Judex in Judex in porta cur porta cur

566 566

D. ALB. MAG ORD. PRÆD. D. ALB. MAG ORD. PRÆD.

quod discordes ad pacem reducit per quod discordes ad pacem reducit per æquitatem justitiæ, " judicate in portis æquitatem justitiæ, " judicate in portis vestris. » Præcepti sunt enim judices vestris. » Præcepti sunt enim judices constitutus ? constitui in portis 1, eo quod in portis de constitutus ? constitui in portis 1, eo quod in portis de facili forenses judicium invenirent. Pro- facili forenses judicium invenirent. Pro- verb. xxxi, 23: Nobilis in portis vir verb. xxxi, 23: Nobilis in portis vir ejus, quando sederit cum senatoribus ejus, quando sederit cum senatoribus

17 17

18-19 18-19

terræ. terræ.

« Et unusquisque malum contra ami- « Et unusquisque malum contra ami- cum suum. » Amicus dicitur quemcum- cum suum. » Amicus dicitur quemcum- que diligere debemus. Levit. xix, 18, que diligere debemus. Levit. xix, 18, et Matth. xx11, 39: Diliges proximum et Matth. xx11, 39: Diliges proximum tuum, sicut teipsum. « Ne cogitetis in tuum, sicut teipsum. « Ne cogitetis in cordibus vestris, » quia si non cogitatis, cordibus vestris, » quia si non cogitatis, nec dicitis, nec facitis. Isa. 1, 16: Au- nec dicitis, nec facitis. Isa. 1, 16: Au- ferte malum cogitationum vestrarum ab ferte malum cogitationum vestrarum ab oculis meis. « Et juramentum mendax oculis meis. « Et juramentum mendax ne diligatis. » Exod. xx, 7 : Non habebit ne diligatis. » Exod. xx, 7 : Non habebit insontem Dominus eum qui assumpse- insontem Dominus eum qui assumpse- rit nomen Domini Dei sui frustra. « Om- rit nomen Domini Dei sui frustra. « Om- nia enim hæc sunt, quæ odi, dicit Domi- nia enim hæc sunt, quæ odi, dicit Domi- nus. » Tanta enim est justitia divina, nus. » Tanta enim est justitia divina, quod peccatum amare non poterit. Ha- quod peccatum amare non poterit. Ha- bacuc, 1, 13 Mundi sunt oculi tui, ne bacuc, 1, 13 Mundi sunt oculi tui, ne videas malum, et respicere ad iniquita- videas malum, et respicere ad iniquita- tem non poteris. tem non poteris.

: :

« Et factum est verbum Domini exer- « Et factum est verbum Domini exer- cituum ad me, dicens. » Hic incipit re- cituum ad me, dicens. » Hic incipit re- spondere ad quæstionem principum spondere ad quæstionem principum « Hæc dicit Dominus exercituum, » qui « Hæc dicit Dominus exercituum, » qui potens est complere omne quod dicit: potens est complere omne quod dicit: Jejunium « Jejunium quarti, » qui apud nos Julius Jejunium « Jejunium quarti, » qui apud nos Julius observatum dicitur. Tunc duabus de causis jejuna- observatum dicitur. Tunc duabus de causis jejuna-

quarti cur quarti cur

a Judæis ? a Judæis ?

bant Judæi. Una, quia tunc Moyses de- bant Judæi. Una, quia tunc Moyses de- scendens de monte propter idololatriam scendens de monte propter idololatriam populi tabulas conscriptas digito Dei ad populi tabulas conscriptas digito Dei ad radices montis confregit². Secunda causa radices montis confregit². Secunda causa fuit, quia tunc rupti fuerunt muri Jeru- fuit, quia tunc rupti fuerunt muri Jeru- Jejunium salem. « Et jejunium quinti, » hoc est Jejunium salem. « Et jejunium quinti, » hoc est Augusti apud nos. Tunc etiam duabus Augusti apud nos. Tunc etiam duabus

quinti. quinti.

1 Cf. Deuteron. xvi, 18. 1 Cf. Deuteron. xvi, 18.

2 Cf. Exod. xXXI, 18. 2 Cf. Exod. xXXI, 18.

3 Cf. Jerem. xxx, 1 et seq. 3 Cf. Jerem. xxx, 1 et seq.

4 Cf. Numer. XIV, 1 et seq. 4 Cf. Numer. XIV, 1 et seq.

sept sept

de causis jejunabant Judæi. Una quidem de causis jejunabant Judæi. Una quidem fuit, quia exploratoribus missis a Moyse, fuit, quia exploratoribus missis a Moyse, et terrorem nuntiantibus facta est tristi- et terrorem nuntiantibus facta est tristi- tia populi. Secunda, quia illa die com- tia populi. Secunda, quia illa die com- busta est civitas a Nabuzardan 5. busta est civitas a Nabuzardan 5. « Et « Et jejunium septimi, » qui apud nos Octo- Jej jejunium septimi, » qui apud nos Octo- Jej ber dicitur. Tunc enim jejunabant Judæi ber dicitur. Tunc enim jejunabant Judæi pro interfectione Godoliæ, de quo spera- pro interfectione Godoliæ, de quo spera- batur quod deberet congregare reliquias batur quod deberet congregare reliquias populi. « Et jejunium decimi, » qui Jeju populi. « Et jejunium decimi, » qui Jeju apud nos Januarius dicitur. Tunc enim apud nos Januarius dicitur. Tunc enim jejunabant Judæi, eo quod tunc Ezechiel jejunabant Judæi, eo quod tunc Ezechiel et cæteri concaptivi in Babylone, nuntio et cæteri concaptivi in Babylone, nuntio sibi misso audierunt, quod Jerusalem sibi misso audierunt, quod Jerusalem capta esset, et destructa 7. capta esset, et destructa 7.

dece dece

tuor tan tuor tan

institu institu

Et subjungit responsum : « Erit domui Et subjungit responsum : « Erit domui Juda, » hoc est, duabus tribubus, «<< in Juda, » hoc est, duabus tribubus, «<< in gaudium » cordis, « et lætitiam » corpo- gaudium » cordis, « et lætitiam » corpo- ris, «et in solemnitates præclaras, » sup- ris, «et in solemnitates præclaras, » sup- ple, in condenso populi communiter ce- ple, in condenso populi communiter ce- lebratas. Psal. cxvII, 27: Constituite diem lebratas. Psal. cxvII, 27: Constituite diem solemnem in condensis. Ex hinc instituta Jejunia solemnem in condensis. Ex hinc instituta Jejunia sunt jejunia quatuor temporum, quæ in porum sunt jejunia quatuor temporum, quæ in porum finibus quatuor quartarum anni celebrat finibus quatuor quartarum anni celebrat Ecclesia. Judæi enim initia mensium je- Ecclesia. Judæi enim initia mensium je- junabant pro primitiis illius mensis, et junabant pro primitiis illius mensis, et hæc erant dies duodecim in anno, quos hæc erant dies duodecim in anno, quos duodecim Ecclesia per quatuor ternos di- duodecim Ecclesia per quatuor ternos di- vidit, ne judaizare videatur: in tertio vidit, ne judaizare videatur: in tertio mense cujuslibet quartæ anni, tres dies mense cujuslibet quartæ anni, tres dies jejunandas instituens, hoc est, à Janua- jejunandas instituens, hoc est, à Janua- rio in tertio, ab Aprili in tertio, a Julio rio in tertio, ab Aprili in tertio, a Julio in tertio, ab Octobri in tertio, ut in pri- in tertio, ab Octobri in tertio, ut in pri- mitiis quartarum, primitias Deo exsolvat, mitiis quartarum, primitias Deo exsolvat, sicut decimam solvit jejunio Quadrage- sicut decimam solvit jejunio Quadrage- simæ. Jerem. 11, 3: Sanctus Israel Do- simæ. Jerem. 11, 3: Sanctus Israel Do- mino, primitiæ frugum ejus. « Veritatem mino, primitiæ frugum ejus. « Veritatem tantum, » hoc est, rectitudinem oris tantum, » hoc est, rectitudinem oris et operis, « et pacem » ad proximum, et operis, « et pacem » ad proximum, « diligite. » Isaiæ, xxxvi, 3: Obsecro, « diligite. » Isaiæ, xxxvi, 3: Obsecro, Domine, memento, quæso, quomodo am- Domine, memento, quæso, quomodo am- bulaverim coram te in veritate et in cor- bulaverim coram te in veritate et in cor- de perfecto, et quod bonum est in oculis de perfecto, et quod bonum est in oculis tuis fecerim. Ad Hebr. xu, 14: Pacem tuis fecerim. Ad Hebr. xu, 14: Pacem

6 Cf. Jerem. xXXIX, 8. 6 Cf. Jerem. xXXIX, 8. Cf..Jerem. XLI, 1 et seq. Cf..Jerem. XLI, 1 et seq.

7 Cf. Ezechiel. XXXIII, 21. 7 Cf. Ezechiel. XXXIII, 21.

IN CAP. VIII ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. VIII ZACHARIÆ ENARRATIO.

sequimini cum omnibus, et sanctimo- sequimini cum omnibus, et sanctimo- niam, sine qua nemo videbit Deum. niam, sine qua nemo videbit Deum.

« Hæc dicit Dominus exercituum. » « Hæc dicit Dominus exercituum. » Confirmatio sermonis est : « Usquequo Confirmatio sermonis est : « Usquequo veniant populi, » de omnibus scilicet ter- veniant populi, » de omnibus scilicet ter- rarum finibus ad Ecclesiam. Isa. II, 3: rarum finibus ad Ecclesiam. Isa. II, 3: Ibunt populi multi, et dicent: Venite, Ibunt populi multi, et dicent: Venite, et ascendamus ad montem Domini. » et ascendamus ad montem Domini. » «< Et habitent in civitatibus multis,» sup- «< Et habitent in civitatibus multis,» sup- ple, prius desolatis, hoc est, in diversis ple, prius desolatis, hoc est, in diversis vivendi modis Ecclesiæ. Isa. LXII, 4: vivendi modis Ecclesiæ. Isa. LXII, 4: Terra tua inhabitabitur. Terra tua inhabitabitur.

« Et vadant habitatores, » terræ scili- « Et vadant habitatores, » terræ scili- cet, « unus ad alterum, » supple, invi- cet, « unus ad alterum, » supple, invi- tans eum, « dicentes. » Apoc. xxii, 17 : tans eum, « dicentes. » Apoc. xxii, 17 : Qui audit, dicat: Veni. « Eamus, et de- Qui audit, dicat: Veni. « Eamus, et de- precemur faciem Domini, » hoc est, præ- precemur faciem Domini, » hoc est, præ- sentiam gratiæ ejus. Isa. 11, 3: Venite, sentiam gratiæ ejus. Isa. 11, 3: Venite, et ascendamus ad montem Domini, et ad et ascendamus ad montem Domini, et ad domum Dei Jacob. « Et quæramus Do- domum Dei Jacob. « Et quæramus Do- minum exercituum, » hoc est, gratiam minum exercituum, » hoc est, gratiam ejus. Osee, vi, 1 et 2 Venite, et rever- ejus. Osee, vi, 1 et 2 Venite, et rever- tamur ad Dominum : quia ipse cepit et tamur ad Dominum : quia ipse cepit et sanabit nos percutiet, et curabit nos. sanabit nos percutiet, et curabit nos. Et, supple, ille respondit sic invitatus: Et, supple, ille respondit sic invitatus: «< Vadam etiam ego. » Cantic. 1, 3 : Tra- «< Vadam etiam ego. » Cantic. 1, 3 : Tra- he me post te curremus in odorem un- he me post te curremus in odorem un- guentorum tuorum. guentorum tuorum.

« Et venient populi multi. » Isa. 11, « Et venient populi multi. » Isa. 11, 2: Fluent ad eum omnes gentes. « Et 2: Fluent ad eum omnes gentes. « Et gentes robustæ, » reges scilicet, et prin- gentes robustæ, » reges scilicet, et prin- cipes, et martyres. Isa. LX, 12: Gens et cipes, et martyres. Isa. LX, 12: Gens et regnum, quod non servierit tibi, peribit. regnum, quod non servierit tibi, peribit. « Ad quærendum Dominum exercituum « Ad quærendum Dominum exercituum Ec- in Jerusalem, » in Ecclesia scilicet. Glos- Ec- in Jerusalem, » in Ecclesia scilicet. Glos- Best sa interlinearis : « Non est locus sacrifi- Best sa interlinearis : « Non est locus sacrifi-

Jam Jam

sacri- sacri-

AL AL

« cii extra Ecclesiam. » Isa. Lv, 6: Quæ- « cii extra Ecclesiam. » Isa. Lv, 6: Quæ- rite Dominum, dum inveniri potest. « Et rite Dominum, dum inveniri potest. « Et ad deprecandam faciem Domini. » Psal. ad deprecandam faciem Domini. » Psal. CIV, 4 Quærite faciem ejus semper. CIV, 4 Quærite faciem ejus semper.

* Matth. 1, 23: Et vocabunt nomen ejus Em- * Matth. 1, 23: Et vocabunt nomen ejus Em-

567 567

23 23

Quinque Quinque sensus exte- sensus exte-

totidem inte- totidem inte- riores. riores.

« Hæc dicit Dominus exercituum, » « Hæc dicit Dominus exercituum, » de frequentia scilicet venientium : « In de frequentia scilicet venientium : « In diebus illis, » quando scilicet clara gra- diebus illis, » quando scilicet clara gra- tia lucebit in Christo, « in quibus appre- tia lucebit in Christo, « in quibus appre- hendent decem homines, » Hieronymus, hendent decem homines, » Hieronymus, « qui quinque sensibus geminatis « qui quinque sensibus geminatis « bene utuntur. » Quinque enim sunt « bene utuntur. » Quinque enim sunt sensus exteriores, visus, auditus, olfa- riores, et sensus exteriores, visus, auditus, olfa- riores, et ctus, gustus, et tactus: et quinque inte- ctus, gustus, et tactus: et quinque inte- riores, sensus communis, imaginatio, riores, sensus communis, imaginatio, phantasia, æstimativa, et memoria. Qui phantasia, æstimativa, et memoria. Qui ergo sensibus exterioribus nihil illi- ergo sensibus exterioribus nihil illi- citum haurit, et sensibus interioribus ni- citum haurit, et sensibus interioribus ni- hil illicitum cordi repræsentat, bene uti- hil illicitum cordi repræsentat, bene uti- tur sensibus, et ille est decem homines: tur sensibus, et ille est decem homines: vel decem homines sunt, decalogum im- vel decem homines sunt, decalogum im- plentes. Baruch, IV, 28: Sicut fuit sen- plentes. Baruch, IV, 28: Sicut fuit sen- sus vester ut erraretis a Deo: decies tan- sus vester ut erraretis a Deo: decies tan- tum convertentes, requiretis eum. « Ex tum convertentes, requiretis eum. « Ex omnibus linguis Gentium.» Act. x, 34 omnibus linguis Gentium.» Act. x, 34 et 35 Non est personarum acceptor et 35 Non est personarum acceptor Deus, sed in omni gente qui: timet Deum, Deus, sed in omni gente qui: timet Deum, et operatur justitiam, acceptus est illi. et operatur justitiam, acceptus est illi. « Et apprehendent fimbriam viri Judæi. « Et apprehendent fimbriam viri Judæi. Hoc non est impletum nisi de Christo. Hoc non est impletum nisi de Christo. Matth. XIV, 36 Rogabant ut vel fim- Matth. XIV, 36 Rogabant ut vel fim- briam vestimenti ejus tangerent. Christus Christus 80- briam vestimenti ejus tangerent. Christus Christus 80- enim solus fuit vir. Eccle. VII, 29: Vi- Judæus. enim solus fuit vir. Eccle. VII, 29: Vi- Judæus. rum de mille unum reperi. Solus fuit rum de mille unum reperi. Solus fuit Judæus confitens et glorificans Patrem. Judæus confitens et glorificans Patrem. Joan. xvi, 4 Ego te clarificavi super Joan. xvi, 4 Ego te clarificavi super terram opus consummavi, quod dedi- terram opus consummavi, quod dedi- sti mihi ut faciam. « Dicentes :Ibimus sti mihi ut faciam. « Dicentes :Ibimus vobiscum. » Cato: « Cum bonis ambu- vobiscum. » Cato: « Cum bonis ambu- «la. » Eccli. xv11, 25: In partesvade sæ- «la. » Eccli. xv11, 25: In partesvade sæ- culi sancti, cum vivis et dantibus confes- culi sancti, cum vivis et dantibus confes- sionem Deo. « Audivimus enim, » per sionem Deo. « Audivimus enim, » per Prophetas et Apostolos prædicantes. Ad Prophetas et Apostolos prædicantes. Ad Roman. x, 17: Fides ex auditu, auditus Roman. x, 17: Fides ex auditu, auditus autem per verbum Christi. « Quoniam autem per verbum Christi. « Quoniam Deus vobiscum est. » Isa. VII, 14: Vocabi- Deus vobiscum est. » Isa. VII, 14: Vocabi- tur nomen ejus Emmanuel, quod est tur nomen ejus Emmanuel, quod est nobiscum Deus. Ad Roman. nobiscum Deus. Ad Roman. 31 Si Deus pro nobis, quis contra 31 Si Deus pro nobis, quis contra

nos ? nos ?

VIII, VIII,

manuel quod est interpretatum, Nobiscum Deus manuel quod est interpretatum, Nobiscum Deus

lus vir lus vir

568 568

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

CAPUT IX. CAPUT IX.

Vaticinatur adversus civitates Syriæ, et superbos Philisthæos rex Christus Vaticinatur adversus civitates Syriæ, et superbos Philisthæos rex Christus venturus est ad Sion insidens pullo asini, et ablato bello imperabit mundo in venturus est ad Sion insidens pullo asini, et ablato bello imperabit mundo in magna pace qui etiam emisit vinctos de lacu in sanguine testamenti sui : magna pace qui etiam emisit vinctos de lacu in sanguine testamenti sui : omniadicuntur futura populo Dei prospera, quoniam ipse eum proteget. omniadicuntur futura populo Dei prospera, quoniam ipse eum proteget.

1. Onus verbi Domini in terra Ha- 1. Onus verbi Domini in terra Ha- drach, et Damasci requiei ejus : drach, et Damasci requiei ejus : quia Domini est oculus hominis quia Domini est oculus hominis et omnium tribuum Israel. et omnium tribuum Israel. 2. Emath quoque in terminis ejus, et 2. Emath quoque in terminis ejus, et Tyrus, et Sidon assumpserunt Tyrus, et Sidon assumpserunt quippe sibi sapientiam valde. quippe sibi sapientiam valde. 3. Et ædificavit Tyrus munitionem 3. Et ædificavit Tyrus munitionem suam et coacervavit argentum suam et coacervavit argentum quasi humum, et aurum ut lu- quasi humum, et aurum ut lu- tum platearum. tum platearum.

4. Ecce Dominus possidebit eam : et 4. Ecce Dominus possidebit eam : et percutiet in mari fortitudinem percutiet in mari fortitudinem ejus, et hæc igni devorabitur. ejus, et hæc igni devorabitur. 5. Videbit Ascalon, et timebit : et 5. Videbit Ascalon, et timebit : et Gaza, et dolebit nimis et Acca- Gaza, et dolebit nimis et Acca- ron, quoniam confusa est spes ron, quoniam confusa est spes ejus et peribit rex de Gaza, et ejus et peribit rex de Gaza, et Ascalon non habitabitur. Ascalon non habitabitur.

6. Et sedebit separator in Azoto, et 6. Et sedebit separator in Azoto, et disperdam superbiam Philisthi- disperdam superbiam Philisthi-

norum. norum.

7. Et auferam sanguinem ejus de ore 7. Et auferam sanguinem ejus de ore ejus, et abominationes ejus de ejus, et abominationes ejus de medio dentium ejus : et relin- medio dentium ejus : et relin- quetur etiam ipse Deo nostro, quetur etiam ipse Deo nostro, et erit quasi dux in Juda, et et erit quasi dux in Juda, et Accaron quasi Jebusæus. Accaron quasi Jebusæus.

8. Et circumdabo domum meam ex 8. Et circumdabo domum meam ex

his qui militant mihi euntes et his qui militant mihi euntes et revertentes : et non transibit revertentes : et non transibit super eos ultra exactor, quia super eos ultra exactor, quia nunc vidi in oculis meis. nunc vidi in oculis meis.

9. Exsulta satis, filia Sion; jubila, 9. Exsulta satis, filia Sion; jubila,

1 Isa. LXII, 11; Matth. xx1, 5. 1 Isa. LXII, 11; Matth. xx1, 5.

10. 10.

12. 12.

filia Jerusalem: ECCE REX TUUS filia Jerusalem: ECCE REX TUUS veniet tibi justus, et salvator : veniet tibi justus, et salvator : ipse pauper, et ascendens super ipse pauper, et ascendens super asinam et super pullum filium asinam et super pullum filium asinæ 1. asinæ 1.

Et disperdam quadrigam ex Et disperdam quadrigam ex Ephraim, et equum de Jerusa- Ephraim, et equum de Jerusa- lem et dissipabitur arcus bel- lem et dissipabitur arcus bel- li et loquetur pacem gentibus li et loquetur pacem gentibus et potestas ejus a mari usque et potestas ejus a mari usque ad mare, et a fluminibus usque ad mare, et a fluminibus usque ad fines terræ. ad fines terræ.

11. Tu quoque in sanguine testamenti 11. Tu quoque in sanguine testamenti tui emisisti vinctos tuos de tui emisisti vinctos tuos de lacu in quo non est aqua. lacu in quo non est aqua. Convertimini ad munitionem, Convertimini ad munitionem, vincti spei hodie quoque an- vincti spei hodie quoque an- nuntians duplicia reddam tibi. nuntians duplicia reddam tibi. 13. Quoniam extendi mihi Judam 13. Quoniam extendi mihi Judam quasi arcum, implevi Ephraim: quasi arcum, implevi Ephraim: et suscitabo filios tuos, Sion, et suscitabo filios tuos, Sion, super filios tuos, Græcia : et po- super filios tuos, Græcia : et po- nam te quasi gladium fortium. nam te quasi gladium fortium. 14. Et Dominus Deus super eos vide- 14. Et Dominus Deus super eos vide-

bitur, et exibit ut fulgur jacu- bitur, et exibit ut fulgur jacu- lum ejus et Dominus Deus in lum ejus et Dominus Deus in tuba canet, et vadet in turbine tuba canet, et vadet in turbine austri. austri.

15. Dominus exercituum proteget 15. Dominus exercituum proteget

eos et devorabunt, et subji- eos et devorabunt, et subji- cient lapidibus fundæ : et bi- cient lapidibus fundæ : et bi- bentes inebriabuntur quasi a bentes inebriabuntur quasi a vino, et replebuntur ut phialæ, vino, et replebuntur ut phialæ, et quasi cornua altaris. et quasi cornua altaris.

1. 1.

IN CAP. IX ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. IX ZACHARIÆ ENARRATIO.

569 569

Et salvabit eos Dominus Deus 17. Quid enim bonum ejus est, et quid Et salvabit eos Dominus Deus 17. Quid enim bonum ejus est, et quid eorum in die illa, ut gregem eorum in die illa, ut gregem populi sui, quia lapides sancti populi sui, quia lapides sancti elevabuntur super terram ejus. elevabuntur super terram ejus.

pulchrum ejus, nisi frumentum pulchrum ejus, nisi frumentum electorum, et vinum germinans electorum, et vinum germinans virgines? virgines?

IN CAPUT IX ZACHARIÆ IN CAPUT IX ZACHARIÆ

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Onus verbi Domini. » Hic descri- « Onus verbi Domini. » Hic descri- buntur ea quæ facta sunt sub Græcis po- buntur ea quæ facta sunt sub Græcis po- pulo Judæorum, et dividitur in partes pulo Judæorum, et dividitur in partes tres, in quarum prima tangitur onus tres, in quarum prima tangitur onus æmulorum in secunda, pax Regis Sanc- æmulorum in secunda, pax Regis Sanc- torum, ibi, y. 9: « Exsulta satis. » In torum, ibi, y. 9: « Exsulta satis. » In tertia, revocatio ad patriam captivorum, tertia, revocatio ad patriam captivorum, ibi, . 12 « Convertimini ad munitio- ibi, . 12 « Convertimini ad munitio-

nem. » nem. »

Prima harum dividitur in titulum, et Prima harum dividitur in titulum, et in prophetiam. in prophetiam.

Titulus duo continet: oppressionem, Titulus duo continet: oppressionem, et oppressionis rationem. et oppressionis rationem.

Oppressio tria habet, scilicet oppres- Oppressio tria habet, scilicet oppres- sionem, veritatis confirmationem, et quos sionem, veritatis confirmationem, et quos opprimet. opprimet.

« Onus, » hoc est, prophetia quæ mo- « Onus, » hoc est, prophetia quæ mo- do scribetur, erit onus. III Regum, XII, do scribetur, erit onus. III Regum, XII, 4: Pater tuus durissimum jugum, id est, 4: Pater tuus durissimum jugum, id est, onus, imposuit nobis. Isa. LVIII, 6 : Om- onus, imposuit nobis. Isa. LVIII, 6 : Om- ne onus dirumpe. Psal. xxxvi1, 5. Sicut ne onus dirumpe. Psal. xxxvi1, 5. Sicut onus grave gravatæ sunt super me. Sep- onus grave gravatæ sunt super me. Sep- tuaginta habent, « Massa propter pondus tuaginta habent, « Massa propter pondus gravaminis. » « Verbi Domini, » et ideo gravaminis. » « Verbi Domini, » et ideo verum est quod erit. Tobiæ, xiv, 6: Non verum est quod erit. Tobiæ, xiv, 6: Non excidit verbum Domini. « In terra Ha- excidit verbum Domini. « In terra Ha- drach, » hoc est, Syria. Hadh enim in- drach, » hoc est, Syria. Hadh enim in- terpretatur austerum, Rach molle : unde terpretatur austerum, Rach molle : unde Hadrach et onus significat, et causam Hadrach et onus significat, et causam oneris mollities enim causa fuit one- oneris mollities enim causa fuit one- ris. Mollis vero est qui ad omnem concu- ris. Mollis vero est qui ad omnem concu- piscentiam priusquam tentetur, emollitur piscentiam priusquam tentetur, emollitur

Cf. super hoc nomen Hadrach varias aucto- Cf. super hoc nomen Hadrach varias aucto- rum sententias quas invenias in opere jam rum sententias quas invenias in opere jam

et diffluit. Jerem. xxx1, 22: Usquequo de- et diffluit. Jerem. xxx1, 22: Usquequo de- liciis dissolveris, filia vaga? Isa. XLVII, liciis dissolveris, filia vaga? Isa. XLVII,

« «

censeatur? censeatur?

1 Non vocaberis ultra mollis et tenera. 1 Non vocaberis ultra mollis et tenera. << Mollis enim, secundum Philosophum, << Mollis enim, secundum Philosophum, « pejor est intemperato et incontinen- Mollis quis « pejor est intemperato et incontinen- Mollis quis «te» unde propter mollitiem austerum «te» unde propter mollitiem austerum onus imponitur. Apocal. 11, 22, dicitur de onus imponitur. Apocal. 11, 22, dicitur de Jezabel quæ fluxus sterquilinii inter- Jezabel quæ fluxus sterquilinii inter- pretatur: Ecce mittam eam in lectum : pretatur: Ecce mittam eam in lectum : et qui machantur cum ea, in tribulatio- et qui machantur cum ea, in tribulatio- ne maxima erunt. « Et Damasci, » quæ ne maxima erunt. « Et Damasci, » quæ est metropolis Syriæ, requiei ejus, ⟫ est metropolis Syriæ, requiei ejus, ⟫ id est, oneris. Ibi enim stabilitur et quie- id est, oneris. Ibi enim stabilitur et quie- scet et fundabitur. Isa. xxx, 32: Erit scet et fundabitur. Isa. xxx, 32: Erit transitus virgæ fundatus, quam requie- transitus virgæ fundatus, quam requie- scere faciet Dominus super eum, hoc est, scere faciet Dominus super eum, hoc est, stare, ut continuo affligat. Damascus po- stare, ut continuo affligat. Damascus po- tus sanguinis interpretatur, et significat tus sanguinis interpretatur, et significat eos qui in corruptione sanguinis dele- eos qui in corruptione sanguinis dele- ctantur, qui onere Domini prementur. ctantur, qui onere Domini prementur. Quædam Glossa dicit, requiei ejus, hoc Quædam Glossa dicit, requiei ejus, hoc est, Deised moralis est, et intelligitur est, Deised moralis est, et intelligitur de conversis a corruptione carnis et san- de conversis a corruptione carnis et san- guinis, in quibus requiescit Deus, sicut guinis, in quibus requiescit Deus, sicut in Maria Magdalena. Gregorius : « Ad in Maria Magdalena. Gregorius : « Ad « ipsius quippe mentem exsultim confu- « ipsius quippe mentem exsultim confu- « gerat, quam post vitiorum ignes, pœ- « gerat, quam post vitiorum ignes, pœ- «< nitentiæ temperies refrigerabat. » Et «< nitentiæ temperies refrigerabat. » Et subdit rationem : subdit rationem :

« Quia Domini est oculus hominis, » « Quia Domini est oculus hominis, » hoc est, omnia acta hominis conspiciens. hoc est, omnia acta hominis conspiciens. Eccli. xx, 28: Oculi Domini multo Eccli. xx, 28: Oculi Domini multo plus lucidiores sunt super solem, cir- plus lucidiores sunt super solem, cir- cumspicientes omnes vias hominum. cumspicientes omnes vias hominum. « Et omnium tribuum Israel, » sup- « Et omnium tribuum Israel, » sup- ple, est oculus, considerans injurias ple, est oculus, considerans injurias quæ fiunt Sanctis. Jerem. II, 3: San- quæ fiunt Sanctis. Jerem. II, 3: San- ctus Israel Domino, primitiæ frugum ctus Israel Domino, primitiæ frugum ejus omnes, qui devorant eum, delin- ejus omnes, qui devorant eum, delin- quunt mala venient super eos. quunt mala venient super eos.

laudato La Sainte Bible, les petits prophètes, laudato La Sainte Bible, les petits prophètes, Lethielleux, Paris, 1883. Lethielleux, Paris, 1883.

Damascus. Damascus.

Antiochia. Antiochia.

Tyrus. Tyrus.

Sidon. Sidon.

570 570

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Et tangit aliam metropolim : Et tangit aliam metropolim :

» »

« Emath quoque in terminis ejus, « Emath quoque in terminis ejus, supple, est, et ad illam transibit onus. supple, est, et ad illam transibit onus. Est autem Antiochia, quæ profunditas Est autem Antiochia, quæ profunditas interpretatur, et profundatos in carnali- interpretatur, et profundatos in carnali- bus vitiis significat, qui sunt in terminis bus vitiis significat, qui sunt in terminis Damasci, hoc est, potus sanguinis. Psal. Damasci, hoc est, potus sanguinis. Psal. LXVIII, 3: Infixus sum in limo profun- LXVIII, 3: Infixus sum in limo profun- di et non est substantia. « Et Tyrus, » di et non est substantia. « Et Tyrus, » civitas in mari sita, cujus onus describi- civitas in mari sita, cujus onus describi- tur, Isa. XXIII, 1 et seq., Ezech. xxvi et tur, Isa. XXIII, 1 et seq., Ezech. xxvi et XXVII. Interpretatur autem angustia, et XXVII. Interpretatur autem angustia, et significat eos qui in angustia et sollicitu- significat eos qui in angustia et sollicitu- dine rerum temporalium sunt omni dine rerum temporalium sunt omni tempore, qui onere Domini prementur. tempore, qui onere Domini prementur. Job, xx, 6 Si ascenderit usque ad cœ- Job, xx, 6 Si ascenderit usque ad cœ- lum superbia ejus, et caput ejus nubes lum superbia ejus, et caput ejus nubes tetigerit quasi sterquilinium in fine tetigerit quasi sterquilinium in fine perdetur. Et post pauca, y. 15: Divitias perdetur. Et post pauca, y. 15: Divitias quas devoravit, evomet, et de ventre quas devoravit, evomet, et de ventre illius extrahet eas Deus. Et quia Tyrus illius extrahet eas Deus. Et quia Tyrus est in Sidone, ideo subdit : « Et Sidon, » est in Sidone, ideo subdit : « Et Sidon, » provincia enim Sidonia vocabatur, cujus provincia enim Sidonia vocabatur, cujus Tyrus erat metropolis: interpretatur au- Tyrus erat metropolis: interpretatur au- tem venatio, et significat eos qui animas tem venatio, et significat eos qui animas diabolo venantur, ad quos transibit onus diabolo venantur, ad quos transibit onus Domini. Thren. 111, 52: Venatione cepe- Domini. Thren. 111, 52: Venatione cepe- runt me quasi avem. Hoc significatum runt me quasi avem. Hoc significatum est, Genes. xxv, 27, ubi dicitur quod est, Genes. xxv, 27, ubi dicitur quod Esau (qui malus fuit) factus est, vir gna- Esau (qui malus fuit) factus est, vir gna- rus venandi... Jacob autem, vir simplex, rus venandi... Jacob autem, vir simplex, habitabat in tabernaculis. Glossa tamen habitabat in tabernaculis. Glossa tamen exponit de Gentibus ab his vitiis conver- exponit de Gentibus ab his vitiis conver- sis, qui requies Domini efficiuntur, sicut sis, qui requies Domini efficiuntur, sicut paulo ante dictum est. paulo ante dictum est.

Causa autem quare transit ad eos onus, Causa autem quare transit ad eos onus, subdit: subdit:

non non

« Assumpserunt quippe sibi sapien- « Assumpserunt quippe sibi sapien- tiam valde. » In hoc quod dicit, assum- tiam valde. » In hoc quod dicit, assum- pserunt, notat quod ex dono Dei pserunt, notat quod ex dono Dei habuerunt et ideo sapientia illa mun- habuerunt et ideo sapientia illa mun- dana est, de qua dicitur, Jacob. 11I, 15: dana est, de qua dicitur, Jacob. 11I, 15: Non est enim ista sapientia de sursum Non est enim ista sapientia de sursum descendens, scilicet a Patre luminum, descendens, scilicet a Patre luminum, sed ferrena, animalis, diabolica, et ideo sed ferrena, animalis, diabolica, et ideo est astutia multiplicandi terrena. Abdiæ, est astutia multiplicandi terrena. Abdiæ, . 8: Perdam sapientes de Idumæa, et . 8: Perdam sapientes de Idumæa, et prudentiam de monte Esau. In hoc quod prudentiam de monte Esau. In hoc quod dicit, valde, notat quod subtiles erant dicit, valde, notat quod subtiles erant

ad hoc. I ad Corinthios, 1, 19: Perdam ad hoc. I ad Corinthios, 1, 19: Perdam sapientiam sapientium, et prudentiam sapientiam sapientium, et prudentiam prudentium reprobabo. Isa. xix, 9 : Con- prudentium reprobabo. Isa. xix, 9 : Con- fundentur qui operabantur linum, pe- fundentur qui operabantur linum, pe- ctentes et texentes subtilia. ctentes et texentes subtilia.

« Et ædificavit Tyrus munitionem « Et ædificavit Tyrus munitionem suam. » Divitiis enim se muniunt con- suam. » Divitiis enim se muniunt con- tra futuras necessitates et Deum, sed hoc tra futuras necessitates et Deum, sed hoc non valet. II ad Corinth. x, 4 et 5: Arma non valet. II ad Corinth. x, 4 et 5: Arma militiæ nostræ non carnalia sunt, sed po- militiæ nostræ non carnalia sunt, sed po- tentia Deo ad destructionem munitionum, tentia Deo ad destructionem munitionum, consilia destruentes, et omnem altitudi- consilia destruentes, et omnem altitudi- nem extollentem se adversus scientiam nem extollentem se adversus scientiam Dei. Sic munitus fuit ille dives, qui di- Dei. Sic munitus fuit ille dives, qui di- xit, Lucæ, XII, 19: Anima, habes mul- xit, Lucæ, XII, 19: Anima, habes mul- ta bona posita in annos plurimos: re- ta bona posita in annos plurimos: re- quiesce, comede, bibe, epulare. quiesce, comede, bibe, epulare.

In quo autem munivit se Tyrus, sub- In quo autem munivit se Tyrus, sub- dit : « Et,» id est, quia « coacervavit ar- dit : « Et,» id est, quia « coacervavit ar- gentum quasi humum. » Hyperbole est, gentum quasi humum. » Hyperbole est, plus dicit et minus significat, hoc est, plus dicit et minus significat, hoc est, ita multiplicaverunt Tyrii ut calcarent ita multiplicaverunt Tyrii ut calcarent super argentum, quasi super humum, super argentum, quasi super humum, « et aurum ut lutum platearum, » hoc « et aurum ut lutum platearum, » hoc est, ut præ abundantia vile reputaretur, est, ut præ abundantia vile reputaretur, quod ad litteram avari faciunt. Eccle. 11, quod ad litteram avari faciunt. Eccle. 11, 8: Coacervavi mihi argentum et aurum, 8: Coacervavi mihi argentum et aurum, et substantias regum ac provinciarum. et substantias regum ac provinciarum. Baruch, III, 18: Argentum thesaurizant, Baruch, III, 18: Argentum thesaurizant, et aurum, in quo confidunt homines, et et aurum, in quo confidunt homines, et non est finis acquisitionis eorum. Job, non est finis acquisitionis eorum. Job, II, 15 Possident aurum, et replent do- II, 15 Possident aurum, et replent do- mos suas argento. Habacuc, II, 6: Væ mos suas argento. Habacuc, II, 6: Væ ei qui multiplicat non sua! Usquequo ei qui multiplicat non sua! Usquequo et aggravat contra se densum lutum ? et aggravat contra se densum lutum ?

« Ecce Dominus possidebit eam, » « Ecce Dominus possidebit eam, » Tyrum scilicet, hoc est, possidere faciet Tyrum scilicet, hoc est, possidere faciet ab alienis dominis. Luc. xn, 20: Hac ab alienis dominis. Luc. xn, 20: Hac nocte animam tuam repetunt a te: quæ nocte animam tuam repetunt a te: quæ autem parasti, cujus erunt ? Isaiæ, xıx, autem parasti, cujus erunt ? Isaiæ, xıx, 4: Tradam Ægyptum in manu domino- 4: Tradam Ægyptum in manu domino- rum crudelium. « Et percutiet in mari rum crudelium. « Et percutiet in mari fortitudinem ejus, » per Alexandrum fortitudinem ejus, » per Alexandrum scilicet, qui insulam Tyri terræ coæqua- scilicet, qui insulam Tyri terræ coæqua- vit, et destruxit. Vel spiritualiter per dia- vit, et destruxit. Vel spiritualiter per dia-

8 8

alon. alon.

IN CAP. IX ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. IX ZACHARIÆ ENARRATIO.

bolum. Isaiæ, xvIII, 8 et 9: Quis cogi- bolum. Isaiæ, xvIII, 8 et 9: Quis cogi- tavit hoc super Tyrum quondam corona- tavit hoc super Tyrum quondam corona- tam, cujus negotiatores principes, insti- tam, cujus negotiatores principes, insti- tores ejus inclyti terræ ? Dominus exer- tores ejus inclyti terræ ? Dominus exer- cituum cogitavit hoc, ut detraheret su- cituum cogitavit hoc, ut detraheret su- perbiam omnis gloriæ. « Et hæc igni de- perbiam omnis gloriæ. « Et hæc igni de- vorabitur.» Ad litteram Alexander suc- vorabitur.» Ad litteram Alexander suc- cendit Tyrum, et Deus succendit avaros. cendit Tyrum, et Deus succendit avaros. Psal. CXXXIX, 11 In ignem dejicies Psal. CXXXIX, 11 In ignem dejicies eos in miseriis non subsistent. Matth. eos in miseriis non subsistent. Matth. xxv, 41 Discedite a me, maledicti, in xxv, 41 Discedite a me, maledicti, in ignem æternum. ignem æternum.

« Videbit Ascalon. » Transit ad terram « Videbit Ascalon. » Transit ad terram Philisthinorum, quæ receptura erat onus, Philisthinorum, quæ receptura erat onus, eo quod vicina erat Syriæ, et loco, et eo quod vicina erat Syriæ, et loco, et peccato. peccato.

« Videbit Ascalon, » civitas scilicet « Videbit Ascalon, » civitas scilicet Philistḥinorum, quæ ignis ignobilis in- Philistḥinorum, quæ ignis ignobilis in- terpretatur videbit (inquam) succensam terpretatur videbit (inquam) succensam Tyrum, « et timebit » supple, sibi, ut Tyrum, « et timebit » supple, sibi, ut dum fortior resistere non potuit, ne et dum fortior resistere non potuit, ne et ipsa succumbat. Isa. xx, 6: Ecce hæc ipsa succumbat. Isa. xx, 6: Ecce hæc erat spes nostra, ad quos confugimus in erat spes nostra, ad quos confugimus in auxilium, ut liberarent nos a facie re- auxilium, ut liberarent nos a facie re- gis Assyriorum et quo modo effugere gis Assyriorum et quo modo effugere poterimus nos ? « Et Gaza, » supple, poterimus nos ? « Et Gaza, » supple, videbit ardentem: quæ fortis interpreta- videbit ardentem: quæ fortis interpreta- tur, et secunda civitas fuit Philisthino- tur, et secunda civitas fuit Philisthino- rum, «< et dolebit nimis, » desperans sci- rum, «< et dolebit nimis, » desperans sci- licet de sua evasione. Lucæ, xxIII, 31: licet de sua evasione. Lucæ, xxIII, 31: Si in viridi ligno hoc faciunt, in arido Si in viridi ligno hoc faciunt, in arido quid fiet?«Et Accaron, » tertia civi- quid fiet?«Et Accaron, » tertia civi- tas Philisthinorum, supple, videbit Ty- tas Philisthinorum, supple, videbit Ty- rum ardentem, et in hoc cognoscet rum ardentem, et in hoc cognoscet « quoniam confusa est spes ejus. » Sap. « quoniam confusa est spes ejus. » Sap. v, 15: Spes impii tamquam lanugo v, 15: Spes impii tamquam lanugo est, quæ a vento tollitur. Job, XL, 28: est, quæ a vento tollitur. Job, XL, 28: Ecce spes ejus frustrabitur eum. Inter- Ecce spes ejus frustrabitur eum. Inter- Baron. pretatur auteni Accaron sterilis, vel era- Baron. pretatur auteni Accaron sterilis, vel era- dicata, et gloriam mundi significat. Sap. dicata, et gloriam mundi significat. Sap. IV, 3: Spuria vitulamina non dabunt IV, 3: Spuria vitulamina non dabunt radices altas. « Et peribit rex de Gaza, » radices altas. « Et peribit rex de Gaza, » quæ fuit metropolis Philisthinorum, et quæ fuit metropolis Philisthinorum, et interitum regni mundi significat. Jere- interitum regni mundi significat. Jere- miæ, XIII, 18 Dic regi, et dominatrici : miæ, XIII, 18 Dic regi, et dominatrici : Humiliamini, sedete, scilicet in terra: Humiliamini, sedete, scilicet in terra: quoniam descendit de capite vestro coro- quoniam descendit de capite vestro coro-

571 571

na gloriæ vestræ. « Et Ascalon non ha- na gloriæ vestræ. « Et Ascalon non ha- bitabitur, »destruente scilicet Deo. bitabitur, »destruente scilicet Deo. Isaiæ, xxv, 2 : Posuisti civitatem in tu- Isaiæ, xxv, 2 : Posuisti civitatem in tu- mulum, urbem fortem in ruinam. mulum, urbem fortem in ruinam.

« Et sedebit separator, » id est, pos- « Et sedebit separator, » id est, pos- sessionum divisor, Alexander scilicet ut sessionum divisor, Alexander scilicet ut victor, « in Azoto, » tamquam rex, qui victor, « in Azoto, » tamquam rex, qui militibus suis possessiones Philisthino- militibus suis possessiones Philisthino- rum distribuet, vel Dominus qui separat rum distribuet, vel Dominus qui separat grana a paleis. Lucæ, II, 17: Cujus ven- grana a paleis. Lucæ, II, 17: Cujus ven- tilabrum in manu ejus, et purgabit tilabrum in manu ejus, et purgabit aream suam. In Azoto autem sedet tam- aream suam. In Azoto autem sedet tam- quam judicans eam, quæ ignis mamillæ quam judicans eam, quæ ignis mamillæ interpretatur libidinosos enim condem- interpretatur libidinosos enim condem- nabit. Isaiæ, L, 11: Ecce vos omnes ac- nabit. Isaiæ, L, 11: Ecce vos omnes ac- cendentes ignem accincti flammis, ambu- cendentes ignem accincti flammis, ambu- late in lumine ignis vestri, et in flam- late in lumine ignis vestri, et in flam- mis quas succendistis vobis. « Et » sụp- mis quas succendistis vobis. « Et » sụp- ple, sic « disperdam superbiam Phili- ple, sic « disperdam superbiam Phili- sthinorum.» Job, XL, 6: Disperge super- sthinorum.» Job, XL, 6: Disperge super- bos in furore tuo, et respiciens omnem bos in furore tuo, et respiciens omnem arrogantem humilia. arrogantem humilia.

. .

« Et auferam sanguinem ejus de ore « Et auferam sanguinem ejus de ore ejus, » ne scilicet de cætero innocentes ejus, » ne scilicet de cætero innocentes masticare possit. Psal. xxI, 22: Salva masticare possit. Psal. xxI, 22: Salva me ex ore leonis. Job, xxix, 17: Contere- me ex ore leonis. Job, xxix, 17: Contere- bam molas iniqui, et de dentibus illius bam molas iniqui, et de dentibus illius auferebam prædam. « Et abominationes auferebam prædam. « Et abominationes ejus, » hoc est, abominabilia peccata, ejus, » hoc est, abominabilia peccata, << de medio dentium ejus,» supple, au- << de medio dentium ejus,» supple, au- feram. Proverb. xxx, 14: Generatio, feram. Proverb. xxx, 14: Generatio, quæ pro dentibus gladios habet, et com- quæ pro dentibus gladios habet, et com- mandit molaribus suis, ut comedat ino- mandit molaribus suis, ut comedat ino- pes de terra, et pauperes ex hominibus. pes de terra, et pauperes ex hominibus. « Et relinquetur etiam ipse, » scilicet se- « Et relinquetur etiam ipse, » scilicet se- parator, « Deo nostro. » Et videtur tan- parator, « Deo nostro. » Et videtur tan- gere quod dicit Magister in Historiis, a gere quod dicit Magister in Historiis, a Beda accipiens, quod cum Alexander Beda accipiens, quod cum Alexander properaret in Judæam, in somnis appa- properaret in Judæam, in somnis appa- ruit ei quasi summus Sacerdos pontifica- ruit ei quasi summus Sacerdos pontifica- libus indutus, et cum in crastino proce- libus indutus, et cum in crastino proce- deret adversus Jerusalem, summus Sa- deret adversus Jerusalem, summus Sa- cerdos pontificalibus indutus processit cerdos pontificalibus indutus processit obviam ei et recordatus somnii de equo obviam ei et recordatus somnii de equo descendit, summum Pontificem adoravit, descendit, summum Pontificem adoravit,

Azotum. Azotum.

572 572

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et terram Judæorum protexit. Et hoc est et terram Judæorum protexit. Et hoc est quod sequitur: « Et erit quasi dux in quod sequitur: « Et erit quasi dux in Juda, » protector scilicet, sicut et in Ec- Juda, » protector scilicet, sicut et in Ec- clesia sæpe factum est, quod persecuto- clesia sæpe factum est, quod persecuto- res ejus, protectores ejus effecti sunt. res ejus, protectores ejus effecti sunt. « Et Accaron, » civitas scilicet Philisthi- « Et Accaron, » civitas scilicet Philisthi- norum, supple, erit « quasi Jebusæus, » norum, supple, erit « quasi Jebusæus, » qui scilicet relicto errore aream suam qui scilicet relicto errore aream suam obtulit, in qua templum ædificaretur *. obtulit, in qua templum ædificaretur *. Isaiæ, Lx, 12: Gens et regnum, quod Isaiæ, Lx, 12: Gens et regnum, quod non servierit tibi, peribit. non servierit tibi, peribit.

« Et circumdabo domum meam,» pro- « Et circumdabo domum meam,» pro- tegendo scilicet, ex his qui militant tegendo scilicet, ex his qui militant mihi, » Machabæis, vel Apostolis. Job, mihi, » Machabæis, vel Apostolis. Job, xxv, 3 Numquid est numerus militum xxv, 3 Numquid est numerus militum ejus ? et super quem non surgit lumen ejus ? et super quem non surgit lumen illius? Militant, dico, « euntes,» in pro- illius? Militant, dico, « euntes,» in pro- fectu scilicet virtutis, « et revertentes, » fectu scilicet virtutis, « et revertentes, » in exhibitione gratiarum actionis. Job, in exhibitione gratiarum actionis. Job, XXXVIII, 35 Numquid mittes fulgura, XXXVIII, 35 Numquid mittes fulgura, et ibunt : et revertentia dicent tibi: Ad- et ibunt : et revertentia dicent tibi: Ad- sumus ? Ezech. 1, 14: Animalia ibant, et sumus ? Ezech. 1, 14: Animalia ibant, et revertebantur in similitudinem fulguris revertebantur in similitudinem fulguris coruscantis. « Et non transibit super coruscantis. « Et non transibit super eos,» supple, conculcans « ultra exa- eos,» supple, conculcans « ultra exa- ctor, » Babylonius, vel diabolus. Isaiæ, ctor, » Babylonius, vel diabolus. Isaiæ, XIV, 4 Quomodo quievit exactor, cessa- XIV, 4 Quomodo quievit exactor, cessa- vit tributum ? Job, xxxix, 7: Clamo- vit tributum ? Job, xxxix, 7: Clamo- rem exactoris non audit. « Quia nunc vi- rem exactoris non audit. « Quia nunc vi- di in oculis meis, » supple, omnia mala di in oculis meis, » supple, omnia mala quæ fecerunt, et ideo sum testis et judex. quæ fecerunt, et ideo sum testis et judex. Psal. XCIII, 9: Qui finxit oculum, non Psal. XCIII, 9: Qui finxit oculum, non considerat, id est, nonne considerat? Job, considerat, id est, nonne considerat? Job, XIII, 1 Ecce omnia hæc vidit oculus XIII, 1 Ecce omnia hæc vidit oculus meus, et audivit auris mea, et intellexi meus, et audivit auris mea, et intellexi singula. singula.

« Exsulta satis. » Ostensa depressione « Exsulta satis. » Ostensa depressione inimicorum, ostendit exsultationem fide- inimicorum, ostendit exsultationem fide- lium in Rege suo, et ostendit primo Re- lium in Rege suo, et ostendit primo Re- gis mansuetudinem et humilitatem, se- gis mansuetudinem et humilitatem, se- cundo pacem. cundo pacem.

« Exsulta satis, filia Sion, » hoc est, « Exsulta satis, filia Sion, » hoc est, fidelis anima ad pacis contemplationem fidelis anima ad pacis contemplationem

1 Cf. II Regum, xxiv, 24. 1 Cf. II Regum, xxiv, 24.

pertinens. Satis autem exsultare, est pro pertinens. Satis autem exsultare, est pro tanto dono gratias agere. « Jubila, filia tanto dono gratias agere. « Jubila, filia Jerusalem, » hoc est, ad æternam pacem Jerusalem, » hoc est, ad æternam pacem pertinens. Psal. Lxxx, 2: Exsultate Deo pertinens. Psal. Lxxx, 2: Exsultate Deo adjutori nostro. Item, Psal. XCIX, 1: adjutori nostro. Item, Psal. XCIX, 1: Jubilate Deo, omnis terra. « Ecce Rex Jubilate Deo, omnis terra. « Ecce Rex tuus veniet tibi, » hoc est, ad tuam utili- tuus veniet tibi, » hoc est, ad tuam utili- tatem et salutem. Sophon. III, 14: Lau- tatem et salutem. Sophon. III, 14: Lau- da, filia Sion: jubila, Israel: lætare, et da, filia Sion: jubila, Israel: lætare, et exsulta in omni corde, filia Jerusalem. exsulta in omni corde, filia Jerusalem. Amos, IV, 12: Præparare in occursum Amos, IV, 12: Præparare in occursum Dei tui, Israel. « Justus » opere, verbo, Dei tui, Israel. « Justus » opere, verbo, et judicio. Jerem. XXIII, 6: Hoc est no- et judicio. Jerem. XXIII, 6: Hoc est no- men, quod vocabunt eum, Dominus ju- men, quod vocabunt eum, Dominus ju- stus noster. «Et Salvator.» Matth. 1, 21: stus noster. «Et Salvator.» Matth. 1, 21: Ipse enim salvum faciet populum suum Ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum. « Ipse pauper. » II ad a peccatis eorum. « Ipse pauper. » II ad Corinth. VIII, 9 : Scitis gratiam Domini Corinth. VIII, 9 : Scitis gratiam Domini nostri Jesu Christi, quia propter vos ege- nostri Jesu Christi, quia propter vos ege- nus factus est, cum esset dives, ut ino- nus factus est, cum esset dives, ut ino- pia illius vos divites essetis. « Et ascen- pia illius vos divites essetis. « Et ascen- dens super asinam, » dens super asinam, » quæ Judaicum quæ Judaicum populum significat, « et super pullum populum significat, « et super pullum filium asinæ.» In una enim via utrum- filium asinæ.» In una enim via utrum- que ascendit. (Matth. xxı, 7) asinam et que ascendit. (Matth. xxı, 7) asinam et pullum². Sed pullus Gentilem populum pullum². Sed pullus Gentilem populum significat, nulla lege frænatum. Marc. xi, significat, nulla lege frænatum. Marc. xi, 2 Super quem nemo adhuc hominum 2 Super quem nemo adhuc hominum sedit, ut sic tamquam prudens sessor sedit, ut sic tamquam prudens sessor utrumque populum gubernaret. utrumque populum gubernaret.

« Et disperdam quadrigam ех 10 « Et disperdam quadrigam ех 10 Ephraim. » Loquitur de pace quæ tem- Ephraim. » Loquitur de pace quæ tem- pore Christi in toto orbe terrarum facta Christum p pore Christi in toto orbe terrarum facta Christum p est, cujus signum est quod dicitur, Luc. est, cujus signum est quod dicitur, Luc.

II, II, 1: Exiit edictum a Cæsare Augusto, 1: Exiit edictum a Cæsare Augusto, ut describeretur universus orbis. Hanc ut describeretur universus orbis. Hanc pacem describit per destructionem in- pacem describit per destructionem in- strumentorum bellicorum, quæ sunt qua- strumentorum bellicorum, quæ sunt qua- driga et equus et arcus. Spiritualiter ta- driga et equus et arcus. Spiritualiter ta- men Ephraim frugifer interpretatur, et men Ephraim frugifer interpretatur, et fructificantes in temporalibus significat: fructificantes in temporalibus significat: quadriga vero significat quatuor passio- quadriga vero significat quatuor passio- nibus inordinatis animam subvectam, nibus inordinatis animam subvectam, quas disperdidit Dominus secundum quod quas disperdidit Dominus secundum quod præceptum fuit, Josue, x1, 9: Equos eo- præceptum fuit, Josue, x1, 9: Equos eo-

2 Cf. etiam Joan. XII, 14. 2 Cf. etiam Joan. XII, 14.

cificum, cificum,

ferit ferit arcus. arcus.

IN CAP. IX ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. IX ZACHARIÆ ENARRATIO.

rum subnervavit, currusque combussit rum subnervavit, currusque combussit igni. Idem legitur de David, II Reg. VIII, igni. Idem legitur de David, II Reg. VIII, 4, et I Paral. XVIII, 4. Et hoc est quod 4, et I Paral. XVIII, 4. Et hoc est quod sequitur: «Et equum de Jerusalem. » sequitur: «Et equum de Jerusalem. » Jerusalem enim significat fideles animas, Jerusalem enim significat fideles animas, visioni æternæ pacis intendentes: equus visioni æternæ pacis intendentes: equus vero præcipitem audaciam in malum. vero præcipitem audaciam in malum. Psal. XXXII, 17: Fallax equus ad salu- Psal. XXXII, 17: Fallax equus ad salu- do- tem. « Et dissipabitur arcus belli. » Per do- tem. « Et dissipabitur arcus belli. » Per arcum intelligitur omne instrumentum arcum intelligitur omne instrumentum bellicum, intelligitur etiam lingua dolosa bellicum, intelligitur etiam lingua dolosa de longe feriens. Ezech. xxxix, 3: Per- de longe feriens. Ezech. xxxix, 3: Per- cutiam arcum in manu sinistra tua, et cutiam arcum in manu sinistra tua, et sagittas tuas de manu dextera tua. Je- sagittas tuas de manu dextera tua. Je- rem. ix, 8: Sagitta vulnerans lingua eo- rem. ix, 8: Sagitta vulnerans lingua eo- rum, dolum locuta est. Causa hujus pa- rum, dolum locuta est. Causa hujus pa- cis est, quia omnibus venientibus ad cis est, quia omnibus venientibus ad unam fidem, unus spiritus et una chari- unam fidem, unus spiritus et una chari- tas erit in omnibus eis. Isa. x1, 12 et 13: tas erit in omnibus eis. Isa. x1, 12 et 13: Levabit signum in nationes, et congrega- Levabit signum in nationes, et congrega- bit profugos Israel, et dispersos Juda bit profugos Israel, et dispersos Juda colliget a quatuor plagis terræ. Et au- colliget a quatuor plagis terræ. Et au- feretur zelus Ephraim, et hostes Juda feretur zelus Ephraim, et hostes Juda peribunt: Ephraim non æmulabitur Ju- peribunt: Ephraim non æmulabitur Ju- dam, et Judas non pugnabit contra dam, et Judas non pugnabit contra Ephraim. Isa. II, 4, et Mich. IV, 3: Con- Ephraim. Isa. II, 4, et Mich. IV, 3: Con- flabunt gladios suos in vomeres, et lan- flabunt gladios suos in vomeres, et lan- ceas suas in falces: non levabit gens ceas suas in falces: non levabit gens contra gentem gladium, nec exercebun- contra gentem gladium, nec exercebun- tur ultra ad prælium. tur ultra ad prælium.

mnium mnium diorum diorum

ngelica. ngelica.

Et subdit de pace: Et subdit de pace:

573 573

telligit a Mari mortuo quod est ad Orien- telligit a Mari mortuo quod est ad Orien- tem, usque ad Mare magnum quod est tem, usque ad Mare magnum quod est ad Occidentem. « Et a fluminibus,» Ri- ad Occidentem. « Et a fluminibus,» Ri- vorucula et Nilo scilicet, quæ sunt ad vorucula et Nilo scilicet, quæ sunt ad Austrum, « usque ad fines terræ, » sup- Austrum, « usque ad fines terræ, » sup- ple, versus Aquilonem. Vel forte melius, ple, versus Aquilonem. Vel forte melius, ab amphitrice usque ad amphitricem, ab ab amphitrice usque ad amphitricem, ab Oriente in Occidentem mensurando, et a Oriente in Occidentem mensurando, et a paludibus Meotidis, quæ ut flumina in paludibus Meotidis, quæ ut flumina in Meridie diffunduntur, usque ad terminos Meridie diffunduntur, usque ad terminos orbis in Aquilonem. In his enim quatuor orbis in Aquilonem. In his enim quatuor terminis tota terra nostra habitabilis "de- terminis tota terra nostra habitabilis "de- scribitur, in qua prædicata est fides Chri- scribitur, in qua prædicata est fides Chri- sti. Psal. Lxx1, 8: Dominabitur a mari sti. Psal. Lxx1, 8: Dominabitur a mari usque ad mare, et a flumine usque ad usque ad mare, et a flumine usque ad terminos orbis terrarum. Item, Psal. cvi, terminos orbis terrarum. Item, Psal. cvi, 3: A solis ortu, et occasu: ab aquilone, 3: A solis ortu, et occasu: ab aquilone, et mari. et mari.

o Christe, « in san- o Christe, « in san-

11 11

Quod autem hoc fiat per opus redemp- Quod autem hoc fiat per opus redemp- tionis subdit. Et facit apostrophen, lo- tionis subdit. Et facit apostrophen, lo- quens ad ipsum regem Christum : quens ad ipsum regem Christum : « Tu quoque, » « Tu quoque, » guine testamenti tui, » hoc est, quem guine testamenti tui, » hoc est, quem testando per Prophetas promisisti funde- testando per Prophetas promisisti funde- re. Daniel. ix, 26: Occidetur Christus: re. Daniel. ix, 26: Occidetur Christus: et non erit ejus populus, qui eum negatu- et non erit ejus populus, qui eum negatu- rus est. Ad Hebr. XII, 24: Accessistis ad rus est. Ad Hebr. XII, 24: Accessistis ad sanguinis aspersionem melius loquentem sanguinis aspersionem melius loquentem quam Abel. «Emisisti vinctos tuos, » quam Abel. «Emisisti vinctos tuos, » vinctos in peccato et in limbo inferni. vinctos in peccato et in limbo inferni. Isa. LX1, 1 et 2: Ut prædicarem captivis Isa. LX1, 1 et 2: Ut prædicarem captivis indulgentiam, et clausis apertionem: ut indulgentiam, et clausis apertionem: ut prædicarem annum placabilem Domino. prædicarem annum placabilem Domino. « De lacu, » inferni scilicet, vel profun- Limbus pa- « De lacu, » inferni scilicet, vel profun- Limbus pa- do peccati. Thren. I, 53: Lapsa est in erat refri- do peccati. Thren. I, 53: Lapsa est in erat refri- lacum vita mea, et posuerunt lapidem lacum vita mea, et posuerunt lapidem super me. Psal. xxxix, 3: Eduxit me de super me. Psal. xxxix, 3: Eduxit me de lacu miseriæ, et de luto fæcis. «In quo lacu miseriæ, et de luto fæcis. «In quo non est aqua, » alicujus scilicet refrigerii: non est aqua, » alicujus scilicet refrigerii: Et subdit de potestate conservante pa- quia quamvis ignem in limbo non senti- Et subdit de potestate conservante pa- quia quamvis ignem in limbo non senti-

« Et loquetur pacem Gentibus. » In « Et loquetur pacem Gentibus. » In Me lex prædicatione scilicet Evangelii, in cujus Me lex prædicatione scilicet Evangelii, in cujus fide omnis discordia sectarum ad unita- fide omnis discordia sectarum ad unita- tem et pacen reducta est. Psal. LXXXIV, tem et pacen reducta est. Psal. LXXXIV, 9 Loquetur pacem in plebem suam. Et 9 Loquetur pacem in plebem suam. Et super Sanctos suos, et in eos qui conver- super Sanctos suos, et in eos qui conver- tuntur ad cor. Augustinus in libro.de tuntur ad cor. Augustinus in libro.de Civitate Dei: « Pax coelestis civitatis est Civitate Dei: « Pax coelestis civitatis est « concordia fruendi Deo, et invicem in « concordia fruendi Deo, et invicem in « Deo ¹. » « Deo ¹. »

cem : cem :

« Et potestas ejus a mari usque ad « Et potestas ejus a mari usque ad mare, » supple, erit. Et describit termi- mare, » supple, erit. Et describit termi- nos terræ promissionis, per hos intelli- nos terræ promissionis, per hos intelli- gens totius orbis descriptionem. Et in- gens totius orbis descriptionem. Et in-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. xiv de Civitate Dei. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. xiv de Civitate Dei.

rent, tamen contra carentiam visionis Dei rent, tamen contra carentiam visionis Dei nullum habebant refrigerium. Hæc est nullum habebant refrigerium. Hæc est aqua quæ exivit de latere Salvatoris, aqua quæ exivit de latere Salvatoris, Joan. xix, 34, quæ ab æstu æstuantis Joan. xix, 34, quæ ab æstu æstuantis gehennæ nos educit, ipsum etiam ignem gehennæ nos educit, ipsum etiam ignem

trum expers trum expers

gerii. gerii.

12 12

miat ultra miat ultra

574 574

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

exstinguendo a nobis. Ezech. XLVII, 9: exstinguendo a nobis. Ezech. XLVII, 9: Vivent omnia, ad quæ venerit torrens. Vivent omnia, ad quæ venerit torrens. Psal. L, 9 Lavabis me, et super nivem Psal. L, 9 Lavabis me, et super nivem dealbabor. Ezech. XXXVI, 25: Effundam dealbabor. Ezech. XXXVI, 25: Effundam super vos aquam mundam, et mundabi- super vos aquam mundam, et mundabi- mini ab omnibus inquinamentis ve- mini ab omnibus inquinamentis ve-

stris. stris.

« Convertimini. » Hic conversis ad « Convertimini. » Hic conversis ad Regem multa bona promittit, quæ in duo Regem multa bona promittit, quæ in duo dividuntur. Primo enim promittit victo- dividuntur. Primo enim promittit victo- rias super inimicos: secundo, prosperi- rias super inimicos: secundo, prosperi- tatem in temporalibus, ibi, infra in cap. tatem in temporalibus, ibi, infra in cap. x, 1 « Petite a Domino pluviam. x, 1 « Petite a Domino pluviam. Prima habet quatuor paragraphos. In Prima habet quatuor paragraphos. In primo ponitur revocatio captivorum, in primo ponitur revocatio captivorum, in secundo victoria inimicorum, in tertio secundo victoria inimicorum, in tertio adjutorium divinum, in quarto regimen adjutorium divinum, in quarto regimen tanto pastore dignum. tanto pastore dignum.

» »

« Convertimini ad munitionem vincti « Convertimini ad munitionem vincti spei, » hoc est, o vincti in Babylone, vel spei, » hoc est, o vincti in Babylone, vel in inferno, vel in peccato, convertimini in inferno, vel in peccato, convertimini redeuntes ad munitionem spei, hoc est, redeuntes ad munitionem spei, hoc est, ad munitam spem, vel ad spem quæ mu- ad munitam spem, vel ad spem quæ mu- nit vos, hoc est, ad spem divinam, quia nit vos, hoc est, ad spem divinam, quia omnis alia spes vana est. Ad Hebr. vi, 18 omnis alia spes vana est. Ad Hebr. vi, 18 et seq. Fortissimum solatium habea- et seq. Fortissimum solatium habea- mus, qui confugimus ad tenendam pro- mus, qui confugimus ad tenendam pro- positam spem, quam sicut anchoram positam spem, quam sicut anchoram habemus animæ tutam ac firmam, et in- habemus animæ tutam ac firmam, et in- cedentem usque ad interiora velaminis, cedentem usque ad interiora velaminis, Deus præ- ubi præcursor introivit Jesus. Et ut li- Deus præ- ubi præcursor introivit Jesus. Et ut li- condignum. bentius convertantur, adhibet promissio- condignum. bentius convertantur, adhibet promissio- subdens: " Hodie subdens: " Hodie quoque annun- quoque annun- tians, » id est, hoc præsenti tempore per tians, » id est, hoc præsenti tempore per ora Prophetarum pollicens, « dupli- ora Prophetarum pollicens, « dupli- cia reddam tibi, » hoc est, victorias et cia reddam tibi, » hoc est, victorias et prosperitatem, vel bona corporis et ani- prosperitatem, vel bona corporis et ani- mæ. Isa. LXI, 7: In terra sua duplicia mæ. Isa. LXI, 7: In terra sua duplicia possidebunt. Isaiæ, XL, 2: Suscepit de possidebunt. Isaiæ, XL, 2: Suscepit de manu Domini duplicia. Propter hoc di- manu Domini duplicia. Propter hoc di- citur, Eccli. xxxvI, 18: Da mercedem, citur, Eccli. xxxvI, 18: Da mercedem, Domine, sustinentibus te, ut Prophetæ Domine, sustinentibus te, ut Prophetæ tui fideles inveniantur. Glossa inducit tui fideles inveniantur. Glossa inducit illud Apostoli ad Rom. VIII, 18: Non illud Apostoli ad Rom. VIII, 18: Non sunt condigna passiones hujus temporis sunt condigna passiones hujus temporis ad futuram gloriam, quæ revelabitur in ad futuram gloriam, quæ revelabitur in nobis. Hoc enim tempore, solo corpore nobis. Hoc enim tempore, solo corpore

nem, nem,

patimur: in futura vero gloria, duplicia patimur: in futura vero gloria, duplicia recipimus, quia in corpore et anima glo- recipimus, quia in corpore et anima glo- rificamur. rificamur.

Et subdit de potentia super inimi- Et subdit de potentia super inimi-

COS: COS:

18 18

« Quoniam extendi mihi Judam. » Et « Quoniam extendi mihi Judam. » Et intelligitur de ostensione virtutis et for- intelligitur de ostensione virtutis et for- titudinis, ad similitudinem arcus extenti: titudinis, ad similitudinem arcus extenti: quia sicut arcus fortissimas emittit sa- quia sicut arcus fortissimas emittit sa- gittas, ita sub Machabæis duæ tribus gittas, ita sub Machabæis duæ tribus emiserunt crebras victorias. Psal. cxxxvII, emiserunt crebras victorias. Psal. cxxxvII, 7 Super iram inimicorum meorum ex- 7 Super iram inimicorum meorum ex- tendisti manum tuam, et salvum me fe- tendisti manum tuam, et salvum me fe- cit dextera tua. « Quasi arcum, implevi cit dextera tua. « Quasi arcum, implevi Ephraim, » hoc est, propter quosdam de Ephraim, » hoc est, propter quosdam de regno Ephraim, hoc est, decem tribuum, regno Ephraim, hoc est, decem tribuum, qui temporibus Ezechiæ redierunt ad cul- qui temporibus Ezechiæ redierunt ad cul- tum Domini, captivatis jam decem tri- tum Domini, captivatis jam decem tri- bubus, quando Ezechias celebravit Pa- bubus, quando Ezechias celebravit Pa- scha, sicut dicitur, 11 Paral. xxx, 15 et scha, sicut dicitur, 11 Paral. xxx, 15 et seq., qui etiam tunc cum duabus tribubus seq., qui etiam tunc cum duabus tribubus in Babylonem ducti sunt, et cum eisdem in Babylonem ducti sunt, et cum eisdem redierunt, et cum Machabæis pugnave- redierunt, et cum Machabæis pugnave- runt. Psal. cxix, 4: Sagittæ potentis acu- runt. Psal. cxix, 4: Sagittæ potentis acu- tæ. Sicut enim arcus multum extensus tæ. Sicut enim arcus multum extensus impletus sagittis, profunda et crebra in- impletus sagittis, profunda et crebra in- fert vulnera: ita illi cum Juda Machabæo fert vulnera: ita illi cum Juda Machabæo pugnantes, crebra vulnera intulerunt ini- pugnantes, crebra vulnera intulerunt ini- micis. Spiritualiter autem intelligitur hoc micis. Spiritualiter autem intelligitur hoc quod Judas confitens, et Ephraim fru- quod Judas confitens, et Ephraim fru- ctum spiritualem afferens, Prædicator est, ctum spiritualem afferens, Prædicator est, cujus arcus Scriptura est. Job, xxix, 20: cujus arcus Scriptura est. Job, xxix, 20: Arcus meus in manu mea instaurabitur. Arcus my Arcus meus in manu mea instaurabitur. Arcus my Sagittæ autem implentes arcum, aucto- Sagittæ autem implentes arcum, aucto- ritates congruæ sunt unicuique audito- ritates congruæ sunt unicuique audito- rum. Isa. XLIX, 2: Posuit me sicut sa- rum. Isa. XLIX, 2: Posuit me sicut sa- gittam electam: in pharetra sua abscon- gittam electam: in pharetra sua abscon- dit me. dit me.

«Et,» supple, sic, « suscitabo filios «Et,» supple, sic, « suscitabo filios tuos, Sion, » Judæorum scilicet, vel Ec- tuos, Sion, » Judæorum scilicet, vel Ec- clesiæ, «super filios tuos, Græcia: » clesiæ, «super filios tuos, Græcia: » de Græcorum enim reliquiis erant An- de Græcorum enim reliquiis erant An- tiochus, Demetrius, Alexander, et cæteri, tiochus, Demetrius, Alexander, et cæteri, cum quibus Machabæi pugnaverunt. Vel cum quibus Machabæi pugnaverunt. Vel etiam Apostoli super sapientes mundi etiam Apostoli super sapientes mundi suscitati sunt, et verbo prædicationis suscitati sunt, et verbo prædicationis prævaluerunt eis. I ad Corinth. II, 4: prævaluerunt eis. I ad Corinth. II, 4:

ticum. ticum.

IN CAP. IX ZACHARIA ENARRATIO. IN CAP. IX ZACHARIA ENARRATIO.

Non in persuasibilibus humanæ sapien- Non in persuasibilibus humanæ sapien- tiæ verbis, sed in ostensione spiritus, et tiæ verbis, sed in ostensione spiritus, et virtutis. Item, I ad Corinth. 1, 19: Per- virtutis. Item, I ad Corinth. 1, 19: Per- dam sapientiam sapientium, et pruden- dam sapientiam sapientium, et pruden- tiam prudentium reprobabo. « Et po- tiam prudentium reprobabo. « Et po- nam te, » Juda scilicet, et Ephraim, nam te, » Juda scilicet, et Ephraim, m Dei « quasi gladium fortium. » Hoc in Ma- m Dei « quasi gladium fortium. » Hoc in Ma- tus. chabæis impletum est, et quotidie imple- tus. chabæis impletum est, et quotidie imple- tur in Ecclesia, in gladio spiritus (quod est tur in Ecclesia, in gladio spiritus (quod est verbum Dei) pugnante. Ad Ephes. vi, 17: verbum Dei) pugnante. Ad Ephes. vi, 17: Gladium spiritus (quod est verbum Dei) Gladium spiritus (quod est verbum Dei) assumite. Isa. XLIX, 2: Posuit os meum assumite. Isa. XLIX, 2: Posuit os meum quasi gladium acutum : sub umbra ma- quasi gladium acutum : sub umbra ma- nus suæ protexit me. nus suæ protexit me.

1 est 1 est

14 14

Et transit ad auxilium divinum : Et transit ad auxilium divinum : << Et Dominus Deus super eos videbi- << Et Dominus Deus super eos videbi- tur. » Hoc ad litteram factum est, II Ma- tur. » Hoc ad litteram factum est, II Ma- chab. x1, 8-12, ubi sic dicitur: Cum- chab. x1, 8-12, ubi sic dicitur: Cum- que pariter prompto animo procederent que pariter prompto animo procederent Jerosolymis, apparuit præcedens eos eques Jerosolymis, apparuit præcedens eos eques in veste candida, armis aureis hastam vi- in veste candida, armis aureis hastam vi- brans. Tunc omnes simul benedixerunt brans. Tunc omnes simul benedixerunt misericordem Dominum, et convalue- misericordem Dominum, et convalue- runt animis: non solum homines, sed et runt animis: non solum homines, sed et bestias ferocissimas, et muros ferreos pa- bestias ferocissimas, et muros ferreos pa- rati penetrare. Ibant igitur prompti, de rati penetrare. Ibant igitur prompti, de cœlo habentes adjutorem, et miserantem cœlo habentes adjutorem, et miserantem super eos Dominum. Leonum autem mo- super eos Dominum. Leonum autem mo- re impetu irruentes in hostes, prostrave- re impetu irruentes in hostes, prostrave- runt ex eis undecim millia peditum, et runt ex eis undecim millia peditum, et equitum mille sexentos. Legitur item, equitum mille sexentos. Legitur item, ibidem, x, 29 et 30, quod cum vehemens ibidem, x, 29 et 30, quod cum vehemens pugna esset, apparuerunt adversariis de pugna esset, apparuerunt adversariis de coelo viri quinque in equis, frœnis au- coelo viri quinque in equis, frœnis au- reis decori, ducatum Judæis præstantes: reis decori, ducatum Judæis præstantes: ex quibus duo Machabæum medium ha- ex quibus duo Machabæum medium ha- bentes, armis suis circumseptum incolu- bentes, armis suis circumseptum incolu- mem conservabant: in adversarios au- mem conservabant: in adversarios au- tem tela, et fulmina jaciebant, ex quo et tem tela, et fulmina jaciebant, ex quo et cæcitate confusi, et repleti perturbatione cæcitate confusi, et repleti perturbatione cadebant. « Et exibit ut fulgur, jaculum cadebant. « Et exibit ut fulgur, jaculum ejus. » Gladius enim eductus emicat ut ejus. » Gladius enim eductus emicat ut fulgur. Hoc etiam verum est de Ecclesia, fulgur. Hoc etiam verum est de Ecclesia, cujus gladius (quod est verbum Dei) ful- cujus gladius (quod est verbum Dei) ful- gurat exemplis vel miraculis, et incidit in gurat exemplis vel miraculis, et incidit in acumen veritatis. Psal. CXLIII, 6: Ful- acumen veritatis. Psal. CXLIII, 6: Ful- gura coruscationem, et dissipabis eos: gura coruscationem, et dissipabis eos: