IN CAP. VI ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. VI ZACHARIÆ ENARRATIO.

IN CAPUT VI ZACHARIÆ IN CAPUT VI ZACHARIÆ

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Et conversus sum. » De impletione « Et conversus sum. » De impletione præmissorum tangitur hic, et dividitur præmissorum tangitur hic, et dividitur in partes duas. In prima tangitur destru- in partes duas. In prima tangitur destru- ctio inimici, in secunda adeptio boni ctio inimici, in secunda adeptio boni promissi, ibi, . 9 : « El factum est ver- promissi, ibi, . 9 : « El factum est ver- bum Domini ad me, dicens. » bum Domini ad me, dicens. »

Prima in tres dividitur. Primo enim Prima in tres dividitur. Primo enim ostenditur visio. Secundo, ponitur ex- ostenditur visio. Secundo, ponitur ex- planationis petitio. Tertio, explanatio. planationis petitio. Tertio, explanatio.

«Et conversus sum,» a tristibus scilicet «Et conversus sum,» a tristibus scilicet ad læta videnda. Psal. xxxi, 4: Conver- ad læta videnda. Psal. xxxi, 4: Conver- sus sum in ærumna mea. « Et levavi sus sum in ærumna mea. « Et levavi oculos meos, » ad supernaturalia scilicet oculos meos, » ad supernaturalia scilicet videnda, « et vidi, id est, intellectu videnda, « et vidi, id est, intellectu percepi, « et ecce quatuor quadrigæ, » percepi, « et ecce quatuor quadrigæ, » quatuor scilicet regna mundi significan- quatuor scilicet regna mundi significan- tes, et de quatuor partibus mundi egre- tes, et de quatuor partibus mundi egre- dientes. Ab Aquilone enim egressum est dientes. Ab Aquilone enim egressum est regnum Chaldæorum, a Meridie regnum regnum Chaldæorum, a Meridie regnum Græcorum, ab Oriente regnum Medo- Græcorum, ab Oriente regnum Medo-

rum, rum,

ab Occidente regnum Romanorum. ab Occidente regnum Romanorum. «Egredientes,» de occulta scilicet Dei dis- «Egredientes,» de occulta scilicet Dei dis- positione ad publicum mundi venientes. positione ad publicum mundi venientes. Isaiæ, XLV, 23: Egredietur de ore meo ju- Isaiæ, XLV, 23: Egredietur de ore meo ju- stitiæ verbum, et non revertetur, scilicet ad stitiæ verbum, et non revertetur, scilicet ad me vacuum. « De medio duorum mon- me vacuum. « De medio duorum mon- tium. » Hieronymus : « Quos supra myr- tium. » Hieronymus : « Quos supra myr- << teta vel umbrosos montes vocavit ', hic << teta vel umbrosos montes vocavit ', hic « vocat æneos: montes autem dicit prop- « vocat æneos: montes autem dicit prop- << ter eminentiam legis et prophetiæ, in << ter eminentiam legis et prophetiæ, in «< quibus semper ostendit Deus quæ futu- «< quibus semper ostendit Deus quæ futu- « ra erant. » Amos, III, 7 : Non facit Do- « ra erant. » Amos, III, 7 : Non facit Do- minus verbum, nisi revelaverit secretum minus verbum, nisi revelaverit secretum suum ad servos suos Prophetas. « Et mon- suum ad servos suos Prophetas. « Et mon- tes, montes ærei » supple, fuerunt. Ærei tes, montes ærei » supple, fuerunt. Ærei dicuntur propter sonoritatem prædica- dicuntur propter sonoritatem prædica-

1 Cf. Zachar. 1, 8 et seq. 1 Cf. Zachar. 1, 8 et seq.

2 Cf. Zachar. 1, 18 et seq. 2 Cf. Zachar. 1, 18 et seq.

551 551

tica quatuor tica quatuor

tionis. Unde Ezech. 1, 7, ubi videtur tionis. Unde Ezech. 1, 7, ubi videtur quadriga Domini, scintillæ micabant qua- quadriga Domini, scintillæ micabant qua- si æris candentis. Hæc quadriga quatuor si æris candentis. Hæc quadriga quatuor habet rotas, hoc est, in quatuor partes habet rotas, hoc est, in quatuor partes mundi volubilitatem : unde etiam Ezech. mundi volubilitatem : unde etiam Ezech. 1, 15, et 16, Rota habuit quatuor facies, Rota mys- 1, 15, et 16, Rota habuit quatuor facies, Rota mys- et animal quatuor facies: quia quatuor facierum. et animal quatuor facies: quia quatuor facierum. regna in astutia rationis humanæ, et regna in astutia rationis humanæ, et præcipite audacia animositatis leoninæ : præcipite audacia animositatis leoninæ : et libidinosa concupiscentia lasciviæ vi- et libidinosa concupiscentia lasciviæ vi- tulinæ, et fastu ambitionis aquilinæ su- tulinæ, et fastu ambitionis aquilinæ su- perbiæ, quatuor mundi partes occupave- perbiæ, quatuor mundi partes occupave- runt. Hæc eadem regna per quatuor cor- runt. Hæc eadem regna per quatuor cor- nua significata sunt supra 2. Montes au- nua significata sunt supra 2. Montes au- tem ærei significare possent altitudinem tem ærei significare possent altitudinem sapientiæ divinæ hæc ordinantis, et su- sapientiæ divinæ hæc ordinantis, et su- blimitatem potestatis ista in opere po- blimitatem potestatis ista in opere po- nentis. Psal. xxxv, 7 : Justitia tua sicut nentis. Psal. xxxv, 7 : Justitia tua sicut montes Dei judicia tua abyssus multa. montes Dei judicia tua abyssus multa.

« In quadriga prima equi rufi. » Pri- « In quadriga prima equi rufi. » Pri- ma fuit Chaldæorum regnum, cujus equi, ma fuit Chaldæorum regnum, cujus equi, milites, et ministri trahentes, erant sa- milites, et ministri trahentes, erant sa- ginarii, et ideo rufi: et hoc in præce- ginarii, et ideo rufi: et hoc in præce- dentibus expositum est. Apocal. VI, 4: dentibus expositum est. Apocal. VI, 4: Exivit alius equus rufus : et qui sedebat Exivit alius equus rufus : et qui sedebat super illum, datum est ei ut sumeret pa- super illum, datum est ei ut sumeret pa- cem de terra, et ut invicem se interfi- cem de terra, et ut invicem se interfi- ciant, et datus ei gladius magnus. ciant, et datus ei gladius magnus.

« Et in quadriga secunda equi nigri. » « Et in quadriga secunda equi nigri. » Hæc quadriga significat regnum Medorum Hæc quadriga significat regnum Medorum et Persarum, equi ministros et milites: et Persarum, equi ministros et milites: nigri vero dicuntur, quia per Assueri re- nigri vero dicuntur, quia per Assueri re- gis edictum mortem omnium Judæorum gis edictum mortem omnium Judæorum tristi nuntio perferebant ³. Apocal. VI, 5: tristi nuntio perferebant ³. Apocal. VI, 5: Ecce equus niger: et qui sedebat super Ecce equus niger: et qui sedebat super illum, habebat stateram in manu sua, illum, habebat stateram in manu sua, hoc est, æquilibrium justitiæ in judicia- hoc est, æquilibrium justitiæ in judicia- ria potestate. ria potestate.

« Et in quadriga tertia, » quæ regnum « Et in quadriga tertia, » quæ regnum Macedonum et Græcorum significat, Macedonum et Græcorum significat,

« equi albi,» ministri scilicet, et milites, « equi albi,» ministri scilicet, et milites, et reges successores. Hieronymus : << Ideo et reges successores. Hieronymus : << Ideo

3 Cf. Esther, III, 13. 3 Cf. Esther, III, 13.

83 83

552 552

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« albi, quia sub eorum rege Antiocho, « albi, quia sub eorum rege Antiocho, « Machabæorum victoriam legimus, et « Machabæorum victoriam legimus, et «< qualiter floruerunt: quod per albedi- «< qualiter floruerunt: quod per albedi- << nem significatur. » Apocal. vi, 2 : Ec- << nem significatur. » Apocal. vi, 2 : Ec- ce equus albus et qui sedebat super il- ce equus albus et qui sedebat super il- lum habebat arcum: et data est ei coro- lum habebat arcum: et data est ei coro- na, et exivit vincens ut vinceret. na, et exivit vincens ut vinceret.

« Et in quadriga quarta, » quæ re- « Et in quadriga quarta, » quæ re- gnum Romanorum significat, « equi va- gnum Romanorum significat, « equi va- rii, et fortes: » varii ex albo et aliis co- rii, et fortes: » varii ex albo et aliis co- loribus compositi. Romani enim reges loribus compositi. Romani enim reges fuerunt, ex quibus quidam clementes in fuerunt, ex quibus quidam clementes in Judæos, ut Gaius: alii persecutores eo- Judæos, ut Gaius: alii persecutores eo- rum fuerunt, ut Titus et Vespasianus. rum fuerunt, ut Titus et Vespasianus. Fortes dicuntur propter fortitudinem Fortes dicuntur propter fortitudinem Regnum principum illius regni. Unde, Daniel. 11, Regnum principum illius regni. Unde, Daniel. 11, tommorum 40, significatur per ferrum: Quomodo tommorum 40, significatur per ferrum: Quomodo

simile. simile.

Quadriga Quadriga

evangelica. evangelica.

ferrum comminuit, et domat omnia, sic ferrum comminuit, et domat omnia, sic comminuet hæc, supple, regnum illud, comminuet hæc, supple, regnum illud, et conteret omnia. Hoc non dicitur prop- et conteret omnia. Hoc non dicitur prop- ter hoc, quod omnia ista post prophetiam ter hoc, quod omnia ista post prophetiam istam futura fuerunt: sed quia Deus per istam futura fuerunt: sed quia Deus per hoc iniquitates mundi punivit, et ante, et hoc iniquitates mundi punivit, et ante, et tunc, et postea. tunc, et postea.

Hæc sunt quatuor bestiæ egredientes Hæc sunt quatuor bestiæ egredientes de mari: quatuor facies rotæ : quatuor de mari: quatuor facies rotæ : quatuor cornua 3. Hieronymus : « Quidam putant cornua 3. Hieronymus : « Quidam putant quatuor quadrigas, doctrinam quatuor quatuor quadrigas, doctrinam quatuor

« «

« «

« Evangelistarum significare, quæ Domi- « Evangelistarum significare, quæ Domi- << num vehit in omnes fines mundi, in << num vehit in omnes fines mundi, in « corda fidelium. Equi rufi martyres, et « corda fidelium. Equi rufi martyres, et equi nigri doctores, qui profunditate equi nigri doctores, qui profunditate << mysteriorum et humilitate vitæ obscu- << mysteriorum et humilitate vitæ obscu- «ri et nigri videbantur. Psal. xvi, 12: «ri et nigri videbantur. Psal. xvi, 12: « Tenebrosa aqua in nubibus aeris. Equi « Tenebrosa aqua in nubibus aeris. Equi << albi confessores et virgines. Apoc. III, << albi confessores et virgines. Apoc. III, « 4: Ambulabunt mecum in albis, quia « 4: Ambulabunt mecum in albis, quia « digni sunt. Equi varii viros varietate « digni sunt. Equi varii viros varietate << virtutum depictos. Genes. XXXVII, 3: << virtutum depictos. Genes. XXXVII, 3: « Jacob filio suo fecit tunicam polymi- « Jacob filio suo fecit tunicam polymi- « tam, hoc est, diversis coloribus colo- « tam, hoc est, diversis coloribus colo- «ratam. Ezech. XVI, 10: Vestivi te dis- «ratam. Ezech. XVI, 10: Vestivi te dis- « coloribus. Sic ergo sancti rufi chari- « coloribus. Sic ergo sancti rufi chari- «<tate, nigri humilitate et sui abjectione, «<tate, nigri humilitate et sui abjectione, << albi conversationis honestate, varii vir- << albi conversationis honestate, varii vir- << tutum varietate, equi justitiæ æqualita- << tutum varietate, equi justitiæ æqualita-

1 Daniel. VII, 3. 1 Daniel. VII, 3.

2 Ezechiel. 1, 16. 2 Ezechiel. 1, 16.

«te, rotundi obedientiæ volubilitate, per «te, rotundi obedientiæ volubilitate, per «istas quadrigas et equos intelligun- «istas quadrigas et equos intelligun-

<< tur. >> << tur. >>

« Et respondi, et dixi ad Angelum, « Et respondi, et dixi ad Angelum, qui loquebatur in me, » desiderio scilicet qui loquebatur in me, » desiderio scilicet illuminationis: « Quid sunt hæc, domine illuminationis: « Quid sunt hæc, domine mi? » hoc est, Quid significant? Hæc Interre mi? » hoc est, Quid significant? Hæc Interre interrogatio enim clavis scientiæ est. interrogatio enim clavis scientiæ est.

« Et respondit Angelus, et ait ad « Et respondit Angelus, et ait ad me, » illuminando scilicet me de quasi- me, » illuminando scilicet me de quasi- tis: «Isti sunt quatuor venti cæli, » hoc tis: «Isti sunt quatuor venti cæli, » hoc est, aspirationes potestatum de cœlo ve- est, aspirationes potestatum de cœlo ve- nientes. Ezech. xxxvII, 9: A quatuor nientes. Ezech. xxxvII, 9: A quatuor ventis veni, spiritus. Daniel. vII, 2 : Qua- ventis veni, spiritus. Daniel. vII, 2 : Qua- tuor venti cæli pugnabant in mari ma- tuor venti cæli pugnabant in mari ma- gno. «Qui,» scilicet venti, occulta Dei gno. «Qui,» scilicet venti, occulta Dei dispositione, « egrediuntur, » in publi- dispositione, « egrediuntur, » in publi- cum scilicet, « ut stent » parati ad ob- cum scilicet, « ut stent » parati ad ob- sequendum, « coram Dominatore omnis sequendum, « coram Dominatore omnis terræ, » hoc est, Deo ad implendam om- terræ, » hoc est, Deo ad implendam om- nem suam voluntatem. Psal. cxxxiv, 7: nem suam voluntatem. Psal. cxxxiv, 7: Qui producit ventos de thesauris suis. Qui producit ventos de thesauris suis.

Et explanat per singula: Et explanat per singula:

« In qua,» scilicet quadriga, « erant « In qua,» scilicet quadriga, « erant equi nigri, «hoc est, regnum Medorum equi nigri, «hoc est, regnum Medorum et Persarum « egrediebantur in terram et Persarum « egrediebantur in terram Aquilonis,» ad illud scilicet conteren- Aquilonis,» ad illud scilicet conteren- dum et subjugandum. Unde, Isa. XII, 17 dum et subjugandum. Unde, Isa. XII, 17 et 18, in onere Babylonis dicitur: Ecce et 18, in onere Babylonis dicitur: Ecce ego suscitabo super vos Medos, qui ar- ego suscitabo super vos Medos, qui ar- gentum non quærant, nec aurum velint: gentum non quærant, nec aurum velint: sed sagittis parvulos interficient: sicut sed sagittis parvulos interficient: sicut etiam Doctores regnum diaboli frigidum etiam Doctores regnum diaboli frigidum et tenebrosum conterunt. Ad Hebr. xi, et tenebrosum conterunt. Ad Hebr. xi, 33: Sancti per fidem vicerunt regna. «Et 33: Sancti per fidem vicerunt regna. «Et albi, » qui regnum Græcorum significant, albi, » qui regnum Græcorum significant, « egressi sunt post eos, » Medos scilicet « egressi sunt post eos, » Medos scilicet et Persas, quos sibi Græci subjugaverunt, et Persas, quos sibi Græci subjugaverunt, « et varii, » qui Romanos significant, « et varii, » qui Romanos significant, « egressi sunt ad terram Austri, » Græ- « egressi sunt ad terram Austri, » Græ-

3 Zachar 1, 18. 3 Zachar 1, 18.

clavi clavi

>cient >cient

10. 10.

IN CAP. VI ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. VI ZACHARIÆ ENARRATIO.

ciæ scilicet regnum. Hieronymus : Ad ciæ scilicet regnum. Hieronymus : Ad « australen plagam, et totam terram ce- « australen plagam, et totam terram ce- « leri impetu vastaverunt?»> « leri impetu vastaverunt?»>

« Qui autem erant robustissimi, inter « Qui autem erant robustissimi, inter Romanos scilicet, sicut Augustus et Ti- Romanos scilicet, sicut Augustus et Ti- berius, « exierunt, » finibus propriisno n berius, « exierunt, » finibus propriisno n contenti, « et quærebant ire, » libidine contenti, « et quærebant ire, » libidine dominandi, « et discurrere, » crebris sci- dominandi, « et discurrere, » crebris sci- licet victoriis, « per omnem terram, » ut licet victoriis, « per omnem terram, » ut scilicet totum mundum subjugarent. scilicet totum mundum subjugarent. Luc. 11, 1 Exiit edictum a Cæsare Au- Luc. 11, 1 Exiit edictum a Cæsare Au- gusto, ut describeretur universus orbis. gusto, ut describeretur universus orbis. « Et dixit, » Angelus scilicet in persona « Et dixit, » Angelus scilicet in persona Domini «Ite, perambulate terram. » Domini «Ite, perambulate terram. » Hieronymus « Vestris pedibus cuncta Hieronymus « Vestris pedibus cuncta « regna substernite. » Isa. x, 14: Sicut « regna substernite. » Isa. x, 14: Sicut colliguntur ova, quæ derelicta sunt, sic colliguntur ova, quæ derelicta sunt, sic universam terram ego congregavi. Et hoc universam terram ego congregavi. Et hoc est quod sequitur: Et perambulaverunt est quod sequitur: Et perambulaverunt terram,» cuncta sibi subjicientes. Za- terram,» cuncta sibi subjicientes. Za- char. 1, 11 Perambulavimus terram, et char. 1, 11 Perambulavimus terram, et ecce omnis terra habitatur, et quiescit. ecce omnis terra habitatur, et quiescit.

« Et vocavit me, » meam scilicet ma- « Et vocavit me, » meam scilicet ma- gnam consolationem, « et locutus est ad gnam consolationem, « et locutus est ad me, dicens. » Cant. 11, 14: Vox tua dul- me, dicens. » Cant. 11, 14: Vox tua dul- cis. «Ecce qui egrediuntur in terram cis. «Ecce qui egrediuntur in terram Aquilonis, » hoc est, ad regnum Chal- Aquilonis, » hoc est, ad regnum Chal- dæorum conterendum, « requiescere fe- dæorum conterendum, « requiescere fe- pro cerunt spiritum meum, » hoc est, spiri- pro cerunt spiritum meum, » hoc est, spiri- tum iræ meæ, ut ulterius non irascar et tum iræ meæ, ut ulterius non irascar et pacato animo sim. Genes. VI, 3: Non pacato animo sim. Genes. VI, 3: Non permanebit spiritus meus in homine in permanebit spiritus meus in homine in æternum, quia caro est, hoc est, ira mea. æternum, quia caro est, hoc est, ira mea. « In terra Aquilonis, » hoc est, quem « In terra Aquilonis, » hoc est, quem habui ad terram Chaldæorum. Iratus habui ad terram Chaldæorum. Iratus enim per nares sufflat spiritum, et post- enim per nares sufflat spiritum, et post- quam se vindicavit, quiescit. Isa. 11, 22: quam se vindicavit, quiescit. Isa. 11, 22: Quiescite ergo ab homine, cujus spiritus Quiescite ergo ab homine, cujus spiritus in naribus ejus est. in naribus ejus est.

« Et factum est. » Tangit hic de adep- « Et factum est. » Tangit hic de adep- tione boni in promissis, scilicet de resti- tione boni in promissis, scilicet de resti- tutione sacerdotii, regni, civitatis tutione sacerdotii, regni, civitatis templi et tria dicit, scilicet materiam templi et tria dicit, scilicet materiam

et et

553 553

coronarum, inventionem coronarum, in coronarum, inventionem coronarum, in capite sacerdotis impositionem, et coro- capite sacerdotis impositionem, et coro- narum significationem. narum significationem.

« Et factum est verbum Domini ad « Et factum est verbum Domini ad me, dicens,» per Angelum scilicet qui me, dicens,» per Angelum scilicet qui loquebatur. loquebatur.

« Sume a transmigratione, » hoc est, « Sume a transmigratione, » hoc est, a transmigratis qui de Babylone redie- a transmigratis qui de Babylone redie- runt, quos propter dignitatem describit runt, quos propter dignitatem describit per nomina: «Ab Holdai, et a Tobia, et per nomina: «Ab Holdai, et a Tobia, et ab Idaia. » Holdai deprecatio Domini in- ab Idaia. » Holdai deprecatio Domini in- terpretatur, et significat eos qui pro li- terpretatur, et significat eos qui pro li- beratione populi continuo orabant.` Ja- beratione populi continuo orabant.` Ja- cob. V, 16: Multum valet deprecatio cob. V, 16: Multum valet deprecatio justi assidua. Tobias bonus Domini inter- justi assidua. Tobias bonus Domini inter- pretatur, et significat eos qui bonum po- pretatur, et significat eos qui bonum po- puli desiderabant ex fraterna dilectione. puli desiderabant ex fraterna dilectione. Ad Galat. vi, 10: Dum tempus habemus, Ad Galat. vi, 10: Dum tempus habemus, operemur bonum ad omnes, maxime au- operemur bonum ad omnes, maxime au- tem ad domesticos fidei. Idaia notus Do- tem ad domesticos fidei. Idaia notus Do- mini interpretatur, et significat eos qui mini interpretatur, et significat eos qui notitiam Dei in timore et charitate divina notitiam Dei in timore et charitate divina habuerunt. Exod. xxxII, 17: Invenisti habuerunt. Exod. xxxII, 17: Invenisti gratiam coram me, et teipsum novi ex gratiam coram me, et teipsum novi ex nomine. Hi offerunt munera ad templi nomine. Hi offerunt munera ad templi decorem. I Paral. xxix, 17 et 18: Popu- decorem. I Paral. xxix, 17 et 18: Popu- lum tuum, qui hic repertus est, vidi lum tuum, qui hic repertus est, vidi cum ingenti gaudio tibi offerre donaria... cum ingenti gaudio tibi offerre donaria... Domine Deus, custodi in æternum hanc Domine Deus, custodi in æternum hanc voluntatem. voluntatem.

« Et venies tu, » o Zacharia scilicet, « Et venies tu, » o Zacharia scilicet, « in die illa,» quando lucebit miseratio « in die illa,» quando lucebit miseratio divina. IV Regum, vi, 9: Hæc dies bo- divina. IV Regum, vi, 9: Hæc dies bo- ni nuntii est. « Et intrabis domum ni nuntii est. « Et intrabis domum Josiæ, filii Sophoniæ. » Hic erat ædituus Josiæ, filii Sophoniæ. » Hic erat ædituus et custos templi (ut dicit Hieronymus) et et custos templi (ut dicit Hieronymus) et apud eum thesauri templi reponebantur, apud eum thesauri templi reponebantur, et erat persona excellens in religione et et erat persona excellens in religione et fama. Isa. xxII, 23 et 24: Erit in solium fama. Isa. xxII, 23 et 24: Erit in solium gloriæ domus patris ejus. Et suspendent gloriæ domus patris ejus. Et suspendent super eum omnem gloriam domus patris super eum omnem gloriam domus patris ejus. Hoc significat nomen, quia Josias ejus. Hoc significat nomen, quia Josias salvatus interpretatur, Sophonias autem salvatus interpretatur, Sophonias autem visitatio Domini interpretatur: quem visitatio Domini interpretatur: quem enim visitat Dominus, salvatus est. Lu- enim visitat Dominus, salvatus est. Lu- cæ, 1, 78: Per viscera misericordiæ Dei cæ, 1, 78: Per viscera misericordiæ Dei nostri, in quibus visitavit nos. « Qui ve- nostri, in quibus visitavit nos. « Qui ve-

10 10

Holdai. Holdai.

Tobias. Tobias.

Idaía. Idaía.

Josias. Josias. Sophonias. Sophonias.

11 11

12 12

554 554

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nerunt de Babylone. » Infra apponit nerunt de Babylone. » Infra apponit quartum, quem vocat Hem. Hieronymus: quartum, quem vocat Hem. Hieronymus: «< Hebræi dicunt Ananiam et Azariam et «< Hebræi dicunt Ananiam et Azariam et « Misaelem de captivitate revertentes, « Misaelem de captivitate revertentes, «< aurum et argentum in munera templi, «< aurum et argentum in munera templi, « et coronas pontificis et ducis attulisse, « et coronas pontificis et ducis attulisse, « et Hem, id est, gratiam, Danielem sci- « et Hem, id est, gratiam, Danielem sci- << licet cum munere venisse: et istos per << licet cum munere venisse: et istos per << hos viros qui hic nominantur, intelligi, << hos viros qui hic nominantur, intelligi, « mutatis nominibus. >> « mutatis nominibus. >>

« Et sumes aurum, et argentum, » « Et sumes aurum, et argentum, » supple, quod obtulerunt. Isa. Lx, 6: Om- supple, quod obtulerunt. Isa. Lx, 6: Om- nes de Saba venient, aurum et thus de- nes de Saba venient, aurum et thus de- ferentes. « Et facies coronas, » non ferentes. « Et facies coronas, » non unam sed duas, argenti et auri varietate unam sed duas, argenti et auri varietate distinctas. Cantic. 1, 10: Murenulas au- distinctas. Cantic. 1, 10: Murenulas au- reas faciemus tibi, vermiculatas argen- reas faciemus tibi, vermiculatas argen- to. Aurum enim sapientiam, argentum to. Aurum enim sapientiam, argentum vero eloquentiam significat. « Et pones vero eloquentiam significat. « Et pones in capite Jesu, filii Josedec, sacerdotis in capite Jesu, filii Josedec, sacerdotis magni: » unam scilicet, et significatur magni: » unam scilicet, et significatur quod alia imponenda erat Zorobabel, in quod alia imponenda erat Zorobabel, in signum restitutionis dignitatis sacerdota- signum restitutionis dignitatis sacerdota- lis et regalis. Quæ non nisi in Christo lis et regalis. Quæ non nisi in Christo completa sunt, qui fuit Rex et Sacerdos. completa sunt, qui fuit Rex et Sacerdos. Isaiæ, LXI, 10: Quasi sponsum decora- Isaiæ, LXI, 10: Quasi sponsum decora- tum corona. Psal. vII, et 7 Gloria et tum corona. Psal. vII, et 7 Gloria et honore coronasti eum : et constituisti eum honore coronasti eum : et constituisti eum super opera manuum tuarum. super opera manuum tuarum.

« Et loqueris ad eum, dicens.» Ad Sa- « Et loqueris ad eum, dicens.» Ad Sa- cerdotem scilicet, per quem ad populum cerdotem scilicet, per quem ad populum verbum Dei transire debet : « Hæc dicit verbum Dei transire debet : « Hæc dicit Dominus exercituum, dicens, » de Zoro- Dominus exercituum, dicens, » de Zoro- babel scilicet, vel verius de Christo: babel scilicet, vel verius de Christo: « Ecce Vir, »a vi scilicet, et virore di- « Ecce Vir, »a vi scilicet, et virore di- ctus. Jerem. XVII, 7 et 8: Benedictus vir, ctus. Jerem. XVII, 7 et 8: Benedictus vir, qui confidit in Domino, et erit Dominus qui confidit in Domino, et erit Dominus fiducia ejus. Et erit quasi lignum quod fiducia ejus. Et erit quasi lignum quod transplantatur super aquas. « Oriens no- transplantatur super aquas. « Oriens no- men ejus. » Et subdit rationem nominis: men ejus. » Et subdit rationem nominis: « Et,» id est, quia « subter eum orie- « Et,» id est, quia « subter eum orie- tur. » Psal. LXXI, 7: Orietur in diebus tur. » Psal. LXXI, 7: Orietur in diebus ejus justitia, et abundantia pacis. Ma- ejus justitia, et abundantia pacis. Ma-

1 Cf. Daniel. 11, 49. 1 Cf. Daniel. 11, 49.

lach. IV, 2: Orietur vobis timentibus lach. IV, 2: Orietur vobis timentibus nomen meum Sol justitiæ, et sanitas in nomen meum Sol justitiæ, et sanitas in pennis ejus. Esther, vшI, 16: Judæis pennis ejus. Esther, vшI, 16: Judæis nova lex oriri visa est, gaudium, honor, nova lex oriri visa est, gaudium, honor, et tripudium. « Et ædificabit templum et tripudium. « Et ædificabit templum Domino, » et litteraliter et spiritualiter Domino, » et litteraliter et spiritualiter Ecclesiam. I ad Corinth. 111, 9: Dei ædi- Ecclesiam. I ad Corinth. 111, 9: Dei ædi- ficatio estis. ficatio estis.

extra extra

« Et ipse, » scilicet, Zorobabel rex, « Et ipse, » scilicet, Zorobabel rex, « exstruet templum Domino,» hoc est, « exstruet templum Domino,» hoc est, effectum struet, « et ipse por- effectum struet, « et ipse por- per per tabit gloriam, » alteram scilicet coronam. tabit gloriam, » alteram scilicet coronam. Isa. LXII, 3: Eris corona gloriæ in ma- Isa. LXII, 3: Eris corona gloriæ in ma- nu Domini, et diadema regni in manu nu Domini, et diadema regni in manu Dei tui. «Et sedebit, »ut Rex scilicet, Dei tui. «Et sedebit, »ut Rex scilicet, et Judex et dominabitur, » potestate et Judex et dominabitur, » potestate scilicet, « super solio suo, » pacis scilicet, scilicet, « super solio suo, » pacis scilicet, et justitiæ. Isa. xv1, 5: Præparabitur in et justitiæ. Isa. xv1, 5: Præparabitur in misericordia solium, et sedebit super il- misericordia solium, et sedebit super il- lud in veritate in tabernaculo David, ju- lud in veritate in tabernaculo David, ju- dicans et quærens judicium, et velociter dicans et quærens judicium, et velociter reddens quod justum est. reddens quod justum est.

« Et erit sacerdos super solio suo, » in « Et erit sacerdos super solio suo, » in throno scilicet sacerdotali sedens, docens, throno scilicet sacerdotali sedens, docens, et regens populum. Eccli. L, 1 : Sacerdos et regens populum. Eccli. L, 1 : Sacerdos magnus, qui in vita sua suffulsit do- magnus, qui in vita sua suffulsit do- mum. « Et consilium pacis,» totius ter- mum. « Et consilium pacis,» totius ter- ræ scilicet, et populi, « erit inter illos ræ scilicet, et populi, « erit inter illos duos, » Regem scilicet, et Sacerdotem. duos, » Regem scilicet, et Sacerdotem. Isa. 1x, 7: Multiplicabitur ejus impe- Isa. 1x, 7: Multiplicabitur ejus impe- rium, et pacis non erit finis. rium, et pacis non erit finis.

Et subdit de conservatione et conse- Et subdit de conservatione et conse- cratione coronarum in memoriam offe- cratione coronarum in memoriam offe- rentium: rentium:

« Et coronæ erunt, » supple, in tem- « Et coronæ erunt, » supple, in tem- plo conservatæ et consecratæ, « Helem.» plo conservatæ et consecratæ, « Helem.» Quem prius Holdai vocavit, modo vocat Quem prius Holdai vocavit, modo vocat Helem, et somnium interpretatur, ut Helem, et somnium interpretatur, ut sciatur quod tres pueri revelatione som- sciatur quod tres pueri revelatione som- nii gratiam hanc meruerunt. « Et To- nii gratiam hanc meruerunt. « Et To- biæ, et Idaiæ » hosetiam superius nomi- biæ, et Idaiæ » hosetiam superius nomi- navit, « et Hem, filio Sophoniæ. navit, « et Hem, filio Sophoniæ. » Vide- » Vide- tur quod quem prius Josiam custodem tur quod quem prius Josiam custodem

10 10

11 11

Ilean Ilean

CAP. VII ZACHARIÆ. CAP. VII ZACHARIÆ.

et ædituum templi, nunc Hem nominet, et ædituum templi, nunc Hem nominet, quem Hebræi (ut dicit Hieronymus) Da- quem Hebræi (ut dicit Hieronymus) Da- nielem intelligunt. Hem enim interpre- nielem intelligunt. Hem enim interpre- tatur gratia. Daniel. 1, 9: Dedit Danieli tatur gratia. Daniel. 1, 9: Dedit Danieli Deus gratiam et misericordiam in con- Deus gratiam et misericordiam in con- spectu principis. « Memoriale, » hoc est, spectu principis. « Memoriale, » hoc est, in memoriale perpetuum, « in templo in memoriale perpetuum, « in templo Domini, ut scilicet quia hæc obtule- Domini, ut scilicet quia hæc obtule- runt, memoria eorum in sempiternum runt, memoria eorum in sempiternum habeatur. Apocal. III, 5: Non delebo no- habeatur. Apocal. III, 5: Non delebo no- men ejus de Libro vitæ. men ejus de Libro vitæ.

555 555

ni. » Unusquisque scilicet, pro rata por- ni. » Unusquisque scilicet, pro rata por- tionis suæ. Ad Ephes. 11, 22: Coædifica- tionis suæ. Ad Ephes. 11, 22: Coædifica- mini in habitaculum Dei in Spiritu, sci- mini in habitaculum Dei in Spiritu, sci- licet sancto. « Et scietis, » supple, tunc licet sancto. « Et scietis, » supple, tunc per beneficia suscepta, « quia Dominus per beneficia suscepta, « quia Dominus exercituum misit me ad vos, » ut hæc exercituum misit me ad vos, » ut hæc scilicet prædicerem vobis. scilicet prædicerem vobis.

Quia autem omnia hæc intelliguntur, Quia autem omnia hæc intelliguntur, si obedientes fuerint mandato Domini, si obedientes fuerint mandato Domini, ideo sequitur: « Erit autem hoc, » scili- ideo sequitur: « Erit autem hoc, » scili- cet impletio præmissorum, « si auditu » cet impletio præmissorum, « si auditu » interiori, « audieritis » extra « vocem interiori, « audieritis » extra « vocem Domini Dei vestri, » in lege scilicet, et Domini Dei vestri, » in lege scilicet, et

contuinacia. contuinacia.

Et subdit de populi revocatione et lit- prophetis. Isa. 1, 19 et 20: Si volueritis, Inauspicata Et subdit de populi revocatione et lit- prophetis. Isa. 1, 19 et 20: Si volueritis, Inauspicata teraliter et spiritualiter: teraliter et spiritualiter:

« Et qui procul sunt, venient, » vel « Et qui procul sunt, venient, » vel dissimilitudine peccati, vel spatio terræ. dissimilitudine peccati, vel spatio terræ. Isa. XLIX, 1: Audite, insulæ, et attendite, Isa. XLIX, 1: Audite, insulæ, et attendite, populi de longe. Proverb. xxxi, 10: populi de longe. Proverb. xxxi, 10: Procul, et de ultimis finibus pretium Procul, et de ultimis finibus pretium ejus. «Et ædificabunt in templo Domi- ejus. «Et ædificabunt in templo Domi-

et audieritis me, bona terræ comedetis. et audieritis me, bona terræ comedetis. Quod si nolueritis, et me ad iracundiam Quod si nolueritis, et me ad iracundiam provocaveritis, gladius devorabit vos. provocaveritis, gladius devorabit vos. Isa. LV, 2: Audite, audientes me, et co- Isa. LV, 2: Audite, audientes me, et co- medite bonum, et delectabitur in crassi- medite bonum, et delectabitur in crassi- tudine anima vestra. tudine anima vestra.

CAPUT VII. CAPUT VII.

Jejunia quibus Judæi per 70 annos captivitatis jejunaverunt, non placebant Do- Jejunia quibus Judæi per 70 annos captivitatis jejunaverunt, non placebant Do- mino, quia in iniquitatibus suis permanebant: proinde hortatur eos ad resipi- mino, quia in iniquitatibus suis permanebant: proinde hortatur eos ad resipi- scentiam ; nam quia prophetas olim non audierant, dispersit eos Dominus in scentiam ; nam quia prophetas olim non audierant, dispersit eos Dominus in gentes, terraque desolata facta est propter ipsorum iniquitates. gentes, terraque desolata facta est propter ipsorum iniquitates.

1. Et factum est in anno quarto 1. Et factum est in anno quarto

Darii regis, factum est verbum Darii regis, factum est verbum Domini ad Zachariam, in Domini ad Zachariam, in quarta mensis noni, qui est quarta mensis noni, qui est Casleu. Casleu.

2. Et miserunt ad domum Dei, Sara- 2. Et miserunt ad domum Dei, Sara- sar, et Rogommelech, et viri sar, et Rogommelech, et viri qui erant cum eo, ad deprecan- qui erant cum eo, ad deprecan- dam faciem Domini: dam faciem Domini:

3. Ut dicerent sacerdotibus domus 3. Ut dicerent sacerdotibus domus Domini exercituum, et prophe- Domini exercituum, et prophe- tis, loquentes Numquid flen- tis, loquentes Numquid flen- dum est mihi in quinto mense, dum est mihi in quinto mense,

1 Isa. LVIII, 1 Isa. LVIII,

5. 5.

vel sanctificare me debeo, sicut vel sanctificare me debeo, sicut jam feci multis annis? jam feci multis annis?

4. Et factum est verbum Domini 4. Et factum est verbum Domini exercituum ad me, dicens: exercituum ad me, dicens: 5. Loquere ad omnem populum ter- 5. Loquere ad omnem populum ter- ræ, et ad sacerdotes, dicens : ræ, et ad sacerdotes, dicens : Cum jejunaretis, et plangeretis Cum jejunaretis, et plangeretis in quinto et septimo per hos in quinto et septimo per hos septuaginta annos, numquid septuaginta annos, numquid jejunium jejunastis mihi ¹? jejunium jejunastis mihi ¹?

6. Et cum comedistis et bibistis, 6. Et cum comedistis et bibistis, numquid non vobis comedistis numquid non vobis comedistis et vobismetipsis bibistis? et vobismetipsis bibistis?

556 556

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

7. Numquid non sunt verba quæ 7. Numquid non sunt verba quæ locutus est Dominus in manu locutus est Dominus in manu prophetarum priorum, cum prophetarum priorum, cum adhuc Jerusalem habitaretur, adhuc Jerusalem habitaretur, et esset opulenta, ipsa et urbes et esset opulenta, ipsa et urbes in circuitu ejus, et ad austrum, in circuitu ejus, et ad austrum, et in campestribus habitaretur? et in campestribus habitaretur? 8. Et factum est verbum Domini ad 8. Et factum est verbum Domini ad Zachariam, dicens : Zachariam, dicens :

9. Hæc ait Dominus exercituum, 9. Hæc ait Dominus exercituum, dicens Judicium verum judi- dicens Judicium verum judi-

cate, et misericordiam et mise- cate, et misericordiam et mise- rationes facite unusquisque cum rationes facite unusquisque cum fratre suo. fratre suo.

10. Et viduam, et pupillum, et ad- 10. Et viduam, et pupillum, et ad- venam, et pauperem nolite ca- venam, et pauperem nolite ca- lumniari et malum vir fratri lumniari et malum vir fratri suo non cogitet in corde suo. suo non cogitet in corde suo. 11. Et noluerunt attendere, et aver- 11. Et noluerunt attendere, et aver- terunt scapulam recedentem, et terunt scapulam recedentem, et

IN CAPUT VII ZACHARIÆ IN CAPUT VII ZACHARIÆ

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Et factum est in anno quarto Da- « Et factum est in anno quarto Da- rii regis. » Secunda pars libri incipit rii regis. » Secunda pars libri incipit hic, et dividitur in tres partes. In prima hic, et dividitur in tres partes. In prima tanguntur quæ facta sunt anno quarto tanguntur quæ facta sunt anno quarto Darii, regis Medorum, sub regno Medo- Darii, regis Medorum, sub regno Medo- rum. In secunda, quæ quidem revelata rum. In secunda, quæ quidem revelata sunt anno eodem quarto scilicet, sed sunt anno eodem quarto scilicet, sed facta sunt sub regno Græcorum, et inci- facta sunt sub regno Græcorum, et inci- pit, infra, x1, 1, ibi,« Aperi, Libane, por- pit, infra, x1, 1, ibi,« Aperi, Libane, por-

tas tuas. » tas tuas. »

Prima in tres dividitur. Primo enim Prima in tres dividitur. Primo enim ponitur quæstio Medorum principum ponitur quæstio Medorum principum de sanctificatione. In secunda, occasione de sanctificatione. In secunda, occasione accepta populus instruitur de vera et non accepta populus instruitur de vera et non vera sanctificatione, ibi, y, 4 et 5: « Et vera sanctificatione, ibi, y, 4 et 5: « Et factum est verbum Domini exercituum factum est verbum Domini exercituum ad me, dicens: Loquere ad omnem po- ad me, dicens: Loquere ad omnem po- pulum terræ. » In tertia ponitur respon- pulum terræ. » In tertia ponitur respon- sio principum de mororis in gaudium sio principum de mororis in gaudium

1 Exod. xxII, 22; Isa. 1, 23; Jerem v, 28. 1 Exod. xxII, 22; Isa. 1, 23; Jerem v, 28.

aures suas aggravaverunt ne aures suas aggravaverunt ne audirent. audirent.

12. Et cor suum posuerunt ut ada- 12. Et cor suum posuerunt ut ada- mantem, ne audirent legem, et mantem, ne audirent legem, et verba quæ misit Dominus exer- verba quæ misit Dominus exer- cituum in spiritu suo per ma- cituum in spiritu suo per ma- num prophetarum priorum : num prophetarum priorum : et facta est indignatio magna a et facta est indignatio magna a Domino exercituum. Domino exercituum.

13. Et factum est sicut locutus est, et 13. Et factum est sicut locutus est, et non audierunt : sic clama- non audierunt : sic clama- bunt, et non exaudiam, dicit bunt, et non exaudiam, dicit Dominus exercituum. Dominus exercituum. 14. Et dispersi cos per omnia regna 14. Et dispersi cos per omnia regna quæ nesciunt et terra desolata quæ nesciunt et terra desolata est ab eis, eo quod non esset est ab eis, eo quod non esset transiens et revertens : et po- transiens et revertens : et po- suerunt terram desiderabilem suerunt terram desiderabilem in desertum. in desertum.

commutatione, ante finem cap. octavi, ibi, commutatione, ante finem cap. octavi, ibi, VIII, 18 et 19: « Et factum est verbum VIII, 18 et 19: « Et factum est verbum Domini exercituum ad me, dicens: Hæc Domini exercituum ad me, dicens: Hæc dicit Dominus exercituum: Jejunium dicit Dominus exercituum: Jejunium quarti. » quarti. »

In prima ostenduntur quatuor, quando In prima ostenduntur quatuor, quando scilicet, a quibus, de quo, et quibus est scilicet, a quibus, de quo, et quibus est quæstio. quæstio.

« Et factum est in anno quarto, » ex « Et factum est in anno quarto, » ex quo scilicet regnare cœpit, « Darii re- quo scilicet regnare cœpit, « Darii re- gis, » filii scilicet Hystaspis, qui clemens gis, » filii scilicet Hystaspis, qui clemens fuit Judæis, « factum est verbum Do- fuit Judæis, « factum est verbum Do- mini ad Zachariam, » sicut ad specula- mini ad Zachariam, » sicut ad specula- torem et nuntium. Ezech. 111, 17: Fili torem et nuntium. Ezech. 111, 17: Fili hominis, speculatorem dedi te domui hominis, speculatorem dedi te domui Israel. «In quarta,» scilicet die.» Quarta Israel. «In quarta,» scilicet die.» Quarta dies secundum Hieronymum ad qua- dies secundum Hieronymum ad qua- tuor illuminationes virtutum pertinet tuor illuminationes virtutum pertinet vel Evangeliorum. « Mensis, noni, qui vel Evangeliorum. « Mensis, noni, qui est Casleu, » dictus apud Hebræos scili- est Casleu, » dictus apud Hebræos scili- cet apud nos autem December. cet apud nos autem December.

IN CAP. VII ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. VII ZACHARIÆ ENARRATIO.

« Et miserunt ad domum Dei: » ideo « Et miserunt ad domum Dei: » ideo quia responsa de domo Dei dari debe- quia responsa de domo Dei dari debe- bant. Isa. II, 3: De Sion exibit lex, et ver- bant. Isa. II, 3: De Sion exibit lex, et ver- bum Domini de Jerusalem. « Sarasar, bum Domini de Jerusalem. « Sarasar, et Rogommelech, » principes scilicet et Rogommelech, » principes scilicet Medorum, «et viri, qui erant cum eo, » Medorum, «et viri, qui erant cum eo, » vel in comitiva, vel in professione. Di- vel in comitiva, vel in professione. Di- cunt enim Hebræi, quod hi duo principes cunt enim Hebræi, quod hi duo principes Persarum fuerunt, et proselyti Judæorum, Persarum fuerunt, et proselyti Judæorum, et ideo jejunantibus Judæis jejunaverunt, et ideo jejunantibus Judæis jejunaverunt, et hoc dicunt ostendere interpretationes et hoc dicunt ostendere interpretationes nominum. Rogommelech enim interpre- nominum. Rogommelech enim interpre- tatur magister foveæ partis, Sarasar au- tatur magister foveæ partis, Sarasar au- tem princeps tribulationis : eo quod unus tem princeps tribulationis : eo quod unus præfuit fodiendis, alter autem tribulan- præfuit fodiendis, alter autem tribulan- dis. dis.

<< Ad deprecandam faciem Domini, » << Ad deprecandam faciem Domini, » forte cum oblationibus: audientes enim forte cum oblationibus: audientes enim instauratum esse templum, non valentes instauratum esse templum, non valentes per se venire, saltem nuntiis et oblatis per se venire, saltem nuntiis et oblatis limina Domini visitaverunt. II Machab. limina Domini visitaverunt. II Machab. ш, 1 et 2: Propter Oniæ pontificis pie- ш, 1 et 2: Propter Oniæ pontificis pie- tatem, et animos odio habentes mala, tatem, et animos odio habentes mala, fiebat ut et ipsi reges, et principes locum fiebat ut et ipsi reges, et principes locum summo honore dignum ducerent, et summo honore dignum ducerent, et templum maximis muneribus illustra- templum maximis muneribus illustra- rent. Psal. cxXXVII, 2: Adorabo ad tem- rent. Psal. cxXXVII, 2: Adorabo ad tem- plum sanctum tuum. Facies autem Do- plum sanctum tuum. Facies autem Do- mini dicitur præsentia, quam in templo mini dicitur præsentia, quam in templo exhibere consuevit, sicut dicitur in exhibere consuevit, sicut dicitur in Psal. LXVIII, Psal. LXVIII, 18: Ne avertas faciem 18: Ne avertas faciem tuam a puero tuo. tuam a puero tuo.

557 557

ralitem ralitem

manebitis in tabernaculo observantes manebitis in tabernaculo observantes custodias Domini. Audiant hoc illi qui custodias Domini. Audiant hoc illi qui reditus et oblata templi suscipiunt, et reditus et oblata templi suscipiunt, et custodias non observant de quibus dicitur, custodias non observant de quibus dicitur, Proverb. vi, 19 et 20: Non est vir in Proverb. vi, 19 et 20: Non est vir in domo sua, abiit via longissima. Saccu- domo sua, abiit via longissima. Saccu- lum pecuniæ secum tulit (quia videlicet lum pecuniæ secum tulit (quia videlicet Ecclesiæ reditus imbursavit, et recessit) Contra plu- Ecclesiæ reditus imbursavit, et recessit) Contra plu- in die plenæ reversurus est in domum beneficio- in die plenæ reversurus est in domum beneficio- suam, hoc est, tempore messis, quando suam, hoc est, tempore messis, quando fructus Ecclesiæ reviviscunt et recolli- fructus Ecclesiæ reviviscunt et recolli- guntur. « Et Prophetis, loquentes. » guntur. « Et Prophetis, loquentes. » Prophetæ enim per inspirationem, Sa- Prophetæ enim per inspirationem, Sa- cerdotes autem de lege respondebant. cerdotes autem de lege respondebant. Deuter. xvi, 15: Prophetam de gente Deuter. xvi, 15: Prophetam de gente tua et de fratribus tuis sicut me, susci- tua et de fratribus tuis sicut me, susci- tabit tibi Dominus Deus tuus: ipsum au- tabit tibi Dominus Deus tuus: ipsum au- dies. dies.

Et subdit quæstionem: Et subdit quæstionem:

rum. rum.

pœnitentis. pœnitentis.

« Numquid flendum est mihi in « Numquid flendum est mihi in quinto mense? » Quinto mense Judæi et quinto mense? » Quinto mense Judæi et proselyti eorum flebant: quia tunc capta proselyti eorum flebant: quia tunc capta est Jerusalem. « Vel sanctificare me est Jerusalem. « Vel sanctificare me debeo? » Glossa: « Fletus et jejunium Sanctificatio debeo? » Glossa: « Fletus et jejunium Sanctificatio « sanctificatio dicitur quia per abstinen- « sanctificatio dicitur quia per abstinen- << tiam curati sanctificantur. » Joel, 11, 12: << tiam curati sanctificantur. » Joel, 11, 12: Convertimini ad me in toto corde vetro, in Convertimini ad me in toto corde vetro, in jejunio, et in fletu, et in planctu. « Sicut jejunio, et in fletu, et in planctu. « Sicut jam feci multis annis, » septuaginta sci- jam feci multis annis, » septuaginta sci- licet. Psal. cxXXV1, 1: Super flumina licet. Psal. cxXXV1, 1: Super flumina Babylonis illic sedimus et flevimus, Babylonis illic sedimus et flevimus, cum recordaremur Sion. cum recordaremur Sion.

« Ut dicerent sacerdotibus: » horum « Ut dicerent sacerdotibus: » horum enim respondere est de lege. Aggæi, 11, enim respondere est de lege. Aggæi, 11, 12: Interroga Sacerdotes legem. « Domus 12: Interroga Sacerdotes legem. « Domus Domini exercituum. » Sacerdotum enim Domini exercituum. » Sacerdotum enim est in domo Dei habitare tempore ora- est in domo Dei habitare tempore ora- tionis et laudis. Domus enim Domini tionis et laudis. Domus enim Domini dicitur hic templum cum atriis et omni- dicitur hic templum cum atriis et omni- bus ædificiis ad templum pertinentibus: bus ædificiis ad templum pertinentibus: Nlos et ibi erant excubiæ Sacerdotum. Levit. Nlos et ibi erant excubiæ Sacerdotum. Levit. gis. VIII, 33: De ostio tabernaculi non exibi- gis. VIII, 33: De ostio tabernaculi non exibi- tis septem diebus, usque ad diem quo tis septem diebus, usque ad diem quo complebitur tempus consecrationis ve- complebitur tempus consecrationis ve- stræ. Et paulo post, y. 35: Die ac nocte stræ. Et paulo post, y. 35: Die ac nocte

Mator Mator

1 Cf. IV Regum, xxv, 1 Cf. IV Regum, xxv,

8; 8;

II Paralip. xxXVI, II Paralip. xxXVI,

« Et factum est verbum Domini exerci- « Et factum est verbum Domini exerci- tuum ad me, dicens.» Hic incipit secunda tuum ad me, dicens.» Hic incipit secunda pars, et habet quatuor partes. In prima pars, et habet quatuor partes. In prima docet, qualiter non vera sanctificatio non docet, qualiter non vera sanctificatio non profuit in præterito. In secunda describit, profuit in præterito. In secunda describit, quæ sit vera sanctificatio, ibi, « Et quæ sit vera sanctificatio, ibi, « Et factum est verbum Domini. » In tertia, factum est verbum Domini. » In tertia, qualiter puniuntur non vere sanctificati, qualiter puniuntur non vere sanctificati, ibi, « Et noluerunt attendere. » In quarta, ibi, « Et noluerunt attendere. » In quarta, qualiter veri sanctificati præmiantur, qualiter veri sanctificati præmiantur, infra in principio octavi, ibi, v, 1 : « Et infra in principio octavi, ibi, v, 1 : « Et factum est verbum Domini. » factum est verbum Domini. »

In prima tria dicit. Ostendit enim in In prima tria dicit. Ostendit enim in

17 et seq.; Jerem. LII, 12. 17 et seq.; Jerem. LII, 12.

558 558

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

præterito jejunium non valuisse. Se- præterito jejunium non valuisse. Se- cundo, causam hujus subdit inobedien- cundo, causam hujus subdit inobedien- tiam fuisse. Tertio, innuit non veram tiam fuisse. Tertio, innuit non veram sanctificationem sanctificationem causam subversionis causam subversionis

fuisse. fuisse.

» Et factum est verbum Domini exer- » Et factum est verbum Domini exer- cituum ad me, dicens. » Hæc in præce- cituum ad me, dicens. » Hæc in præce- dentibus satis exposita sunt. Isa. ix, 8: dentibus satis exposita sunt. Isa. ix, 8: Verbum misit Dominus in Jacob. Verbum misit Dominus in Jacob.

« Loquere ad omnem populum, » quia « Loquere ad omnem populum, » quia quod ad omnes pertinet, omnibus propo- quod ad omnes pertinet, omnibus propo- nendum est, « et ad Sacerdotes, dicens: nendum est, « et ad Sacerdotes, dicens: quia qui alios docent et arguunt, et ipsi quia qui alios docent et arguunt, et ipsi docendi et arguendi sunt. Job, x1, 2: docendi et arguendi sunt. Job, x1, 2: Numquid qui multa loquitur, non et Numquid qui multa loquitur, non et audiet? « Cum jejunaretis, » a cibis sci- audiet? « Cum jejunaretis, » a cibis sci- licet, et non a vitiis abstinentes, « et licet, et non a vitiis abstinentes, « et plangeretis, » Glossa, « planctu exte- plangeretis, » Glossa, « planctu exte- << riori pro amissa temporali lætitia, » << riori pro amissa temporali lætitia, » « in quinto, » scilicet mense, quando « in quinto, » scilicet mense, quando capta est Jerusalem, « et septimo » capta est Jerusalem, « et septimo » mense, quando scilicet interfectus est mense, quando scilicet interfectus est Godolias, « per hos septuaginta annos, » Godolias, « per hos septuaginta annos, » desolationis scilicet templi, et subversio- desolationis scilicet templi, et subversio- nis Jerusalem. « nis Jerusalem. «

Numquid jejunium Numquid jejunium jejunastis mihi? » acceptabile scilicet. jejunastis mihi? » acceptabile scilicet. Isa. LVIII, 5: Numquid tale est jejunium Isa. LVIII, 5: Numquid tale est jejunium quod elegi, per diem affligere hominem quod elegi, per diem affligere hominem animam suam ? numquid contorquere animam suam ? numquid contorquere quasi circulum caput suum ? quasi circulum caput suum ?

« Et cum comedistis, » supple, in fe- « Et cum comedistis, » supple, in fe- stis, et bibistis, »in lætitia scilicet, stis, et bibistis, »in lætitia scilicet, "numquid non comedistis vobis, et vobis- "numquid non comedistis vobis, et vobis- metipsis bibistis? » Quasi dicat: Non ad metipsis bibistis? » Quasi dicat: Non ad honorem meum, honorem meum, sed vestram saturita- sed vestram saturita- tem. Psal. Lxxv, 30 et 31: Adhuc esca tem. Psal. Lxxv, 30 et 31: Adhuc esca eorum erant in ore ipsorum, et ira Dei eorum erant in ore ipsorum, et ira Dei Trita vulgo ascendit super eos. Amos, v1, 6: Bibentes Trita vulgo ascendit super eos. Amos, v1, 6: Bibentes formula. vinum in phialis, et optimo unguento formula. vinum in phialis, et optimo unguento

vivendi vivendi

delibuti et nihil patiebantur super con- delibuti et nihil patiebantur super con- tritione Joseph. Ezechiel. xvi, 49: Hæc tritione Joseph. Ezechiel. xvi, 49: Hæc fuit iniquitas Sodomæ, sororis tuæ : su- fuit iniquitas Sodomæ, sororis tuæ : su- perbia, saturitas panis et abundantia, perbia, saturitas panis et abundantia,

1 Cf. Jerem. XLI, 2. 1 Cf. Jerem. XLI, 2.

et otium ipsius, et filiarum ejus : et ma- et otium ipsius, et filiarum ejus : et ma- num egeno et pauperi non porrigebant. num egeno et pauperi non porrigebant.

« «

Numquid non sunt verba, » hoc est, Numquid non sunt verba, » hoc est, effectus verborum, « quæ locutus est effectus verborum, « quæ locutus est Dominus in manu, » hoc est, in opera- Dominus in manu, » hoc est, in opera- tione testificante verba « Prophetarum tione testificante verba « Prophetarum priorum, » Isaiæ et Osee et aliorum, priorum, » Isaiæ et Osee et aliorum, qui comminabantur vobis captivitatem qui comminabantur vobis captivitatem propter peccatum. Thren. I, 8: Pecca- propter peccatum. Thren. I, 8: Pecca- tum peccavit Jerusalem, propterea insta- tum peccavit Jerusalem, propterea insta- bilis facta est. « Cum adhuc Jerusalem bilis facta est. « Cum adhuc Jerusalem habitaretur, » cive scilicet frequentis- habitaretur, » cive scilicet frequentis- simo, a et esset opulenta, » omnibus simo, a et esset opulenta, » omnibus scilicet bonis affluens. I ad Corinth. I, scilicet bonis affluens. I ad Corinth. I, In omnibus divites facti estis in illo. In omnibus divites facti estis in illo. « Et ipsa,» scilicet metropolis, « et « Et ipsa,» scilicet metropolis, « et urbes in circuitu ejus » hoc est, ad eam urbes in circuitu ejus » hoc est, ad eam pertinentes, « et ad austrum, » ubi terra pertinentes, « et ad austrum, » ubi terra aridior fuit, « et in campestribus, » alia- aridior fuit, « et in campestribus, » alia- rum scilicet plagarum mundi, « habita- rum scilicet plagarum mundi, « habita- retur.» Psal. XXIII, 1: Domini est terra, retur.» Psal. XXIII, 1: Domini est terra, et plenitudo ejus orbis terrarum, et et plenitudo ejus orbis terrarum, et universi qui habitant in eo. universi qui habitant in eo.

: :

5: 5:

Et factum est verbum Domini. » Et factum est verbum Domini. » Instruit hic de vera jejunii sanctifica- Instruit hic de vera jejunii sanctifica- tione. «Ad Zachariam, » ut scilicet per tione. «Ad Zachariam, » ut scilicet per Prophetam instruat populum. « Dicens : Prophetam instruat populum. « Dicens : Hæc ait Dominus exercituum, dicens. » Hæc ait Dominus exercituum, dicens. » Confirmatio sermonis est per auctorita- Confirmatio sermonis est per auctorita- tem Domini. tem Domini.

« Judicium verum judicate, » ju- « Judicium verum judicate, » ju- dicio scilicet doctrinæ, vitæ, et cau- dicio scilicet doctrinæ, vitæ, et cau- sæ. Job, vi, 29: Quod justum est, ju- sæ. Job, vi, 29: Quod justum est, ju- dicate. Judicium doctrinæ est ad ve- dicate. Judicium doctrinæ est ad ve- ritatem fidei, judicium vitæ ad rectitudi- ritatem fidei, judicium vitæ ad rectitudi- nem virtutis, judicium causæ ad merita nem virtutis, judicium causæ ad merita causæ cujuscumque. Deuter. 1, 17: Ita causæ cujuscumque. Deuter. 1, 17: Ita parvum audietis ut magnum: nec ac- parvum audietis ut magnum: nec ac- cipietis cujusquam personam, quia Lo- cipietis cujusquam personam, quia Lo- mini judicium est. Matth. vII, 2: In quo mini judicium est. Matth. vII, 2: In quo judicio judicaveritis, judicabimini. judicio judicaveritis, judicabimini.

IN CAP. VII ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. VII ZACHARIÆ ENARRATIO.

Et subdit de miserabilibus personis, Et subdit de miserabilibus personis, quod ad vitæ veritatem pertinet : « Et quod ad vitæ veritatem pertinet : « Et misericordiam, » quantum ad compassio- misericordiam, » quantum ad compassio- cor- nem, « et miserationes, » quantum ad cor- nem, « et miserationes, » quantum ad pta. effectum operis, « facite, unusquisque pta. effectum operis, « facite, unusquisque

Dei Dei

cum fratre suo : » quos licet inferiores fe- cum fratre suo : » quos licet inferiores fe- cerit fortuna, tamen fratres sunt pro- cerit fortuna, tamen fratres sunt pro- fessione et natura. Micheæ, vi, 8: Indi- fessione et natura. Micheæ, vi, 8: Indi- cabo tibi, o homo, quid sit bonum, et cabo tibi, o homo, quid sit bonum, et quid Dominus requiret a te: Utique fa- quid Dominus requiret a te: Utique fa- cere judicium, et diligere misericor- cere judicium, et diligere misericor- diam, et sollicitum ambulare cum Deo diam, et sollicitum ambulare cum Deo tuo. tuo.

Et a conditionibus personas misera- Et a conditionibus personas misera- biles enumerat, subdens: biles enumerat, subdens:

Et viduam, » viri scilicet solatio Et viduam, » viri scilicet solatio destitutam, « et pupillum, » patre sci- destitutam, « et pupillum, » patre sci- licet orbatum, « et advenam, » nullum licet orbatum, « et advenam, » nullum patronum in patria præter Deum haben- patronum in patria præter Deum haben- tem, « et pauperem, » sibi scilicet non tem, « et pauperem, » sibi scilicet non sufficientem, qui munera dare non pot- sufficientem, qui munera dare non pot- mnia est, « nolite calumniari, » in judicio mnia est, « nolite calumniari, » in judicio kla. scilicet per falsi criminis impositionem. kla. scilicet per falsi criminis impositionem.

airu- airu-

" "

Isa. 1, 17: Quærite judicium, subvenite Isa. 1, 17: Quærite judicium, subvenite oppresso, judicate pupillo, defendite oppresso, judicate pupillo, defendite viduam. Et malum vir fratri suo, viduam. Et malum vir fratri suo, quem scilicet diligere deberet, « non quem scilicet diligere deberet, « non cogitet in corde suo, » machinando sci- cogitet in corde suo, » machinando sci- licet aliquid mali contra eum. Psal. XLIX, licet aliquid mali contra eum. Psal. XLIX, 20: Sedens adversus fratrem tuum loque- 20: Sedens adversus fratrem tuum loque- baris, et adversus filium matris tuæ baris, et adversus filium matris tuæ ponebas scandalum. Cantic. 1, 5: Filii ponebas scandalum. Cantic. 1, 5: Filii matris meæ pugnaverunt contra me. matris meæ pugnaverunt contra me.

« Et noluerunt. » Tangit hic inobe- « Et noluerunt. » Tangit hic inobe- dientiam rebellium, et poenam eorum: dientiam rebellium, et poenam eorum:

Et noluerunt attendere, » hoc est, ad Et noluerunt attendere, » hoc est, ad me tendere per devotionem et volunta- me tendere per devotionem et volunta- tem. Job, xxi, 14: Dixerunt Deo: Re- tem. Job, xxi, 14: Dixerunt Deo: Re- cede a nobis, et scientiam viarum tuarum cede a nobis, et scientiam viarum tuarum nolumus. « Et averterunt scapulam re- nolumus. « Et averterunt scapulam re- cedentem,» a me scilicet. Isa. 1, 4: De- cedentem,» a me scilicet. Isa. 1, 4: De- relinquerunt Dominum, blasphemave- relinquerunt Dominum, blasphemave- runt sanctum Israel, abalienati sunt runt sanctum Israel, abalienati sunt retrorsum. Glossa, « ex habitu corporis retrorsum. Glossa, « ex habitu corporis mea improperia respuentes. » « Et au- mea improperia respuentes. » « Et au-

559 559

res suas aggravaverunt, » contra ver- res suas aggravaverunt, » contra ver- bum scilicet, «ne audirent.» Isa. vi, 10: bum scilicet, «ne audirent.» Isa. vi, 10: Excæca cor populi hujus, et aures ejus Excæca cor populi hujus, et aures ejus aggrava: et oculos ejus claude: ne forte aggrava: et oculos ejus claude: ne forte videat oculis suis, et auribus suis audiat, videat oculis suis, et auribus suis audiat, et corde suo intelligat, et convertatur et corde suo intelligat, et convertatur

et sanem eum. et sanem eum.

« Et cor suum posuerunt, » in obsti- « Et cor suum posuerunt, » in obsti- natione scilicet, « ut adamantem, » qui natione scilicet, « ut adamantem, » qui nec duro frangitur, nec molli emollitur. nec duro frangitur, nec molli emollitur. Act. VII, 51: Dura cervice, et incir- Act. VII, 51: Dura cervice, et incir- cumcisis cordibus, et auribus, vos sem- cumcisis cordibus, et auribus, vos sem- per Spiritui sancto resistitis. «< Ne audi- per Spiritui sancto resistitis. «< Ne audi- rent legem, » quæ scilicet regula est ope- rent legem, » quæ scilicet regula est ope- rum. Contra quod dicitur in Psal. LXXVII, rum. Contra quod dicitur in Psal. LXXVII, 1: Attendite, popule meus, legem 1: Attendite, popule meus, legem meam inclinate aurem vestram in ver- meam inclinate aurem vestram in ver- ba oris mei. ba oris mei.

Et hoc est quod sequitur: « Et verba Et hoc est quod sequitur: « Et verba quæ misit Dominus exercituum, » qui quæ misit Dominus exercituum, » qui scilicet potens est, et exsequens per mi- scilicet potens est, et exsequens per mi- nistros, « in Spiritu suo, » qui scilicet nistros, « in Spiritu suo, » qui scilicet inspiravit Prophetas. II Petr. 1, 21: Non inspiravit Prophetas. II Petr. 1, 21: Non enim voluntate humana allata est ali- enim voluntate humana allata est ali- quando prophetia, sed Spiritu sancto quando prophetia, sed Spiritu sancto inspirati, locuti sunt sancti Dei homines. inspirati, locuti sunt sancti Dei homines. « Per manum, » hoc est, opera testifi- « Per manum, » hoc est, opera testifi- cantia, « Prophetarum priorum. » Luc. cantia, « Prophetarum priorum. » Luc. I, 70 Sicut locutus est per os sancto- I, 70 Sicut locutus est per os sancto- rum, qui a seculo sunt, Prophetarum rum, qui a seculo sunt, Prophetarum ejus. ejus.

Et subdit poenam : Et subdit poenam :

« Et facta est indignatio magna a « Et facta est indignatio magna a Domino exercituum, » in gratiæ scili- Domino exercituum, » in gratiæ scili- cet subtractione. Psal. xxix, 6: Ira in cet subtractione. Psal. xxix, 6: Ira in indignatione ejus. indignatione ejus.

« Et factum est, » scilicet in effectu, « Et factum est, » scilicet in effectu, « sicut locutus est, » supple, per Prophe- « sicut locutus est, » supple, per Prophe- tas. Isaiæ, XXXI, 2: Ipse autem sapiens tas. Isaiæ, XXXI, 2: Ipse autem sapiens adduxit malum, et verba sua non abstu- adduxit malum, et verba sua non abstu- lit. «Et,» supple, ideo, «sicut non au- lit. «Et,» supple, ideo, «sicut non au- dierunt, » supple, voces Prophetarum, dierunt, » supple, voces Prophetarum, «sic clamabunt, et non exaudiam, «sic clamabunt, et non exaudiam, dicit Dominus exercituum. » Proverb. dicit Dominus exercituum. » Proverb. I, 28 et 29: Tunc invocabunt me, et non I, 28 et 29: Tunc invocabunt me, et non

13 13

14 14

560 560

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

exaudiam : mane consurgent, et non exaudiam : mane consurgent, et non invenient me eo quod exosam habue- invenient me eo quod exosam habue- rint disciplinam, et timorem Domini rint disciplinam, et timorem Domini non susceperint. non susceperint.

« Et dispersi eos per omnia regna, » « Et dispersi eos per omnia regna, » in captivitate scilicet. Deuter. xxvIII, 64 : in captivitate scilicet. Deuter. xxvIII, 64 : Disperget te Deus in omnes populos a Disperget te Deus in omnes populos a summitate terræ usque ad terminos summitate terræ usque ad terminos ejus. « Quæ nesciunt, » ut scilicet ex ejus. « Quæ nesciunt, » ut scilicet ex notitia vel amicitia nullam inveniant notitia vel amicitia nullam inveniant misericordiam. Deuter. XXVIII, 49 et 50: misericordiam. Deuter. XXVIII, 49 et 50: Adducet Dominus super te gentem de Adducet Dominus super te gentem de longinquo, et de extremis terræ finibus longinquo, et de extremis terræ finibus in similitudinem aquilæ volantis cum in similitudinem aquilæ volantis cum impetu: cujus linguam intelligere non impetu: cujus linguam intelligere non possis gentem procacissimam, quæ possis gentem procacissimam, quæ non deferat seni, nec misereatur par- non deferat seni, nec misereatur par- vuli. vuli.

Et hoc est quod sequitur: « Et terra Et hoc est quod sequitur: « Et terra

desolata est ab eis, » hoc est propter eos desolata est ab eis, » hoc est propter eos omnis Judæa scilicet. Isa. 1, 7: Regio- omnis Judæa scilicet. Isa. 1, 7: Regio- nem vestram coram vobis alieni devo- nem vestram coram vobis alieni devo- rant, et desolabitur sicut in vastitate ho- rant, et desolabitur sicut in vastitate ho- stili. « Eo quodnon esset transiens et re- stili. « Eo quodnon esset transiens et re- vertens,» supple, sicut aliquando fuit per vertens,» supple, sicut aliquando fuit per frequentiam hominum. Thren. 1, 4: Viæ frequentiam hominum. Thren. 1, 4: Viæ Sion lugent, co quod non sint qui ve- Sion lugent, co quod non sint qui ve- niant ad solemnitatem. « Et posuerunt niant ad solemnitatem. « Et posuerunt terram desiderabilem, » præ omnibus sci- terram desiderabilem, » præ omnibus sci- licet terris optimam, « in desertum. » licet terris optimam, « in desertum. » Jerem. 11, 7: Induxi vos in terram Car-pop Jerem. 11, 7: Induxi vos in terram Car-pop meli, ut comederetis fructus ejus, et meli, ut comederetis fructus ejus, et optima illius et ingressi contamina- optima illius et ingressi contamina- stis terram meam, et hæreditatem meam stis terram meam, et hæreditatem meam posuistis in abominationem. Hoc sub posuistis in abominationem. Hoc sub eisdem auctoritatibus potest dici de Præ- eisdem auctoritatibus potest dici de Præ- latis Ecclesiarum, qui propter suos ne- latis Ecclesiarum, qui propter suos ne- potulos et complices facinorum, totam potulos et complices facinorum, totam Ecclesiam bonis personis destituerunt. Ecclesiam bonis personis destituerunt.

Pra Pra

iniqu.. iniqu..

est I' est I' M.. M..

CAPUT VIII. CAPUT VIII.

Sicut Dominus propter peccata populi sui afflixit eum, et desolatam fecit Jeru- Sicut Dominus propter peccata populi sui afflixit eum, et desolatam fecit Jeru- salem, sic nunc facit illam plurimum habitari, omniaque dabit prospera, salem, sic nunc facit illam plurimum habitari, omniaque dabit prospera, modo ei serviant: quibus adjungentur et aliæ gentes: de fimbria Judæi a de- modo ei serviant: quibus adjungentur et aliæ gentes: de fimbria Judæi a de- cem viris ethnicis apprehensa. cem viris ethnicis apprehensa.

1. Et factum est verbum Domini 1. Et factum est verbum Domini exercituum, dicens : exercituum, dicens :

2. Hæc dicit Dominus exercituum : 2. Hæc dicit Dominus exercituum : Zelatus sum Sion zelo magno, Zelatus sum Sion zelo magno, et indignatione magna zelatus et indignatione magna zelatus

sum eam. sum eam.

3. Hæc dicit Dominus exercituum : 3. Hæc dicit Dominus exercituum : Reversus sum ad Sion, et habi- Reversus sum ad Sion, et habi- tabo in medio Jerusalem : et tabo in medio Jerusalem : et vocabitur Jerusalem civitas ve- vocabitur Jerusalem civitas ve- ritatis, et mons Domini exerci- ritatis, et mons Domini exerci- tuum mons sanctificatus. tuum mons sanctificatus. 4. Hæc dicit Dominus exercituum : 4. Hæc dicit Dominus exercituum : Adhuc habitabunt senes et Adhuc habitabunt senes et anus in plateis Jerusalem, et anus in plateis Jerusalem, et

viri baculus in manu ejus præ viri baculus in manu ejus præ multitudine dierum. multitudine dierum.

5. Et plateæ civitatis complebuntur 5. Et plateæ civitatis complebuntur infantibus et puellis, ludentibus infantibus et puellis, ludentibus in plateis ejus. in plateis ejus.

6. Hæc dicit Dominus exercituum: 6. Hæc dicit Dominus exercituum: Si videbitur difficile in oculis Si videbitur difficile in oculis reliquiarum populi hujus in reliquiarum populi hujus in diebus illis, numquid in oculis diebus illis, numquid in oculis meis difficile erit? dicit Dominus meis difficile erit? dicit Dominus exercituum. exercituum.

7. 7.

Hæc dicit Dominus exercituum : Hæc dicit Dominus exercituum :

Ecce ego salvabo populum Ecce ego salvabo populum

meum de terra orientis, et de meum de terra orientis, et de terra occasus solis. terra occasus solis.

CAP. VIII ZACHARIÆ. CAP. VIII ZACHARIÆ.

8. Et adducam eos, et habitabunt in 8. Et adducam eos, et habitabunt in medio Jerusalem: et erunt mi- medio Jerusalem: et erunt mi- hi in populum, et ego ero eis in hi in populum, et ego ero eis in Deum, in veritate et in justitia. Deum, in veritate et in justitia.

9. Hæc dicit Dominus exercituum : 9. Hæc dicit Dominus exercituum :

561 561

16. Hæc sunt ergo verba quæ facietis: 16. Hæc sunt ergo verba quæ facietis: Loquimini veritatem unusquis- Loquimini veritatem unusquis- que cum proximo suo 1 : veri- que cum proximo suo 1 : veri- tatem, et judicium pacis judi- tatem, et judicium pacis judi- cate in portis vestris. cate in portis vestris.

Confortentur manus vestræ, qui 17. Et unusquisque malum contra Confortentur manus vestræ, qui 17. Et unusquisque malum contra