blus. blus.

IN CAP. X ZACHARIA ENARRATIO. IN CAP. X ZACHARIA ENARRATIO.

triam. Malach. IV, 6 : Convertet cor pa- triam. Malach. IV, 6 : Convertet cor pa- trum ad filios, et cor filiorum ad patres trum ad filios, et cor filiorum ad patres eorum. Luc. 1, 17: Convertet corda pa- eorum. Luc. 1, 17: Convertet corda pa- trum in filiis, et incredulos ad pruden- trum in filiis, et incredulos ad pruden- tiam justorum. « Ego enim Dominus tiam justorum. « Ego enim Dominus Deus eorum, et exaudiam eos, » in om- Deus eorum, et exaudiam eos, » in om- nibus scilicet petitionibus eorum. Isa. nibus scilicet petitionibus eorum. Isa. 9 Tunc invocabis, et Dominus 9 Tunc invocabis, et Dominus exaudiet: clamabis, et dicet: Ecce ad- exaudiet: clamabis, et dicet: Ecce ad-

LVIll, LVIll,

sum. sum.

« Et erunt quasi fortes, » id est, vere « Et erunt quasi fortes, » id est, vere fortes, « Ephraim, » scilicet fructus vir- fortes, « Ephraim, » scilicet fructus vir- tutis ferentes, et a Domino confortati. tutis ferentes, et a Domino confortati. Psal. xxvII, Psal. xxvII, 8: Dominus fortitudo ple- 8: Dominus fortitudo ple- bis suæ. « Et lætabitur cor eorum, » bis suæ. « Et lætabitur cor eorum, » crebris scilicet victoriis, « quasi a vi- crebris scilicet victoriis, « quasi a vi- no,» supple, inebriatum: quasi enim no,» supple, inebriatum: quasi enim ebrii injiciebant se periculis Mathathias ebrii injiciebant se periculis Mathathias et socii ejus. Psal. CVI, 27: Turbati et socii ejus. Psal. CVI, 27: Turbati sunt, et moti sunt sicut ebrius. « Et filii sunt, et moti sunt sicut ebrius. « Et filii eorum, » Judas scilicet, Jonathas, et Si- eorum, » Judas scilicet, Jonathas, et Si- mon, et alii fratres, vel imitatores for- mon, et alii fratres, vel imitatores for- tium Prælatorum et Sanctorum, « vide- tium Prælatorum et Sanctorum, « vide- bunt, » fortitudinem scilicet, et successus bunt, » fortitudinem scilicet, et successus patrum, « et lætabuntur. » Psal. LVII, patrum, « et lætabuntur. » Psal. LVII, 11 Lætabitur justus cum viderit vin- 11 Lætabitur justus cum viderit vin- dictam. « Et exsultabit cor eorum in dictam. « Et exsultabit cor eorum in Domino,» omnia scilicet Deo per gra- Domino,» omnia scilicet Deo per gra- tiarum actiones attribuentes, dicentes il- tiarum actiones attribuentes, dicentes il- lud Habacuc, III, 19: Super excelsa mea lud Habacuc, III, 19: Super excelsa mea deducet me victor in psalmis canentem. deducet me victor in psalmis canentem.

« Sibilabo eis. » Quartus paragraphus. « Sibilabo eis. » Quartus paragraphus. Et tangit hic de congregatione vel San- Et tangit hic de congregatione vel San- ctorum, vel captivorum, et dicit tria, sci- ctorum, vel captivorum, et dicit tria, sci- licet quo congregantur, et quando mul- licet quo congregantur, et quando mul- tiplicantur, et quando proficient. tiplicantur, et quando proficient.

« Sibilabo eis. » Sibilus occulta vocatur « Sibilabo eis. » Sibilus occulta vocatur inspiratio. III Reg. xix, 12: Post ignem inspiratio. III Reg. xix, 12: Post ignem sibilus auræ tenuis, ibi Dominus. « Et sibilus auræ tenuis, ibi Dominus. « Et congregabo illos. » Psal. XLIX, 5: Con- congregabo illos. » Psal. XLIX, 5: Con- gregate illi sanctos ejus. « Quia redemi gregate illi sanctos ejus. « Quia redemi eos, » vel de captivitate Babylonica, vel eos, » vel de captivitate Babylonica, vel sanguine meo de potestate diaboli. sanguine meo de potestate diaboli.

1 Idem etiam Genes. XVII, 5 et 6. 1 Idem etiam Genes. XVII, 5 et 6.

581 581

I Petr., I, 18 et 19: Non corruptibilibus I Petr., I, 18 et 19: Non corruptibilibus auro vel argento redempti estis de vana auro vel argento redempti estis de vana vestra conversatione paternæ traditionis, vestra conversatione paternæ traditionis, sed pretioso sanguine quasi agni imma- sed pretioso sanguine quasi agni imma- culati Christi. « Et multiplicabo eos, » culati Christi. « Et multiplicabo eos, » numero scilicet, et fide. Psal. cxxxvin, numero scilicet, et fide. Psal. cxxxvin, 18 Dinumerabo eos, et super arenam 18 Dinumerabo eos, et super arenam multiplicabuntur. Genes. xv, 5 : Su- multiplicabuntur. Genes. xv, 5 : Su- spice cœlum, et numera stellas si potes. spice cœlum, et numera stellas si potes. Et dixit ei: Sic erit semen tuum. «Sic- Et dixit ei: Sic erit semen tuum. «Sic- ut ante fuerant multiplicati, » tempo- ut ante fuerant multiplicati, » tempo- ribus scilicet patrum, quando ex uno ribus scilicet patrum, quando ex uno facti sunt innumerabiles. Genes. XII, 2: facti sunt innumerabiles. Genes. XII, 2: Faciamque te in gentem magnam, et Faciamque te in gentem magnam, et benedicam tibi, et magnificabo nomen benedicam tibi, et magnificabo nomen tuum, erisque benedictus *. tuum, erisque benedictus *.

« Et seminabo eos, » in posteris scili- « Et seminabo eos, » in posteris scili- cet, « in populis, » hoc est, per natio- cet, « in populis, » hoc est, per natio- nes. Tob. XIII, 4: Ideo dispersit vos in- nes. Tob. XIII, 4: Ideo dispersit vos in- ter gentes, quæ ignorant eum, ut vos ter gentes, quæ ignorant eum, ut vos enarretis mirabilia ejus. Isa. x11, 5 : enarretis mirabilia ejus. Isa. x11, 5 : Cantate Domino, quoniam magnifice fe- Cantate Domino, quoniam magnifice fe- cit annuntiate hoc in universa terra. cit annuntiate hoc in universa terra. « Et de longe, » supple, disseminati, « Et de longe, » supple, disseminati, « recordabuntur mei, » annuntiando sci- « recordabuntur mei, » annuntiando sci- licet nomen meum. Psal. xxi, 23 : Narra- licet nomen meum. Psal. xxi, 23 : Narra- bo nomen tuum fratribus meis, in medio bo nomen tuum fratribus meis, in medio ecclesiæ laudabo te. « Et vivent, » vita ecclesiæ laudabo te. « Et vivent, » vita naturæ, et gratiæ, « cum filiis suis, » naturæ, et gratiæ, « cum filiis suis, » successoribus scilicet religionis, et natu- successoribus scilicet religionis, et natu- ræ. Eccli. iv, 12: Sapientia filiis suis vi- ræ. Eccli. iv, 12: Sapientia filiis suis vi- tam inspirat. « Et revertentur, » ad cor tam inspirat. « Et revertentur, » ad cor scilicet, ad Deum, et ad patriam. Isa. scilicet, ad Deum, et ad patriam. Isa. XLVI, 8: Redite prævaricatores ad cor. XLVI, 8: Redite prævaricatores ad cor.

Et reducam eos, » gratia scilicet Et reducam eos, » gratia scilicet præveniente, « de terra Ægypti, de præveniente, « de terra Ægypti, de tenebris scilicet, et moerore sæcularis oc- tenebris scilicet, et moerore sæcularis oc- cupationis. Mich. v1, 4: Memento... quia cupationis. Mich. v1, 4: Memento... quia eduxite de terra Ægypti, et de domo eduxite de terra Ægypti, et de domo servientium liberavi te. « Et de Assyriis servientium liberavi te. « Et de Assyriis congregabo eos, » vel reducam eos. Sem- congregabo eos, » vel reducam eos. Sem- per enim filii Israel in Ægyptiis, vel in per enim filii Israel in Ægyptiis, vel in Assyriis vane confidebant. Thren. v, 6: Assyriis vane confidebant. Thren. v, 6:

10 10

Galaad. Galaad. Libanus. Libanus.

582 582

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Ægypto dedimus manum et Assyriis, ut Ægypto dedimus manum et Assyriis, ut Assyrii. saturaremur pane. Assyrius enim extol- Assyrii. saturaremur pane. Assyrius enim extol- lens vigilias interpretatur, et significat lens vigilias interpretatur, et significat eos qui tota die vigilias extollunt pro sol- eos qui tota die vigilias extollunt pro sol- licitudine bonorum sæcularium. « Et ad licitudine bonorum sæcularium. « Et ad terram Galaad et Libani,» supple, quæ terram Galaad et Libani,» supple, quæ prius fuit possessio decem tribuum, prius fuit possessio decem tribuum, « adducam eos. » Galaad vero interpre- « adducam eos. » Galaad vero interpre- tatur acervus testimonii, et significat tatur acervus testimonii, et significat doctrinam sacræ Scripturæ. Libanus, doctrinam sacræ Scripturæ. Libanus, candidatio, et significat honestatem vitæ candidatio, et significat honestatem vitæ in Ecclesia. Isaiæ, LXIII, 14: Sic addu- in Ecclesia. Isaiæ, LXIII, 14: Sic addu- xisti populum tuum ut faceres tibi no- xisti populum tuum ut faceres tibi no- men gloriæ. « Et non invenietur in eis men gloriæ. « Et non invenietur in eis locus,» supple, sufficiens, quia præ mul- locus,» supple, sufficiens, quia præ mul- titudine habitatorum locus non sufficiet. titudine habitatorum locus non sufficiet. Isaiæ, XLIX, 20 Adhuc dicent in auri- Isaiæ, XLIX, 20 Adhuc dicent in auri- bus tuis filii sterilitatis tuæ: Angustus bus tuis filii sterilitatis tuæ: Angustus est mihi locus, fac spatium mihi, ut ha- est mihi locus, fac spatium mihi, ut ha- bitem. Hoc videmus modo in Ecclesia, bitem. Hoc videmus modo in Ecclesia, in qua modo plures modi vivendi quæ- in qua modo plures modi vivendi quæ- runtur, quam Ecclesia sustinere possit. runtur, quam Ecclesia sustinere possit.

11 11

« Et transibit in maris freto. » Tan- « Et transibit in maris freto. » Tan- git hic ultimo quam facile sit ei reducere git hic ultimo quam facile sit ei reducere dispersos. dispersos.

« Et transibit in maris freto. » Loqui- « Et transibit in maris freto. » Loqui- tur de Hellespontico mari, quod bra- tur de Hellespontico mari, quod bra- chium sancti Gregorii dicitur, ultra chium sancti Gregorii dicitur, ultra quod quidam Judæi captivi ducti fuerant, quod quidam Judæi captivi ducti fuerant, quos Dominus reduxit: quod dicitur quos Dominus reduxit: quod dicitur mare, propter salsedinem fretum au- mare, propter salsedinem fretum au- tem, quia semper fremit, et significat tem, quia semper fremit, et significat tempestatem sæculi, per quam Dominus tempestatem sæculi, per quam Dominus multos sanctos adducit. Isaiæ, LI, 10: multos sanctos adducit. Isaiæ, LI, 10: Qui posuisti profundum maris viam, ut Qui posuisti profundum maris viam, ut transirent liberati. « Et percutiet, » hoc transirent liberati. « Et percutiet, » hoc est, sedabit « in mari fluctus. » Job, est, sedabit « in mari fluctus. » Job, XXXVIII, 11 Dixi: Usque huc venies, et XXXVIII, 11 Dixi: Usque huc venies, et non procedes amplius, et hic confringes non procedes amplius, et hic confringes tumentes fluctus tuos. « Et confunden- tumentes fluctus tuos. « Et confunden-

: :

tur omnia profunda fluminis. » Loqui- tur omnia profunda fluminis. » Loqui- tur ad modum illum quem fecit sub Jo- tur ad modum illum quem fecit sub Jo- sue, quando siccavit vada Jordanis. Quod sue, quando siccavit vada Jordanis. Quod adhuc facit Dominus, transitum mortali- adhuc facit Dominus, transitum mortali- tatis hujus in reputatione sanctorum ita tatis hujus in reputatione sanctorum ita desiccans, ut a Sanctis nihil penitus re- desiccans, ut a Sanctis nihil penitus re- putetur. Isa. XI, 15: Levabit manum putetur. Isa. XI, 15: Levabit manum suam super flumen in fortitudine spiri- suam super flumen in fortitudine spiri- tus sui, et percutiet eum in septem ri- tus sui, et percutiet eum in septem ri- vis, ita ut transeant per eum calceati, vis, ita ut transeant per eum calceati, hoc est, septem donis sancti Spiritus, ut hoc est, septem donis sancti Spiritus, ut Sancti, calceati, hoc est, in memoria Sancti, calceati, hoc est, in memoria habentes mortalitatem pellis hujus, nihil habentes mortalitatem pellis hujus, nihil reputent transitum ejus. « Et humiliabi- reputent transitum ejus. « Et humiliabi- tur superbia Assur, » id est, avarorum, tur superbia Assur, » id est, avarorum, qui in sollicitudine sæcularium vigilias qui in sollicitudine sæcularium vigilias extollunt, «<et sceptrum Ægypti recedet,» extollunt, «<et sceptrum Ægypti recedet,» sollicitudinis scilicet sæculi. Isa. x, 12: sollicitudinis scilicet sæculi. Isa. x, 12: Visitabo super fructum magnifici cordis Visitabo super fructum magnifici cordis regis Assur, et super gloriam altitudinis regis Assur, et super gloriam altitudinis oculorum ejus. Isaiæ, xx, 5: Confun- oculorum ejus. Isaiæ, xx, 5: Confun- dentur ab Ethiopia spe sua, et ab dentur ab Ethiopia spe sua, et ab Ægypto gloria sua. Sceptrum enim sæ- Sæculi Ægypto gloria sua. Sceptrum enim sæ- Sæculi culi semper deprimitur. Habacuc, III, 14: culi semper deprimitur. Habacuc, III, 14: Maledixisti sceptris ejus, capiti bellato- Maledixisti sceptris ejus, capiti bellato- rum ejus. rum ejus.

« Confortabo eos in Domino, » hoc « Confortabo eos in Domino, » hoc est, in virtute Domini confidentes. Jo- est, in virtute Domini confidentes. Jo- sue, 1, 9 Confortare, et esto robustus. sue, 1, 9 Confortare, et esto robustus. Noli metuere, et noli timere: quoniam Noli metuere, et noli timere: quoniam tecum est Dominus Deus tuus in omnibus tecum est Dominus Deus tuus in omnibus

ad quæcumque perrexeris. « Et in no- ad quæcumque perrexeris. « Et in no- mine ejus ambulabunt, » hoc est, profi- mine ejus ambulabunt, » hoc est, profi- cient. Psal. LXXXVIII, 16 et 17: In lu- cient. Psal. LXXXVIII, 16 et 17: In lu- mine vultus tui ambulabunt, et in nomi- mine vultus tui ambulabunt, et in nomi- ne tuo exsultabunt tota die, et in justitia ne tuo exsultabunt tota die, et in justitia tua exaltabuntur. « Dicit Dominus. » tua exaltabuntur. « Dicit Dominus. » Confirmatio est eorum quæ dicta sunt. Confirmatio est eorum quæ dicta sunt. Psal. XXXII, 9 et CXLVIII, 5: Ipse dixit, Psal. XXXII, 9 et CXLVIII, 5: Ipse dixit, et facta sunt. et facta sunt.

tum tum

prostore prostore

CAP. XI ZACHARIÆ. CAP. XI ZACHARIÆ.

583 583

CAPUT XI. CAPUT XI.

: :

Jubet Dominus pasci pecora occisionis, quibus non parcet, quia pastores eorum Jubet Dominus pasci pecora occisionis, quibus non parcet, quia pastores eorum non parcebant eis de duabus virgis tandem abscissis, et tribus pastoribus non parcebant eis de duabus virgis tandem abscissis, et tribus pastoribus uno mense succisis: de appensa mercede triginta argenteorum projectorum ad uno mense succisis: de appensa mercede triginta argenteorum projectorum ad statuarium de alio malo pastore a Domino suscitando. statuarium de alio malo pastore a Domino suscitando.

1. Aperi, Libane, portas tuas, et com- 1. Aperi, Libane, portas tuas, et com- edat ignis cedros tuas. edat ignis cedros tuas.

2. Ulula, abies, quia cecidit cedrus, 2. Ulula, abies, quia cecidit cedrus, quoniam magnifici vastati sunt: quoniam magnifici vastati sunt: ululate, quercus Basan, quo- ululate, quercus Basan, quo- niam succisus est saltus muni- niam succisus est saltus muni-

tus. tus.

: :

3. Vox ululatus pastorum, quia vasta- 3. Vox ululatus pastorum, quia vasta- ta est magnificentia eorum ta est magnificentia eorum vox rugitus leonum, quoniam vox rugitus leonum, quoniam vastata est superbia Jordanis. vastata est superbia Jordanis.

4. Hæc dicit Dominus Deus meus: 4. Hæc dicit Dominus Deus meus: Pasce pecora occisionis, Pasce pecora occisionis, 5. Quæ qui possederant occidebant, 5. Quæ qui possederant occidebant,

et non dolebant, et vendebant et non dolebant, et vendebant ea, dicentes : Benedictus Do- ea, dicentes : Benedictus Do- minus! divites facti sumus : et minus! divites facti sumus : et pastores eorum non parcebant pastores eorum non parcebant eis. eis. 6. Et ego non parcam ultra super 6. Et ego non parcam ultra super habitantes terram; dicit Domi- habitantes terram; dicit Domi- nus: ecce ego tradam homines, nus: ecce ego tradam homines, unumquemque in manu proximi unumquemque in manu proximi sui, et in manu regis sui : et sui, et in manu regis sui : et concident terram, et non eruam concident terram, et non eruam de manu eorum. de manu eorum.

7. 7.

Et pascam pecus occisionis propter Et pascam pecus occisionis propter hoc, o pauperes gregis! Et as- hoc, o pauperes gregis! Et as- sumpsi mihi duas virgas : unam sumpsi mihi duas virgas : unam vocavi Decorem, et alteram vocavi Decorem, et alteram vocavi Funiculum: et pavi gre- vocavi Funiculum: et pavi gre- gem. gem.

8. Et succidi tres pastores in mense 8. Et succidi tres pastores in mense uno, et contracta est anima uno, et contracta est anima

mea in eis, siquidem et anima mea in eis, siquidem et anima eorum variavit in me. eorum variavit in me.

9. Et dixi Non pascam vos: quod 9. Et dixi Non pascam vos: quod moritur, moriatur : et quod moritur, moriatur : et quod succiditur, succidatur succiditur, succidatur et reli- et reli- qui devorent unusquisque car- qui devorent unusquisque car- nem proximi sui. nem proximi sui.

10. Et tuli virgam meam quæ vocaba- 10. Et tuli virgam meam quæ vocaba- tur Decus, et abscidi eam, ut tur Decus, et abscidi eam, ut irritum facerem foedus meum' irritum facerem foedus meum' quod percussi cum omnibus quod percussi cum omnibus populis. populis.

11. Et in irritum deductum est in die 11. Et in irritum deductum est in die illa et cognoverunt sic paupe- illa et cognoverunt sic paupe- res gregis, qui custodiunt mi- res gregis, qui custodiunt mi- hi, quia verbum Domini est. hi, quia verbum Domini est.

12. Et dixi ad eos: Si bonnm est in 12. Et dixi ad eos: Si bonnm est in oculis vestris, afferte mercedem oculis vestris, afferte mercedem meam : et si non, quiescite. meam : et si non, quiescite. Etappenderunt mercedem meam Etappenderunt mercedem meam triginta argenteos 1. triginta argenteos 1. 13. Et dixit Dominus ad me: Projice 13. Et dixit Dominus ad me: Projice illud ad statuarium, decorum illud ad statuarium, decorum pretium quo appretiatus sum pretium quo appretiatus sum ab eis. Et tuli triginta argenteos, ab eis. Et tuli triginta argenteos, et projeci illos in domum Domi- et projeci illos in domum Domi- ni, ad statuarium. ni, ad statuarium.

14. Et præcidi virgam meam secun- 14. Et præcidi virgam meam secun- dam, quæ appellabatur Funicu- dam, quæ appellabatur Funicu- lus, ut dissolverem germanita- lus, ut dissolverem germanita- tem inter Judam et Israel. tem inter Judam et Israel. 15. Et dixit Dominus ad me: Adhuc 15. Et dixit Dominus ad me: Adhuc sume tibi vasa pastoris stulti. sume tibi vasa pastoris stulti. 16. Quia ecce ego suscitabo pastorem 16. Quia ecce ego suscitabo pastorem

1 Matth. XXVII, 9. 1 Matth. XXVII, 9.

581 581

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. 17. 0 17. 0

in terra, qui derelicta non vi- in terra, qui derelicta non vi- sitabit, dispersum non quæret, sitabit, dispersum non quæret, et contritum non sanabit, et id et contritum non sanabit, et id quod stat non enutriet, et car- quod stat non enutriet, et car- nes pinguium comedet, et un- nes pinguium comedet, et un- gulas eorum dissolvet. gulas eorum dissolvet.

IN CAPUT XI ZACHARIÆ IN CAPUT XI ZACHARIÆ

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Aperi, Libane. » Hic incipit dicere « Aperi, Libane. » Hic incipit dicere ea quæ futura erant sub Romanis, et di- ea quæ futura erant sub Romanis, et di- viditur in tres partes. Primo enim agi- viditur in tres partes. Primo enim agi- tur de destructione malorum ad fidem tur de destructione malorum ad fidem Christi converti nolentium. In secunda, Christi converti nolentium. In secunda, de profectu bonorum, ante finem cap. de profectu bonorum, ante finem cap. xı, ibi, y. 4 : « In die illa, dicit Domi- xı, ibi, y. 4 : « In die illa, dicit Domi- nus, percutiam omnem equum. » In ter- nus, percutiam omnem equum. » In ter- tia, de causa utriusque, quæ est Passio tia, de causa utriusque, quæ est Passio Christi, infra, ante finem cap. x, ibi, Christi, infra, ante finem cap. x, ibi, . 7 : « Framea, suscitare super pasto- . 7 : « Framea, suscitare super pasto-

rem meum. » rem meum. »

In prima tres sunt partes, in quarum In prima tres sunt partes, in quarum prima ostenditur destructio templi et prima ostenditur destructio templi et populi in secunda, quam juste hoe fa- populi in secunda, quam juste hoe fa- ctum fuerit declarat, ibi, in medio y. 7: ctum fuerit declarat, ibi, in medio y. 7: « Et assumpsi mihi duas virgas. » In « Et assumpsi mihi duas virgas. » In tertia revertitur, et modum destructionis tertia revertitur, et modum destructionis assignat, infra, in principio cap. XII, ibi, assignat, infra, in principio cap. XII, ibi, y. 1 : « Onus verbi Domini super Israel. » y. 1 : « Onus verbi Domini super Israel. » Prima in duas. In prima sub meta- Prima in duas. In prima sub meta- phora describit destructionem. In secun- phora describit destructionem. In secun- da, metaphoræ ponit explanationem, ibi, da, metaphoræ ponit explanationem, ibi, « Ecce ego tradam. » « Ecce ego tradam. »

Adhuc in prima tria sunt, metaphora Adhuc in prima tria sunt, metaphora scilicet, et metaphoræ adaptatio, ibi, scilicet, et metaphoræ adaptatio, ibi, « llæc dicit Dominus Deus meus: Pasce « llæc dicit Dominus Deus meus: Pasce pecora. » Et tertio, destructionis ratio, pecora. » Et tertio, destructionis ratio, ibi, «Et pastores eorum. » ibi, «Et pastores eorum. »

Dicit ergo: Dicit ergo:

pastor, et idolum derelinquens pastor, et idolum derelinquens gregem: gladius super brachium gregem: gladius super brachium ejus, et super oculum dextrum ejus, et super oculum dextrum ejus brachium ejus ariditate ejus brachium ejus ariditate siccabitur, et oculus dexter siccabitur, et oculus dexter ejus tenebrescens obscurabitur. ejus tenebrescens obscurabitur.

o « Libane, » hoc est, templum exalta- o « Libane, » hoc est, templum exalta- tum ut Libanus, et de lignis Libani ædi- tum ut Libanus, et de lignis Libani ædi- ficatum, «portas tuas, » ut scilicet ho- ficatum, «portas tuas, » ut scilicet ho- stis ingrediatur Romanus. Victa enim stis ingrediatur Romanus. Victa enim civitate, in templum ingressi sunt, et civitate, in templum ingressi sunt, et templum succenderunt. Thren. 11, 7: templum succenderunt. Thren. 11, 7: Tradidit in manu inimici muros turrium Tradidit in manu inimici muros turrium cjus vocem dederunt in domo Domini, cjus vocem dederunt in domo Domini, sicut in die solemni. Et, paulo post, y. 9: sicut in die solemni. Et, paulo post, y. 9: Defixæ sunt in terra portæ ejus, perdi- Defixæ sunt in terra portæ ejus, perdi- dit et contrivit vectes ejus regem ejus dit et contrivit vectes ejus regem ejus et principes ejus. « Et comedat ignis ce- et principes ejus. « Et comedat ignis ce- dros tuas. » Tabulis cedrinis vestitum dros tuas. » Tabulis cedrinis vestitum fuit templum in parietibus et tabulato, fuit templum in parietibus et tabulato, quas cedros consumpsit ignis succensus quas cedros consumpsit ignis succensus a Romanis. Isaiæ, LXIV, 11: Domus a Romanis. Isaiæ, LXIV, 11: Domus sanctificationis nostræ, et gloriæ nostræ, sanctificationis nostræ, et gloriæ nostræ, ubi te laudaverunt patres nostri, facta ubi te laudaverunt patres nostri, facta est in exustionem ignis. est in exustionem ignis.

« Ulula, abies. » Abies (ut dicit Isido- « Ulula, abies. » Abies (ut dicit Isido- rus) ab abeundo dicitur: quia in altum rus) ab abeundo dicitur: quia in altum abit. Tabulis vero abiegnis vestitum erat abit. Tabulis vero abiegnis vestitum erat pavimentum templi': et exustis parie- pavimentum templi': et exustis parie- tibus et tabulato, ignis descendit in pavi- tibus et tabulato, ignis descendit in pavi- mentum et consumpsit illud. « Ulula, mentum et consumpsit illud. « Ulula, abies, » hoc est, tabulatum abiegnum, abies, » hoc est, tabulatum abiegnum, « quia cecidit cedrus, » hoc est, quia pa- « quia cecidit cedrus, » hoc est, quia pa- ries jam ardet. Horatius: ries jam ardet. Horatius:

Tunc tua res agitur, paries dum proximus ardet. Tunc tua res agitur, paries dum proximus ardet.

2 2

Abien Abien

Quod autem hæc ad homines referan- Quod autem hæc ad homines referan- tur, subdit «Quoniam magnifici, » per tur, subdit «Quoniam magnifici, » per cedros et abietes intellecti, « vastati cedros et abietes intellecti, « vastati sunt. » Magnifici enim in dignitatibus in- Superbor sunt. » Magnifici enim in dignitatibus in- Superbor telliguntur per abietes sublimes. Magni- telliguntur per abietes sublimes. Magni-

« Aperi, » hoc est, aperies, velis nolis, fici autem ex nobilitate generis per ce- « Aperi, » hoc est, aperies, velis nolis, fici autem ex nobilitate generis per ce-

1 Cf. MI Regum, vt, 34. 1 Cf. MI Regum, vt, 34.

humiliatio humiliatio

in. in.

IN CAP. XI ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. XI ZACHARIÆ ENARRATIO.

dros intelliguntur, qui vastati sunt per dros intelliguntur, qui vastati sunt per Romanos. Osee, XIV, 6 et 7: Erumpet Romanos. Osee, XIV, 6 et 7: Erumpet radix ejus ut Libani. Ibunt rami ejus, radix ejus ut Libani. Ibunt rami ejus, et erit quasi oliva gloria ejus : et odor et erit quasi oliva gloria ejus : et odor ejus ut Libani. Isaiæ, II, 12 et 13: Dies ejus ut Libani. Isaiæ, II, 12 et 13: Dies Domini exercituum super omnem super- Domini exercituum super omnem super- bum et excelsum, et super omnem arro- bum et excelsum, et super omnem arro- gantem et humiliabitur. Et super om- gantem et humiliabitur. Et super om- nes cedros Libani sublimes, et erectas. nes cedros Libani sublimes, et erectas. Pontifices enim qui quasi pons deberent Pontifices enim qui quasi pons deberent esse populi, sunt quasi pavimentum esse populi, sunt quasi pavimentum abiegnum. Hi enim per vitæ imputribili- abiegnum. Hi enim per vitæ imputribili- tatem deberent esse cedri, vestientes pa- tatem deberent esse cedri, vestientes pa- rietes, hoc est, populum, et tabulatum rietes, hoc est, populum, et tabulatum per protectionem: nunc autem igne li- per protectionem: nunc autem igne li- bidinis consumpti sunt. bidinis consumpti sunt.

Et subdit de destructione civitatis: Et subdit de destructione civitatis: « Ululate, quercus Basan, » Hoc est, « Ululate, quercus Basan, » Hoc est, robur ædificiorum civitatis jam confusio- robur ædificiorum civitatis jam confusio- ni et ignominiæ (quod interpretantur ni et ignominiæ (quod interpretantur Basan) sententia Dei addictum, « quo- Basan) sententia Dei addictum, « quo- niam succisus est saltus munitus, » vel niam succisus est saltus munitus, » vel templum scilicet munitum præsidio Dei templum scilicet munitum præsidio Dei et Angelorum, vel condensitas populi. et Angelorum, vel condensitas populi. Isa. 11, 13 Dies Domini exercituum su- Isa. 11, 13 Dies Domini exercituum su- per omnes quercus Basan. Isaiæ, x, 33 per omnes quercus Basan. Isaiæ, x, 33 et 34 Excelsi statura succidentur, et et 34 Excelsi statura succidentur, et sublimes humiliabuntur. Et subverten- sublimes humiliabuntur. Et subverten- tur condensa saltus ferro, et Libanus tur condensa saltus ferro, et Libanus cum excelsis cadet. cum excelsis cadet.

585 585

leo in leo in

planctu audita est. Tyrannus enim leo di- Tyrannus planctu audita est. Tyrannus enim leo di- Tyrannus citur rugiens: semper enim esurit et rugit subditos. citur rugiens: semper enim esurit et rugit subditos. in rapinam pauperum, sicut diabolus. Pro- in rapinam pauperum, sicut diabolus. Pro- verb. xxvIII, 15: Leo rugiens, et ursus verb. xxvIII, 15: Leo rugiens, et ursus esuriens, princeps impius super populum esuriens, princeps impius super populum pauperem. « Quoniam vastata est super- pauperem. « Quoniam vastata est super- bia Jordanis. » Per similitudinem loqui- bia Jordanis. » Per similitudinem loqui- tur. Silva enim juxta Jordanem est, in tur. Silva enim juxta Jordanem est, in qua propter condensitatem leones super- qua propter condensitatem leones super- biunt, qua succisa, leones rugiunt pro biunt, qua succisa, leones rugiunt pro amisso habitaculo. Ita tyrannus succisa amisso habitaculo. Ita tyrannus succisa plebe, rugit pro amissa lucri venatione. plebe, rugit pro amissa lucri venatione. Job, iv, 10 et 11: Rugitus leonis, et vox Job, iv, 10 et 11: Rugitus leonis, et vox leænæ, et dentes catulorum leonum con- leænæ, et dentes catulorum leonum con- triti sunt. Tigris periit, eo quod non ha- triti sunt. Tigris periit, eo quod non ha- beret prædam, et catuli leonis dissipati beret prædam, et catuli leonis dissipati

sunt. sunt.

Et quod metaphorice dixit, innuens Et quod metaphorice dixit, innuens aliquam explanationem, subdit, et duo aliquam explanationem, subdit, et duo dicit destructionem scilicet, et destru- dicit destructionem scilicet, et destru- ctionis rationem. ctionis rationem.

« Hæc dicit Dominus Deus meus, » « Hæc dicit Dominus Deus meus, » cujus dixisse, fecisse est supple, O Za- cujus dixisse, fecisse est supple, O Za- charia, « Pasce,» hoc est, pascenda præ- charia, « Pasce,» hoc est, pascenda præ- dic et impinguanda opibus, scilicet, sub dic et impinguanda opibus, scilicet, sub Machabæis, « pecora occisionis, » hoc Machabæis, « pecora occisionis, » hoc est, populum ad nihilum aptum nisi ad est, populum ad nihilum aptum nisi ad occisionem et devorationem: ut impin- occisionem et devorationem: ut impin- guatis talibus pecoribus, dentes hostium guatis talibus pecoribus, dentes hostium acuantur in ea, et magis desiderentur acuantur in ea, et magis desiderentur

Et metaphoram ad rem significatam ad devorandum. Psal. XLIII, 22: Æsli- Et metaphoram ad rem significatam ad devorandum. Psal. XLIII, 22: Æsli- referens, subdit ; referens, subdit ; mati sumus sicut oves occisionis. mati sumus sicut oves occisionis.

« Vox ululatus pastorum, » supple, « Vox ululatus pastorum, » supple, audita est. Pastores dicuntur principes audita est. Pastores dicuntur principes sacerdotum et sæcularium. Ululatus au- sacerdotum et sæcularium. Ululatus au- tem est vox querula, ululatum canum tem est vox querula, ululatum canum imitans. Isa. LXV, 14 Clamabitis præ imitans. Isa. LXV, 14 Clamabitis præ dolore cordis, et præ contritione spiritus dolore cordis, et præ contritione spiritus ululabitis. « Quia vastata est magnifi- ululabitis. « Quia vastata est magnifi- centia eorum, » pastorum scilicet, hoc centia eorum, » pastorum scilicet, hoc est, populus de cujus quæstu magnificos est, populus de cujus quæstu magnificos se reputabant. Isaiæ, II, 11: Oculi su- se reputabant. Isaiæ, II, 11: Oculi su- blimes hominis humilitati sunt, et in- blimes hominis humilitati sunt, et in- curvabitur altitudo virorum : exaltabi- curvabitur altitudo virorum : exaltabi- tur autem Dominus solus. tur autem Dominus solus.

Et subdit de tyrannis : Et subdit de tyrannis :

"Quæ qui possederant, » hoc est, Ro- "Quæ qui possederant, » hoc est, Ro- mani qui per sententiam meam jamdu- mani qui per sententiam meam jamdu- dum possederant Judæos, « occidebant, dum possederant Judæos, « occidebant, et non dolebant, » hoc est, sine compas- et non dolebant, » hoc est, sine compas- sione, sicut expresse scribunt Josephus sione, sicut expresse scribunt Josephus et Egesippus. Amos, v1, 6: Nihil patie- et Egesippus. Amos, v1, 6: Nihil patie- bantur super contritione Joseph. Isaiæ, bantur super contritione Joseph. Isaiæ, LXIII, 15 Multitudo viscerum tuorum et LXIII, 15 Multitudo viscerum tuorum et miserationum tuarum, super me conti- miserationum tuarum, super me conti- nuerunt se « Et vendebant ea, » distractis nuerunt se « Et vendebant ea, » distractis scilicet Judaicis mancipiis. Psal. XLII, scilicet Judaicis mancipiis. Psal. XLII, 13 Vendidisti populum tuum sine pre- 13 Vendidisti populum tuum sine pre-

Judæi a Judæi a Romanis Romanis

« Vox rugitus leonum, » supple, in tio, et non fuit multitudo, scilicet pretii, venditi. « Vox rugitus leonum, » supple, in tio, et non fuit multitudo, scilicet pretii, venditi.

Romana Romana

586 586

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in commutationibus eorum. Parvo enim in commutationibus eorum. Parvo enim et vili pretio distrahebantur. « Dicentes: et vili pretio distrahebantur. « Dicentes: Benedictus Dominus, divites facti su- Benedictus Dominus, divites facti su- mus. » Proverb. 1, 13: Omnem pretio- mus. » Proverb. 1, 13: Omnem pretio- sam substantiam reperiemus, implebi- sam substantiam reperiemus, implebi- mus domos nostras spoliis. Exod. xv, 9: mus domos nostras spoliis. Exod. xv, 9: Dixit inimicus: Persequar et compre- Dixit inimicus: Persequar et compre- hendam, dividam spolia, implebitur ani- hendam, dividam spolia, implebitur ani-

ma mea. ma mea.

Rationem autem quare hoc permisit Rationem autem quare hoc permisit Deus, subdit « Et, » id est, quia « pa- Deus, subdit « Et, » id est, quia « pa- stores eorum, » hoc est, Prælati, Sacer- stores eorum, » hoc est, Prælati, Sacer- dotes scilicet, et Principes, ante captivita- dotes scilicet, et Principes, ante captivita- tem Romanam, «< non parcebant eis. » tem Romanam, «< non parcebant eis. » Isaiæ, I, 14 Vos depasti estis vineam Isaiæ, I, 14 Vos depasti estis vineam meam, et rapina pauperis in domo vestra. meam, et rapina pauperis in domo vestra.

«Et,» supple, ideo « ego non parcam «Et,» supple, ideo « ego non parcam ultra. » Proverb. vi, 34: Zelus et furor ultra. » Proverb. vi, 34: Zelus et furor viri non parcet in die vindictæ. « Super viri non parcet in die vindictæ. « Super habitantes terram, dicit Dominus » per habitantes terram, dicit Dominus » per terrenam scilicet concupiscentiam. Isaiæ, terrenam scilicet concupiscentiam. Isaiæ, XXIV, 17 Formido, et fovea, et laqueus XXIV, 17 Formido, et fovea, et laqueus super te, qui habitator es terræ. super te, qui habitator es terræ.

Et subdit quasi explanando modum Et subdit quasi explanando modum traditionis eorum : « Ecce ego tradam traditionis eorum : « Ecce ego tradam homines,» Judæos scilicet in Jerusalem homines,» Judæos scilicet in Jerusalem et in Judæa habitantes, « unumquemque et in Judæa habitantes, « unumquemque in manu proximi sui. » Tangit seditiones in manu proximi sui. » Tangit seditiones quas inter se in civitate habebant, in qua quas inter se in civitate habebant, in qua pater filium, frater fratrem, mater filiam pater filium, frater fratrem, mater filiam occidit, ut fierent eis in escam. Jeremiæ, occidit, ut fierent eis in escam. Jeremiæ, IX, 4 Unusquisque se a proximo suo IX, 4 Unusquisque se a proximo suo custodiat, et in omni fratre suo non ha- custodiat, et in omni fratre suo non ha- beat fiduciam. Thren. iv, 10: Manus beat fiduciam. Thren. iv, 10: Manus mulierum misericordium coxerunt filios mulierum misericordium coxerunt filios suos facti sunt cibus earum in contritio- suos facti sunt cibus earum in contritio- ne filiæ populi mei. « Et in manu regis ne filiæ populi mei. « Et in manu regis sui,» Titi scilicet, et Vespasiani. Isa.xix, sui,» Titi scilicet, et Vespasiani. Isa.xix, 4: Tradam Ægyptum in manu domino- 4: Tradam Ægyptum in manu domino- rum crudelium, et rex fortis dominabi- rum crudelium, et rex fortis dominabi- tur eorum. « Et, » supple, sic, « conci- tur eorum. « Et, » supple, sic, « conci- dent terram, » Prælati scilicet, et subdi- dent terram, » Prælati scilicet, et subdi-

ti, « et non eruam de manu eorum. » ti, « et non eruam de manu eorum. » Captivitas Significat quod perpetua erit captivitas Captivitas Significat quod perpetua erit captivitas Judæis facta per Romanos. Thren. v, 8: Servi Judæis facta per Romanos. Thren. v, 8: Servi perpetua. dominati sunt nostri non fuit qui re- perpetua. dominati sunt nostri non fuit qui re-

dimeret de manu eorum. dimeret de manu eorum.

« Et pascam, » supple, sic « pecus oc- « Et pascam, » supple, sic « pecus oc- cisionis, » hoc est, depascendo consu- cisionis, » hoc est, depascendo consu- mam. Psal. xvi, 39: Confringam illos, mam. Psal. xvi, 39: Confringam illos, nec poterunt stare, cadent subtus pedes nec poterunt stare, cadent subtus pedes meos. meos.

Ut autem hoc justum sit, illius gentis Ut autem hoc justum sit, illius gentis ingratitudinem subdens, ostendit. Et hoc ingratitudinem subdens, ostendit. Et hoc pauperibus qui Deum timent, annuntiat pauperibus qui Deum timent, annuntiat primo in universali, secundo determinans primo in universali, secundo determinans in particulari, ibi, « Et tuli virgam in particulari, ibi, « Et tuli virgam

meam. » meam. »

» »

« Propter hoc, o pauperes gregis, « Propter hoc, o pauperes gregis, qui me scilicet timetis, « audite, » ingra- qui me scilicet timetis, « audite, » ingra- titudinem scilicet populi illius. titudinem scilicet populi illius.

Lex Lex

dualmi dualmi virgin virgin gnate gnate

« Et,» id est, quia per successionem « Et,» id est, quia per successionem temporis ab initio mundi, « assumpsi mi- temporis ab initio mundi, « assumpsi mi- hi duas virgas, » pastorales scilicet, in hi duas virgas, » pastorales scilicet, in quarum rectitudine regimen meum ad quarum rectitudine regimen meum ad populum significaretur. Psal. XLIV, 7: populum significaretur. Psal. XLIV, 7: Virga directionis virga regni tui. Virga directionis virga regni tui. « Unam, » scilicet, quam primo assum- « Unam, » scilicet, quam primo assum- psi, « vocavi Decorem, » legem scilicet psi, « vocavi Decorem, » legem scilicet naturalem, qua populum rexi ante dilu- naturalem, qua populum rexi ante dilu- vium. Decor enim mirabilis est ratio- ralis way vium. Decor enim mirabilis est ratio- ralis way nem hominis a naturali lege non deflecti. nem hominis a naturali lege non deflecti. Psal. iv, 7: Signatum est super nos lu- Psal. iv, 7: Signatum est super nos lu- men vultus tui, Domine: dedisti lætitiam men vultus tui, Domine: dedisti lætitiam in corde meo. « Et alteram, » quam sci- in corde meo. « Et alteram, » quam sci- licet post diluvium assumpsi, cum ad licet post diluvium assumpsi, cum ad idololatriam tenderet genus humanum idololatriam tenderet genus humanum tempore proavi Abrahæ, « vocavi Funi- tempore proavi Abrahæ, « vocavi Funi- culum, » legem scilicet scriptam, qua ut culum, » legem scilicet scriptam, qua ut funiculo mensuravi mihi quosdam, quos funiculo mensuravi mihi quosdam, quos in populum peculiarem elegi. Quod sig- in populum peculiarem elegi. Quod sig- nificatur, Exod. IV, 17, ubi legislator di- nificatur, Exod. IV, 17, ubi legislator di- cit: Virgam quoque sume in manu cit: Virgam quoque sume in manu tua, in qua facturus es signa. « Et pavi tua, in qua facturus es signa. « Et pavi gregem, » in rectitudine scilicet, et justi- gregem, » in rectitudine scilicet, et justi- ficationibus legis. Psal. xciv, 7 : Nos po- ficationibus legis. Psal. xciv, 7 : Nos po- pulus pascuæ ejus, et oves manus ejus. pulus pascuæ ejus, et oves manus ejus.

« Et,» supple, in tantum zelavi recti- « Et,» supple, in tantum zelavi recti- tudinem legis, quod « succidi tres pasto- tudinem legis, quod « succidi tres pasto- res in mense uno, » hoc est, in mense res in mense uno, » hoc est, in mense primo Nisan, vel Aprili dicto. Et tangit primo Nisan, vel Aprili dicto. Et tangit id quod habetur, Numer.xx, 1-12, ubi Ma- id quod habetur, Numer.xx, 1-12, ubi Ma- ria (quæ fuit una pastorum) mortua est, ria (quæ fuit una pastorum) mortua est,

Bes, Bes, net net

IN CAP. XI ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. XI ZACHARIÆ ENARRATIO.

et Moyses et Aaron qui duo pastores fue- et Moyses et Aaron qui duo pastores fue- cur a runt, eo quod dubitantes de aquis contra- cur a runt, eo quod dubitantes de aquis contra- lonis dictionis, Deum coram populo non glo- lonis dictionis, Deum coram populo non glo-

pro- pro-

sai? sai?

rificaverunt, sententiam mortis accepe- rificaverunt, sententiam mortis accepe- runt, dicente Domino : Quia non credi- runt, dicente Domino : Quia non credi- distis mihi, ut sanctificaretis me coram distis mihi, ut sanctificaretis me coram filiis Israel, non introducetis hos populos filiis Israel, non introducetis hos populos in terram quam dabo eis. in terram quam dabo eis.

Hujus autem causam subjungit : Hujus autem causam subjungit :

: :

« Et,» id est, quia « contracta est,» id « Et,» id est, quia « contracta est,» id est, conturbata, « anima mea in eis. » est, conturbata, « anima mea in eis. » Isa. Lix, 15 et 16: Vidit Dominus, et Isa. Lix, 15 et 16: Vidit Dominus, et malum apparuit in oculis ejus, quia malum apparuit in oculis ejus, quia non est judicium. Et vidit quia non est non est judicium. Et vidit quia non est vir et aporiatus est. Et ne sine causa vir et aporiatus est. Et ne sine causa credatur contracta esse anima Domini, credatur contracta esse anima Domini, subdit «Siquidem et anima eorum va- subdit «Siquidem et anima eorum va- riavit in me, » non scilicet secundum re- riavit in me, » non scilicet secundum re- titudinem virgæ ambulantes, Maria scilic- titudinem virgæ ambulantes, Maria scilic- cet murmurante contra Moysen ¹, Aaron cet murmurante contra Moysen ¹, Aaron vitulum fundente 2, Moyse et Aaron me vitulum fundente 2, Moyse et Aaron me non sanctificante coram populo ³, ut sic non sanctificante coram populo ³, ut sic verum sit quod dicitur, ad Hebr. 11, 2: verum sit quod dicitur, ad Hebr. 11, 2: Omnis prævaricatio, et inobedientia ac- Omnis prævaricatio, et inobedientia ac- cepit justam mercedis retributionem. cepit justam mercedis retributionem.

« Et, » non tantum hoc feci in pasto- « Et, » non tantum hoc feci in pasto- ribus, sed etiam de populo non ambu- ribus, sed etiam de populo non ambu- lante ad rectitudinem virgæ, « dixi : lante ad rectitudinem virgæ, « dixi : Non pascam vos *. » Et tangit quod Non pascam vos *. » Et tangit quod quando exploratores reversi fuerunt, et quando exploratores reversi fuerunt, et fortitudinem habitatorum terræ promis- fortitudinem habitatorum terræ promis- sionis nuntiaverunt, populus in seditio- sionis nuntiaverunt, populus in seditio- nem versus voluit redire in Ægyptum, nem versus voluit redire in Ægyptum, et tunc dixit Dominus: Non pascam vos, et tunc dixit Dominus: Non pascam vos, id est, non præcedam vos ut pastor. Et id est, non præcedam vos ut pastor. Et præcepit ut quadraginta annis circumdu- præcepit ut quadraginta annis circumdu- cerentur circa montem, donec consume- cerentur circa montem, donec consume- rentur omnes qui murmuraverant. «Quod rentur omnes qui murmuraverant. «Quod moritur, » hoc est, quod morte dignum moritur, » hoc est, quod morte dignum est, « moriatur : et quod succiditur, » hoc est, « moriatur : et quod succiditur, » hoc est, quod ab hostibus succidi dignum est, quod ab hostibus succidi dignum est, « succidatur, » hoc est, interficiatur. est, « succidatur, » hoc est, interficiatur. Psal. xciv, 11: Ut juravi in ira mea : Psal. xciv, 11: Ut juravi in ira mea :

1 Cf. Numer. xii, 2. 1 Cf. Numer. xii, 2. Cf. Exod. XXXII, 4. Cf. Exod. XXXII, 4. 3 Cf. Numer. xx, 12. 3 Cf. Numer. xx, 12.

587 587

Si introibunt in requiem meam. Ad Si introibunt in requiem meam. Ad Hebr. II, 18 et 19: Quibus juravit non Hebr. II, 18 et 19: Quibus juravit non introire in requiem ipsius, nisi illis qui introire in requiem ipsius, nisi illis qui increduli fuerunt ? Et videmus quia non increduli fuerunt ? Et videmus quia non potuerunt introire propter incredulita- potuerunt introire propter incredulita- tem. I ad Corinth. x, 10: Neque murmu- tem. I ad Corinth. x, 10: Neque murmu- raveritis, sicut quidam eorum murmu- raveritis, sicut quidam eorum murmu- raverunt, et perierunt ab exterminatore. raverunt, et perierunt ab exterminatore.

« Et reliqui,» supple, sic non mortui, « Et reliqui,» supple, sic non mortui, « devorent unusquisque carnem proximi « devorent unusquisque carnem proximi sui. » Sic ordina constructionem: Devo- sui. » Sic ordina constructionem: Devo- rent carnem proximi sui, ita quod unus- rent carnem proximi sui, ita quod unus- quisque hoc faciat per invidiam scilicet quisque hoc faciat per invidiam scilicet et iram in alterum, sicut Dathan et Abi- et iram in alterum, sicut Dathan et Abi- ron contra Moysen 5. Ad Galat. V, 15: ron contra Moysen 5. Ad Galat. V, 15: Quod si invicem mordetis, et comeditis, Quod si invicem mordetis, et comeditis, videte ne ab invicem consumamini. Isa. videte ne ab invicem consumamini. Isa. v, 24 Sicut devorat stipulam lingua v, 24 Sicut devorat stipulam lingua ignis, et calor flammæ exurit: sic radix ignis, et calor flammæ exurit: sic radix corum quasi favilla erit, et germen eo- corum quasi favilla erit, et germen eo- rum ut pulvis ascendet. Abjecerunt enim rum ut pulvis ascendet. Abjecerunt enim legem Dei exercituum, et eloquium sancti legem Dei exercituum, et eloquium sancti Israel blasphemaverunt. Israel blasphemaverunt.

« Et tuli virgam. » Hic in particulari « Et tuli virgam. » Hic in particulari ostendit qua ingratitudine Judæi repro- ostendit qua ingratitudine Judæi repro- bandi sunt, et dicit tria, scilicet qualiter bandi sunt, et dicit tria, scilicet qualiter omnibus abjectis, ipsi soli electi sunt. omnibus abjectis, ipsi soli electi sunt. Secundo, qualiter ingrati pretiosissimum Secundo, qualiter ingrati pretiosissimum pastorem vili pretio vendiderunt, ibi, pastorem vili pretio vendiderunt, ibi, « Et appenderunt mercedem meam. » « Et appenderunt mercedem meam. » Tertio, qualiter propter hoc abjecti sunt, Tertio, qualiter propter hoc abjecti sunt, ibi, « Et præcidi virgam meam. » ibi, « Et præcidi virgam meam. »

In primo dicit qualiter Gentiles a regi- In primo dicit qualiter Gentiles a regi- mine juris naturalis exciderunt. Secundo, mine juris naturalis exciderunt. Secundo, qualiter Judæi ad regimen legis scriptæ qualiter Judæi ad regimen legis scriptæ electi sunt. electi sunt.

« Et tuli, » hoc est, abstuli « virgam « Et tuli, » hoc est, abstuli « virgam meam, » regimen scilicet æquitatis, meam, » regimen scilicet æquitatis, « quæ vocabatur Decus, » propter recti- « quæ vocabatur Decus, » propter recti- tudinem decoris naturalis, « et abscidi tudinem decoris naturalis, « et abscidi eam, » non quidem in substantia, quia eam, » non quidem in substantia, quia in illa manet semper, sed ut rectitudini in illa manet semper, sed ut rectitudini ejus Gentilitas non conformaretur. Psal. ejus Gentilitas non conformaretur. Psal.

* Cf. Numer. xiv, 1 et seq. * Cf. Numer. xiv, 1 et seq. 5 Cf. Numer. xvi, 1 et seq. 5 Cf. Numer. xvi, 1 et seq.

10 10

11 11

Pauperes Pauperes

dilecti dilecti

588 588

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

XLVIII, 13 Homo, cum in honore esset, XLVIII, 13 Homo, cum in honore esset, non intellexit : comparatus est jumentis non intellexit : comparatus est jumentis insipientibus, et similis factus est illis. insipientibus, et similis factus est illis. Ezech. xvi, 25: Abominabilem fecisti Ezech. xvi, 25: Abominabilem fecisti decorem tuum. decorem tuum.

Et explanat quod dixit, subdens, « Ut Et explanat quod dixit, subdens, « Ut irritum facerem, » ne scilicet eis essem irritum facerem, » ne scilicet eis essem pastor, « foedus meum, » pactum scilicet pastor, « foedus meum, » pactum scilicet regiminis et custodiæ, « quod percussi regiminis et custodiæ, « quod percussi cum omnibus populis,» in Adam scilicet cum omnibus populis,» in Adam scilicet et Noe 1, hoc est, dimisi ut unusquisque et Noe 1, hoc est, dimisi ut unusquisque concupiscentias et errores suos sequere- concupiscentias et errores suos sequere- tur. Causa hujus ponitur, Isa. xxiv, 5: tur. Causa hujus ponitur, Isa. xxiv, 5: Transgressi sunt leges, mutaverunt jus, Transgressi sunt leges, mutaverunt jus, dissipaverunt foedus sempiternum. Ge- dissipaverunt foedus sempiternum. Ge- nes. vi, 5 et 6: Videns autem Deus quod nes. vi, 5 et 6: Videns autem Deus quod multa malitia hominum esset in terra, multa malitia hominum esset in terra, et cuncta cogitatio hominis intenta esset et cuncta cogitatio hominis intenta esset ad malum omni tempore, poenituit eum ad malum omni tempore, poenituit eum quod hominem fecisset in terra. quod hominem fecisset in terra.

« Et in irritum deductum est in die « Et in irritum deductum est in die illa, » quando scilicet a me per idola et illa, » quando scilicet a me per idola et concupiscentias recesserunt. Deuter. concupiscentias recesserunt. Deuter. xxx11, 21: Ipsi me provocaverunt in eo xxx11, 21: Ipsi me provocaverunt in eo qui non erat Deus, et irritaverunt in va- qui non erat Deus, et irritaverunt in va- nitatibus suis. nitatibus suis.

Et subdit de Judæorum electione: « Et Et subdit de Judæorum electione: « Et cognoverunt sic, « scilicet, illis reproba- cognoverunt sic, « scilicet, illis reproba- tis, «pauperes » quidam « gregis, » hoc tis, «pauperes » quidam « gregis, » hoc semper eo est, de toto grege mundi, Abraham scili- semper eo est, de toto grege mundi, Abraham scili- cet, Isaac, et Jacob, et Moyses, et qui- cet, Isaac, et Jacob, et Moyses, et qui- dam alii exsules et pauperes, de quibus dam alii exsules et pauperes, de quibus dicitur, Jacob. 11, 5: Nonne Deus elegit dicitur, Jacob. 11, 5: Nonne Deus elegit pauperes in hoc mundo, divites in fide, pauperes in hoc mundo, divites in fide, et hæredes regni, quod repromisit Deus et hæredes regni, quod repromisit Deus diligentibus se? Lucæ, XII, 32: Nolite diligentibus se? Lucæ, XII, 32: Nolite timere, pusillus grex, quia complacuit timere, pusillus grex, quia complacuit Patri vestro dare vobis regnum. « Qui Patri vestro dare vobis regnum. « Qui custodiunt mihi » « mandata mea ad custodiunt mihi » « mandata mea ad << honorem meum,» ut dicit Glossa. Vel << honorem meum,» ut dicit Glossa. Vel melius, qui ut opiliones custodiunt gre- melius, qui ut opiliones custodiunt gre- gem sub me, sicut fecit Abraham, et gem sub me, sicut fecit Abraham, et Moyses, et Josue, et quidam alii. « Quia Moyses, et Josue, et quidam alii. « Quia verbum Domini est, » hoc est, ordinatio verbum Domini est, » hoc est, ordinatio

1 Cf. Genes. IX, 9 et seq. 1 Cf. Genes. IX, 9 et seq.

Domini de reprobatione Gentium, et ele- Domini de reprobatione Gentium, et ele- ctione Judæorum. ctione Judæorum.

« Et dixi ad eos,» in Moyse scilicet, « Et dixi ad eos,» in Moyse scilicet, Exod. xix et xx: « Si bonum est in ocu- Exod. xix et xx: « Si bonum est in ocu- lis vestris, supple, quod ego sim pastor lis vestris, supple, quod ego sim pastor vester, «afferte mercedem meam, » hoc vester, «afferte mercedem meam, » hoc est, pacto confirmate mercedem dignam est, pacto confirmate mercedem dignam fide mea, custodia, et diligentia, et pro- fide mea, custodia, et diligentia, et pro- videntia mea, ut scilicet digno pretio dili- videntia mea, ut scilicet digno pretio dili- gentiam meam æstimetis : « et si non, » gentiam meam æstimetis : « et si non, » supple, digna mercede, respondere vultis, supple, digna mercede, respondere vultis, « quiescite,» hoc est, a pacto cessate, et « quiescite,» hoc est, a pacto cessate, et alios pastores in idolis et concupiscentiis alios pastores in idolis et concupiscentiis requirite. Cantic. 1, 7: Si ignoras te, o requirite. Cantic. 1, 7: Si ignoras te, o pulcherrima inter mulieres, egredere, et pulcherrima inter mulieres, egredere, et abi post vestigia gregum, et pasce hœdos abi post vestigia gregum, et pasce hœdos tuos juxta tabernacula pastorum, hoc tuos juxta tabernacula pastorum, hoc est, concupiscentiæ motus. est, concupiscentiæ motus.

19 19

Et subdit quid factum est eo veniente, Et subdit quid factum est eo veniente, ut in propria persona gregem custodiret. ut in propria persona gregem custodiret. Et debet legi cum compassione et despe- Et debet legi cum compassione et despe- ctu« Et » supple, cum venissem sicut ctu« Et » supple, cum venissem sicut pastor bonus qui animam suam dat pro pastor bonus qui animam suam dat pro ovibus suis (Joan. x, 11) « appenderunt ovibus suis (Joan. x, 11) « appenderunt mercedem meam, » libra scilicet suæ mercedem meam, » libra scilicet suæ æstimationis, « triginta argenteos : » æstimationis, « triginta argenteos : » amplius me valere non æstimantes, qui- pietan amplius me valere non æstimantes, qui- pietan bus a proditore Juda me emerunt 2. Et bus a proditore Juda me emerunt 2. Et ille tam vilem me æstimavit, ut quo- ille tam vilem me æstimavit, ut quo- libet pretio me commutaret antequam libet pretio me commutaret antequam

retineret. retineret.

« Et dixit Dominus ad me, » in visio- « Et dixit Dominus ad me, » in visio- ne scilicet « Projice illud,» pretium ne scilicet « Projice illud,» pretium scilicet, tamquam me et labore meo in- scilicet, tamquam me et labore meo in- dignum, « ad statuarium decorum. » dignum, « ad statuarium decorum. » Statuarius decorus est, qui ad valorem Statuarius decorus est, qui ad valorem æquilibrii pretium et id cujus est pretium æquilibrii pretium et id cujus est pretium in omnibus certa statera rationis ponde- in omnibus certa statera rationis ponde- rat. Indecorus est, deceptor et falsarius, rat. Indecorus est, deceptor et falsarius, qui scilicet rem plus valentem minori qui scilicet rem plus valentem minori pretio æstimat. Et est sensus : Pone hæc pretio æstimat. Et est sensus : Pone hæc in judicio omnis rationabilis hominis, si in judicio omnis rationabilis hominis, si

* Cf. Matth. XXVI, 15. * Cf. Matth. XXVI, 15.

Juda p Juda p ditoria ditoria

13 13

201 201

lum lum

das das

IN CAP. XI ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. XI ZACHARIÆ ENARRATIO.

Dominum majestatis digno pretio æsti- Dominum majestatis digno pretio æsti- maverunt, vel vendiderunt. Et subin- maverunt, vel vendiderunt. Et subin- fert quid projiciat : « Pretium quo ap- fert quid projiciat : « Pretium quo ap- pretiatus sum ab eis, » et reputatus non pretiatus sum ab eis, » et reputatus non tantum scilicet valere. Sapient. vi, 8 et tantum scilicet valere. Sapient. vi, 8 et 9: Divitias nihil esse duxi in compara- 9: Divitias nihil esse duxi in compara- tione illius, nec comparavi illi lapidem tione illius, nec comparavi illi lapidem pretiosum quoniam omne aurum in pretiosum quoniam omne aurum in comparatione illius, arena est exigua, et comparatione illius, arena est exigua, et tamquam lutum æstimabitur argentum tamquam lutum æstimabitur argentum in conspectu illius. Job, xxvII, 15: Non in conspectu illius. Job, xxvII, 15: Non dabitur aurum obrizum pro ea, nec ap- dabitur aurum obrizum pro ea, nec ap- pendetur argentum in commutatione ejus. pendetur argentum in commutatione ejus.

Et sequitur obedientia Prophetæ in Et sequitur obedientia Prophetæ in visione hoc præsignans : visione hoc præsignans :

« Et tuli, » hoc est, afferendos pro- « Et tuli, » hoc est, afferendos pro- dit phetavi à Juda proditore, « triginta ar- dit phetavi à Juda proditore, « triginta ar- genteos, » qui decima fuerunt trecento- genteos, » qui decima fuerunt trecento- rum denariorum, quibus vendi poterat rum denariorum, quibus vendi poterat unguentum quod mulier effudit super unguentum quod mulier effudit super caput Jesu recumbentis 2, quam proditor caput Jesu recumbentis 2, quam proditor subtrahere cogitaverat: et cum non pos- subtrahere cogitaverat: et cum non pos- set in unguento, Dominum majestatis set in unguento, Dominum majestatis pro decima vendidit, ut damna furti sui pro decima vendidit, ut damna furti sui saltem in decima recuperaret. « Et pro- saltem in decima recuperaret. « Et pro- jeci illos, » hoc est, projiciendos præsig- jeci illos, » hoc est, projiciendos præsig- navi, « in domum Domini, » ubi sapien- navi, « in domum Domini, » ubi sapien- tes æstimatores fuerunt. Matth. XXVII, tes æstimatores fuerunt. Matth. XXVII, 5: Et projectis argenteis in templo, re- 5: Et projectis argenteis in templo, re- cessit, et abiens laqueo se suspendit. « Ad cessit, et abiens laqueo se suspendit. « Ad statuarium. » Quidam dicunt, fictorem statuarium. » Quidam dicunt, fictorem statuarum vel plasten, hoc est, ad illos statuarum vel plasten, hoc est, ad illos qui loco Creatoris sederunt in sede Dei, qui loco Creatoris sederunt in sede Dei, ut ipsi judicarent, si digno pretio ven- ut ipsi judicarent, si digno pretio ven- ditus esset. Melius tamen exponitur sta- ditus esset. Melius tamen exponitur sta- tuarius pro ponderatore: stater enim tuarius pro ponderatore: stater enim pondus est quo res ponderantur, inde pondus est quo res ponderantur, inde statuarius idem est quod ponderator, et statuarius idem est quod ponderator, et inde derivatur statera. Et ad statuarium inde derivatur statera. Et ad statuarium decorum jubet referri, non ad statuarium decorum jubet referri, non ad statuarium dolosum, qui res indigno pretio æsti- dolosum, qui res indigno pretio æsti- mat. Proverb. x1, 1: Statera dolosa, mat. Proverb. x1, 1: Statera dolosa, abominatio est apud Dominum et pon- abominatio est apud Dominum et pon- dus æquum, voluntas ejus. dus æquum, voluntas ejus.

Vulg. habet, Zachar. xi, 13: Projice illud ad Vulg. habet, Zachar. xi, 13: Projice illud ad statuarium, decorum pretium, quo appretiatus statuarium, decorum pretium, quo appretiatus sum ab eis. Jette au potier cet argent, cette sum ab eis. Jette au potier cet argent, cette

589 589

Et subdit, quod hac ingratitudine ab- Et subdit, quod hac ingratitudine ab- jecti sunt: jecti sunt:

« «

14 14

« Et, supple, ideo præcidi vir- « Et, supple, ideo præcidi vir- gam meam secundam, » id est, popu- gam meam secundam, » id est, popu- lum meum peculiarem, «quæ, » scilicet lum meum peculiarem, «quæ, » scilicet virga, « appellabatur Funiculus. » virga, « appellabatur Funiculus. » Psal. xv, 6: Funes ceciderunt mihi in Psal. xv, 6: Funes ceciderunt mihi in præclaris: etenim hæreditas mea præ- præclaris: etenim hæreditas mea præ- clara est mihi. Et quod dixit, subdit ex- clara est mihi. Et quod dixit, subdit ex- ponendo : « Ut, » (consecutive et non ponendo : « Ut, » (consecutive et non causative legendum est) « dissolverem causative legendum est) « dissolverem germanitatem, » hoc est, fœdus initum, Futilis Ju- germanitatem, » hoc est, fœdus initum, Futilis Ju- « inter Judam, » id est, duas tribus, commenta- « inter Judam, » id est, duas tribus, commenta- « et Israel, » hoc est, decem tribus ex « et Israel, » hoc est, decem tribus ex una parte, et inter me, supple, ex altera una parte, et inter me, supple, ex altera parte, et sic a cura mea et regimine meo parte, et sic a cura mea et regimine meo abjecti sunt. abjecti sunt.

Judæi et quidam Christiani judaizan- Judæi et quidam Christiani judaizan- tes, qui omnia recta pervertunt, aliter tes, qui omnia recta pervertunt, aliter hoc exponunt, dicentes quod per tri- hoc exponunt, dicentes quod per tri- ginta argenteos, triginta mandata legis ginta argenteos, triginta mandata legis intelliguntur, quæ facere jubentur, et intelliguntur, quæ facere jubentur, et hæc sunt affirmativa mandata, quæ hæc sunt affirmativa mandata, quæ Exod. xx, et usque ad cap. xxiv conti- Exod. xx, et usque ad cap. xxiv conti- nentur. Et rursum alia triginta sex sunt nentur. Et rursum alia triginta sex sunt quæ prohibebantur, et dicunt quod quæ prohibebantur, et dicunt quod reddant obedientiam mandatorum, tunc reddant obedientiam mandatorum, tunc dignam mercedem reddant pastori: sin dignam mercedem reddant pastori: sin autem, projiciendi sint. Sed hoc falsum autem, projiciendi sint. Sed hoc falsum est, multo enim plura sunt mandata in est, multo enim plura sunt mandata in lege affirmativa quam triginta, et multo lege affirmativa quam triginta, et multo plura negativa quam triginta sex. Præ- plura negativa quam triginta sex. Præ- terea triginta argenteos tamquam indig- terea triginta argenteos tamquam indig- nos se jubet projici Dominus, obedien- nos se jubet projici Dominus, obedien- tiam mandatorum tamquam vilem num- tiam mandatorum tamquam vilem num- quam jubet projici, et ideo, his tamquam quam jubet projici, et ideo, his tamquam fabulis abjectis, sequentia prosequa- fabulis abjectis, sequentia prosequa-

mur. mur.

« Et dixit Dominus ad me, » præ- « Et dixit Dominus ad me, » præ- sciens et præsignans quod in novissimis sciens et præsignans quod in novissimis temporibus Judæi ad Antichristum tam- temporibus Judæi ad Antichristum tam- quam ad pastorem pervertendi erant, et quam ad pastorem pervertendi erant, et quia multi in Ecclesia falsi pastores erant quia multi in Ecclesia falsi pastores erant

belle somme à laquelle ils m'ont estimé. belle somme à laquelle ils m'ont estimé. 2 Cf. Matth. xxvI, 7 et seq. 2 Cf. Matth. xxvI, 7 et seq.

dæorum dæorum

rius. rius.

15 15

16 16

regnat hy - regnat hy -

590 590

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

surrecturi « Adhuc, » post duas vir- surrecturi « Adhuc, » post duas vir- gas præcisas, « sume tibi, » ad demon- gas præcisas, « sume tibi, » ad demon- strationem certitudinis prophetalis, « va- strationem certitudinis prophetalis, « va- sa, » id est, instrumenta « pastoris stul- sa, » id est, instrumenta « pastoris stul- ti, » hoc est, nescientis officium pastoris ti, » hoc est, nescientis officium pastoris ad gregem, et non curantis scire. ad gregem, et non curantis scire.

Et subdit causam quare hoc prophe- Et subdit causam quare hoc prophe- tandum est: tandum est:

« Quia ecce ego suscitabo, » hoc est, « Quia ecce ego suscitabo, » hoc est, suscitari permittam. Job, xxxiv, 30: suscitari permittam. Job, xxxiv, 30: Deo irato, Qui, scilicet Deus, regnare facit hominem Deo irato, Qui, scilicet Deus, regnare facit hominem pocrita. hypocritam propter peccata populi. pocrita. hypocritam propter peccata populi. « Pastorem, figuram et non veritatem « Pastorem, figuram et non veritatem pastoris habentem, « in terra, » hoc est, pastoris habentem, « in terra, » hoc est, in his qui amant terrena, « qui dere- in his qui amant terrena, « qui dere- licta non visitabit. » Derelicta dicuntur, licta non visitabit. » Derelicta dicuntur, quæ præ infirmitate gregem sequi non quæ præ infirmitate gregem sequi non possunt ad communia pascua. Contra possunt ad communia pascua. Contra quod dicit Dominus, Matth. xxv, 36 : quod dicit Dominus, Matth. xxv, 36 : Infirmus, supple, fui, et visitastis me. Infirmus, supple, fui, et visitastis me. « Dispersum non quæret. » Dispersum « Dispersum non quæret. » Dispersum dicitur a grege per errorem separatum. dicitur a grege per errorem separatum. Contra quod dicitur, Lucæ, xv, 4 et Contra quod dicitur, Lucæ, xv, 4 et seq. Vadit ad illam quæ perierat, do- seq. Vadit ad illam quæ perierat, do- nec inveniat illam et cum invenerit nec inveniat illam et cum invenerit eam, imponit in humeros suos gaudens : eam, imponit in humeros suos gaudens : et veniens domum, convocat amicos et et veniens domum, convocat amicos et vicinos, dicens illis Congratulamini vicinos, dicens illis Congratulamini mihi, quia inveri ovem meam quæ pe- mihi, quia inveri ovem meam quæ pe- rierat. «Et contritum non sanabit. » rierat. «Et contritum non sanabit. » Contritum est quod tentationibus diaboli Contritum est quod tentationibus diaboli infirmatum est. Contra quod dicitur in infirmatum est. Contra quod dicitur in Psal. CXLVI, 3: Qui sanat contritos cor- Psal. CXLVI, 3: Qui sanat contritos cor- de, et alligat contritiones eorum. « Et de, et alligat contritiones eorum. « Et id quod stat, » in virtute scilicet, et for- id quod stat, » in virtute scilicet, et for- titudine, «non enutriet, » pascua scilicet titudine, «non enutriet, » pascua scilicet ministrando, verbo consolationis et ex- ministrando, verbo consolationis et ex- hortationis. Ad Roman. xiv, 4: Domino hortationis. Ad Roman. xiv, 4: Domino suo stat aut cadit: stabit autem, potens suo stat aut cadit: stabit autem, potens est enim Deus statuere illum. « Et carnes est enim Deus statuere illum. « Et carnes pinguium comedet: » a divitibus enim pinguium comedet: » a divitibus enim et a pauperibus quæque delicatiora stu- et a pauperibus quæque delicatiora stu- dent abstrahere. Michææ, ш, 3: Qui dent abstrahere. Michææ, ш, 3: Qui comederunt carnem populi mei, et pellem comederunt carnem populi mei, et pellem eorum desuper excoriaverunt, et ossa eorum desuper excoriaverunt, et ossa eorum confregerunt, et conciderunt sicut eorum confregerunt, et conciderunt sicut in lebete, et quasi carnem in medio ollæ. in lebete, et quasi carnem in medio ollæ.

« Et ungulas eorum dissolvet. » Ungulæ « Et ungulas eorum dissolvet. » Ungulæ quæ firmant pedes, firmitatem virtutis quæ firmant pedes, firmitatem virtutis significant, quæ firmat affectus: quas significant, quæ firmat affectus: quas ungulas mali Prælati dissolvunt per ma- ungulas mali Prælati dissolvunt per ma- lum exemplum. lum exemplum.

boni boni

for for

Glossa Hieronymi : « Pastor bonus Bonu❤ Glossa Hieronymi : « Pastor bonus Bonu❤ « ægrotantia pecora visitat, dispersa per- « ægrotantia pecora visitat, dispersa per- «quirit, relicta affert, lassa sustentat. «quirit, relicta affert, lassa sustentat. « Malus pastor e converso omnia per- « Malus pastor e converso omnia per- « verse agit. Isa. XL, 11: Sicut pastor « verse agit. Isa. XL, 11: Sicut pastor « gregem suum pascet: in brachio suo « gregem suum pascet: in brachio suo « congregabit agnos, et in sinu suo le- « congregabit agnos, et in sinu suo le- « vabit foetas ipse portabit. Unde vasa Instrum « vabit foetas ipse portabit. Unde vasa Instrum « pastoris sapientis sunt canis latrans « pastoris sapientis sunt canis latrans » in officio prædicationis, pera in provi- » in officio prædicationis, pera in provi- «dentia pabuli, baculus regiminis in «dentia pabuli, baculus regiminis in « rectitudine vitæ, fistula in devotione « rectitudine vitæ, fistula in devotione « orationis et laudis. Vasa vero pasto- Instrum « orationis et laudis. Vasa vero pasto- Instrum « ris stulti est lupus pro cane, in pera pasto « ris stulti est lupus pro cane, in pera pasto << serpens astutiæ diabolicæ, pro baculo << serpens astutiæ diabolicæ, pro baculo perversitas vitæ, pro fistula cantus perversitas vitæ, pro fistula cantus << inordinatus mundanæ concupiscen- << inordinatus mundanæ concupiscen-

« «

<< tiæ. » << tiæ. »

Hunc pastorem sic præsignatum vocat, Hunc pastorem sic præsignatum vocat, subdens: subdens:

« O pastor, » et subdit emendans dis- « O pastor, » et subdit emendans dis- tinctionem, non exponens, « et, » id tinctionem, non exponens, « et, » id est, « idolum. » Ac si dicat: Male dixi, est, « idolum. » Ac si dicat: Male dixi, pastor, quia idolum es pastoris, et non pastor, quia idolum es pastoris, et non veritas. I ad Corinth. vi, 4: Scimus veritas. I ad Corinth. vi, 4: Scimus quia nihil est idolum in mundo. Et quia nihil est idolum in mundo. Et emendationis subdit rationem, dicens: emendationis subdit rationem, dicens: « Derelinquens gregem. » I Regum, « Derelinquens gregem. » I Regum, XVII, 28 Quare dereliquisti pauculas XVII, 28 Quare dereliquisti pauculas oves illas in deserto? Et subdit condem- oves illas in deserto? Et subdit condem- nationem « Gladius super brachium nationem « Gladius super brachium ejus, hoc est, sententia condemnatio- ejus, hoc est, sententia condemnatio- nis æternæ super brachium fortitudinis, nis æternæ super brachium fortitudinis, quo viribus et non jure dominabatur ovi- quo viribus et non jure dominabatur ovi- bus. Ezech. xXXIV, 4 et 5: Cum auste- bus. Ezech. xXXIV, 4 et 5: Cum auste- ritate imperabatis eis, et cum potentia. ritate imperabatis eis, et cum potentia. Et dispersæ sunt oves meæ. « Et super Et dispersæ sunt oves meæ. « Et super oculum dextrum ejus, » hoc est, quem oculum dextrum ejus, » hoc est, quem reputat dextrum: totam enim intentio- reputat dextrum: totam enim intentio- nem convertit ad temporalia. nem convertit ad temporalia.