offert Domino. Psal. xxv1, 6: Immolavi in Domino. Psal. xxv1, 6: Immolavi in tabernaculo ejus hostiam vociferationis, tabernaculo ejus hostiam vociferationis, hoc est, quæ præconiis omnium extolli- hoc est, quæ præconiis omnium extolli- tur. Sed ne credatur quod a paupere qui tur. Sed ne credatur quod a paupere qui non habet masculum, Dominus debile non habet masculum, Dominus debile non accipiat, occurrit Glossa, dicens: non accipiat, occurrit Glossa, dicens: « Si non habes masculum, non nocet ti- « Si non habes masculum, non nocet ti- « bi maledictio. >> « bi maledictio. >>

Rationem autem subjungit : Rationem autem subjungit :

« Quia Rex magnus ego, dicit Domi- « Quia Rex magnus ego, dicit Domi- nus exercituum. » Psal. xciv, 3: Rex nus exercituum. » Psal. xciv, 3: Rex magnus super omnes deos. Et ideo non magnus super omnes deos. Et ideo non

14 14

CAP. II MALACHIÆ. CAP. II MALACHIÆ.

decet mihi offerri, nisi quod perfectum decet mihi offerri, nisi quod perfectum est. Levitic. XXII, 21 et 22: Homo qui est. Levitic. XXII, 21 et 22: Homo qui obtulerit victimam pacificorum Domino, obtulerit victimam pacificorum Domino, vel vota solvens, vel sponte offerens, vel vota solvens, vel sponte offerens, tam de bobus quam de ovibus, immacu- tam de bobus quam de ovibus, immacu- latum offeret, ut acceptabile sit: omnis latum offeret, ut acceptabile sit: omnis maut macula non erit in eo. Si cæcum fuerit, maut macula non erit in eo. Si cæcum fuerit, si fractum, si cicatricem habens, si pa- si fractum, si cicatricem habens, si pa- pulas, aut scabiem, aut impetiginem : pulas, aut scabiem, aut impetiginem : non offeretis ea Domino. « Et nomen non offeretis ea Domino. « Et nomen meum horribile, » hoc est, tremendum meum horribile, » hoc est, tremendum est, « in Gentibus. » Et intelligitur de est, « in Gentibus. » Et intelligitur de horrore reverentiæ, quando magnitudine horrore reverentiæ, quando magnitudine nominis divini considerata, Gentilitas nominis divini considerata, Gentilitas

atum atum

non non idum. idum.

: :

629 629

horripilationem passa per prædicationes horripilationem passa per prædicationes Apostolorum ad reverentiam mota est. Apostolorum ad reverentiam mota est. Isa. xxi, 3 Repleti sunt lumbi mei Isa. xxi, 3 Repleti sunt lumbi mei dolore, angustia possedit me sicut an- dolore, angustia possedit me sicut an- gustia parturientis corrui cum audi- gustia parturientis corrui cum audi- rem, conturbatus sum cum viderem. Job, rem, conturbatus sum cum viderem. Job, IV, 14 et 15 : Pavor tenuit me, et tremor, IV, 14 et 15 : Pavor tenuit me, et tremor, et omnia ossa mea perterrita sunt. Et et omnia ossa mea perterrita sunt. Et cum spiritus me præsente transiret, in- cum spiritus me præsente transiret, in- horruerunt pili carnis meæ. Et sic fa- horruerunt pili carnis meæ. Et sic fa- ctum est quod dicitur in Psal. LXXXI, 8: ctum est quod dicitur in Psal. LXXXI, 8: Surge, Deus, judica terram : quoniam Surge, Deus, judica terram : quoniam tu hæreditabis in omnibus Gentibus. tu hæreditabis in omnibus Gentibus.

CAPUT II. CAPUT II.

Comminatur Dominus se maledicturum benedictionibus sacerdotum, nisi resipi- Comminatur Dominus se maledicturum benedictionibus sacerdotum, nisi resipi- scant: ipsius enim legem contemnunt, irritum facientes pactum Levi, qui hic scant: ipsius enim legem contemnunt, irritum facientes pactum Levi, qui hic laudatur : transgressus est et Juda ducens alienigenas, quapropter non re- laudatur : transgressus est et Juda ducens alienigenas, quapropter non re- spiciet deinceps Dominus ad sacrificium eorum : de uxore diligenda, seu di- spiciet deinceps Dominus ad sacrificium eorum : de uxore diligenda, seu di- mittenda : laborare fecerunt Dominum in sermonibus suis. mittenda : laborare fecerunt Dominum in sermonibus suis.

1. Et nunc ad vos mandatum hoc, o 1. Et nunc ad vos mandatum hoc, o sacerdotes. sacerdotes.

2. Si nolueritis audire, et si nolueri- 2. Si nolueritis audire, et si nolueri- tis ponere super cor, ut detis tis ponere super cor, ut detis gloriam nomini meo, ait Do- gloriam nomini meo, ait Do- minus exercituum, mittam in minus exercituum, mittam in vos egestatem, et maledicam vos egestatem, et maledicam benedictionibus vestris, et ma- benedictionibus vestris, et ma- ledicam illis : quoniam non ledicam illis : quoniam non posuistis super cor 1. posuistis super cor 1. 3. Ecce ego projiciam vobis bra- 3. Ecce ego projiciam vobis bra-

chium, et dispergam super chium, et dispergam super vultum vestrum stercus solem- vultum vestrum stercus solem- nitatum vestrarum, et assumet nitatum vestrarum, et assumet vos secum. vos secum.

4. Et scietis quia misi ad vos man- 4. Et scietis quia misi ad vos man- datum istud, ut esset pactum datum istud, ut esset pactum meum cum Levi, dicit Dominus meum cum Levi, dicit Dominus exercituum. exercituum.

Levit. xxvi, 14; Deuter. XXVIII, 15. Levit. xxvi, 14; Deuter. XXVIII, 15.

5. Pactum meum fuit cum eo vitæ 5. Pactum meum fuit cum eo vitæ et pacis et dedi ei timorem, et et pacis et dedi ei timorem, et timuit me, et a facie nominis timuit me, et a facie nominis mei pavebat. mei pavebat.

6. Lex veritatis fuit in ore ejus, et 6. Lex veritatis fuit in ore ejus, et iniquitas non est inventa iniquitas non est inventa in labiis ejus : in pace et in in labiis ejus : in pace et in æquitate ambulavit mecum, et æquitate ambulavit mecum, et multos avertit ab iniquitate. multos avertit ab iniquitate. 7. Labia enim sacerdotis custodient 7. Labia enim sacerdotis custodient scientiam, et legem requirent scientiam, et legem requirent ex ore ejus, quia angelus Do- ex ore ejus, quia angelus Do- mini exercituum est. mini exercituum est.

8. Vos autem recessistis de via, et 8. Vos autem recessistis de via, et scandalizastis plurimos in lege : scandalizastis plurimos in lege : irritum fecistis pactum Levi, di- irritum fecistis pactum Levi, di- cit Dominus exercituum. cit Dominus exercituum. 9. Propter quod et ego dedi vos con- 9. Propter quod et ego dedi vos con- temptibiles, et humiles omni- temptibiles, et humiles omni-

630 630

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

bus populis, sicut non servastis bus populis, sicut non servastis vias meas, et accepistis faciem vias meas, et accepistis faciem in lege. in lege.

10. Numquid non pater unus omnium 10. Numquid non pater unus omnium nostrum ¹? numquid non Deus nostrum ¹? numquid non Deus unus creavit nos? quare ergo unus creavit nos? quare ergo despicit unusquisque nostrum despicit unusquisque nostrum fratrem suum, violans pactum fratrem suum, violans pactum patrum nostrorum? patrum nostrorum?

11. Transgressus est Juda, et abomi- 11. Transgressus est Juda, et abomi- natio facta est in Israel et in natio facta est in Israel et in Jerusalem quia contaminavit Jerusalem quia contaminavit

14. Et dixistis: Quam ob causam? 14. Et dixistis: Quam ob causam? quia Dominus testificatus est quia Dominus testificatus est inter te et uxorem puberta- inter te et uxorem puberta- tis tuæ, quam tu despexisti : tis tuæ, quam tu despexisti : et hæc particeps tua, et uxor et hæc particeps tua, et uxor foederis tui. foederis tui.

15. Nonne unus fecit, et residuum 15. Nonne unus fecit, et residuum spiritus ejus est? Et quid unus spiritus ejus est? Et quid unus quærit, nisi semen Dei? Custo- quærit, nisi semen Dei? Custo- dite ergo spiritum vestrum, et dite ergo spiritum vestrum, et uxorem adolescentiæ tuæ noli uxorem adolescentiæ tuæ noli despicere. despicere.

Judas sanctificationem Domini, 16. Cum odio habueris, dimitte, dicit Judas sanctificationem Domini, 16. Cum odio habueris, dimitte, dicit quam dilexit, et habuit filiam quam dilexit, et habuit filiam dei alieni. dei alieni.

12. Disperdet Dominus virum qui fe- 12. Disperdet Dominus virum qui fe- cerit hoc, magistrum et dis- cerit hoc, magistrum et dis- cipulum de tabernaculis Jacob, cipulum de tabernaculis Jacob, et offerentem munus Domino et offerentem munus Domino exercituum. exercituum.

13. Et hoc rursum fecistis: operieba- 13. Et hoc rursum fecistis: operieba- tis lacrymis altare Domini tis lacrymis altare Domini fletu, et mugitu, ita ut non fletu, et mugitu, ita ut non respiciam ultra ad sacrificium, respiciam ultra ad sacrificium, nec accipiam placabile quid de nec accipiam placabile quid de

manu vestra. manu vestra.

IN CAPUT II MALACHIÆ IN CAPUT II MALACHIÆ

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Et nunc ad vos. » In hac secunda « Et nunc ad vos. » In hac secunda parte increpat ingratitudinem eorum qui parte increpat ingratitudinem eorum qui sanctificationem Domini quam in para- sanctificationem Domini quam in para- diso instituit, violarunt. Et dividitur in diso instituit, violarunt. Et dividitur in duas partes. Improperat enim peccatum duas partes. Improperat enim peccatum quod commiserunt in uxores, secundum quod commiserunt in uxores, secundum nuptias a Domino in paradiso institutas. nuptias a Domino in paradiso institutas. In secunda, improperat peccatum quod In secunda, improperat peccatum quod commiserunt contra judicium Domini commiserunt contra judicium Domini mundum gubernantis, ante finem capitis, mundum gubernantis, ante finem capitis, ibi, . 17 « Laborare fecistis Domi- ibi, . 17 « Laborare fecistis Domi-

пит. » пит. »

Prima harum in duas dividitur. In Prima harum in duas dividitur. In

1 Matth. XXII, 9; ad Ephes. iv, 6. 1 Matth. XXII, 9; ad Ephes. iv, 6.

Dominus Deus Israel: operiet Dominus Deus Israel: operiet autem iniquitas vestimentum autem iniquitas vestimentum ejus, dicit Dominus exercituum. ejus, dicit Dominus exercituum. Custodite spiritum vestrum, et Custodite spiritum vestrum, et nolite despicere. nolite despicere. 17. Laborare fecistis Dominum in 17. Laborare fecistis Dominum in sermonibus vestris, et dixistis : sermonibus vestris, et dixistis : In quo eum fecimus laborare? In quo eum fecimus laborare? In eo quod dicitis: Omnis qui In eo quod dicitis: Omnis qui facit malum bonus est in con- facit malum bonus est in con- spectu Domini, et tales ei pla- spectu Domini, et tales ei pla- cent aut certe ubi est Deus cent aut certe ubi est Deus judicii? judicii?

prima, ostendit beneficium in genere, et prima, ostendit beneficium in genere, et transgredientibus comminatur maledi- transgredientibus comminatur maledi- ctionem. In secunda, ostendit recessum ctionem. In secunda, ostendit recessum ingratorum a beneficio percepto, ibi, ingratorum a beneficio percepto, ibi, . 8 « Vos autem rececistis de via. » . 8 « Vos autem rececistis de via. »

In prima tria facit: in prima commi- In prima tria facit: in prima commi- natur ingratis beneficium recolere non natur ingratis beneficium recolere non volentibus. In secunda, commemoratur volentibus. In secunda, commemoratur beneficium factum patribus, ibi, y. 4: beneficium factum patribus, ibi, y. 4: « Et scietis quia misi ad vos. » Et ne vi- « Et scietis quia misi ad vos. » Et ne vi- deatur injusta comminatio, in tertia os- deatur injusta comminatio, in tertia os- tendit rationem, ibi, . 7 : « Labia enim tendit rationem, ibi, . 7 : « Labia enim Sacerdotis. » Sacerdotis. »

« Et nunc ad vos, o Sacerdotes, man- « Et nunc ad vos, o Sacerdotes, man- datum hoc,» supple, dirigitur, per quos datum hoc,» supple, dirigitur, per quos (ut dicit Hieronymus) mandatum debet (ut dicit Hieronymus) mandatum debet transire ad populum, sicut sequestres et transire ad populum, sicut sequestres et

IN CAP. II MALACHIÆ ENARRATIO. IN CAP. II MALACHIÆ ENARRATIO.

mediatores. Glossa. « Qui majoris est mediatores. Glossa. « Qui majoris est « dignitatis, et cui plus committitur, « dignitatis, et cui plus committitur, << plus ab eo exigitur. » Genes. xXXI, 39: << plus ab eo exigitur. » Genes. xXXI, 39: Ego damnum omne reddebam : quid- Ego damnum omne reddebam : quid- quid furto peribat, a me exigebas. Luc. quid furto peribat, a me exigebas. Luc. XVI, 2 Redde rationem villicationis XVI, 2 Redde rationem villicationis dos tuæ. Chrysostomus super Joannem : dos tuæ. Chrysostomus super Joannem : « Sacerdos si omnia bene agat, et circa « Sacerdos si omnia bene agat, et circa « subditos diligentem custodiam « subditos diligentem custodiam

simu- simu-

tem tem

ndus. ndus.

non non

« adhibeat, damnabitur. » Luc. xix, 23: « adhibeat, damnabitur. » Luc. xix, 23: Serve nequam, quare non dedisti pecu- Serve nequam, quare non dedisti pecu- niam meam ad mensam ? niam meam ad mensam ?

Et subdit comminationem : « Si no- Et subdit comminationem : « Si no- lueritis audire, » hoc est, exaudire, quæ lueritis audire, » hoc est, exaudire, quæ scilicet pertinent ad officium nostrum. scilicet pertinent ad officium nostrum. Ezech. III, 7 Domus autem Israel no- Ezech. III, 7 Domus autem Israel no- lunt audire te, quia nolunt audire me. lunt audire te, quia nolunt audire me. « Et si nolueritis ponere super cor, » ad « Et si nolueritis ponere super cor, » ad memorandum scilicet. Psal. cxvm, 47: memorandum scilicet. Psal. cxvm, 47: Meditabar in mandatis tuis, quæ dile- Meditabar in mandatis tuis, quæ dile- xi. Aggæi, 1, 5: Ponite corda vestra su- xi. Aggæi, 1, 5: Ponite corda vestra su- per vias vestras. Cantic. VIII, 6: Pone me per vias vestras. Cantic. VIII, 6: Pone me ut signaculum super cor tuum. « Ut detis ut signaculum super cor tuum. « Ut detis gloriam nomini meo, » operando scilicet gloriam nomini meo, » operando scilicet digne, et digna mihi offerendo, digne, et digna mihi offerendo, « ait « ait Dominus exercituum. » Confirmatio est Dominus exercituum. » Confirmatio est præcedentium. Psal. cx, 1: Non nobis, præcedentium. Psal. cx, 1: Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini tuo da Domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam. Jerem. XII, 16: Date gloriam gloriam. Jerem. XII, 16: Date gloriam Domino Deo vestro antequam contene- Domino Deo vestro antequam contene- brescat, et antequam offendant pedes brescat, et antequam offendant pedes vestri ad montes caliginosos. vestri ad montes caliginosos.

« Mittam in vos egestatem,» supple, « Mittam in vos egestatem,» supple, si non audieritis. Et intelligit de egestate si non audieritis. Et intelligit de egestate spiritualium et temporalium bonorum. spiritualium et temporalium bonorum. Amos, VIII, 11 Mittam famem in ter- Amos, VIII, 11 Mittam famem in ter- ram : non famem panis, neque sitim ram : non famem panis, neque sitim aquæ, sed audiendi verbum Domini. aquæ, sed audiendi verbum Domini. Egestas enim ab egendo dicitur, quæ ex Egestas enim ab egendo dicitur, quæ ex privatione bonorum causatur. « Et ma- privatione bonorum causatur. « Et ma- ledicam benedictionibus vestris. » Glossa ledicam benedictionibus vestris. » Glossa tripliciter exponit hoc, hoc est, maledi- tripliciter exponit hoc, hoc est, maledi- cam decimis, primitiis, et oblationibus cam decimis, primitiis, et oblationibus quas pro benedictione accepistis: vel quas pro benedictione accepistis: vel maledicam his quæ meis benedictioni- maledicam his quæ meis benedictioni- bus possidetis vel quidquid a vobis spes bus possidetis vel quidquid a vobis spes terreni lucri possidetur, a me maledice- terreni lucri possidetur, a me maledice-

631 631

tur. Psal. cvin, 28: Maledicent illi, et tur. Psal. cvin, 28: Maledicent illi, et tu benedices : qui insurgunt in me, con- tu benedices : qui insurgunt in me, con- fundantur. « Et maledicam illis,» sci- fundantur. « Et maledicam illis,» sci- licet benedictionibus, « quoniam non licet benedictionibus, « quoniam non posuistis super cor, » ut scilicet faceretis posuistis super cor, » ut scilicet faceretis mandata mea. Psal. cxvIII, 11: In corde mandata mea. Psal. cxvIII, 11: In corde meo abscondi eloquia tua, ut non pec- meo abscondi eloquia tua, ut non pec- cem tibi. cem tibi.

Et maledictionem in pœna exponit, Et maledictionem in pœna exponit, subdens: subdens:

« Ecce ego projiciam vobis, » hoc est, « Ecce ego projiciam vobis, » hoc est, auferam a vobis, « brachium, » hoc est, auferam a vobis, « brachium, » hoc est, armum dextrum, qui cedebat in partem armum dextrum, qui cedebat in partem Sacerdotis de oblato, « Et dispergam su- Sacerdotis de oblato, « Et dispergam su- per vultum vestrum, » ut scilicet detur- per vultum vestrum, » ut scilicet detur- pemini in facie quæ omnibus apparet, pemini in facie quæ omnibus apparet, «stercus solemnitatum vestrarum. » Et «stercus solemnitatum vestrarum. » Et tangit hoc quod dicitur, Deuter. xvi, 3: tangit hoc quod dicitur, Deuter. xvi, 3: Dabunt Sacerdoti armum et ventricu- Dabunt Sacerdoti armum et ventricu- lum. Et intendit per ventriculum stoma- lum. Et intendit per ventriculum stoma- chum, et vult dicere quod armus ab eis chum, et vult dicere quod armus ab eis auferetur (qui delectabilis est), et ven- auferetur (qui delectabilis est), et ven- triculus in caput eorum projicietur, ut triculus in caput eorum projicietur, ut stercus quod in ventriculo est, in facies stercus quod in ventriculo est, in facies eorum dispergatur in signum turpitudi- eorum dispergatur in signum turpitudi- nis. Dicit autem, solemnitatum vestra- nis. Dicit autem, solemnitatum vestra- rum, quia talia in solennitatibus offere- rum, quia talia in solennitatibus offere- bantur. Tobiæ, II, 6 : Dies festi vestri bantur. Tobiæ, II, 6 : Dies festi vestri convertentur in lamentationem et lu- convertentur in lamentationem et lu- ctum. Isa. 1, 14: Calendas vestras, et so- ctum. Isa. 1, 14: Calendas vestras, et so- lemnitates vestras odivit anima mea : lemnitates vestras odivit anima mea : facta sunt mihi molesta, laboravi susti- facta sunt mihi molesta, laboravi susti- nens. « Et assumet vos secum, » stercus nens. « Et assumet vos secum, » stercus scilicet. Hieronymus, « ut scilicet non scilicet. Hieronymus, « ut scilicet non « differatis ab ipso stercore in fœtoribus. >> « differatis ab ipso stercore in fœtoribus. >>

« Et,» tunc scilicet, « scietis, » per « Et,» tunc scilicet, « scietis, » per poenæ experimentum, « quia misi ad vos poenæ experimentum, « quia misi ad vos mandatum istud,» sacerdotalem scilicet, mandatum istud,» sacerdotalem scilicet, eligendo vos in patre vestro Levi. Mag- eligendo vos in patre vestro Levi. Mag- num enim erat tantam dignitatem per num enim erat tantam dignitatem per patres mittere in posteros. Isaiæ, LX1, 6: patres mittere in posteros. Isaiæ, LX1, 6: Vos autem Sacerdotes Domini vocabimi- Vos autem Sacerdotes Domini vocabimi- ni Ministri Dei nostri, dicetur vobis. ni Ministri Dei nostri, dicetur vobis. Apoc. 1, 6: Fecit nos regnum et sacer- Apoc. 1, 6: Fecit nos regnum et sacer- dotes Deo et Patri suo. Misi, inquam, dotes Deo et Patri suo. Misi, inquam,

5 5

Pactum vitæ Pactum vitæ et pacis. et pacis.

632 632

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« ut esset pactum meum, » sacerdotii « ut esset pactum meum, » sacerdotii scilicet, « cum Levi, » hoc est, Levitis, scilicet, « cum Levi, » hoc est, Levitis, « Dicit Dominus exercituum. » Glossa « Dicit Dominus exercituum. » Glossa Hieronymi : « Per Levi intelligimus Hieronymi : « Per Levi intelligimus « Aaron, et alios qui de stirpe Aaron vel « Aaron, et alios qui de stirpe Aaron vel « Levi descenderunt. » Psal. CI, 17 et « Levi descenderunt. » Psal. CI, 17 et 18 Misericordia Domini ab æterno, et 18 Misericordia Domini ab æterno, et usque in æternum super timentes eum. usque in æternum super timentes eum. Et justitia illius in filios filiorum, his Et justitia illius in filios filiorum, his qui servant testamentum ejus. qui servant testamentum ejus.

Et explanat pactum : Et explanat pactum :

« Pactum meum fuit cum eo, » cum « Pactum meum fuit cum eo, » cum Levi scilicet, « vitæ, » per gratiam, « et Levi scilicet, « vitæ, » per gratiam, « et pacis, » quam faceret inter homines, ut pacis, » quam faceret inter homines, ut scilicet vitam per gratiam doceret, et scilicet vitam per gratiam doceret, et pacis quam in paradiso fecit Deus, con- pacis quam in paradiso fecit Deus, con- ciliator esset. De hac vita, Joan. x, 10: ciliator esset. De hac vita, Joan. x, 10: Ego veni ut vitam habeant, et abundan- Ego veni ut vitam habeant, et abundan- tius habeant. De pace, Joan. xiv, 27: tius habeant. De pace, Joan. xiv, 27: Pacem relinquo vobis, pacem meam do Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis. Ezech. xx, 11: Dedi eis præcepta vobis. Ezech. xx, 11: Dedi eis præcepta mea, et judicia mea ostendi eis, quæ fa- mea, et judicia mea ostendi eis, quæ fa- ciens homo, vivet in eis. Unde de bono ciens homo, vivet in eis. Unde de bono dicitur Sacerdote, Eccli. XLV, 2: In ver- dicitur Sacerdote, Eccli. XLV, 2: In ver- bis suis monstra placavit. Hieronymus: bis suis monstra placavit. Hieronymus: « Quia in se pacem habuit, et alios « Quia in se pacem habuit, et alios « ad pacem reduxit. » « Et dedi ei ti- « ad pacem reduxit. » « Et dedi ei ti- morem, » qui scilicet omnia bona in eo morem, » qui scilicet omnia bona in eo custodiret. Eccli. xxvII, 4: Si non in ti- custodiret. Eccli. xxvII, 4: Si non in ti- more Domini tenueris te instanter, cito more Domini tenueris te instanter, cito subvertetur domus tua. « Et timuit subvertetur domus tua. « Et timuit me, »a malo scilicet recedens. Eccli. 1, me, »a malo scilicet recedens. Eccli. 1, 27 Timor Domini expellit peccatum. 27 Timor Domini expellit peccatum. « Et a facie nominis mei pavebat, » hoc « Et a facie nominis mei pavebat, » hoc est, a præsentia notitiæ meæ. Glossa: est, a præsentia notitiæ meæ. Glossa: « Horrore corporis indicans se verba Dei « Horrore corporis indicans se verba Dei << timere. » << timere. »

Et subdit, per singula exponens pa- Et subdit, per singula exponens pa- ctum sacerdotale in quatuor, in doctrina, ctum sacerdotale in quatuor, in doctrina, in vita, in utilitate, et in officio. in vita, in utilitate, et in officio.

In doctrina dupliciter, scilicet verita- In doctrina dupliciter, scilicet verita- te, et puritate. te, et puritate.

De veritate dicit: De veritate dicit:

« Lex veritatis fuit in ore ejus. » Ad « Lex veritatis fuit in ore ejus. » Ad Roman. ix, 1: Veritatem dico in Christo Roman. ix, 1: Veritatem dico in Christo Jesu, non mentior. In ore enim Doctoris Jesu, non mentior. In ore enim Doctoris veritatis, nugæ sacrilegia sunt. veritatis, nugæ sacrilegia sunt.

Et subdit de puritate: « Et iniquitas Et subdit de puritate: « Et iniquitas non est inventa in labiis ejus, » ut scili- non est inventa in labiis ejus, » ut scili- cet vanum, falsum, vel mendacium di- cet vanum, falsum, vel mendacium di- ceret. Glossa: « Quia imitatur eum qui ceret. Glossa: « Quia imitatur eum qui « peccatum non fecit, nec est inventus « peccatum non fecit, nec est inventus << dolus in ore ejus ¹. » Job, vi, 30: Non << dolus in ore ejus ¹. » Job, vi, 30: Non invenietis in lingua mea iniquitatem, invenietis in lingua mea iniquitatem, nec in faucibus meis stultitia persona- nec in faucibus meis stultitia persona-

bit. bit.

Et subdit de veritate vitæ : « In pa- Et subdit de veritate vitæ : « In pa- ce, » quam scilicet fecit inter commissos. ce, » quam scilicet fecit inter commissos. Ad Hebr. xII, 14 Pacem sequimini Ad Hebr. xII, 14 Pacem sequimini cum omnibus, et sanctimoniam, sine cum omnibus, et sanctimoniam, sine qua nemo videbit Deum. « Et in æqui- qua nemo videbit Deum. « Et in æqui- tate, » hoc est, in rectitudine virtutis et tate, » hoc est, in rectitudine virtutis et justitiæ. Isaiæ, xxvI, 7: Semita justi justitiæ. Isaiæ, xxvI, 7: Semita justi recta est, rectus callis justi ad ambu- recta est, rectus callis justi ad ambu- landum. « Ambulavit mecum, » hoc est, landum. « Ambulavit mecum, » hoc est, profecit de virtute in virtutem Glossa, profecit de virtute in virtutem Glossa, << sicut Henoch. » Genes. v, 24: Ambula- << sicut Henoch. » Genes. v, 24: Ambula- vitque Henoch cum Deo, et non appa- vitque Henoch cum Deo, et non appa- ruit: quia tulit eum Deus. Genes. vi, ruit: quia tulit eum Deus. Genes. vi, 9 Noe cum Deo ambulavit. 9 Noe cum Deo ambulavit.

Et subdit de utilitate : « Et multos Et subdit de utilitate : « Et multos avertit ab iniquitate, » per prædicatio- avertit ab iniquitate, » per prædicatio- nem scilicet, et correptionem. Jacob. v, nem scilicet, et correptionem. Jacob. v, 20 20

Scire debet, quoniam qui converti Scire debet, quoniam qui converti fecerit peccatorem ab errore vitæ suæ, fecerit peccatorem ab errore vitæ suæ, salvabit animam ejus a morte, et operiet salvabit animam ejus a morte, et operiet multitudinem peccatorum. multitudinem peccatorum.

Et subdit de proprio actu officii : Et subdit de proprio actu officii :

« Labia enim Sacerdotis custodient, » « Labia enim Sacerdotis custodient, » hoc est, custodire debent « scientiam, » hoc est, custodire debent « scientiam, » vitæ scilicet, doctrinæ, et judicii. Osee, vitæ scilicet, doctrinæ, et judicii. Osee, IV, 6 Quia tu scientiam repulisti, re- IV, 6 Quia tu scientiam repulisti, re- pellam te, ne sacerdotio fungaris mihi. pellam te, ne sacerdotio fungaris mihi. « Et legem requirent, » subditi scilicet « Et legem requirent, » subditi scilicet de faciendis, docendis, et judicandis, de faciendis, docendis, et judicandis, « de ore ejus, » Sacerdotis scilicet. Hie- « de ore ejus, » Sacerdotis scilicet. Hie- ronymus : « Si Sacerdos de lege interro ronymus : « Si Sacerdos de lege interro

Sacerdon Sacerdon custos ext custos ext regis. regis.

1 Cf. I Petr. 11, 22; Isa. Lui, 9. 1 Cf. I Petr. 11, 22; Isa. Lui, 9.

« «

IN CAP. II MALACHIE ENARRATIO. IN CAP. II MALACHIE ENARRATIO.

« gatur, doceat, resistentes convincat, « gatur, doceat, resistentes convincat, « alioquin frustra jactat, dignitatem, cu- « alioquin frustra jactat, dignitatem, cu- jus non exhibet operationem. » Idem: jus non exhibet operationem. » Idem: « Si Sacerdos delinquentes non corripit, « Si Sacerdos delinquentes non corripit, « Sacerdotis officium præterit. » Et sub- « Sacerdotis officium præterit. » Et sub- dit rationem: « Quia Angelus Domini dit rationem: « Quia Angelus Domini exercituum est, » hoc est, nuntius Dei exercituum est, » hoc est, nuntius Dei ad populum. Hic dicit Hieronymus in ad populum. Hic dicit Hieronymus in hias originali, Esdram fuisse Malachiam. Di- hias originali, Esdram fuisse Malachiam. Di- cit enim sic: « Exponit nomen suum cit enim sic: « Exponit nomen suum « Esdras Sacerdos Dei, hoc est, Mala- « Esdras Sacerdos Dei, hoc est, Mala- « chias, qui Angelus Domini appellatur, « chias, qui Angelus Domini appellatur, « voluntatem Dei annuntians homini- « voluntatem Dei annuntians homini- << bus. >> << bus. >>

qui qui

ras. ras.

cerdotes cerdotes vulgo vulgo

«< Vos autem recessistis. » Tangit re- «< Vos autem recessistis. » Tangit re- cessum a pacto: primo in communi, se- cessum a pacto: primo in communi, se- cundo in speciali, ibi, « Numquid non cundo in speciali, ibi, « Numquid non pater unus ? pater unus ?

In primo dicit culpam, et pœnam : In primo dicit culpam, et pœnam :

« Vos autem, »-tali pacto contempto, o « Vos autem, »-tali pacto contempto, o Sacerdotes, « recessistis de via, » veræ Sacerdotes, « recessistis de via, » veræ scilicet doctrinæ, et rectæ vitæ. Unde, scilicet doctrinæ, et rectæ vitæ. Unde, Isa. xxx, 11, dicunt: Auferte a me Isa. xxx, 11, dicunt: Auferte a me viam, declinate a me semitam, cesset a viam, declinate a me semitam, cesset a facie nostra sanctus Israel. « Et scan- facie nostra sanctus Israel. « Et scan- dalizastis plurimos in lege, » scandalo dalizastis plurimos in lege, » scandalo activo, malo scilicet exemplo: quia a le- activo, malo scilicet exemplo: quia a le- ge recesserunt. Matth. xvIII, 6: Qui ge recesserunt. Matth. xvIII, 6: Qui scandalizaverit unum de pusillis istis, scandalizaverit unum de pusillis istis, qui in me credunt, expedit, etc. Et sic, qui in me credunt, expedit, etc. Et sic, supple, « irritum fecistis pactum Levi, » supple, « irritum fecistis pactum Levi, » hoc est, Levitarum, vitæ scilicet, et pa- hoc est, Levitarum, vitæ scilicet, et pa- cis, et cæterorum quæ dicta sunt, perti- cis, et cæterorum quæ dicta sunt, perti- nentia ad officium Sacerdotis, « dicit nentia ad officium Sacerdotis, « dicit Dominus exercituum. » Confirmatio est Dominus exercituum. » Confirmatio est præteritorum, ut magis timeant. præteritorum, ut magis timeant.

Et subdit de pœna : Et subdit de pœna :

« Propter quod,» scilicet peccatum, « Propter quod,» scilicet peccatum, pet et ego, » æquus judex omnium, et pet et ego, » æquus judex omnium, et ponderator actuum humanorum, « dedi ponderator actuum humanorum, « dedi vos contemptibiles, » hoc est, vilificatos vos contemptibiles, » hoc est, vilificatos et projectos, « et humiles, » hoc est, ad et projectos, « et humiles, » hoc est, ad humum prostratos quasi conculcan- humum prostratos quasi conculcan- dos, « omnibus populis. » Daniel. III, dos, « omnibus populis. » Daniel. III, 37 Imminuti sumus plus quam omnes 37 Imminuti sumus plus quam omnes

633 633

gentes, sumusque humiles in universa gentes, sumusque humiles in universa terra hodie propter peccata nostra. terra hodie propter peccata nostra. « Sicut non servastis vias meas, » hoc « Sicut non servastis vias meas, » hoc est, præcepta legis. Ad Roman. 1, 28: est, præcepta legis. Ad Roman. 1, 28: Sicut non probaverunt Deum habere in Sicut non probaverunt Deum habere in notitia, tradidit illos Deus in reprobum notitia, tradidit illos Deus in reprobum

sensum. sensum.

In quo autem maxime hoc fecerunt, In quo autem maxime hoc fecerunt, subdit : « Et, » id est, quia « accepistis subdit : « Et, » id est, quia « accepistis faciem, » personarum scilicet, « in le- faciem, » personarum scilicet, « in le- ge, » ut scilicet justificaretis impium pro ge, » ut scilicet justificaretis impium pro muneribus, vel pro amicitia, vel pote- muneribus, vel pro amicitia, vel pote- state. Isa. v, 23: Qui justificatis impium state. Isa. v, 23: Qui justificatis impium pro muneribus, et justitiam justi aufer- pro muneribus, et justitiam justi aufer- tis ab eo. Jacob. II, 1: Fratres mei, noli- tis ab eo. Jacob. II, 1: Fratres mei, noli- te in personarum acceptione habere fidem te in personarum acceptione habere fidem Domini nostri Jesu Christi gloriæ. Et, Domini nostri Jesu Christi gloriæ. Et, post pauca, . 9: Si autem personas ac- post pauca, . 9: Si autem personas ac- cipitis, peccatum operamini, redarguti a cipitis, peccatum operamini, redarguti a lege quasi transgressores. Deuter. xvi, 19 lege quasi transgressores. Deuter. xvi, 19 et 20: Non accipies personam, nec mu- et 20: Non accipies personam, nec mu- nera: quia munera excæcant oculos sa- nera: quia munera excæcant oculos sa- pientium, et mutant verba justorum. pientium, et mutant verba justorum. Juste quod justum est, persequeris. Deu- Juste quod justum est, persequeris. Deu- ter. 1, 17: Ita parvum audietis ut ma- ter. 1, 17: Ita parvum audietis ut ma- gnum nec accipietis cujusquam perso- gnum nec accipietis cujusquam perso- nam, quia Dei judicium est. nam, quia Dei judicium est.

Et hujus peccati ostendit inconvenien- Et hujus peccati ostendit inconvenien- tiam, subdens: tiam, subdens:

« Numquid non pater unus,» supple, « Numquid non pater unus,» supple, est « omnium nostrum, » Abraham sci- est « omnium nostrum, » Abraham sci- licet? Quasi dicat: Sic. Joan. VIII, 33: licet? Quasi dicat: Sic. Joan. VIII, 33: Semen Abrahæ sumus. Isaiæ, LI, 2: At- Semen Abrahæ sumus. Isaiæ, LI, 2: At- tendite ad Abraham patrem vestrum, et tendite ad Abraham patrem vestrum, et ad Saram quæ peperit vos. « Numquid ad Saram quæ peperit vos. « Numquid non Deus unus creavit nos? » Quasi di- non Deus unus creavit nos? » Quasi di- cat: Sic. Isa. LXIV, 8: Opera manuum cat: Sic. Isa. LXIV, 8: Opera manuum tuarum omnes nos. Et ex quo estis com- tuarum omnes nos. Et ex quo estis com- pares quoad patrem carnalem, et quoad pares quoad patrem carnalem, et quoad patrem spiritualem Deum, « Quare er- patrem spiritualem Deum, « Quare er- go, hoc est, sine ratione, « despicit go, hoc est, sine ratione, « despicit unusquisque vestrum fratrem suum, » unusquisque vestrum fratrem suum, » Judæum scilicet, ut filiam suam uxorem Judæum scilicet, ut filiam suam uxorem ducere nolit propter paupertatem et af- ducere nolit propter paupertatem et af- flictionem captivitatis, et ducat filiam flictionem captivitatis, et ducat filiam Gentilis propter divitias et pulchritudi- Gentilis propter divitias et pulchritudi- nem, « violans,» in hoc scilicet, «pactum nem, « violans,» in hoc scilicet, «pactum

Judex per- Judex per- rationem rationem

sonarum sonarum

non habeat. non habeat.

10 10

nium deri- nium deri-

disparitas. disparitas.

634 634

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

patrum nostrorum. » Levitarum scilicet. patrum nostrorum. » Levitarum scilicet. Dispar enim cultus impedimentum ma- Dispar enim cultus impedimentum ma- Matrimo- trimonii est. Quod autem hoc factum sit, Matrimo- trimonii est. Quod autem hoc factum sit, m.it cultus expresse scribitur, I Esdræ, ix, 1 et seq., m.it cultus expresse scribitur, I Esdræ, ix, 1 et seq., et Nehem. seu II Esdræ, XIII, 23 et seq., et Nehem. seu II Esdræ, XIII, 23 et seq., et qualiter hoc Esdras et Nehemias et qualiter hoc Esdras et Nehemias correxerunt, propter quod etiam creditur correxerunt, propter quod etiam creditur Esdras Malachias esse: quia quod Esdras Esdras Malachias esse: quia quod Esdras correxit, Malachias similiter revocat ne correxit, Malachias similiter revocat ne fiat. Unde Hieronymus : « Sicut ex le- fiat. Unde Hieronymus : « Sicut ex le- «ctione Esdræ colligitur, reversi de Ba- «ctione Esdræ colligitur, reversi de Ba- «bylonia tam Principes et Sacerdotes «bylonia tam Principes et Sacerdotes « quam reliquus populus, uxores sui ge- « quam reliquus populus, uxores sui ge- << neris quæ paupertate et labore viæ in- << neris quæ paupertate et labore viæ in- «< firmitatem contraxerant, ejecerunt, et «< firmitatem contraxerant, ejecerunt, et «filiabus alienigenarum ætate vel divitiis «filiabus alienigenarum ætate vel divitiis << florentibus se copulaverunt. Unde (si- << florentibus se copulaverunt. Unde (si- «< cut dicitur Nehem. seu Il Esdræ, XIII, «< cut dicitur Nehem. seu Il Esdræ, XIII, «< 24: Filii eorum ex media parte loque- «< 24: Filii eorum ex media parte loque- « bantur Azotice, et nesciebant loqui Ju- « bantur Azotice, et nesciebant loqui Ju- « daice, et loquebantur juxta linguam « daice, et loquebantur juxta linguam populi et populi. » populi et populi. »

11 11

' '

« «

Quod peccatum exaggerans, subdit: Quod peccatum exaggerans, subdit: « Transgressus est Juda, » id est, hoc « Transgressus est Juda, » id est, hoc peccato contaminatur tribus Juda quæ peccato contaminatur tribus Juda quæ cum Sacerdotibus et Levitis reversa est cum Sacerdotibus et Levitis reversa est de Babylone, « et abominatio, » hoc est, de Babylone, « et abominatio, » hoc est, tam abominabile peccatum, « facta est tam abominabile peccatum, « facta est in Israel,» hoc est, in decem tribubus in Israel,» hoc est, in decem tribubus quoad illos qui cum duabus tribubus quoad illos qui cum duabus tribubus reversi sunt, « et in Jerusalem, » quoad reversi sunt, « et in Jerusalem, » quoad Sacerdotes qui in Jerusalem manentes Sacerdotes qui in Jerusalem manentes hoc fecerunt, et alios facere permiserunt hoc fecerunt, et alios facere permiserunt propter munera et acceptionem persona- propter munera et acceptionem persona- rum. Hieronymus : « Inter omnia pecca- rum. Hieronymus : « Inter omnia pecca- « ta Sacerdotum hoc maximum notatur, « ta Sacerdotum hoc maximum notatur, << quod non causas, sed personas consi- << quod non causas, sed personas consi- « derent, et despecto justo paupere in- « derent, et despecto justo paupere in- «justos divites honorent, » Et exponit «justos divites honorent, » Et exponit qualiter, subdens: « Quia contaminavit qualiter, subdens: « Quia contaminavit Judas, » hoc est, duæ tribus, et decem, Judas, » hoc est, duæ tribus, et decem, et Sacerdotes, « sanctificationem Domi- et Sacerdotes, « sanctificationem Domi- ni, » hoc est, sanctitatem matrimonii, ni, » hoc est, sanctitatem matrimonii, « quam dilexit, » scilicet Dominus, et ut « quam dilexit, » scilicet Dominus, et ut dilectam custodiri fecit, præcipiens ne du- dilectam custodiri fecit, præcipiens ne du-

"Vulg. habet, de tabernaculis. "Vulg. habet, de tabernaculis.

cerent filias alienigenarum, maxime Allo- cerent filias alienigenarum, maxime Allo- phylorum: quia illas vicinas habebant, ne phylorum: quia illas vicinas habebant, ne subverterent eos ad deos alienigenos. subverterent eos ad deos alienigenos. III Reg. xi, 2: Super quibus, scilicet alie- III Reg. xi, 2: Super quibus, scilicet alie- nigenis, dixit Dominus filiis Israel: Non nigenis, dixit Dominus filiis Israel: Non ingrediemini ad eas, neque de illis in- ingrediemini ad eas, neque de illis in- gredientur ad vestras: certissime enim gredientur ad vestras: certissime enim averterent corda vestra ut sequamini averterent corda vestra ut sequamini deos earum. Et hoc est quod sequitur : deos earum. Et hoc est quod sequitur : « Et habuit filiam dei alieni, » pro uxo- « Et habuit filiam dei alieni, » pro uxo- re scilicet, et hoc in periculum fidei : re scilicet, et hoc in periculum fidei : quia tales non commanent nisi in con- quia tales non commanent nisi in con- tumeliam Creatoris. tumeliam Creatoris.

« «

Et subdit poenam tanti peccati: Et subdit poenam tanti peccati:

« Disperdet Dominus virum qui fece- « Disperdet Dominus virum qui fece- rit hoc. » Virum dicit non mulierem: rit hoc. » Virum dicit non mulierem: quia numquam licuit mulieri habere quia numquam licuit mulieri habere plures viros, sed viro aliquando licuit. plures viros, sed viro aliquando licuit. « Magistrum, » hoc est, Sacerdotem, « Magistrum, » hoc est, Sacerdotem, et discipulum, » hoc est, subjectum et discipulum, » hoc est, subjectum « de tabernaculo Jacob. » Singulare po- « de tabernaculo Jacob. » Singulare po- nit pro plurali, hoc est, de omnibus ta-- nit pro plurali, hoc est, de omnibus ta-- bernaculis sive modis vivendi Ecclesiæ. bernaculis sive modis vivendi Ecclesiæ. I ad Corinth. v, 5: Judicavi tradere hu- I ad Corinth. v, 5: Judicavi tradere hu- jusmodi, scilicet hominem, Satanæ in jusmodi, scilicet hominem, Satanæ in interitum carnis, ut spiritus salvus sit interitum carnis, ut spiritus salvus sit in die Domini nostri Jesu Christi. Et hoc in die Domini nostri Jesu Christi. Et hoc est quod sequitur : « Et offerentem mu- est quod sequitur : « Et offerentem mu- nus Domino exercituum, » Sacerdotem nus Domino exercituum, » Sacerdotem scilicet disperdat Dominus. Hieronymus : scilicet disperdat Dominus. Hieronymus : « Sive sit Sacerdos, sive laicus, una ma- « Sive sit Sacerdos, sive laicus, una ma- «<ledictione ferientur, quia uno peccato «<ledictione ferientur, quia uno peccato « tenentur quod licet gravius sit in « tenentur quod licet gravius sit in << Sacerdote propter circumstantiam << Sacerdote propter circumstantiam « peccantis, est tamen commune in sub- « peccantis, est tamen commune in sub- << stantia. >> << stantia. >>

« Et hoc rursum fecistis. » Tangit « Et hoc rursum fecistis. » Tangit hic peccatum consequens ex primo, et hic peccatum consequens ex primo, et hoc exaggerat triplici ratione: primo, hoc exaggerat triplici ratione: primo, quia lacrymæ dimissarum faciunt non quia lacrymæ dimissarum faciunt non placabilem oblationem vel sacrificium. placabilem oblationem vel sacrificium. Secundo, quia dimittere uxorem contra Secundo, quia dimittere uxorem contra individuitatem est matrimonii. Tertio, individuitatem est matrimonii. Tertio,

12 12

18 18

IN CAP. II MALACHIE ENARRATIO. IN CAP. II MALACHIE ENARRATIO.

quia est contra bonum prolis suscipien- quia est contra bonum prolis suscipien- dæ et enutriendæ ad cultum Dei. Quar- dæ et enutriendæ ad cultum Dei. Quar- to, gratia hujus dicit in quo casu uxor to, gratia hujus dicit in quo casu uxor a thoro potest separari. a thoro potest separari.

« Et hoc,» supple, peccatum, « rur- « Et hoc,» supple, peccatum, « rur- sum fecistis, » peccatum peccato scilicet sum fecistis, » peccatum peccato scilicet addentes. I ad Thess. 11, 16: Ut impleant addentes. I ad Thess. 11, 16: Ut impleant peccata sua semper. Matth. xx, 32: peccata sua semper. Matth. xx, 32: Implete mensuram patrum vestrorum. Implete mensuram patrum vestrorum. * Operiebatis lacrymis altare Domini, » * Operiebatis lacrymis altare Domini, » hoc est, operiri fecistis. Et dicit in præ- hoc est, operiri fecistis. Et dicit in præ- terito imperfecto, ut notetur continuitas terito imperfecto, ut notetur continuitas actus ex, præterito in præsens. Quando actus ex, præterito in præsens. Quando enim dimissæ fuerunt uxores, ad altare enim dimissæ fuerunt uxores, ad altare Domini veniebant et ibi plorabant, et Domini veniebant et ibi plorabant, et contra dimittentes et contra Sacerdotes contra dimittentes et contra Sacerdotes qui hoc fieri posse judicabant, et sic al- qui hoc fieri posse judicabant, et sic al- tare Domini lacrymis replebant, ita quod tare Domini lacrymis replebant, ita quod locus in altari non esset exauditionis locus in altari non esset exauditionis Sacerdotum. Et propter hoc dicit, ope- Sacerdotum. Et propter hoc dicit, ope- riebatis. Quasi dicat: Ut nihil aliud ca- riebatis. Quasi dicat: Ut nihil aliud ca- pere posset. Eccli. xxxv, 16-18: Non pere posset. Eccli. xxxv, 16-18: Non accipiet Dominus personam in pauperem accipiet Dominus personam in pauperem (hoc est contra pauperem), et depreca- (hoc est contra pauperem), et depreca- eprecatio- tionem læsi exaudiet. Non despiciet pre- eprecatio- tionem læsi exaudiet. Non despiciet pre- Bus exau- ces pupilli: nec viduam, si effuderit lo- Bus exau- ces pupilli: nec viduam, si effuderit lo-

em læsi em læsi

dit. dit.

quelam gemitus. Nonne lacrymæ viduæ quelam gemitus. Nonne lacrymæ viduæ ad maxillam descendunt, et exclamatio ad maxillam descendunt, et exclamatio ejus super deducentem eas? A maxilla ejus super deducentem eas? A maxilla enim ascendunt usque ad cœlum, et enim ascendunt usque ad cœlum, et Dominus exauditor non delectabitur in Dominus exauditor non delectabitur in illis. Et hoc est quod sequitur: Fletu, illis. Et hoc est quod sequitur: Fletu, et mugitu. » Thren. 1, 22: Multi enim et mugitu. » Thren. 1, 22: Multi enim gemitus mei, et cor meum mærens. Psal. gemitus mei, et cor meum mærens. Psal. XXXVII, 9 Rugiebam a gemitu cordis XXXVII, 9 Rugiebam a gemitu cordis mei. « Ita ut non respiciam, » hoc est, mei. « Ita ut non respiciam, » hoc est, respicere debeam, « ultra ad sacrifi- respicere debeam, « ultra ad sacrifi- cium,» supple, per vos oblatum. Isa. cium,» supple, per vos oblatum. Isa. I, 13: Ne offeratis ultra sacrificium fru- I, 13: Ne offeratis ultra sacrificium fru- stra incensum abominatio est mihi. stra incensum abominatio est mihi. « Nec accipiam placabile quid de manu. « Nec accipiam placabile quid de manu. vestra. » Placabile dicitur ab actu pla- vestra. » Placabile dicitur ab actu pla- cationis talibus enim plus provocatur cationis talibus enim plus provocatur quam placetur. Isaiæ, 1, 15: Cum ex- quam placetur. Isaiæ, 1, 15: Cum ex- tenderitis manus vestras, avertam ocu- tenderitis manus vestras, avertam ocu- los meos a vobis: et cum multiplicave- los meos a vobis: et cum multiplicave- ritis orationes vestras, non exaudiam: ritis orationes vestras, non exaudiam: manus enim vestræ sanguine plenæ sunt. manus enim vestræ sanguine plenæ sunt.

« «

635 635

nexus indis- nexus indis-

« Et dixistis. » Ingrati enim et contu- 14 « Et dixistis. » Ingrati enim et contu- 14 macis est, peccatum non recognoscere: macis est, peccatum non recognoscere: « Quam ob causam ? » hoc est, propter « Quam ob causam ? » hoc est, propter quod peccatum? et respondet: « Quia Matrimonii quod peccatum? et respondet: « Quia Matrimonii Dominus,» in paradiso scilicet insti- solubilis. Dominus,» in paradiso scilicet insti- solubilis. tuens matrimonium, « testificatus est, » tuens matrimonium, « testificatus est, » verbo suo scilicet. Genes. 11, 24: Quam- verbo suo scilicet. Genes. 11, 24: Quam- obrem relinquet homo patrem suum et obrem relinquet homo patrem suum et matrem, et adhærebit uxori suæ: et erunt matrem, et adhærebit uxori suæ: et erunt duo in carne una. Idem, Matth. xix, duo in carne una. Idem, Matth. xix, 5 et 6, et adjungitur: Itaque jam non 5 et 6, et adjungitur: Itaque jam non sunt duo, sed una caro. Quod ergo Deus sunt duo, sed una caro. Quod ergo Deus conjunxit, homo non separet. Per hoc no- conjunxit, homo non separet. Per hoc no- tatur matrimonii individuitas, per quam tatur matrimonii individuitas, per quam uxor inseparabilis est a viro. « Inter te, uxor inseparabilis est a viro. « Inter te, et uxorem pubertatis tuæ, » id est quam et uxorem pubertatis tuæ, » id est quam primo in juventute tua duxisti. Jerem. primo in juventute tua duxisti. Jerem. 11, 4: Dux virginitatis meæ tu es. 11, 4: Dux virginitatis meæ tu es. Quam tu despexisti, » hoc est, ut de- Quam tu despexisti, » hoc est, ut de- spectam abjecisti. Ad Ephes. v. 25: Viri, spectam abjecisti. Ad Ephes. v. 25: Viri, diligite uxores vestras, sicut et Christus diligite uxores vestras, sicut et Christus dilexit Ecclesiam. Et exaggerat pecca- dilexit Ecclesiam. Et exaggerat pecca- tum, subdens: « Et hæc particeps tua, » tum, subdens: « Et hæc particeps tua, » supple, esse deberet. Tanta enim est in- supple, esse deberet. Tanta enim est in- dividuitas matrimonii, ut conjugibus om- dividuitas matrimonii, ut conjugibus om- nia faciat esse communia: aliter enim in- nia faciat esse communia: aliter enim in- dividuitas esse non potest. Et hoc nota- dividuitas esse non potest. Et hoc nota- tur, quando dicitur, Erunt duo in carne tur, quando dicitur, Erunt duo in carne una. Hæc enim caro una, proles est, in una. Hæc enim caro una, proles est, in qua ambo sexus sociantur, vir sicut for- qua ambo sexus sociantur, vir sicut for- mans, fœmina sicut formata. Et cum fa- mans, fœmina sicut formata. Et cum fa- milia domus et facultates ad prolem re- milia domus et facultates ad prolem re- ferantur sicut ad hæredem, etiam in his ferantur sicut ad hæredem, etiam in his debet esse individuitas. Et hoc est quod debet esse individuitas. Et hoc est quod sequitur: «Et uxor fœderis tui, » id est, sequitur: «Et uxor fœderis tui, » id est, uxorio affectu, et foedere matrimoniali uxorio affectu, et foedere matrimoniali conjuncta. Ad Ephes. v, 32: Sacramen- conjuncta. Ad Ephes. v, 32: Sacramen- tum hoc magnum est. Significat enim tum hoc magnum est. Significat enim beatificati et beatificantis spiritus indivi- beatificati et beatificantis spiritus indivi-