IN CAP. XIV ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. XIV ZACHARIÆ ENARRATIO.

mini : testimonium Israel ad confiten- mini : testimonium Israel ad confiten- dum nomini Domini. Isa. Lx, 12: Gens dum nomini Domini. Isa. Lx, 12: Gens et regnum quod non servierit tibi, peri- et regnum quod non servierit tibi, peri- bit et gentes solitudine vastabuntur. bit et gentes solitudine vastabuntur. « Ut adoret Regem, Dominum exerci- « Ut adoret Regem, Dominum exerci- tuum. » Joan. IV, 23: Veri adoratores tuum. » Joan. IV, 23: Veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate. adorabunt Patrem in spiritu et veritate. «< Non erit super eos imber, » Dominicæ «< Non erit super eos imber, » Dominicæ scilicet benedictionis. Amos, IV, 7: Plui scilicet benedictionis. Amos, IV, 7: Plui super unam civitatem, et super alteram super unam civitatem, et super alteram civitatem non plui. Isa. v, 6: Nubibus civitatem non plui. Isa. v, 6: Nubibus mandabo ne pluant super eam imbrem. mandabo ne pluant super eam imbrem.

: :

« Quod et si familia Ægypti non as- « Quod et si familia Ægypti non as- cenderit. » Ægyptum specialiter nominat cenderit. » Ægyptum specialiter nominat et non alias gentes: quia Ægyptus mæ- et non alias gentes: quia Ægyptus mæ- ror vel tenebræ interpretatur, et ex mœ- ror vel tenebræ interpretatur, et ex mœ- rore significat peccantes ex infirmitate, rore significat peccantes ex infirmitate, ex tenebris autem peccantes ex ignoran- ex tenebris autem peccantes ex ignoran- tia ut ergo sciatur quod tales non excu- tia ut ergo sciatur quod tales non excu- santur ad minus a toto, propter hoc po- santur ad minus a toto, propter hoc po- nit Ægyptum. « Et non venerit, » supple, nit Ægyptum. « Et non venerit, » supple, ad adorandum, « nec super eos erit, » ad adorandum, « nec super eos erit, » supple, imber. Aggæi, 1, 10: Propter supple, imber. Aggæi, 1, 10: Propter hoc super vos prohibiti sunt cæli ne da- hoc super vos prohibiti sunt cæli ne da- rent rorem. « Sed erit ruina, » talium rent rorem. « Sed erit ruina, » talium ·scilicet, « qua percutiet Dominus omnes ·scilicet, « qua percutiet Dominus omnes gentes. » Isa. xix, 4: Tradam Ægyptum gentes. » Isa. xix, 4: Tradam Ægyptum in manu dominorum crudelium. « Quæ in manu dominorum crudelium. « Quæ non ascenderint ad celebrandam festivi- non ascenderint ad celebrandam festivi- tatem tabernaculorum. » Tales enim do- tatem tabernaculorum. » Tales enim do- mum patriam quærunt in terra, et de mum patriam quærunt in terra, et de coelesti patria non curant. Isa. xxiv, coelesti patria non curant. Isa. xxiv, Formido, et fovea, et laqueus super te, Formido, et fovea, et laqueus super te, qui habitator es terræ. Jerem. xvii, 13 : qui habitator es terræ. Jerem. xvii, 13 : Recedentes a te in terra scribentur. Recedentes a te in terra scribentur.

17: 17:

« Hoc erit peccatum Ægypti, » hoc « Hoc erit peccatum Ægypti, » hoc est, reputabitur in peccatum his qui est, reputabitur in peccatum his qui peccant ex infirmitate vel ignorantia. peccant ex infirmitate vel ignorantia.

Deuter. xxxII, 5: Peccaverunt ei, et non Deuter. xxxII, 5: Peccaverunt ei, et non filii ejus in sordibus. « Et hoc peccatum filii ejus in sordibus. « Et hoc peccatum omnium gentium. » Ad Roman. 111, 23 : omnium gentium. » Ad Roman. 111, 23 : Omnes peccaverunt, et egent gloria Dei. Omnes peccaverunt, et egent gloria Dei. « Quæ non ascenderint ad celebrandam « Quæ non ascenderint ad celebrandam festivitatem tabernaculorum. » Nahum, festivitatem tabernaculorum. » Nahum, I, 15 Celebra, Juda, festivitates tuas. I, 15 Celebra, Juda, festivitates tuas.

611 611

Psal. Lxxv, 11: Reliquiæ cogitationis Psal. Lxxv, 11: Reliquiæ cogitationis diem festum agent tibi. diem festum agent tibi.

Et subdit de cultu : Et subdit de cultu :

20 20

mysticum. mysticum.

« In die illa, » clarente scilicet gratia, Frænum « In die illa, » clarente scilicet gratia, Frænum « erit quod super frænum equi est. » « erit quod super frænum equi est. » Equus præcipitem concupiscentiam si- Equus præcipitem concupiscentiam si- gnificat, frænum autem continentiam gnificat, frænum autem continentiam rationis. Isa. XLVIII, 9: Laude mea in- rationis. Isa. XLVIII, 9: Laude mea in- frænabo te, ne intereas. Psal. xxxi, 9 : In frænabo te, ne intereas. Psal. xxxi, 9 : In camo et fræno maxillas eorum constrin- camo et fræno maxillas eorum constrin- ge, qui non approximant ad te. « San- ge, qui non approximant ad te. « San- ctum Domino, » id est, sanctificatum et ctum Domino, » id est, sanctificatum et oblatum. Hieronymus : « Decor phalera- oblatum. Hieronymus : « Decor phalera- «rum ad cultum Dei referendus est. >> «rum ad cultum Dei referendus est. >> Idem in originali : « Exposuit hoc qui- Idem in originali : « Exposuit hoc qui- << dam de clavis Dominicæ crucis, e qui- << dam de clavis Dominicæ crucis, e qui- « bus Constantinus Augustus frænos « bus Constantinus Augustus frænos «< equo suo fecerit, eosque sanctum Do- «< equo suo fecerit, eosque sanctum Do- « mini vocari. » Et infert, reprobando « mini vocari. » Et infert, reprobando hoc «Audivi quidem rem pio sensu hoc «Audivi quidem rem pio sensu « dictam, sed ridiculam. » « Et erunt « dictam, sed ridiculam. » « Et erunt lebetes, » quæ significant corda ferventia lebetes, » quæ significant corda ferventia charitate « in domo Domini, » supple, charitate « in domo Domini, » supple, existentes, « quasi phialæ, » mutatæ existentes, « quasi phialæ, » mutatæ scilicet de nigro adusto in lucem phiala- scilicet de nigro adusto in lucem phiala- rum sive lampadarum, sicut de Maria rum sive lampadarum, sicut de Maria Magdalena cantatur, quod fit ex lebete Magdalena cantatur, quod fit ex lebete phiala. Cantic. vIII, 6: Lampades ejus phiala. Cantic. vIII, 6: Lampades ejus lampades ignis atque flammarum. « Co- lampades ignis atque flammarum. « Co- ram altari, » quod Dominum Jesum ram altari, » quod Dominum Jesum Christum significat. Isaiæ, xix, 19: Erit Christum significat. Isaiæ, xix, 19: Erit altare Domini in medio terræ Ægypti, et altare Domini in medio terræ Ægypti, et titulus Domini juxta terminum ejus. titulus Domini juxta terminum ejus.

« Et erit omnis lebes in Jerusalem, » « Et erit omnis lebes in Jerusalem, » hoc est, omnis generis: et significat cor- hoc est, omnis generis: et significat cor- da Doctorum et Sacerdotum omnia ge- da Doctorum et Sacerdotum omnia ge- nera cruditatum peccatorum ad gustum nera cruditatum peccatorum ad gustum salutarem decoquentia. 1 Reg. n, 16: salutarem decoquentia. 1 Reg. n, 16: Incendatur primum juxta morem hodie Incendatur primum juxta morem hodie adeps, et tolle tibi quantumcumque de- adeps, et tolle tibi quantumcumque de- siderat anima tua. « Et in Juda, » hoc siderat anima tua. « Et in Juda, » hoc est, confitens Deo et glorificans eum, est, confitens Deo et glorificans eum, « sanctificatus Domino exercituum, » « sanctificatus Domino exercituum, » supple, erit. Psal. cxIII, 2 : Facta est supple, erit. Psal. cxIII, 2 : Facta est Judæa sanotificatio ejus. Lucæ, 1, 75: Judæa sanotificatio ejus. Lucæ, 1, 75:

21 21

612 612

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

In sanctitate, et justitia coram ipso. In sanctitate, et justitia coram ipso. « Et venient omnes immolantes,» id est, « Et venient omnes immolantes,» id est, immolare volentes. Ad Roman. XII, 1: immolare volentes. Ad Roman. XII, 1: Obsecro itaque vos, fratres, per miseri- Obsecro itaque vos, fratres, per miseri- cordiam Dei, ut exhibeatis corpora ve- cordiam Dei, ut exhibeatis corpora ve- stra hostiam viventem, sanctam, Deo pla- stra hostiam viventem, sanctam, Deo pla- centem. Psal. xxv1, 6: Circuivi, et immo- centem. Psal. xxv1, 6: Circuivi, et immo- lavi in tabernaculo ejus hostiam vocife- lavi in tabernaculo ejus hostiam vocife- rationis. «Et sument ex eis, » lebetibus rationis. «Et sument ex eis, » lebetibus scilicet. Quilibet enim venit ad suum scilicet. Quilibet enim venit ad suum Confessorem. « Et coquent in eis, » ut Confessorem. « Et coquent in eis, » ut scilicet cruditatem peccati amittat per scilicet cruditatem peccati amittat per calorem pœnitentiæ et charitatis. Psal. calorem pœnitentiæ et charitatis. Psal. XXXVIII, 4 Concaluit cor meum intra XXXVIII, 4 Concaluit cor meum intra me, et in meditatione mea exardescet me, et in meditatione mea exardescet

ten ten

ignis. « Et non erit mercator ultra. » ignis. « Et non erit mercator ultra. » Expulit Dominus vendentes et ementes Expulit Dominus vendentes et ementes de templo. « In domo Domini exerci- de templo. « In domo Domini exerci- tuum. » Mercator dicitur vel hypocrita tuum. » Mercator dicitur vel hypocrita qui pro laude vendit, vel simoniacus, qui pro laude vendit, vel simoniacus, vel ad litteram negotiator. << In die illo,» vel ad litteram negotiator. << In die illo,» lucente scilicet. Chrysostomus : « Qui Mor lucente scilicet. Chrysostomus : « Qui Mor « mercator est, expellatur ab Ecclesia, promi « mercator est, expellatur ab Ecclesia, promi << scriptum est enim : Quoniam non co- << scriptum est enim : Quoniam non co- « gnovi negotiationem 2. » Joan. n, 16: « gnovi negotiationem 2. » Joan. n, 16: Auferte ista hinc, et nolite facere do- Auferte ista hinc, et nolite facere do- mum Patris mei domum negotiationis. mum Patris mei domum negotiationis. Jerem. VII, Jerem. VII, 11 Numquid spelunca la- 11 Numquid spelunca la- tronum facta est domus ista, in qua in- tronum facta est domus ista, in qua in- vocatum est nomen meum? vocatum est nomen meum?

Tup Tup

1 Cf. Joan. II, 15; Matth. xx1, 12. 1 Cf. Joan. II, 15; Matth. xx1, 12.

2 Vulg. habet, Psal. Lxx, 15 Quoniam non 2 Vulg. habet, Psal. Lxx, 15 Quoniam non cognovi litteraturam: sed uti vidimus in com- cognovi litteraturam: sed uti vidimus in com- mentario super hoc Psalmo, Tomo XVI hujusce mentario super hoc Psalmo, Tomo XVI hujusce

editionis, codices Septuaginta, Vatic. et Alex. editionis, codices Septuaginta, Vatic. et Alex. habent : οὐκ ἔγνων πραγματείας. Psal. Rom. habent : οὐκ ἔγνων πραγματείας. Psal. Rom. << Non cognovi negotiationes ». << Non cognovi negotiationes ».

INDEX INDEX

IN ZACHARIAM PROPHETAM IN ZACHARIAM PROPHETAM

Prologus D. Hieronymi. Prologus D. Hieronymi.

Explanatio prologi. Explanatio prologi.

CAPUT I. CAPUT I.

517 517

518 518

520 520

II. II.

530 530

III. III.

535 535

IV. IV.

540 540

V. V.

545 545

VI. VI.

550 550

VII. VII.

555 555

VIII. VIII.

560 560

IX. IX.

568 568

✗. ✗.

577 577

XI. XI.

583 583

XII. XII.

591 591

XIII. XIII.

598 598

XJV. XJV.

603 603

D. ALBERTI MAGNI, D. ALBERTI MAGNI,

EPISCOPI RATISBONENSIS, EPISCOPI RATISBONENSIS,

DOCTRINA TOTO ORBE CELEBERRIMI, DOCTRINA TOTO ORBE CELEBERRIMI,

ORDINIS PRÆDICATORUM, ORDINIS PRÆDICATORUM,

IN MALACHIAM PROPHETAM ENARRATIO. IN MALACHIAM PROPHETAM ENARRATIO.

Prologus divi Hieronymi in Malachiam prophetam. Prologus divi Hieronymi in Malachiam prophetam.

Deus per Moysen populo Israel præceperat, sacerdotes tabernaculi sui Deus per Moysen populo Israel præceperat, sacerdotes tabernaculi sui omni corporali vitio liberos, hostias omni vitio vacuas sibi offerre'. Qui- omni corporali vitio liberos, hostias omni vitio vacuas sibi offerre'. Qui- bus legem suam ad regendum populum ob hoc dederat, ut per sacrificio- bus legem suam ad regendum populum ob hoc dederat, ut per sacrificio- rum oblationem, internuntii Dei et hominum facti, populum præceptis cœ- rum oblationem, internuntii Dei et hominum facti, populum præceptis cœ- lestibus facerent obedire. Unde sacerdotes Angelos Dei esse hoc in loco lestibus facerent obedire. Unde sacerdotes Angelos Dei esse hoc in loco Scriptura testatur. Sed quia tanti muneris gratiam contemnentes, supra- Scriptura testatur. Sed quia tanti muneris gratiam contemnentes, supra- dictus populus ac sacerdotes sacrificia vitio deturpata ipsi criminibus at- dictus populus ac sacerdotes sacrificia vitio deturpata ipsi criminibus at- que impietatibus maculati Deo offerre cœperunt. que impietatibus maculati Deo offerre cœperunt.

Ideo per Malachiam prophetam Deus populum suum Israel increpans, Ideo per Malachiam prophetam Deus populum suum Israel increpans, ait Dilexi vos, dicit Dominus, et dixistis: In quo dilexisti nos? Nonne ait Dilexi vos, dicit Dominus, et dixistis: In quo dilexisti nos? Nonne frater erat Esau Jacob, dicit Dominus: et dilexi Jacob: Esau autem odio frater erat Esau Jacob, dicit Dominus: et dilexi Jacob: Esau autem odio habui³ ? Esau autem fratrem Jacob non iniqua aut spontanea voluntate habui³ ? Esau autem fratrem Jacob non iniqua aut spontanea voluntate odio habitum a Deo, vel sine meriti gratia Jacob dilectum, manifestum odio habitum a Deo, vel sine meriti gratia Jacob dilectum, manifestum est cum secundum præscientiam suam Esau quidem effusionem frater- est cum secundum præscientiam suam Esau quidem effusionem frater- ni sanguinis concupiscere, Jacob autem in sui cognitione observandam ni sanguinis concupiscere, Jacob autem in sui cognitione observandam legem desiderare cognosceret. Cujus rei gratia, supradicto usus legem desiderare cognosceret. Cujus rei gratia, supradicto usus est exem- est exem- plo, dicens: Dilexi Jacob, Esau autem odio habui. Quamvis ex operibus plo, dicens: Dilexi Jacob, Esau autem odio habui. Quamvis ex operibus memoratorum (quorum liber Geneseos* meminit) in quo unusquisque eo- memoratorum (quorum liber Geneseos* meminit) in quo unusquisque eo- rum futurus erat proposito, manifeste constaret, ut scriptum est: Creve- rum futurus erat proposito, manifeste constaret, ut scriptum est: Creve- runt pueri et erat Esau homo agrestis, sciens venari: Jacob autem ho- runt pueri et erat Esau homo agrestis, sciens venari: Jacob autem ho- mo simplex, manens in tabernaculo *. mo simplex, manens in tabernaculo *.

Nam reliqua quæ lectione comprehensa sunt, prævaricationem populi Nam reliqua quæ lectione comprehensa sunt, prævaricationem populi Israel in observandis sacrificiis Dei, increpationemque in eumdem, quod Israel in observandis sacrificiis Dei, increpationemque in eumdem, quod deos alienos coluerit, significant. deos alienos coluerit, significant.

1 Levit. XXI et XXII. 1 Levit. XXI et XXII.

* Zachar. II, 7. * Zachar. II, 7.

3 Malach. 1, 2 et 3. 3 Malach. 1, 2 et 3.

* Genes. XXV. * Genes. XXV.

5 Vulg. habet, Genes. xxv, 27: Quibus adultis, factus est Esaü vir gnarus venandi, et homo agri- 5 Vulg. habet, Genes. xxv, 27: Quibus adultis, factus est Esaü vir gnarus venandi, et homo agri- cola: Jacob autem vir simplex habitabat in tabernaculis. cola: Jacob autem vir simplex habitabat in tabernaculis.

616 616

PROLOGI DIVI PROLOGI DIVI

D ALB. MAG. ORD. PRÆD. D ALB. MAG. ORD. PRÆD.

HIERONYMI IN MALACHIAM HIERONYMI IN MALACHIAM PROPHETAM EXPLANATIO. PROPHETAM EXPLANATIO.

<< Deus per Moysen. » Hieronymus in << Deus per Moysen. » Hieronymus in hoc Prologo duo facit, scilicet tangit cau- hoc Prologo duo facit, scilicet tangit cau- sam suscepti operis, et materiam, ibi, sam suscepti operis, et materiam, ibi, « Nam reliqua quæ lectione comprehen- « Nam reliqua quæ lectione comprehen-

« sa sunt. » « sa sunt. »

In prima duo sunt, scilicet causa, et In prima duo sunt, scilicet causa, et susceptum opus, ibi, « Ideo per Mala- susceptum opus, ibi, « Ideo per Mala- chiam. » chiam. »

In prima duo sunt, unum scilicet per In prima duo sunt, unum scilicet per se, et alterum ex incidenti. se, et alterum ex incidenti.

« Deus per Moysen, » tamquam scili- « Deus per Moysen, » tamquam scili- cet per ministrum, « populo Israeli præ- cet per ministrum, « populo Israeli præ- ceperat, »Levit. XXI et XXII, « Sacerdo- ceperat, »Levit. XXI et XXII, « Sacerdo- tes tabernaculi sui, » id est, tabernaculo tes tabernaculi sui, » id est, tabernaculo suo deservientes, « omni corporali vitio suo deservientes, « omni corporali vitio liberos, » scilicet quod nec longo nec liberos, » scilicet quod nec longo nec torto naso sint, nec claudi nec cæci, vel torto naso sint, nec claudi nec cæci, vel abscissi, vel attritis testiculis, sicut dici- abscissi, vel attritis testiculis, sicut dici- tur, Deut.xxxIII, 1, « hostias æque omni tur, Deut.xxxIII, 1, « hostias æque omni vitio vacuas,» id est, liberas, hoc est, vitio vacuas,» id est, liberas, hoc est, non macrum, non claudum, nec cæcum, non macrum, non claudum, nec cæcum, nec debile, «< sibi offerre. » Eccli. xxxvIII, nec debile, «< sibi offerre. » Eccli. xxxvIII, 11 Impingua oblationem. Psal. Lxv, 11 Impingua oblationem. Psal. Lxv, 15: Holocausta medullata offeram tibi. 15: Holocausta medullata offeram tibi. Genes. IV, 4 Abel obtulit de primoge- Genes. IV, 4 Abel obtulit de primoge- nitis gregis sui, et de adipibus eorum, nitis gregis sui, et de adipibus eorum,

etc. etc.

«< Quibus, » Sacerdotibus, « legem «< Quibus, » Sacerdotibus, « legem suam,» præcipue quantum ad cultum tem- suam,» præcipue quantum ad cultum tem- pli, « ad regendum populum, » secun- pli, « ad regendum populum, » secun- dum formam legis scilicet, « ob hoc de- dum formam legis scilicet, « ob hoc de- derat, id est, illa intentione, « ut per derat, id est, illa intentione, « ut per sacrificiorum oblationem » scilicet, qui- sacrificiorum oblationem » scilicet, qui- Sacerdos bus purificaretur populus et placaretur Sacerdos bus purificaretur populus et placaretur pui inter- Deus, « internuntii Dei et hominum fa- pui inter- Deus, « internuntii Dei et hominum fa-

Dei et po- Dei et po-

nuntius. cti, » vota scilicet populi Deo offerentes, nuntius. cti, » vota scilicet populi Deo offerentes,

et propitiationem Dei populo renuntian- et propitiationem Dei populo renuntian- tes. Deuter. v, 5: Ego sequester et me- tes. Deuter. v, 5: Ego sequester et me- dius fui inter Dominum et vos in tem- dius fui inter Dominum et vos in tem- pore illo, ut annuntiarem vobis verba pore illo, ut annuntiarem vobis verba

* Zachar. II, 7. * Zachar. II, 7.

ejus. Exod. XVIII, 19 et 20: Esto tu po- ejus. Exod. XVIII, 19 et 20: Esto tu po- pulo in his quæ ad Deum pertinent, ut pulo in his quæ ad Deum pertinent, ut referas quæ dicuntur ad eum: ostendas- referas quæ dicuntur ad eum: ostendas- que populo cæremonias, et ritum colen- que populo cæremonias, et ritum colen- di, viamque per quam ingredi debeant, di, viamque per quam ingredi debeant, et opus quod facere debeant. Et hoc est et opus quod facere debeant. Et hoc est quod sequitur : Populum præceptis quod sequitur : Populum præceptis cœlestibus facerent obedire. » I ad Co- cœlestibus facerent obedire. » I ad Co- rinth. XI, rinth. XI, 1 Imitatores mei estote, sicut 1 Imitatores mei estote, sicut et ego Christi. Ad Hebr. x, 17: Obedi- et ego Christi. Ad Hebr. x, 17: Obedi- te præpositis vestris, et subjacete eis. te præpositis vestris, et subjacete eis. Ipsi enim pervigilant, quasi rationem Ipsi enim pervigilant, quasi rationem pro animabus vestris reddituri. pro animabus vestris reddituri.

" "

« Unde, » hoc est, propter quam simi- « Unde, » hoc est, propter quam simi- litudinem, «< Sacerdotes Angelos Dei esse litudinem, «< Sacerdotes Angelos Dei esse hoc loco Scriptura testatur 1. » Et accipit hoc loco Scriptura testatur 1. » Et accipit similitudinem, Genes. xxvi, 12 et seq., similitudinem, Genes. xxvi, 12 et seq., ubi inter Dominum innixum scalæ desu- ubi inter Dominum innixum scalæ desu- per, Angeli descendentes propitiationem per, Angeli descendentes propitiationem Domini ad Jacob deferebant, et Angeli Domini ad Jacob deferebant, et Angeli ascendentes vota Jacob ad Deum refere- ascendentes vota Jacob ad Deum refere- bant: quod adhuc officium est Sacerdo- bant: quod adhuc officium est Sacerdo- tum. Joan. 1, 51: Videbitis cœlum aper- tum. Joan. 1, 51: Videbitis cœlum aper- tum, et Angelos Dei ascendentes et de- tum, et Angelos Dei ascendentes et de- scendentes super Filium hominis. scendentes super Filium hominis.

Et subdit de ingratitudine quasi ex in- Et subdit de ingratitudine quasi ex in- cidenti, ut melius intelligatur causa sus- cidenti, ut melius intelligatur causa sus- cepti operis : cepti operis :

« Sed quia tanti muneris gratiam, » « Sed quia tanti muneris gratiam, » supple, gratis sibi datam, « contemnen- supple, gratis sibi datam, « contemnen- tes, »ipsi scilicet Sacerdotes ad minus tes, »ipsi scilicet Sacerdotes ad minus habituali contemptu, qui peccato con- habituali contemptu, qui peccato con- junctus est, « supradictus populus ac Sa- junctus est, « supradictus populus ac Sa- cerdotes » utrique enim ingrati fuerunt. cerdotes » utrique enim ingrati fuerunt. Sapient. XVI, 29: Ingrati spes tamquam Sapient. XVI, 29: Ingrati spes tamquam hibernalis glacies tabescet, et disperiet hibernalis glacies tabescet, et disperiet tamquam aqua supervacua. Eccli. xxix, tamquam aqua supervacua. Eccli. xxix, 22: Ingratus sensu derelinquet liberan- 22: Ingratus sensu derelinquet liberan- tem se. « Sacrificia vitio deturpata, » tem se. « Sacrificia vitio deturpata, » corporali scilicet, claudum vel macrum corporali scilicet, claudum vel macrum vel debile offerentes. Malach. 1, 14: Ma- vel debile offerentes. Malach. 1, 14: Ma- ledictus dolosus, qui habet in grege suo ledictus dolosus, qui habet in grege suo masculum, et votum faciens, immolat masculum, et votum faciens, immolat debile Domino. « Ipsi, » scilicet Sacer- debile Domino. « Ipsi, » scilicet Sacer- dotes offerentes, « criminibus atque im- dotes offerentes, « criminibus atque im- pietatibus maculati. » Crimina sunt pec- pietatibus maculati. » Crimina sunt pec- cata majora, accusatione scilicet digna in cata majora, accusatione scilicet digna in

Crimen Crimen

PROLOGI D. HIERONYMI IN MALACHIAM EXPLANATIO. PROLOGI D. HIERONYMI IN MALACHIAM EXPLANATIO.

judicio. Impietates autem dicuntur hic judicio. Impietates autem dicuntur hic communia peccata contra legem Dei fa- communia peccata contra legem Dei fa- cta. Macula vero dicitur contagiosa tur- cta. Macula vero dicitur contagiosa tur- pitudo, ex peccato adhærens animæ. Et pitudo, ex peccato adhærens animæ. Et tales esse Sacerdotes, contra præceptum tales esse Sacerdotes, contra præceptum Dei est. Levit. xx11, 9: Custodiant Sa- Dei est. Levit. xx11, 9: Custodiant Sa- cerdotes præcepta mea, ut non subja- cerdotes præcepta mea, ut non subja- ceant peccato, et moriantur in Sanctuario, ceant peccato, et moriantur in Sanctuario, cum polluerint illud. « Deo offerre cœ- cum polluerint illud. « Deo offerre cœ- perunt, » supple, sic maculati. Malach. perunt, » supple, sic maculati. Malach. I, 10: Non est mihi voluntas in vobis, I, 10: Non est mihi voluntas in vobis, dicit Dominus exercituum: et munus non dicit Dominus exercituum: et munus non suscipiam de manu vestra. suscipiam de manu vestra.

: :

617 617

net in odio et in ira. Ad Ephes. II, 3: net in odio et in ira. Ad Ephes. II, 3: Omnes eramus natura filii iræ. Et hoc Omnes eramus natura filii iræ. Et hoc Hieronymus nititur explanare, subdens : Hieronymus nititur explanare, subdens :

natio Dei natio Dei

« Esau autem fratrem Jacob, » et ex « Esau autem fratrem Jacob, » et ex hoc, supple, æqualiter diligibilem, << non hoc, supple, æqualiter diligibilem, << non iniqua, sed spontanea voluntate odio ha- iniqua, sed spontanea voluntate odio ha- bitum a Deo, » probatur ex hoc dicto bitum a Deo, » probatur ex hoc dicto Apostoli, ad Roman. ix, 11 et seq. Cum Prædesti- Apostoli, ad Roman. ix, 11 et seq. Cum Prædesti- enim nondum nati fuissent, aut aliquid gratuita. enim nondum nati fuissent, aut aliquid gratuita. boni egissent, aut mali, (ut secundum boni egissent, aut mali, (ut secundum electionem, propositum Dei maneret.) electionem, propositum Dei maneret.) Non ex operibus, sed ex vocante dictum Non ex operibus, sed ex vocante dictum est ei quia major serviet minori. Et est ei quia major serviet minori. Et hoc similiter ostendit ab altera parte, hoc similiter ostendit ab altera parte, subdens: « Vel sine meriti gratia, » quo subdens: « Vel sine meriti gratia, » quo scilicet hoc meruisset, « Jacob dile- scilicet hoc meruisset, « Jacob dile- ctum,» supple, fuisse, « manifestum est, » ctum,» supple, fuisse, « manifestum est, » ex eodem scilicet Apostoli verbo. Nihil ex eodem scilicet Apostoli verbo. Nihil enim egerant nec boni nec mali, qui nec enim egerant nec boni nec mali, qui nec nati fuerant et ideo nec propter meri- nati fuerant et ideo nec propter meri- tum boni Jacob elegit, nec propter meri- tum boni Jacob elegit, nec propter meri- tum mali Esau reprobavit, sed spontanea tum mali Esau reprobavit, sed spontanea voluntate. voluntate.

« Cum, » id est, quamvis « secundum « Cum, » id est, quamvis « secundum præscientiam suam, » Dei scilicet, qua præscientiam suam, » Dei scilicet, qua omnia prævidet antequam fiant bona et omnia prævidet antequam fiant bona et mala, licet causet bona et non mala, mala, licet causet bona et non mala, «< Esau quidem,» supple, prævideret « ef- «< Esau quidem,» supple, prævideret « ef- fusionem sanguinis fraterni concupisce- fusionem sanguinis fraterni concupisce- re, » hoc est, concupisciturum. Genes. re, » hoc est, concupisciturum. Genes. 41 Dixit Esau in corde suo: Ve- 41 Dixit Esau in corde suo: Ve-

« Ideo. » Tangit operis susceptionem. « Ideo. » Tangit operis susceptionem. «Per Malachiam Prophetam, » quem sci- «Per Malachiam Prophetam, » quem sci- licet ad hoc suscitavit, « Deus populum licet ad hoc suscitavit, « Deus populum Israel increpans, ut scilicet a peccato Israel increpans, ut scilicet a peccato averteret. II ad Timoth. Iv, 2: Argue, averteret. II ad Timoth. Iv, 2: Argue, obsecra, increpa in omni patientia, et obsecra, increpa in omni patientia, et doctrina. « Ait: »Malach. 1, 2: « Dile- doctrina. « Ait: »Malach. 1, 2: « Dile- xi vos, dicit Dominus, » gratuita scilicet xi vos, dicit Dominus, » gratuita scilicet dilectione. Jerem. xxx1, 3: In charitate dilectione. Jerem. xxx1, 3: In charitate perpetua dilexi te : ideo attraxi te, mise- perpetua dilexi te : ideo attraxi te, mise- rans. « Et dixistis,» tamquam scilicet rans. « Et dixistis,» tamquam scilicet ingrati et immemores beneficiorum meo- ingrati et immemores beneficiorum meo- rum: « In quo dilexisti nos? » Eccli. rum: « In quo dilexisti nos? » Eccli. XXIX, 6 Loquitur verba tædii, et mur- XXIX, 6 Loquitur verba tædii, et mur- murationum. Et post pauca, y. 9: Pro murationum. Et post pauca, y. 9: Pro honore et beneficio reddet illi contume- honore et beneficio reddet illi contume- liam. liam. Et subdit qualiter gratis dilexit, quasi niet dies luctus patris mei, et occidam Et subdit qualiter gratis dilexit, quasi niet dies luctus patris mei, et occidam respondens ingratis : respondens ingratis : Jacob, fratrem meum. « Jacob autem, » Jacob, fratrem meum. « Jacob autem, » supple, in futurum, « in sui cognitione, >> supple, in futurum, « in sui cognitione, >> qua scilicet Deum cognosceret benepla- qua scilicet Deum cognosceret benepla- citi cognitione, « observandam legem, » citi cognitione, « observandam legem, » hoc est, propter servandam legem, «< de- hoc est, propter servandam legem, «< de- siderare, » id est, desideraturum, « cog- siderare, » id est, desideraturum, « cog- nosceret. » Et est sensus: Quamvis ma- nosceret. » Et est sensus: Quamvis ma- la in uno prævideret, et bona in altero : la in uno prævideret, et bona in altero : non tamen propter illa bona alterum non tamen propter illa bona alterum elegit, vel propter ista mala alterum re- elegit, vel propter ista mala alterum re- probavit, sed æterna et gratuita dilectio- probavit, sed æterna et gratuita dilectio- ne elegit Jacob. I Joan. iv, 19: Nos er- ne elegit Jacob. I Joan. iv, 19: Nos er- go diligamus Deum, quoniam Deus prior go diligamus Deum, quoniam Deus prior dilexit nos. Temporale enim non potest Temporale dilexit nos. Temporale enim non potest Temporale esse causa æterni, et injustum esset quod esse causa æterni, et injustum esset quod

« Nonne frater erat Esau Jacob, dicit « Nonne frater erat Esau Jacob, dicit Dominus?» et sic, supple, nec ex utero Dominus?» et sic, supple, nec ex utero materno nec ex semine paterno habuit materno nec ex semine paterno habuit Jacob, quod eum Deus præ Esau dilige- Jacob, quod eum Deus præ Esau dilige- ret: oportuit ergo quod gratuita dile- ret: oportuit ergo quod gratuita dile- ctione diligeret eum. Et hoc est : « Et di- ctione diligeret eum. Et hoc est : « Et di- lexi Jacob. » Osee, xiv, 5: Diligam eos lexi Jacob. » Osee, xiv, 5: Diligam eos spontanee, quia aversus est furor meus spontanee, quia aversus est furor meus ab eis. « Esau autem odio habui. » Non ab eis. « Esau autem odio habui. » Non dicitur hic odium inimicitiæ inveteratio, dicitur hic odium inimicitiæ inveteratio, vel ira positive, sed privatio gratuitæ di- vel ira positive, sed privatio gratuitæ di- lectionis. Quicumque enim de massa per- lectionis. Quicumque enim de massa per- ditionis quam Deus odio habet, non eli- ditionis quam Deus odio habet, non eli- gitur, et separatur per dilectionem, ma- gitur, et separatur per dilectionem, ma-

1 Cf. Genes. xxv, 23. 1 Cf. Genes. xxv, 23.

XXVII, XXVII,

nequit esse nequit esse

causa causa æterni. æterni.

618 618

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

propter mala quæ non sunt nec fuerunt, propter mala quæ non sunt nec fuerunt, sed tantum possibilia sunt in futurum, sed tantum possibilia sunt in futurum, aliquis reprobaretur. aliquis reprobaretur.

" "

: :

Cujus rei gratia. » Subinfert quod Cujus rei gratia. » Subinfert quod ex tali necessitate suscepit opus prophe- ex tali necessitate suscepit opus prophe- tandi. « Supra dicto usus est exemplo, >> tandi. « Supra dicto usus est exemplo, >> quod a patribus ad filios transferretur, quod a patribus ad filios transferretur, « dicens Jacob dilexi, Esau autem odio « dicens Jacob dilexi, Esau autem odio habui. » Et repetit quod non propter habui. » Et repetit quod non propter præscientiam meritorum utriusque hoc præscientiam meritorum utriusque hoc fecerit «Quamvis ex operibus memora- fecerit «Quamvis ex operibus memora- torum, » Esau scilicet, et Jacob, « quo- torum, » Esau scilicet, et Jacob, « quo- rum Liber Geneseos meminit, » cap. xxv, rum Liber Geneseos meminit, » cap. xxv, «< in quo unusquisque, » id est, « uter- «< in quo unusquisque, » id est, « uter- que « futurus erat proposito, » bono sci- que « futurus erat proposito, » bono sci- licet, vel malo, « manifeste constat ' : >> licet, vel malo, « manifeste constat ' : >> Libro Geneseos referente, « ut scriptum Libro Geneseos referente, « ut scriptum est, » eodem scilicet capitulo, secundum est, » eodem scilicet capitulo, secundum Septuaginta « Creverunt pueri, » ætate Septuaginta « Creverunt pueri, » ætate scilicet, et corpore, virtute et malitia : scilicet, et corpore, virtute et malitia : « et erat Esau, » qui scilicet odio habi- « et erat Esau, » qui scilicet odio habi- tus est a Deo, «< homo agrestis, » id est, tus est a Deo, «< homo agrestis, » id est, silvestris,» sciens venari, » quod in ma- silvestris,» sciens venari, » quod in ma- lo accipitur: «Jacob autem, » dilectus lo accipitur: «Jacob autem, » dilectus scilicet a Deo, « homo simplex,» in ma- scilicet a Deo, « homo simplex,» in ma- lo scilicet, Ad Roman. xvi, 19: Volo vos lo scilicet, Ad Roman. xvi, 19: Volo vos sapientes esse in bono, et simplices in sapientes esse in bono, et simplices in malo, « manens in tabernaculo*, » hoc malo, « manens in tabernaculo*, » hoc est, domestica et ea quæ sunt conscien- est, domestica et ea quæ sunt conscien-

tiæ diligens et custodiens. Psal. LXXXIII, tiæ diligens et custodiens. Psal. LXXXIII, 11: Elegi abjectus esse in domo Dei mei, 11: Elegi abjectus esse in domo Dei mei, magis quam habitare in tabernaculis pec- magis quam habitare in tabernaculis pec-

catorum. catorum.

« Nam reliqua. « Tangit hic materiam « Nam reliqua. « Tangit hic materiam prophetiæ: « quæ lectione comprehensa prophetiæ: « quæ lectione comprehensa sunt, »> istius scilicet prophetiæ, « præ- sunt, »> istius scilicet prophetiæ, « præ- varicationem populi Israel, » contra varicationem populi Israel, » contra mandatum Domini scilicet, « in obser- mandatum Domini scilicet, « in obser- vandis sacrificiis Dei, » quod scilicet for- vandis sacrificiis Dei, » quod scilicet for- te et pingue, non debile aut macrum of- te et pingue, non debile aut macrum of- feratur, « increpationemque » sapientiæ feratur, « increpationemque » sapientiæ Dei in eumdem,» scilicet populum Is- Dei in eumdem,» scilicet populum Is- rael, « quod Deos alienos coluerit, » an- rael, « quod Deos alienos coluerit, » an- te scilicet captivitatem, « significat : >> te scilicet captivitatem, « significat : >> et hæc sunt materia prophetiæ. et hæc sunt materia prophetiæ.

Attendendum autem quod Hierony- Attendendum autem quod Hierony- mus dicit, quod quia Malachias Angelus mus dicit, quod quia Malachias Angelus ejus interpretatur, Malachiam Angelum ejus interpretatur, Malachiam Angelum fuisse quidam dicunt et sumpto corpore fuisse quidam dicunt et sumpto corpore populo prophetasse: quod nos omnino populo prophetasse: quod nos omnino non recipimus. Hebræi vero dicunt hunc non recipimus. Hebræi vero dicunt hunc fuisse Esdram, qui anno septimo Arta- fuisse Esdram, qui anno septimo Arta- xerxis prophetavit post Zachariam et Ag- xerxis prophetavit post Zachariam et Ag- gæum. Quidquid autem de hoc verum sit, gæum. Quidquid autem de hoc verum sit, non est nostrum diffinire, sed hoc scimus non est nostrum diffinire, sed hoc scimus quia Propheta Domini fuit, et quæcum- quia Propheta Domini fuit, et quæcum- que locutus est, a Spiritu sancto dixit. que locutus est, a Spiritu sancto dixit.

CAPUT I. CAPUT I.

Prophetia Malachiæ ad Israel, quem Dominus arguit ingratitudinis, quod non Prophetia Malachiæ ad Israel, quem Dominus arguit ingratitudinis, quod non agnoscebat se in Jacob, unde descenderat, dilectum, rejecto Esau cum populo agnoscebat se in Jacob, unde descenderat, dilectum, rejecto Esau cum populo suo : ideo conqueritur se ab Israel non honorari neque timeri, quodque sacer- suo : ideo conqueritur se ab Israel non honorari neque timeri, quodque sacer- dotes despiciant nomen Domini, quorum rejicit sacrificia, gratam habens dotes despiciant nomen Domini, quorum rejicit sacrificia, gratam habens oblationem mundam quæ in omni loco ei offertur. oblationem mundam quæ in omni loco ei offertur.

1. Onus verbi Domini ad Israel in 1. Onus verbi Domini ad Israel in manu Malachiæ. manu Malachiæ.

2. Dilexi vos, dicit Dominus, et di- 2. Dilexi vos, dicit Dominus, et di-

1 Bibl. Rob. Steph., constaret. 1 Bibl. Rob. Steph., constaret.

2 Vulg. habet, Genes. xxv, 27: Quibus adultis, 2 Vulg. habet, Genes. xxv, 27: Quibus adultis, factus est Esau vir gnarus venandi, et homo agri- factus est Esau vir gnarus venandi, et homo agri-

xistis: In quo dilexisti nos? xistis: In quo dilexisti nos? Nonne frater erat Esau Jacob? Nonne frater erat Esau Jacob? dicit Dominus: et dilexi Jacob³, dicit Dominus: et dilexi Jacob³,

cola: Jacob autem vir simplex habitabat in taber- cola: Jacob autem vir simplex habitabat in taber- naculis. naculis.

Ad Roman. IX, 13. Ad Roman. IX, 13.

CAP. I MALACHIÆ. CAP. I MALACHIÆ.

619 619

3. Esau autem odio habui, et posui 3. Esau autem odio habui, et posui montes ejus in solitudinem, et montes ejus in solitudinem, et hæreditatem ejus in dracones hæreditatem ejus in dracones deserti. deserti.

4. Quod si dixerit Idumæa: Destru- 4. Quod si dixerit Idumæa: Destru- cti sumus, sed revertentes ædi- cti sumus, sed revertentes ædi- ficabimus quæ destructa sunt :. ficabimus quæ destructa sunt :. hæc dicit Dominus exercituum: hæc dicit Dominus exercituum: Isti ædificabunt, et ego de- Isti ædificabunt, et ego de- struam, et vocabuntur termini struam, et vocabuntur termini impietatis, et populus cui ira- impietatis, et populus cui ira- tus est Dominus usque in æter- tus est Dominus usque in æter-

num. num.

5. Et oculi vestri videbunt, et vos 5. Et oculi vestri videbunt, et vos dicetis Magnificetur Dominus dicetis Magnificetur Dominus

super terminum Israel. super terminum Israel.

6. Filius honorat patrem, et servus 6. Filius honorat patrem, et servus dominum suum. Si ergo pater dominum suum. Si ergo pater ego sum, ubi est honor meus? ego sum, ubi est honor meus? et si Dominus ego sum, ubi est et si Dominus ego sum, ubi est timor meus? dicit Dominus timor meus? dicit Dominus exercituum. Ad vos, o sacerdo- exercituum. Ad vos, o sacerdo- tes, qui despicitis nomen meum, tes, qui despicitis nomen meum, et dixistis: In quo despeximus et dixistis: In quo despeximus

nomen tuum? nomen tuum?

7. Offertis super altare meum panem 7. Offertis super altare meum panem pollutum, et dicitis: In quo pollutum, et dicitis: In quo polluimus te? In eo quod dici- polluimus te? In eo quod dici- tis Mensa Domini despecta tis Mensa Domini despecta

est. est. 8. Si offeratis cæcum ad immolan- 8. Si offeratis cæcum ad immolan- dum, nonne malum est? et si dum, nonne malum est? et si offeratis claudum, et langui- offeratis claudum, et langui- dum, nonne malum est? offer dum, nonne malum est? offer illud duci tuo, si placuerit ei, illud duci tuo, si placuerit ei, aut si susceperit faciem tuam, aut si susceperit faciem tuam, dicit Dominus exercituum. dicit Dominus exercituum. 9. Et nunc deprecamini vultum Dei 9. Et nunc deprecamini vultum Dei

1 Psal. CXII, 3. 1 Psal. CXII, 3.

ut misereatur vestri (de manu ut misereatur vestri (de manu enim vestra factum est hoc), enim vestra factum est hoc), si quo modo suscipiat facies si quo modo suscipiat facies vestras, dicit Dominus exerci- vestras, dicit Dominus exerci-

tuum. tuum.

10. Quis est in vobis qui claudat os- 10. Quis est in vobis qui claudat os- tia, et incendat altare meum tia, et incendat altare meum gratuito? non est mihi voluntas gratuito? non est mihi voluntas in vobis, dicit Dominus exer- in vobis, dicit Dominus exer- cituum, et munus non suscipiam cituum, et munus non suscipiam de manu vestra. de manu vestra.

11. Ab ortu enim solis usque ad oc- 11. Ab ortu enim solis usque ad oc- casum, magnum est nomen casum, magnum est nomen meum in gentibus; et in omni meum in gentibus; et in omni loco sacrificatur, et offertur no- loco sacrificatur, et offertur no- mini meo oblatio munda : mini meo oblatio munda : quia magnum est nomen meum quia magnum est nomen meum in gentibus, dicit Dominus exer- in gentibus, dicit Dominus exer- cituum. cituum.

1 1

12. Et vos polluistis illud in eo quod 12. Et vos polluistis illud in eo quod dicitis Mensa Domini conta- dicitis Mensa Domini conta- minata est et quod superponi- minata est et quod superponi- tur contemptile est, cum igne tur contemptile est, cum igne qui illud devorat. qui illud devorat.

13. Et dixistis: Ecce de labore, et 13. Et dixistis: Ecce de labore, et exsufflastis illud, dicit Dominus exsufflastis illud, dicit Dominus exercituum et intulistis de ra- exercituum et intulistis de ra- pinis claudum et languidum, pinis claudum et languidum, et intulistis munus: numquid et intulistis munus: numquid suscipiam illud de manu vestra? suscipiam illud de manu vestra? dicit Dominus. dicit Dominus.

14. 14.

Maledictus dolosus qui habet in Maledictus dolosus qui habet in grege suo masculum, et votum grege suo masculum, et votum faciens, immolat debile Domi- faciens, immolat debile Domi- no : quia Rex magnus ego, no : quia Rex magnus ego, dicit Dominus exercituum, et dicit Dominus exercituum, et nomen meum horribile in gen- nomen meum horribile in gen- tibus. tibus.

620 620

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

IN CAPUT I MALACHIÆ IN CAPUT I MALACHIÆ

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Onus verbi Domini. » Hunc Prophe- « Onus verbi Domini. » Hunc Prophe- Malachias tam, qui Malachias dicitur, et Angelus Malachias tam, qui Malachias dicitur, et Angelus

Angelus Angelus

fuit officio, ejus interpretatur, Origenes dixit Ange- fuit officio, ejus interpretatur, Origenes dixit Ange- non natura. lum de coelo missum, eo quod infra in ti- non natura. lum de coelo missum, eo quod infra in ti-

tulo Septuaginta habent: « In manu An- tulo Septuaginta habent: « In manu An- geli ejus » quod non recipit Ecclesia. geli ejus » quod non recipit Ecclesia. Unde Malachias Angelus dicitur, eo quod Unde Malachias Angelus dicitur, eo quod nuntius Domini fuit ad populum, sicut nuntius Domini fuit ad populum, sicut dicitur, Jerem. vII, 25: Misi ad vos om- dicitur, Jerem. vII, 25: Misi ad vos om- nes servos meos Prophetas: sicut et Isaiæ nes servos meos Prophetas: sicut et Isaiæ XXXIII, 7, Prophetæ Angeli dicuntur : XXXIII, 7, Prophetæ Angeli dicuntur : Ecce videntes clamabunt foris, Angeli Ecce videntes clamabunt foris, Angeli pacis amare flebunt. Post Aggæum ergo pacis amare flebunt. Post Aggæum ergo qui de reædificatione templi, et Zachariam qui de reædificatione templi, et Zachariam qui de reædificatione civitatis et terræ qui de reædificatione civitatis et terræ prophetavit, ultimo inducitur Malachias, prophetavit, ultimo inducitur Malachias, qui de emundatione cultus et sacerdotii, qui de emundatione cultus et sacerdotii, et terribili adventu Domini ad judicium et terribili adventu Domini ad judicium prophetat. prophetat.

Dividitur autem in partes duas: titu- Dividitur autem in partes duas: titu- lum scilicet, et prophetiæ seriem, ibi, lum scilicet, et prophetiæ seriem, ibi, . 2: « Dilexi vos. » . 2: « Dilexi vos. »

Titulus quatuor continet, scilicet pecca- Titulus quatuor continet, scilicet pecca- torum oppressionem, eruditionis verita- torum oppressionem, eruditionis verita- tem, opprimendorum qualitatem, et doc- tem, opprimendorum qualitatem, et doc- trinæ per opera confirmationem. trinæ per opera confirmationem.

« Onus, » id est, pressura gravis ad « Onus, » id est, pressura gravis ad portandum. Isa. xxx, 27: Ardens furor portandum. Isa. xxx, 27: Ardens furor ejus, et gravis ad portandum. Psal. ejus, et gravis ad portandum. Psal. XXXVII, 5 Iniquitates meæ supergres- XXXVII, 5 Iniquitates meæ supergres- sæ sunt super capul meum, et sicut sæ sunt super capul meum, et sicut onus grave gravatæ sunt super me. onus grave gravatæ sunt super me. Peccatum enim, quod quies peccatorum Peccatum enim, quod quies peccatorum est in libidine, grave pondus efficitur est in libidine, grave pondus efficitur in judicii et condemnationis severitate. in judicii et condemnationis severitate. Thren. 1, 14 Vigilavit jugum iniqui- Thren. 1, 14 Vigilavit jugum iniqui- tatum mearum in manu ejus convo- tatum mearum in manu ejus convo- lutæ sunt, et impositæ collo meo. « Ver- lutæ sunt, et impositæ collo meo. « Ver- bi Domini, » et ideo eruditio est ad bi Domini, » et ideo eruditio est ad veritatem. Est enim hoc verbum incre- veritatem. Est enim hoc verbum incre-

pationis. Proverb. IV, 1 Audite, filii, pationis. Proverb. IV, 1 Audite, filii, disciplinam patris, et attendite ut scia- disciplinam patris, et attendite ut scia- tis prudentiam. Disciplina enim erudi-Discip tis prudentiam. Disciplina enim erudi-Discip tio est per difficilia, ut dicit Glossa su- tio est per difficilia, ut dicit Glossa su- per illud Apostoli, ad Hebr. x1, 11: per illud Apostoli, ad Hebr. x1, 11: Omnis disciplina in præsenti quidem Omnis disciplina in præsenti quidem non videtur esse gaudii, sed mæroris : non videtur esse gaudii, sed mæroris : postea autem fructum pacatissimum postea autem fructum pacatissimum exercitatis per eam, reddet justitiæ. exercitatis per eam, reddet justitiæ. Verbum enim instrumentum est erudi- Verbum enim instrumentum est erudi- tionis Domini autem nomen premen- tionis Domini autem nomen premen- tis est potestatis. « Ad Israel. » Quali- tis est potestatis. « Ad Israel. » Quali- tatem tangit peccatorum, qui scilicet tatem tangit peccatorum, qui scilicet ingrati beneficio accepto ad peccata per- ingrati beneficio accepto ad peccata per- versi sunt. Isa. 1, 2 Filios enutrivi, et versi sunt. Isa. 1, 2 Filios enutrivi, et exaltavi ipsi autem spreverunt me. exaltavi ipsi autem spreverunt me. « Et est notandum (ut dicit Hieronymus) « Et est notandum (ut dicit Hieronymus) « quod ante captivitatem decem tribus « quod ante captivitatem decem tribus « Israel dicebantur, quia tunc distinctæ « Israel dicebantur, quia tunc distinctæ « per regnum erant a duabus tribubus: « per regnum erant a duabus tribubus: « post reditum autem de captivitate « post reditum autem de captivitate «< indifferenter et duæ et decem tribus «< indifferenter et duæ et decem tribus « dicuntur Israel, eo quod tunc ad « dicuntur Israel, eo quod tunc ad « unum regnum vocabantur. » Jerem. « unum regnum vocabantur. » Jerem. II, 3 Sanctus Israel Domino, primitiæ II, 3 Sanctus Israel Domino, primitiæ frugum ejus. Isa. xix, 25: Hæreditas frugum ejus. Isa. xix, 25: Hæreditas autem mea Israel. In manu Mala- autem mea Israel. In manu Mala- chiæ. » Notat doctrinæ per opera con- chiæ. » Notat doctrinæ per opera con- firmationem. Doctrina enim in manu est, firmationem. Doctrina enim in manu est, quando verbum per opera confirmatur. quando verbum per opera confirmatur. Osee, XII, 10 In manu prophetarum Osee, XII, 10 In manu prophetarum assimilatus sum. Assimilatus enim est, assimilatus sum. Assimilatus enim est, quando manus ori similis est. Joan. quando manus ori similis est. Joan. x, 38: Si mihi non vultis credere, ope- x, 38: Si mihi non vultis credere, ope- ribus credite. ribus credite.

: :

« Dilexi vos. » Hæc prophetia tria « Dilexi vos. » Hæc prophetia tria continet, scilicet sacerdotalium pecca- continet, scilicet sacerdotalium pecca- torum exprobrationem, et Sacerdotum torum exprobrationem, et Sacerdotum peccantium expurgationem, infra, 111, 1, peccantium expurgationem, infra, 111, 1, ibi, « Ecce ego mitto angelum : » et diffe- ibi, « Ecce ego mitto angelum : » et diffe- rentias stipendiorum malorum et bono- rentias stipendiorum malorum et bono- rum extremi judicii severitatem, infra, rum extremi judicii severitatem, infra, IV, 1, ibi, « Ecce enim dies veniet suc- IV, 1, ibi, « Ecce enim dies veniet suc-

censa. » censa. »

Prima pars in duas dividitur. In pri- Prima pars in duas dividitur. In pri- ma enim exprobrat ingratitudinem præ- ma enim exprobrat ingratitudinem præ- teritorum beneficiorum. In secunda con- teritorum beneficiorum. In secunda con-

Dilectio I Dilectio I

æterna æterna

IN CAP. I MALACHIE ENARRATIO. IN CAP. I MALACHIE ENARRATIO.

taminationem factam circa matrimo- taminationem factam circa matrimo- nium, infra, n, 1, ibi, « Et nunc ad nium, infra, n, 1, ibi, « Et nunc ad vos mandatum hoc. » vos mandatum hoc. »

Prima harum in duas adhuc dividi- Prima harum in duas adhuc dividi- tur. Primo enim exprobrat ingratitudi- tur. Primo enim exprobrat ingratitudi- nem circa beneficia patrum in genere: nem circa beneficia patrum in genere: secundo, ingratitudinem circa ritus sa- secundo, ingratitudinem circa ritus sa- crificiorum in specie, ibi, in medio y. 6 : crificiorum in specie, ibi, in medio y. 6 : Dicit Dominus exercituum: Ad vos, Dicit Dominus exercituum: Ad vos,

o Sacerdotes. » o Sacerdotes. »

In prima duo sunt. Tangit enim pri- In prima duo sunt. Tangit enim pri- mo beneficia secundo, ingratitudinem mo beneficia secundo, ingratitudinem ad beneficium, ibi, y. 6 : « Filius hono- ad beneficium, ibi, y. 6 : « Filius hono- rat patrem. » rat patrem. »

In prima sic procedit, præmittit bene- In prima sic procedit, præmittit bene- ficium et explanat illud, et explanatio- ficium et explanat illud, et explanatio- nis ponit probationem, et probationis nis ponit probationem, et probationis ostendit demonstrationem. ostendit demonstrationem.

« Dilexi vos, dicit Dominus : » et « Dilexi vos, dicit Dominus : » et

intelligitur de dilectione et prædestina- intelligitur de dilectione et prædestina- tionis et effectus per bonorum collatio- tionis et effectus per bonorum collatio- nem. Dilexit enim ab æterno præordi- nem. Dilexit enim ab æterno præordi- nando bona gratiæ et gloriæ, et dilexit nando bona gratiæ et gloriæ, et dilexit tempore, bona præordinata apponendo tempore, bona præordinata apponendo et conferendo. Jerem. xxxi, 3: In cha- et conferendo. Jerem. xxxi, 3: In cha- ritate perpetua dilexi te ideo attraxi ritate perpetua dilexi te ideo attraxi te, miserans. Osee, XIV, 5 : Diligam te, miserans. Osee, XIV, 5 : Diligam eos spontanee, quia aversus est furor eos spontanee, quia aversus est furor

meus ab eis. meus ab eis.

Et subdit explanando : « Et dixistis, » Et subdit explanando : « Et dixistis, » ingrati scilicet beneficium receptum non ingrati scilicet beneficium receptum non cognoscentes. Eccli. xxix, 9: Pro hono- cognoscentes. Eccli. xxix, 9: Pro hono- re et beneficio reddet illi contumeliam. re et beneficio reddet illi contumeliam. « In quo dilexisti nos? » hoc est, in quo « In quo dilexisti nos? » hoc est, in quo beneficio ostendis dilectionem. Simile, beneficio ostendis dilectionem. Simile, Judicum, vi, 13: Si Dominus nobiscum Judicum, vi, 13: Si Dominus nobiscum est, quare invenerunt nos hæc omnia? est, quare invenerunt nos hæc omnia? Sicut enim dicit Philosophus in Topi- Sicut enim dicit Philosophus in Topi- cis: cis: « Ejusdem moris est amicis bene- « Ejusdem moris est amicis bene- « facere et inimicis male : et ideo si « facere et inimicis male : et ideo si « mala fiant amicis, non videntur esse « mala fiant amicis, non videntur esse « amici. » Et ergo hoc dicentes non in- « amici. » Et ergo hoc dicentes non in- tellexerunt quod paterna amicitia in tellexerunt quod paterna amicitia in filium est, quando corripit eum. Apo- filium est, quando corripit eum. Apo- cal. I, 19 Ego quos amo arguo et cal. I, 19 Ego quos amo arguo et castigo. Proverb. I, 12, et ad Hebr. castigo. Proverb. I, 12, et ad Hebr.

1 Cf. Genes. xxv, 23. 1 Cf. Genes. xxv, 23.

2 Ad Roman. IX, 10: Sed et Rebecca ex uno 2 Ad Roman. IX, 10: Sed et Rebecca ex uno

621 621

XII, 7 et 8 Quis filius, quem non cor- XII, 7 et 8 Quis filius, quem non cor- ripit pater? quod si extra discipli- ripit pater? quod si extra discipli- nam estis, cujus participes facti sunt nam estis, cujus participes facti sunt omnes ergo adulteri, et non filii estis. omnes ergo adulteri, et non filii estis.

Unde respondendo subdit: Unde respondendo subdit:

« Nonne frater erat Esau Jacob, dicit « Nonne frater erat Esau Jacob, dicit Dominus? » Hoc autem dicit, ut sciatur Dominus? » Hoc autem dicit, ut sciatur

quod propter merita paterna non elegit quod propter merita paterna non elegit Jacob, et Esau reprobavit. Ezech. XVIII, Jacob, et Esau reprobavit. Ezech. XVIII, 20: Filius non portabit iniquitatem 20: Filius non portabit iniquitatem patris, et pater non portabit iniquita- patris, et pater non portabit iniquita- tem filii. Et, ibidem Justitia justi su- tem filii. Et, ibidem Justitia justi su- per eum erit, et impietas impii erit per eum erit, et impietas impii erit super eum. « Et dilexi Jacob, » gratiæ super eum. « Et dilexi Jacob, » gratiæ scilicet appositione. scilicet appositione.

« Esau autem odio habui, » hoc est, « Esau autem odio habui, » hoc est, reprobavi. Ad Roman. ix, 11 et 12: reprobavi. Ad Roman. ix, 11 et 12: Cum nati nondum fuissent, aut aliquid Cum nati nondum fuissent, aut aliquid

boni egissent, aut mali, (ut secundum boni egissent, aut mali, (ut secundum electionem propositum Dei maneret). electionem propositum Dei maneret). Non ex operibus, sed ex vocante dictum Non ex operibus, sed ex vocante dictum est ei: Quia major serviet minori¹. est ei: Quia major serviet minori¹.

Voluntas Voluntas quam in- quam in-

Dei num- Dei num-

Quæritur tamen hic Cum omnis ac- Quæstio. Quæritur tamen hic Cum omnis ac- Quæstio. tio Dei rationabilis sit et justa, et parvuli tio Dei rationabilis sit et justa, et parvuli nec in parentibus nec in semine parentum nec in parentibus nec in semine parentum differentiam habuerint, ad Roman. IX, differentiam habuerint, ad Roman. IX, 10, enim dicitur, quod ex uno concubi- 10, enim dicitur, quod ex uno concubi- tu concepti sunt, quare Deus Jacob di- tu concepti sunt, quare Deus Jacob di- lexit, Esau odio habuit? Ad hoc solven- lexit, Esau odio habuit? Ad hoc solven- dum inducitur gravis Glossa Augustini, dum inducitur gravis Glossa Augustini, quæ sic dicit: «Cujus vult miseretur, et quæ sic dicit: «Cujus vult miseretur, et «quem vult indurat³. Sed hæc voluntas «quem vult indurat³. Sed hæc voluntas « Dei injusta esse non potest : venit « Dei injusta esse non potest : venit « enim de occultissimis meritis, quia et « enim de occultissimis meritis, quia et « ipsi peccatores cum propter generale « ipsi peccatores cum propter generale « peccatum, originale scilicet, unam « peccatum, originale scilicet, unam « massam perditionis fecerint, nonnulla « massam perditionis fecerint, nonnulla « tamen inter illos est diversitas. Præ- « tamen inter illos est diversitas. Præ- « cedit ergo in peccatoribus, qui quam- « cedit ergo in peccatoribus, qui quam- « vis nondum sint justificati, digni « vis nondum sint justificati, digni « tamen efficiantur justificatione. Et « tamen efficiantur justificatione. Et «< item præcedit in aliis peccatoribus «< item præcedit in aliis peccatoribus

concubitu habens, Isaac patris nostri. concubitu habens, Isaac patris nostri.

3 Ad Roman. Ix, 18. 3 Ad Roman. Ix, 18.

justa. justa.

622 622

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« quo digni sint obtusione. Et ex hoc « quo digni sint obtusione. Et ex hoc « videtur cum id quod præcedit in pec- « videtur cum id quod præcedit in pec- « catoribus sit temporale, et illud sit « catoribus sit temporale, et illud sit «< causa dilectionis vel reprobationis di- «< causa dilectionis vel reprobationis di- « vinæ quæ æterna sunt, quod tempora- « vinæ quæ æterna sunt, quod tempora- « le sit causa æterni, quod valde incon- « le sit causa æterni, quod valde incon- « veniens est. » Super hac quæstione ex- « veniens est. » Super hac quæstione ex- clamat Apostolus, ad Roman. ix, 20 et clamat Apostolus, ad Roman. ix, 20 et 21 O homo, tu quis es, qui respondeas 21 O homo, tu quis es, qui respondeas Deo? Numquid dicit figmentum ei qui Deo? Numquid dicit figmentum ei qui se finxit: Quid fecisti me sic? An non se finxit: Quid fecisti me sic? An non habet potestatem figulus luti, ex eadem habet potestatem figulus luti, ex eadem massa facere aliud quidem vas in hono- massa facere aliud quidem vas in hono- rem,aliud in contumeliam (')? Sed ex hoc rem,aliud in contumeliam (')? Sed ex hoc videtur quod ex sola Dei voluntate alius videtur quod ex sola Dei voluntate alius electus sit, alius vero reprobatus, et re- electus sit, alius vero reprobatus, et re- dit quod primo objectum est, quod hæc dit quod primo objectum est, quod hæc voluntas Dei irrationabilis sit : quia de voluntas Dei irrationabilis sit : quia de his quæ omnino similia sunt, idem his quæ omnino similia sunt, idem judicium esse deberet. Idem videtur ex judicium esse deberet. Idem videtur ex hoc quod dicitur, ad Roman. ix, 18: hoc quod dicitur, ad Roman. ix, 18: Cujus vult miseretur, et quem vult in- Cujus vult miseretur, et quem vult in- durat. Item, ibidem, y. 16: Non volentis durat. Item, ibidem, y. 16: Non volentis neque currentis, sed miserentis Dei est. neque currentis, sed miserentis Dei est. Ad hæc sine præjudicio dicendum est Ad hæc sine præjudicio dicendum est Electio Dei cum Augustino, quod « voluntas Dei Electio Dei cum Augustino, quod « voluntas Dei « eligens unum, et reprobans alterum, « eligens unum, et reprobans alterum, « justissima est: sed hæc voluntas cum « justissima est: sed hæc voluntas cum « prævisione et præordinatione est re- « prævisione et præordinatione est re- «spectu bonorum quos elegit. Illos enim «spectu bonorum quos elegit. Illos enim

quissima. quissima.

« verum est in quantum æterna sunt, « verum est in quantum æterna sunt, « sed effectum æterni qui temporalis est « sed effectum æterni qui temporalis est << respectus æternus præcedere potest, ex << respectus æternus præcedere potest, ex « quo ipsum æternum rationabile esse « quo ipsum æternum rationabile esse « videatur. Et sic prævisio aversionis a « videatur. Et sic prævisio aversionis a « gratia, causa est non appositionis gra- « gratia, causa est non appositionis gra- « tiæ et rationabilis ostenditur effectus « tiæ et rationabilis ostenditur effectus « non appositionis, per hoc quod si ap- « non appositionis, per hoc quod si ap- « poneretur, ille averteretur : tempo- « poneretur, ille averteretur : tempo- «rale autem signum potest esse quod «rale autem signum potest esse quod « rationabile sit æternum. » Et hoc mo- « rationabile sit æternum. » Et hoc mo- do loquitur Augustinus. Et per hoc do loquitur Augustinus. Et per hoc patet solutio ad totum. patet solutio ad totum.

Explanationis autem hujus probatio- Explanationis autem hujus probatio- nem subjungit : nem subjungit :

« Et, » id est, quia « posui montes « Et, » id est, quia « posui montes ejus, »id est, terram montuosam Esau, ejus, »id est, terram montuosam Esau, « in solitudinem, » destructo scilicet « in solitudinem, » destructo scilicet cultore et habitatore, sicut et superbiæ cultore et habitatore, sicut et superbiæ peccatorum in solitudines ponuntur. peccatorum in solitudines ponuntur. Psal. cvI, 34 Posuit terram fructife- Psal. cvI, 34 Posuit terram fructife- ram in salsuginem, a malitia inhabi- ram in salsuginem, a malitia inhabi- tantium in ea. « Et hæreditatem ejus, » tantium in ea. « Et hæreditatem ejus, » id est, civitates et oppida quæ quondam id est, civitates et oppida quæ quondam fuerunt hæreditas ejus, et modo sunt fuerunt hæreditas ejus, et modo sunt in parietina redacta, supple, posui « in in parietina redacta, supple, posui « in dracones deserti, » hoc est, in venenata dracones deserti, » hoc est, in venenata animalia, quæ in deserto habitare con- animalia, quæ in deserto habitare con- sueverunt. Isa. XIII, 21 Replebuntur sueverunt. Isa. XIII, 21 Replebuntur domus eorum draconibus : et habita- domus eorum draconibus : et habita-

« prævidet futuros bonos, et præordi- bunt ibi struthiones, et pilosi saltabunt « prævidet futuros bonos, et præordi- bunt ibi struthiones, et pilosi saltabunt

« nat, causando bona ad quæ eligit eos. « nat, causando bona ad quæ eligit eos. << Respectu autem malorum cum prævi- << Respectu autem malorum cum prævi- << sione est tantum hos enim quia præ- << sione est tantum hos enim quia præ- « videt finaliter futuros malos, non « videt finaliter futuros malos, non « præordinat eis causando bona ad quæ « præordinat eis causando bona ad quæ « eligat, et sic non apponendo bona, « eligat, et sic non apponendo bona, << reprobat. Et quod dicitur aliquid præ- << reprobat. Et quod dicitur aliquid præ- « cedere in peccatoribus, quo indigni « cedere in peccatoribus, quo indigni « sint justificatione, dicitur in peccato- « sint justificatione, dicitur in peccato- «<ribus præcedere quod præcedit respe- «<ribus præcedere quod præcedit respe- « ctu peccatorum, eo modo quo respectus « ctu peccatorum, eo modo quo respectus << dicitur esse in relato cum tamen alte- << dicitur esse in relato cum tamen alte- << rius sit et hoc modo talis respectus << rius sit et hoc modo talis respectus « non est temporalis, sed æternus. Et « non est temporalis, sed æternus. Et « si dicas, quod in æternis unum non « si dicas, quod in æternis unum non « præcedat alterum. Dicendum, quod « præcedat alterum. Dicendum, quod

1 Cf. Sapient. xv, 7; Isa. xLv, 9. 1 Cf. Sapient. xv, 7; Isa. xLv, 9.

ibi. ibi.

Sed quia posset dici, quod si Deus Sed quia posset dici, quod si Deus destruxerit, homo reædificabit, ideo re- destruxerit, homo reædificabit, ideo re- spondet quod destruet omnia opera eo- spondet quod destruet omnia opera eo- rum, in signum reprobationis æternæ. rum, in signum reprobationis æternæ.

« Quod si dixerit Idumæa: Destructi « Quod si dixerit Idumæa: Destructi sumus in operibus omnibus, civitatum sumus in operibus omnibus, civitatum scilicet, et villarum. Thren. 11, 2: De- scilicet, et villarum. Thren. 11, 2: De- struxit in furore suo munitiones virginis struxit in furore suo munitiones virginis Juda. « Sed revertentes, » supple, ad Juda. « Sed revertentes, » supple, ad terram de captivitate, « ædificabimus, » terram de captivitate, « ædificabimus, » iterum scilicet, « quæ destructa sunt, » iterum scilicet, « quæ destructa sunt, » scilicet per Dominum. Et in fastu et scilicet per Dominum. Et in fastu et superbia dixerunt hoc, quasi contra Do- superbia dixerunt hoc, quasi contra Do-

¡ opus ¡ opus

boli. boli.

IN CAP. I MALACHIE ENARRATIO. IN CAP. I MALACHIE ENARRATIO.

minum contendentes. Simile, Isaiæ, 1x, minum contendentes. Simile, Isaiæ, 1x, 10 : Lateres ceciderunt, sed quadris 10 : Lateres ceciderunt, sed quadris lapidibus ædificabimus: sycomoros suc- lapidibus ædificabimus: sycomoros suc- ciderunt, sed cedros immutabimus. ciderunt, sed cedros immutabimus. « Hæc dicit Dominus exercituum, » « Hæc dicit Dominus exercituum, » cujus verbum effectivum est : « Isti ædi- cujus verbum effectivum est : « Isti ædi- ficabunt. » Cum contemptu legendum ficabunt. » Cum contemptu legendum est, isti. Quasi dicat: Tam infirmi, et est, isti. Quasi dicat: Tam infirmi, et sub- tam viles. « Et ego destruam : » Deus sub- tam viles. « Et ego destruam : » Deus enim semper destruit opera diaboli. enim semper destruit opera diaboli. I Joan. III, 8 In hoc apparuit Filius I Joan. III, 8 In hoc apparuit Filius Dei, ut dissolvat opera diaboli. « Et Dei, ut dissolvat opera diaboli. « Et vocabuntur,» supple, destructa, « ter- vocabuntur,» supple, destructa, « ter- mini impietatis. » Emphasis est, hoc mini impietatis. » Emphasis est, hoc est, termini impii vel impiorum: sed est, termini impii vel impiorum: sed ad expressionem majorem dicitur, im- ad expressionem majorem dicitur, im- pietatis. Isaiæ, xiv, 20: Non vocabitur pietatis. Isaiæ, xiv, 20: Non vocabitur in æternum semen pessimorum. « Et, » in æternum semen pessimorum. « Et, » supple, vocabuntur « populus cui ira- supple, vocabuntur « populus cui ira- tus est Dominus, » populus hic scilicet: tus est Dominus, » populus hic scilicet: quia semper rebelles fuerunt gratiæ. quia semper rebelles fuerunt gratiæ. Unatio Act. VII, 51: Dura cervice, et incircum- Unatio Act. VII, 51: Dura cervice, et incircum- ls. cisis cordibus et auribus, vos semper ls. cisis cordibus et auribus, vos semper

missibi- missibi-

Spiritui sancto resistitis. Job, xxiv, Spiritui sancto resistitis. Job, xxiv, 13: Ipsi fuerunt rebelles lumini, ne- 13: Ipsi fuerunt rebelles lumini, ne- scierunt vias ejus, nec reversi sunt per scierunt vias ejus, nec reversi sunt per semitas ejus. « Usque in æternum, » ut semitas ejus. « Usque in æternum, » ut scilicet numquam veniam sint consecu- scilicet numquam veniam sint consecu- turi, qui obdurato corde per impœniten- turi, qui obdurato corde per impœniten- tiam finalem resistunt. Deuter. XXXII, tiam finalem resistunt. Deuter. XXXII, 22 Ignis succensus est in furore meo, 22 Ignis succensus est in furore meo, et ardebit usque ad inferni novissima. et ardebit usque ad inferni novissima. Matth. xu, 32, et Lucæ, XII, 10: Non Matth. xu, 32, et Lucæ, XII, 10: Non remittetur in hoc sæculo, neque in fu- remittetur in hoc sæculo, neque in fu-

turo, turo,

Et quod dixit, probat demonstrando Et quod dixit, probat demonstrando ad oculum: ad oculum:

« Et oculi vestri videbunt. » Postquam « Et oculi vestri videbunt. » Postquam scilicet vos redibitis de captivitate, et in scilicet vos redibitis de captivitate, et in bonis meis constructi eritis, damnationes bonis meis constructi eritis, damnationes videbitis impiorum. Psal. LVII, 11: Læ- videbitis impiorum. Psal. LVII, 11: Læ- tabitur justus cum viderit vindictam. tabitur justus cum viderit vindictam. Isaiæ, LXVI, 24: Erunt usque ad satieta- Isaiæ, LXVI, 24: Erunt usque ad satieta- tem visionis omni carni. Glossa, « ele- tem visionis omni carni. Glossa, « ele- ctorum. » Mich. VII, 10 Oculi mei vi- ctorum. » Mich. VII, 10 Oculi mei vi- debunt in eam : nunc erit in conculca- debunt in eam : nunc erit in conculca- tionem ut lutum platearum. « Et vos di- tionem ut lutum platearum. « Et vos di-

. .

623 623

cetis, »in gratiarum scilicet actione et cetis, »in gratiarum scilicet actione et laude : » Magnificetur Dominus super laude : » Magnificetur Dominus super terminum Israel, » hoc est, qui magnus terminum Israel, » hoc est, qui magnus est a captivitate reducendo, continuo est a captivitate reducendo, continuo magnificetur populis suis incrementum magnificetur populis suis incrementum in bonis dando, et terminos ejus omnes in bonis dando, et terminos ejus omnes ad fructum boni præparando. Psal. ad fructum boni præparando. Psal. cxxv, 3 Magnificavit Dominus facere cxxv, 3 Magnificavit Dominus facere nobiscum facti sumus lætantes. Luc. nobiscum facti sumus lætantes. Luc. I, 46: Magnificat anima mea Dominum. I, 46: Magnificat anima mea Dominum. Luc. 1, 58 Audierunt vicini, et cogna- Luc. 1, 58 Audierunt vicini, et cogna- ti ejus quia magnificavit Dominus ti ejus quia magnificavit Dominus misericordiam suam cum illa, et con- misericordiam suam cum illa, et con- gratulabuntur ei. gratulabuntur ei.

: :

: :

filiis hono- filiis hono-