536 536

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

In prima ponitur Sacerdotis ostensio, In prima ponitur Sacerdotis ostensio, resistentis et impedientis ablatio, et hu- resistentis et impedientis ablatio, et hu- miliationis pristinæ descriptio. miliationis pristinæ descriptio.

« Et ostendit mihi Dominus, » in vi- « Et ostendit mihi Dominus, » in vi- sione scilicet. Psal. LXXXVIII, 20: Tunc sione scilicet. Psal. LXXXVIII, 20: Tunc locutus es in visione sanctis tuis. « Jesum, locutus es in visione sanctis tuis. « Jesum, sacerdotum magnum. » Eccli. L, sacerdotum magnum. » Eccli. L, 4: 4: Sacerdos magnus, qui in vita sua sufful- Sacerdos magnus, qui in vita sua sufful- sit domum, et in diebus suis corrobora- sit domum, et in diebus suis corrobora- vit templum. Ad Hebr. vi, 1: Talem vit templum. Ad Hebr. vi, 1: Talem habemus pontificem, qui consedit in dex- habemus pontificem, qui consedit in dex- tera sedis magnitudinis in cœlis. « Stan- tera sedis magnitudinis in cœlis. « Stan- tem coram Angelo Domini, » orantem tem coram Angelo Domini, » orantem pro reditu populi. II Machab. xv, 14 pro reditu populi. II Machab. xv, 14 Hic est fratrum amator, et populi Is- Hic est fratrum amator, et populi Is- rael : hic est, qui multum orat pro popu- rael : hic est, qui multum orat pro popu- dos typus lo, et universa sancta civitate. Et propter dos typus lo, et universa sancta civitate. Et propter hoc figura est Domini nostri Jesu Christi : hoc figura est Domini nostri Jesu Christi : ille enim proprium sanguinem offerens, ille enim proprium sanguinem offerens, oravit pro nobis. Ad Hebr. v, 9: Filius oravit pro nobis. Ad Hebr. v, 9: Filius Dei... factus est omnibus obtemperantibus Dei... factus est omnibus obtemperantibus sibi causa salutis æternæ. Dicitur autem sibi causa salutis æternæ. Dicitur autem stare coram Angelo, quia et Angelus in per- stare coram Angelo, quia et Angelus in per- sona Domini apparens, pro reditu populi sona Domini apparens, pro reditu populi laborabat: vel forte ut Angelum adjutorem laborabat: vel forte ut Angelum adjutorem haberet et intercessorem. Psal. CII, 20: haberet et intercessorem. Psal. CII, 20: Benedicite Domino, omnes Angeli ejus. Benedicite Domino, omnes Angeli ejus.

Jesus sacer- Jesus sacer-

est Christi. est Christi.

: :

Et subdit de ablatione impedimenti Et subdit de ablatione impedimenti « Et Satan » hoc est, adversarius diabo- « Et Satan » hoc est, adversarius diabo- lus, «stabat. » Stare pertinaciam mali- lus, «stabat. » Stare pertinaciam mali- tiæ significat. «A dextris ejus,» ut scilicet tiæ significat. «A dextris ejus,» ut scilicet bonis ejus quæ per dexteram significan- bonis ejus quæ per dexteram significan- tur, adversaretur, « ut adversaretur ei, » tur, adversaretur, « ut adversaretur ei, » hoc est, precibus ejus. I Petr. v, 8 et 9 : hoc est, precibus ejus. I Petr. v, 8 et 9 : Adversarius vester diabolus tamquam Adversarius vester diabolus tamquam leo rugiens circuit, quærens quem devo- leo rugiens circuit, quærens quem devo- ret cui resistite fortes in fide. Ad ret cui resistite fortes in fide. Ad Ephes. vi, 12 Non est nobis colluctatio Ephes. vi, 12 Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, supple, adversus carnem et sanguinem, supple, tantum sed adversus drincipes, et potes- tantum sed adversus drincipes, et potes- tates, adversus mundi rectores tenebra- tates, adversus mundi rectores tenebra- rum harum, contra spiritualia nequitiæ, rum harum, contra spiritualia nequitiæ, in cœlestibus. Psal. xc, 7: Cadent a la- in cœlestibus. Psal. xc, 7: Cadent a la- tere tuo mille, et decem millia a dextris tere tuo mille, et decem millia a dextris

1 Psal. cxxxvIII, 23 et 24: Proba me, Deus, et 1 Psal. cxxxvIII, 23 et 24: Proba me, Deus, et scito cor meum: interroga me, et cognosce semi- scito cor meum: interroga me, et cognosce semi-

tuis ad te autem non appropinquabit. tuis ad te autem non appropinquabit. « Et dixit Dominus ad Satan, » hoc « Et dixit Dominus ad Satan, » hoc est: Angelus in persona Domini. Marc. est: Angelus in persona Domini. Marc. XVI, 17 In nomine meo dæmonia eji- XVI, 17 In nomine meo dæmonia eji- cient. « Increpet Dominus in te, Satan ! » cient. « Increpet Dominus in te, Satan ! » hoc est, increpatio Domini nocendi aufe- hoc est, increpatio Domini nocendi aufe- rat tibi potestatem. Increpatio enim Do- rat tibi potestatem. Increpatio enim Do- mini, restrictio potestatis diaboli est. mini, restrictio potestatis diaboli est. Psal. LXVII, 31: Increpa feras arundinis. Psal. LXVII, 31: Increpa feras arundinis. « Et increpet Dominus in te, » id est, « Et increpet Dominus in te, » id est, restringat malitiam tuæ voluntatis. Deu- restringat malitiam tuæ voluntatis. Deu- ter. xxxIII, 27: Ejiciet a facie tua ini- ter. xxxIII, 27: Ejiciet a facie tua ini- micum, dicetque : Conterere. Ad Ro- micum, dicetque : Conterere. Ad Ro- man. xvi, 20: Deus pacis conterat Sata- man. xvi, 20: Deus pacis conterat Sata- nam sub pedibus vestris velociter. « Qui nam sub pedibus vestris velociter. « Qui elegit Jerusalem, » spiritualem plus elegit Jerusalem, » spiritualem plus quam litteralem. Psal. cxxxi, 13 : Quo- quam litteralem. Psal. cxxxi, 13 : Quo- niam elegit Dominus Sion: elegit eam niam elegit Dominus Sion: elegit eam in habitationem sibi. in habitationem sibi.

: :

Et subdit de statu pristinæ humiliatio- Et subdit de statu pristinæ humiliatio- nis, et dicit duo scilicet pristinæ humi- nis, et dicit duo scilicet pristinæ humi- liationis utilitatem, et humiliationis si- liationis utilitatem, et humiliationis si- gnificationem. gnificationem.

<< Numquid non iste torris est ? » Torris << Numquid non iste torris est ? » Torris est titio in quo pars consumpta est per est titio in quo pars consumpta est per ignem, et pars remansit. « Erutus de ignem, et pars remansit. « Erutus de igne, » captivitatis scilicet, et tribulatio- igne, » captivitatis scilicet, et tribulatio- nis. Et vult dicere quod jam purgatus nis. Et vult dicere quod jam purgatus sit, eo quod cremabile peccati per affli- sit, eo quod cremabile peccati per affli- ctionem captivitatis consumptum sit, reli- ctionem captivitatis consumptum sit, reli- quum vero reservandum sit ad ædificium quum vero reservandum sit ad ædificium spirituale. Sap. 111, 6: Tamquam aurum spirituale. Sap. 111, 6: Tamquam aurum in fornace probavit illos, scilicet justos, in fornace probavit illos, scilicet justos, et quasi holocausti hostiam accepit illos. et quasi holocausti hostiam accepit illos. Et ibidem, . 5: Et invenit illos dig- Et ibidem, . 5: Et invenit illos dig- nos se. Psal. xxv, 2: Proba me, Do- nos se. Psal. xxv, 2: Proba me, Do- mine, et tenta me : ure renes meos, et cor mine, et tenta me : ure renes meos, et cor meum. Item, cXXXVIII, 24: Et vide, si meum. Item, cXXXVIII, 24: Et vide, si via iniquitatis in me est¹. via iniquitatis in me est¹.

Et subdit de humiliationis significa- Et subdit de humiliationis significa- tione : tione :

« Et Jesus erat indutus vestibus sordi- « Et Jesus erat indutus vestibus sordi- dis. » Hæc vestimenta sordida litteraliter dis. » Hæc vestimenta sordida litteraliter

tas meas. Et vide, etc. tas meas. Et vide, etc.

Torto Torto

IN CAP. III ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. III ZACHARIÆ ENARRATIO.

significant, quod populus inquinatus significant, quod populus inquinatus erat alienigenis uxoribus, sicut dicitur, erat alienigenis uxoribus, sicut dicitur, Il Esdræ, xin, 24: Et filii eorum ex me- Il Esdræ, xin, 24: Et filii eorum ex me- dia parte loquebantur Azotice, et nescie- dia parte loquebantur Azotice, et nescie- bant loqui Judaice. Isaiæ, LXIII, 3 : bant loqui Judaice. Isaiæ, LXIII, 3 : Omnia indumenta mea inquinavi. Isaiæ, Omnia indumenta mea inquinavi. Isaiæ, LXIV, 6 Facti sumus ut immundus om- LXIV, 6 Facti sumus ut immundus om- nes nos. Mystice autem significant hu- nes nos. Mystice autem significant hu- millimæ carnis assumptionem, peccatrici millimæ carnis assumptionem, peccatrici carni similem. Ad Philip. 11, 7: Semeti- carni similem. Ad Philip. 11, 7: Semeti- psum exinavit formam servi accipiens, in psum exinavit formam servi accipiens, in menta similitudinem hominum factus, et habitu menta similitudinem hominum factus, et habitu dida. inventus ut homo. Hoc dicitur sordidum, dida. inventus ut homo. Hoc dicitur sordidum,

risti risti

quia pœnalitates in eo fuerunt peccato- quia pœnalitates in eo fuerunt peccato- rum. II ad Corinth. v, 21: Eum, qui rum. II ad Corinth. v, 21: Eum, qui non noverat peccatum, pro nobis pecca- non noverat peccatum, pro nobis pecca- tum fecit, ut nos efficeremur justitia Dei tum fecit, ut nos efficeremur justitia Dei in ipso. Unde etiam cum peccatoribus in ipso. Unde etiam cum peccatoribus damnatus est. Isa. LIII, 12: Cum scele- damnatus est. Isa. LIII, 12: Cum scele- ratis reputatus est. Psal. xvi, 4: Prop- ratis reputatus est. Psal. xvi, 4: Prop- ter verba labiorum tuorum ego custodivi ter verba labiorum tuorum ego custodivi vias duras. « Et stabat ante faciem An- vias duras. « Et stabat ante faciem An- geli, » Jesus scilicet orans et supplicans geli, » Jesus scilicet orans et supplicans pro commissis. Joan. xvu, 9: Pro eis pro commissis. Joan. xvu, 9: Pro eis rogo non pro mundo rogo. rogo non pro mundo rogo.

« Qui,» scilicet Angelus, « respon- « Qui,» scilicet Angelus, « respon- dit,» adversationi scilicet Satanæ. Isa. dit,» adversationi scilicet Satanæ. Isa. XXXVIII, 14: Domine, vim patior, re- XXXVIII, 14: Domine, vim patior, re- sponde pro me. « Et ait ad eos, » alios sponde pro me. « Et ait ad eos, » alios scilicet Angelos, « qui stabant coram scilicet Angelos, « qui stabant coram se, » ministerium scilicet reddentes ad se, » ministerium scilicet reddentes ad redemptionem populi. Ad Hebr. 1, 14: redemptionem populi. Ad Hebr. 1, 14: Nonne omnes sunt administratorii spiri- Nonne omnes sunt administratorii spiri- tus, in ministerium missi propter eos qui tus, in ministerium missi propter eos qui hæreditatem capiunt salutis ? « Dicens, » hæreditatem capiunt salutis ? « Dicens, » hoc est, de restituenda dignitate præci- hoc est, de restituenda dignitate præci- piens: « Aufere vestimenta sordida ab piens: « Aufere vestimenta sordida ab eo, » vel scilicet squalorem carceris, vel eo, » vel scilicet squalorem carceris, vel inquinamenta uxorum alienigenarum, inquinamenta uxorum alienigenarum, vel in Domino nostro Jesu Christo de- vel in Domino nostro Jesu Christo de- positionem mortalitatis. Baruch, v, 1 : positionem mortalitatis. Baruch, v, 1 : Exue te, Jerusalem, stola luctus, et vexa- Exue te, Jerusalem, stola luctus, et vexa- tionis tuæ. Ad Ephes. Iv, 22: Deponite tionis tuæ. Ad Ephes. Iv, 22: Deponite vos secundum pristinam conversationem vos secundum pristinam conversationem veterem hominem, qui corrumpitur se- veterem hominem, qui corrumpitur se- cundum desideria erroris. « Et dixit ad cundum desideria erroris. « Et dixit ad eum, »Sacerdotem scilicet: « Ecce abs- eum, »Sacerdotem scilicet: « Ecce abs-

537 537

tuli a te iniquitatem tuam, » id est, sig- tuli a te iniquitatem tuam, » id est, sig- num iniquitatis populi tui, « et indui te num iniquitatis populi tui, « et indui te mutatoriis, » diversis scilicet ornamen- mutatoriis, » diversis scilicet ornamen- tis. Genes. XLI, 14: Eductum de carcere tis. Genes. XLI, 14: Eductum de carcere Joseph totonderunt, ac veste mutata Joseph totonderunt, ac veste mutata obtulerunt regi. Baruch, v, 1: Indue te obtulerunt regi. Baruch, v, 1: Indue te decore, et honore ejus, quæ a Deo tibi decore, et honore ejus, quæ a Deo tibi est, sempiternæ gloriæ. Psal. xxix, 12 : est, sempiternæ gloriæ. Psal. xxix, 12 : Conscidisti saccum meum, et circumde- Conscidisti saccum meum, et circumde- disti me lætitia. disti me lætitia.

copalis copalis

« Et dixit, » Angelus scilicet in per- « Et dixit, » Angelus scilicet in per- sona Domini: « Ponite cidarim mun- Cidaris. sona Domini: « Ponite cidarim mun- Cidaris. dam super caput ejus. » Glossa, id est, dam super caput ejus. » Glossa, id est, mitram per quam sacerdotii dignitas de- mitram per quam sacerdotii dignitas de- signatur, et litteraliter et spiritualiter. signatur, et litteraliter et spiritualiter. Eccli. xLv, 14: Corona aurea super mi- Eccli. xLv, 14: Corona aurea super mi- tram ejus expressa signo sanctitatis, et tram ejus expressa signo sanctitatis, et gloria honoris opus virtutis, et deside- gloria honoris opus virtutis, et deside- ria oculorum ornata. Baruch, v, 2: Im- Mitræ epis- ria oculorum ornata. Baruch, v, 2: Im- Mitræ epis- ponet mitram capiti honoris æterni. Hæc significatio. ponet mitram capiti honoris æterni. Hæc significatio. est mitra pontificis, « in circulo signifi- est mitra pontificis, « in circulo signifi- «< cans pontificis maturitatem, quæ æter- «< cans pontificis maturitatem, quæ æter- «< nitatis est similitudo (ut dicit Beatus «< nitatis est similitudo (ut dicit Beatus « Bernardus), in auro regalis sacerdotii « Bernardus), in auro regalis sacerdotii « auctoritatem, in lapidibus virtutum « auctoritatem, in lapidibus virtutum « radiationem, in cornibus verbum veri- « radiationem, in cornibus verbum veri- «< tatis et virtutis, in opere fortitudinem, «< tatis et virtutis, in opere fortitudinem, « ad ventilandum omne peccatum et om- « ad ventilandum omne peccatum et om- « nem errorem : in trescis dependentibus « nem errorem : in trescis dependentibus « cum fimbriis, populi cum capite colli- « cum fimbriis, populi cum capite colli- « gationem per vinculum geminæ chari- « gationem per vinculum geminæ chari- «tatis. » « Et posuerunt cidarim super «tatis. » « Et posuerunt cidarim super caput ejus, et induerunt eum vestibus, » caput ejus, et induerunt eum vestibus, » albis scilicet, candidationem luminis albis scilicet, candidationem luminis significantibus. Eccle. 1x, 8: Отпі significantibus. Eccle. 1x, 8: Отпі tempore sint vestimenta tua candida. tempore sint vestimenta tua candida. Isaiæ, LXI, 10: Induit me Dominus ve- Isaiæ, LXI, 10: Induit me Dominus ve- stimentis salutis : et indumento justitiæ stimentis salutis : et indumento justitiæ circumdedit me. Apocal. 111, 4: Qui non circumdedit me. Apocal. 111, 4: Qui non inquinaverunt vestimenta sua: et ambu- inquinaverunt vestimenta sua: et ambu- labunt mecum in albis, quia digni sunt. labunt mecum in albis, quia digni sunt.

Et subjungit de dignitatis confirma- Et subjungit de dignitatis confirma- tione, in tribus, scilicet in custodia legis, tione, in tribus, scilicet in custodia legis, in restitutione regni et regis, in securita- in restitutione regni et regis, in securita- te pacis. te pacis.

« Et Angelus Domini » in persona « Et Angelus Domini » in persona

Atria Atria Ecclesiæ. Ecclesiæ.

538 538

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

scilicet Domini, « stabat, » paratus scili- scilicet Domini, « stabat, » paratus scili- cet juvare. Joan. 1, 26: Medius vestrum cet juvare. Joan. 1, 26: Medius vestrum stetit, quem vos nescitis. stetit, quem vos nescitis.

: :

« Et contestabatur Angelus Domini, » « Et contestabatur Angelus Domini, » id est, per testimonia Patrum sanctorum id est, per testimonia Patrum sanctorum protestabatur. Job, x, 17: Instauras protestabatur. Job, x, 17: Instauras testes tuos contra me. « Jesum, » Sacer- testes tuos contra me. « Jesum, » Sacer- dotem magnum scilicet, « dicens dotem magnum scilicet, « dicens Hæc dicit Dominus exercituum, » potens Hæc dicit Dominus exercituum, » potens scilicet, sciens, et volens : « Si in viis scilicet, sciens, et volens : « Si in viis meis, » hoc est, in mandatis meis, « am- meis, » hoc est, in mandatis meis, « am- bulaveris, » hoc est, profeceris. Isa. 11, bulaveris, » hoc est, profeceris. Isa. 11, 3 Docebit nos vias suas, et ambulabi- 3 Docebit nos vias suas, et ambulabi- mus in semitis ejus. Psal. cxVIII, 1 : mus in semitis ejus. Psal. cxVIII, 1 : Beati immaculati in via, qui ambulant Beati immaculati in via, qui ambulant in lege Domini. « Et custodiam meam in lege Domini. « Et custodiam meam custodieris,» templum scilicet, vel præ- custodieris,» templum scilicet, vel præ- cepta. Joan. XIV, 15: Si diligitis me, cepta. Joan. XIV, 15: Si diligitis me, mandata mea serva te. Proverb. 111, 1: mandata mea serva te. Proverb. 111, 1: Fili mi, ne obliviscaris legis meæ, et Fili mi, ne obliviscaris legis meæ, et præcepta mea cor tuum custodiat. præcepta mea cor tuum custodiat.

« «

« Tu quoque judicabis domum meam,» « Tu quoque judicabis domum meam,» hoc est, familiam. Glossa : « Tamquam hoc est, familiam. Glossa : « Tamquam pontifex. » Isa. XXII, 22: Dabo clavem pontifex. » Isa. XXII, 22: Dabo clavem domus David super humerum ejus et domus David super humerum ejus et aperiet, et non erit qui claudat: et clau- aperiet, et non erit qui claudat: et clau- det, et non erit qui aperiat. « Et custo- det, et non erit qui aperiat. « Et custo- dies atria mea. » Atria significant recep- dies atria mea. » Atria significant recep- tacula fidelium in Ecclesia, secundum tacula fidelium in Ecclesia, secundum diversos vivendi modos. Psal. xcv, 9: diversos vivendi modos. Psal. xcv, 9: Adorate Dominum in atrio sancto ejus. Adorate Dominum in atrio sancto ejus. Item, Psalm. cxxI, 2: Stantes erant pe- Item, Psalm. cxxI, 2: Stantes erant pe- des nostri, in atriis tuis, Jerusalem. des nostri, in atriis tuis, Jerusalem.

Et promittit ministros in partem solli- Et promittit ministros in partem solli- citudinis assumendos : citudinis assumendos :

in mi- in mi-

« Et dabo tibi ambulantes, « Et dabo tibi ambulantes, nisterio tuo scilicet Numer. x1, 17: nisterio tuo scilicet Numer. x1, 17: Auferam de spiritu tuo, tradamque sep- Auferam de spiritu tuo, tradamque sep- tuaginta viris, ut sustentent tecum onus tuaginta viris, ut sustentent tecum onus populi, et non tu solus graveris. Hoc populi, et non tu solus graveris. Hoc impletum est, Lucæ, x et x1, ubi elegit impletum est, Lucæ, x et x1, ubi elegit Dominus et alios septuaginta duos Disci- Dominus et alios septuaginta duos Disci- pulos, et misit eos in omnem civitatem et pulos, et misit eos in omnem civitatem et locum, quo erat ipse venturus ¹. « De his, locum, quo erat ipse venturus ¹. « De his,

1 Luc. x, 1 Post hæc autem designavit Domi- 1 Luc. x, 1 Post hæc autem designavit Domi- nus et alios septuaginta duos: et misit illos binos nus et alios septuaginta duos: et misit illos binos

qui hic nunc assistunt. » Per quod in- qui hic nunc assistunt. » Per quod in- nuitur, quod eligendus in Prælatum, et nuitur, quod eligendus in Prælatum, et coram Domino assistere debet, et de col- coram Domino assistere debet, et de col- legio esse. Act. 1, 21 et 22: Oportet er- legio esse. Act. 1, 21 et 22: Oportet er- go ex his viris, qui nobiscum sunt con- go ex his viris, qui nobiscum sunt con- gregati in omni tempore, quo intravit et gregati in omni tempore, quo intravit et exivit inter nos Dominus Jesus, incipiens exivit inter nos Dominus Jesus, incipiens a baptismate Joannis usque in diem qua a baptismate Joannis usque in diem qua assumptus est a nobis, testem resurre- assumptus est a nobis, testem resurre- ctionis ejus nobiscum fieri unum ex istis. ctionis ejus nobiscum fieri unum ex istis. Osee, II, 15: Dabo ei vinitores ex eo- Osee, II, 15: Dabo ei vinitores ex eo-

dem loco. dem loco.

Et subdit de restitutione regni : Et subdit de restitutione regni :

po- po-

Pontife Pontife medium medium

et populum et populum

« Audi, Jesu, sacerdos magne.» Per te « Audi, Jesu, sacerdos magne.» Per te enim alii debent audire: propter hoc enim alii debent audire: propter hoc enim pontifex est, quasi medius inter po- enim pontifex est, quasi medius inter po- pulum et Deum, ut Deum audiat et inter pulum et Deum, ut Deum audiat et inter pulo nuntiet Dei voluntatem. Exod. xvIII, pulo nuntiet Dei voluntatem. Exod. xvIII, 19: Esto tu populo in his quæ ad Deum 19: Esto tu populo in his quæ ad Deum pertinent, ut referas quæ dicuntur ad pertinent, ut referas quæ dicuntur ad eum. « Tu et amici tui, » subministri eum. « Tu et amici tui, » subministri scilicet. Joan. xv, 15: Vos dici amicos: scilicet. Joan. xv, 15: Vos dici amicos: quia omnia quæcumque audivi a Patre quia omnia quæcumque audivi a Patre meo, nota feci vobis. « Qui habitant co- meo, nota feci vobis. « Qui habitant co- ram te. » Innuit quod familia oculis ram te. » Innuit quod familia oculis Prælati sæpe visitanda est. Prov. xxxi, Prælati sæpe visitanda est. Prov. xxxi, 27 Consideravit semitas domus suæ. 27 Consideravit semitas domus suæ. « Quia viri portendentes sunt, » id est, « Quia viri portendentes sunt, » id est, qui magna portendant et promittant in qui magna portendant et promittant in futurum. Ezech. XII, 11: Ego porten- futurum. Ezech. XII, 11: Ego porten- tum vestrum : quomodo feci, sic fiet tum vestrum : quomodo feci, sic fiet illis. Isaiæ, vIII, 18: Ego et pueri mei, illis. Isaiæ, vIII, 18: Ego et pueri mei, quos dedit mihi Dominus in signum, et quos dedit mihi Dominus in signum, et in portentum Israel a Domino exerci- in portentum Israel a Domino exerci- tuum. «Ecce enim ego adducam, » co- tuum. «Ecce enim ego adducam, » co- ram te scilicet ungendum et sanctifican- ram te scilicet ungendum et sanctifican- dum, « servum meum Orientem. » Ser- dum, « servum meum Orientem. » Ser- vum dicit ab actu serviendi. Psal. cxv, vum dicit ab actu serviendi. Psal. cxv, 160 Domine, quia ego servus tuus. 160 Domine, quia ego servus tuus. Orientem dicit, quia subter eum (ut in- Orientem dicit, quia subter eum (ut in- fra quarto dicitur) omne bonum orietur. fra quarto dicitur) omne bonum orietur. Quod Judæi de Zorobabel exponunt : Quod Judæi de Zorobabel exponunt : sed quia non legitur, melius exponitur sed quia non legitur, melius exponitur de Christo, de quo Malach. IV, 2: Orie- de Christo, de quo Malach. IV, 2: Orie-

ante faciem suam, etc. ante faciem suam, etc.

IN CAP. III ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. III ZACHARIÆ ENARRATIO.

tur vobis timentibus nomen meum Sol tur vobis timentibus nomen meum Sol justitiæ, et sanitas in pennis ejus. Isa. justitiæ, et sanitas in pennis ejus. Isa. LX, 2 Super te orietur Dominus, et LX, 2 Super te orietur Dominus, et gloria ejus in te videbitur. gloria ejus in te videbitur.

« Quia ecce lupis. » Eumdem vocat « Quia ecce lupis. » Eumdem vocat ristus lapidem quem vocavit Orientem pro sta- ristus lapidem quem vocavit Orientem pro sta- dicibilitate virtutis et constantia mentis. Job, dicibilitate virtutis et constantia mentis. Job,

ns et ns et

ur. ur.

em sunt em sunt

v, 23 Cum lapidibus regionum erit v, 23 Cum lapidibus regionum erit pactum tuum. Matth. xv1, 18: Super pactum tuum. Matth. xv1, 18: Super hanc petram ædificabo Ecclesiam meam. hanc petram ædificabo Ecclesiam meam. « Quem dedi coram Jesu, » ut scilicet in « Quem dedi coram Jesu, » ut scilicet in doctrina sacerdotis, et præsit et prosit. doctrina sacerdotis, et præsit et prosit. datorum Sic David fuit unctus a Samuele¹. « Su- datorum Sic David fuit unctus a Samuele¹. « Su- xculi per lapidem unum, » hoc est, unicum ex xculi per lapidem unum, » hoc est, unicum ex aliis electum, « septem oculi sunt, » hoc aliis electum, « septem oculi sunt, » hoc est, septem circumspectiones, sex ad est, septem circumspectiones, sex ad proximum disponendum, et una ad proximum disponendum, et una ad Deum adspexit enim ad superiores Deum adspexit enim ad superiores qualiter præessent, ad inferiores qualiter qualiter præessent, ad inferiores qualiter subessent, a dextris qualiter boni profi- subessent, a dextris qualiter boni profi- cerent, a sinistris qualiter mali corrige- cerent, a sinistris qualiter mali corrige- rentur, ante quid in futurum providere- rentur, ante quid in futurum providere- tur, retro quid ex præterito memoriæ tur, retro quid ex præterito memoriæ commendaretur. Septimo ad Deum ad- commendaretur. Septimo ad Deum ad- spexit, qualiter per orationem continuo spexit, qualiter per orationem continuo populo placaretur. Istæ sunt septem lu- populo placaretur. Istæ sunt septem lu- cernæ in candelabro tabernaculi 2: Et cernæ in candelabro tabernaculi 2: Et septem spiritus, qui in conspectu throni septem spiritus, qui in conspectu throni Dei sunt 3. Dei sunt 3.

Et subdit de ornatu algamatis in la- Et subdit de ornatu algamatis in la- pide: pide:

« Ecce ego colabo, » hoc est, scul- « Ecce ego colabo, » hoc est, scul- pam « sculpturam ejus, » scilicet lapi- pam « sculpturam ejus, » scilicet lapi-

1 Cf. I Regum, xvi, 13. 1 Cf. I Regum, xvi, 13. 2 Cf. Exod. xxv, 35. 2 Cf. Exod. xxv, 35.

539 539

dis, « ait Dominus exercituum, » ut sci- dis, « ait Dominus exercituum, » ut sci- licet figura potestatis et virtutis meæ in licet figura potestatis et virtutis meæ in ipso appareat. Isa. LIV, ipso appareat. Isa. LIV, 12 Ponam por- 12 Ponam por- tas tuas in lapides sculptos, et omnes tas tuas in lapides sculptos, et omnes terminos tuos in lapides desiderabiles. terminos tuos in lapides desiderabiles. « Et auferam iniquitatem terræ illius, » « Et auferam iniquitatem terræ illius, » possessive, id est, suæ. Et loquitur de possessive, id est, suæ. Et loquitur de lapide per modum politionis: politione lapide per modum politionis: politione enim lapidis scabrositas aufertur, et enim lapidis scabrositas aufertur, et splendor acquiritur. splendor acquiritur.

« In die una : » quæ dies redemptionis « In die una : » quæ dies redemptionis nostræ fuit. Apoc. 1, 5: Dilexit nos, et nostræ fuit. Apoc. 1, 5: Dilexit nos, et lavit nos a peccatis nostris in sanguine lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo. Michææ, VII, 18: Quis Deus similis suo. Michææ, VII, 18: Quis Deus similis tui, qui aufers iniquitatem, et transis tui, qui aufers iniquitatem, et transis peccatum reliquiarum hæreditatis tuæ ? peccatum reliquiarum hæreditatis tuæ ?

Et subdit de securitate pacis : Et subdit de securitate pacis :

« In die illa, » lucente scilicet clara « In die illa, » lucente scilicet clara gratia,* « dicit Dominus exercituum. » gratia,* « dicit Dominus exercituum. » Psal. cxv, 24 : Hæc est dies quam fe- Psal. cxv, 24 : Hæc est dies quam fe- cit Dominus. « Vocabit, » hoc est, advo- cit Dominus. « Vocabit, » hoc est, advo- cabit, « vir amicum suum, » charitate cabit, « vir amicum suum, » charitate scilicet conjunctum, « subter vitem, » id scilicet conjunctum, « subter vitem, » id est, ad communicationem æternorum est, ad communicationem æternorum gaudiorum. Isaiæ, v, 7: Vinea Domini gaudiorum. Isaiæ, v, 7: Vinea Domini exercituum domus Israel est: et vir Juda exercituum domus Israel est: et vir Juda germen ejus delectabile. Cant. VII, 9: germen ejus delectabile. Cant. VII, 9: Guttur tuum sicut vinum optimum, dig- Guttur tuum sicut vinum optimum, dig- num dilecto meo ad potandum, labiis- num dilecto meo ad potandum, labiis- que et dentibus illius ad ruminandum. que et dentibus illius ad ruminandum. « Et subter ficum, » hoc est, ad commu- « Et subter ficum, » hoc est, ad commu- nicationem dulcedinis in fructu virtutis. nicationem dulcedinis in fructu virtutis. Joan. 1, 48: Cum esses sub ficu, vidi te. Joan. 1, 48: Cum esses sub ficu, vidi te.

3 Apocal. 1, 4. 3 Apocal. 1, 4.

10 10

540 540

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

CAPUT IV. CAPUT IV.

De candelabro aureo cum duabus olivis, lapide primario et stanneo, ac septem De candelabro aureo cum duabus olivis, lapide primario et stanneo, ac septem oculis Domini, et horum interpretatio: quodque templum a Zorobabel fun- oculis Domini, et horum interpretatio: quodque templum a Zorobabel fun- datum, ab ipso consummabitur. datum, ab ipso consummabitur.

1. Et reversus est angelus, qui lo- 1. Et reversus est angelus, qui lo- quebatur in me, et suscitavit quebatur in me, et suscitavit me, quasi virum qui suscitatur me, quasi virum qui suscitatur de somno suo. de somno suo.

2. Et dixit ad me: Quid tu vides? 2. Et dixit ad me: Quid tu vides? Et dixi Vidi, et ecce candela- Et dixi Vidi, et ecce candela- brum aureum totum, et lampas brum aureum totum, et lampas ejus super caput ipsius, et sep- ejus super caput ipsius, et sep- tem lucernæ ejus super illud, et tem lucernæ ejus super illud, et septem infusoria lucernis quæ septem infusoria lucernis quæ erant super caput ejus. erant super caput ejus.

3. Et duæ olivæ super illud: una a 3. Et duæ olivæ super illud: una a dextris lampadis, et una a sini- dextris lampadis, et una a sini-

stris ejus. stris ejus.

4. Et respondi, et aio ad angelum 4. Et respondi, et aio ad angelum qui loquebatur in me, dicens : qui loquebatur in me, dicens : Quid sunt hæc, domine mi? Quid sunt hæc, domine mi? 5. Et respondit angelus qui loque- 5. Et respondit angelus qui loque- batur in me, et dixit ad me : batur in me, et dixit ad me : Numquid nescis quid sunt hæc? Numquid nescis quid sunt hæc? Et dixi Non, domine mi. Et dixi Non, domine mi. 6. Et respondit, et ait ad me, dicens: 6. Et respondit, et ait ad me, dicens: Hoc est verbum Domini ad Hoc est verbum Domini ad Zorobabel, dicens : Non in Zorobabel, dicens : Non in exercitu, nec in robore, sed in exercitu, nec in robore, sed in spiritu meo, dicit Dominus spiritu meo, dicit Dominus exercituum. exercituum.

7. Quis tu, mons magne, coram Zo- 7. Quis tu, mons magne, coram Zo- robabel? In planum : et educet robabel? In planum : et educet

lapidem primarium, et exæqua- lapidem primarium, et exæqua- bit gratiam gratiæ ejus. bit gratiam gratiæ ejus.

8. Et factum est verbum Domini ad 8. Et factum est verbum Domini ad me, me, dicens: dicens:

9. Manus Zorobabel fundaverunt do- 9. Manus Zorobabel fundaverunt do- mum istam, et manus ejus perfi- mum istam, et manus ejus perfi- cient eam et scietis quia Domi- cient eam et scietis quia Domi- nus exercituum misit me ad vos. nus exercituum misit me ad vos. 10. Quis enim despexit dies parvos? 10. Quis enim despexit dies parvos? Et lætabuntur, et videbunt la- Et lætabuntur, et videbunt la- pidem stanneum in manu Zo- pidem stanneum in manu Zo- robabel. Septem isti oculi sunt robabel. Septem isti oculi sunt Domini, qui discurrunt in uni- Domini, qui discurrunt in uni-

versam terram. versam terram.

11. Et respondi, et dixi ad eum : Quid 11. Et respondi, et dixi ad eum : Quid sunt duæ olivæ istæ, ad dexte- sunt duæ olivæ istæ, ad dexte- ram candelabri, et ad sinistram ram candelabri, et ad sinistram ejus? ejus?

12. Et respondi secundo, et dixi ad 12. Et respondi secundo, et dixi ad eum: Quid sunt duæ spicæ oli- eum: Quid sunt duæ spicæ oli- varum quæ sunt juxta duo ro- varum quæ sunt juxta duo ro- stra aurea in quibus sunt suffu- stra aurea in quibus sunt suffu- soria ex auro? soria ex auro?

13. Et ait ad me, dicens: Numquid 13. Et ait ad me, dicens: Numquid nescis quid sunt hæc? Et dixi: nescis quid sunt hæc? Et dixi: Non, domine mi. Non, domine mi.

14. Et dixit Isti sunt duo filii olei, 14. Et dixit Isti sunt duo filii olei, qui assistunt Dominatori uni- qui assistunt Dominatori uni-

versæ terræ. versæ terræ.

IN CAP. IV ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. IV ZACHARIÆ ENARRATIO.

IN CAPUT IV ZACHARIÆ IN CAPUT IV ZACHARIÆ

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Et reversus est Angelus. » Hic agi- « Et reversus est Angelus. » Hic agi- tur de templi restitutione, et hoc per tur de templi restitutione, et hoc per candelabrum quod et major decor erat candelabrum quod et major decor erat templi, et non nisi templo jam perfecto templi, et non nisi templo jam perfecto in templum inferebatur. Et habet duas in templum inferebatur. Et habet duas partes. In prima ponitur visio. In secun- partes. In prima ponitur visio. In secun- da explanatio, ibi, y. 4: « Et respondi, da explanatio, ibi, y. 4: « Et respondi, et aio ad Angelum. » et aio ad Angelum. »

In prima duo sunt: excitatio scilicet In prima duo sunt: excitatio scilicet videntis ad videndum, et ostensio visio- videntis ad videndum, et ostensio visio- nis. nis.

« «

« Et reversus est Angelus, qui loque- « Et reversus est Angelus, qui loque- batur in me, » non de loco ad locum, batur in me, » non de loco ad locum, sed de ostensione unius visionis ad os- sed de ostensione unius visionis ad os- tensionem alterius. Eccle. 1, 6: Lu- tensionem alterius. Eccle. 1, 6: Lu- strans universa in circuitu pergit spiri- strans universa in circuitu pergit spiri- tus, et in circulos suos revertitur. « Et tus, et in circulos suos revertitur. « Et suscitavit me, quasi virum, qui suscita- suscitavit me, quasi virum, qui suscita- tur de somno suo.» Quasi dicit, quia non tur de somno suo.» Quasi dicit, quia non erat verus somnus, sed « hæc est fragili- erat verus somnus, sed « hæc est fragili- « tas conditionis humanæ (ut dicit Gre- « tas conditionis humanæ (ut dicit Gre- gorius) quod ostensa divina luce in gorius) quod ostensa divina luce in « seipsam repercutitur, et quasi consopi- « seipsam repercutitur, et quasi consopi- «ta cadit. » Sic discipuli ceciderunt in «ta cadit. » Sic discipuli ceciderunt in monte. Daniel. x, 16: Domine mi, in monte. Daniel. x, 16: Domine mi, in visione tua.solutæ sunt compages meæ, visione tua.solutæ sunt compages meæ, et nihil in me remansit virium. Susci- et nihil in me remansit virium. Susci- tare autem est ad exteriora videnda ex- tare autem est ad exteriora videnda ex- citare. Unde Glossa, « de somno suæ citare. Unde Glossa, « de somno suæ « quietis scilicet, vel ignorantiæ. » Ad « quietis scilicet, vel ignorantiæ. » Ad Ephes. v, 14 Surge qui dormis, et Ephes. v, 14 Surge qui dormis, et exsurge a mortuis, et illuminabit te exsurge a mortuis, et illuminabit te Christus. Item, alia Glossa : « Qui dor- Christus. Item, alia Glossa : « Qui dor- << mit illo somno, de quo dicitur, Joan. << mit illo somno, de quo dicitur, Joan. « XI, 12 : Si dormit, salvus erit : potest « XI, 12 : Si dormit, salvus erit : potest «< cantare cum sponsa, «< cantare cum sponsa, Cant. V, 2 : Cant. V, 2 : « Ego dormio, et cor meum vigilat. » « Ego dormio, et cor meum vigilat. »

1 Cf. Matth. XVII, 6. 1 Cf. Matth. XVII, 6.

541 541

est animæ est animæ

« Et dixit ad me, » supple, jam excita- « Et dixit ad me, » supple, jam excita- tum. Daniel. x, 19: Loquere, domine mi, tum. Daniel. x, 19: Loquere, domine mi, quia confortasti me. « Quid tu vides? » quia confortasti me. « Quid tu vides? » Ostensio visionis tangitur hic, et fuit vi- Ostensio visionis tangitur hic, et fuit vi- sio imaginaria sive spiritualis. Dicit Spiritus vis sio imaginaria sive spiritualis. Dicit Spiritus vis enim Augustinus super cap. xII Genes. mente infe- enim Augustinus super cap. xII Genes. mente infe- ad litteram quod « spiritus est vis quæ- ad litteram quod « spiritus est vis quæ- «dam mente inferior, in qua imagines «dam mente inferior, in qua imagines « rerum describuntur. » In hanc enim « rerum describuntur. » In hanc enim possunt Angeli imprimendo formas sub possunt Angeli imprimendo formas sub quibus futura demonstrantur. quibus futura demonstrantur.

« Et dixi, » Angelo scilicet respon- « Et dixi, » Angelo scilicet respon- dens « Vidi, » hoc est, imaginaria vi- dens « Vidi, » hoc est, imaginaria vi- sione percepi, quod ostendis. Job, xui, sione percepi, quod ostendis. Job, xui, 1 Ecce omnia hæc vidit oculus meus, 1 Ecce omnia hæc vidit oculus meus, et audivit auris mea, et intellexi singu- et audivit auris mea, et intellexi singu- la. Et ecce candelabrum aureum to- la. Et ecce candelabrum aureum to- tum. » Duo continet visio: ostensionem tum. » Duo continet visio: ostensionem candelabri, et ostensionem olivarum. candelabri, et ostensionem olivarum. Candelabrum autem describit in mate- Candelabrum autem describit in mate- ria, in usu, in numero lucernarum, et ria, in usu, in numero lucernarum, et numero infusoriorum. « Ecce candela- numero infusoriorum. « Ecce candela- brum aureum totum. » Exod. xxv, 31: brum aureum totum. » Exod. xxv, 31: Facies et candelabrum ductile de auro Facies et candelabrum ductile de auro mundissimo. Et subdit usum: «Et lampas mundissimo. Et subdit usum: «Et lampas ejus, » flamma scilicet luminis. Et prop- ejus, » flamma scilicet luminis. Et prop- ter similitudinem facturæ, licet septem ter similitudinem facturæ, licet septem lampades essent, in singulari tamen di- lampades essent, in singulari tamen di- xit, lampas. « Super caput ipsius, » xit, lampas. « Super caput ipsius, » candelabri scilicet. Cant. VIII, 6: Lam- candelabri scilicet. Cant. VIII, 6: Lam- pades ejus, lampades ignis atque flam- pades ejus, lampades ignis atque flam- marum. Et subdit de numero: « Et sep- marum. Et subdit de numero: « Et sep- tem lucernæ ejus, » candelabri scilicet, tem lucernæ ejus, » candelabri scilicet, « super illud.» Stabat enim una super « super illud.» Stabat enim una super hastile medium, et sex super tres cala- hastile medium, et sex super tres cala- mos inde ad æqualitatem hastilis in sum- mos inde ad æqualitatem hastilis in sum- mitatem porrectos: sicut dicitur, Exod. mitatem porrectos: sicut dicitur, Exod. xxv, 31 et seq. « Et septem infusoria, » xxv, 31 et seq. « Et septem infusoria, » quæ erant vasa aurea in candelabro jux- quæ erant vasa aurea in candelabro jux- ta lucernas pendentia, in quibus oleum ta lucernas pendentia, in quibus oleum purissimum reservabatur, et lampadibus purissimum reservabatur, et lampadibus infundebatur. Et hoc est quod sequitur : infundebatur. Et hoc est quod sequitur : « Lucernis quæ erant super caput ejus, « Lucernis quæ erant super caput ejus, candelabri scilicet adhibita. candelabri scilicet adhibita.

>> >>

Hieronymus dicit, quod Hebræus di- Hieronymus dicit, quod Hebræus di- cit, quod per candelabrum significatur cit, quod per candelabrum significatur lex, vel sacra Scriptura per lampadem lex, vel sacra Scriptura per lampadem

r.or. r.or.

sacræ sep- sacræ sep-

studia. studia.

542 542

D. ALB. MAG. ORD, PRÆD. D. ALB. MAG. ORD, PRÆD.

: :

strantia. Osee, xiv, 7: Erit quasi oliva strantia. Osee, xiv, 7: Erit quasi oliva gloria ejus. Vel duos principes, Petrum gloria ejus. Vel duos principes, Petrum et Paulum. Paulus enim in præputio, et et Paulum. Paulus enim in præputio, et Petrus in circumcisione Ecclesiam planta- Petrus in circumcisione Ecclesiam planta- verunt. Psal. LI, 10 Ego autem sicut verunt. Psal. LI, 10 Ego autem sicut oliva fructifera in domo Dei. Vel Eliam oliva fructifera in domo Dei. Vel Eliam et Enoch in fine mundi, humorem pieta- et Enoch in fine mundi, humorem pieta- tis ministrantes. Apoc. XI, 4: Hi sunt tis ministrantes. Apoc. XI, 4: Hi sunt duæ olivæ, et duo candelabra in con- duæ olivæ, et duo candelabra in con- spectu Domini terræ stantes. Vel Chri- spectu Domini terræ stantes. Vel Chri- stum secundum divinam et humanam na- stum secundum divinam et humanam na- turam. Jerem. x1, 16: Olivam uberem, turam. Jerem. x1, 16: Olivam uberem, pulchram, fructiferam, speciosam voca- pulchram, fructiferam, speciosam voca- vit Dominus nomen tuum. vit Dominus nomen tuum.

vel Christus, vel intellectus spiritualis. duo testamenta, fructum pietatis mini- vel Christus, vel intellectus spiritualis. duo testamenta, fructum pietatis mini- Lucæ, x1, 33 Nemo lucernam accendit, Lucæ, x1, 33 Nemo lucernam accendit, et in abscondita ponit, neque sub modio: et in abscondita ponit, neque sub modio: sed super candelabrum. Apocal. 1, 13: sed super candelabrum. Apocal. 1, 13: Et in medio candelabrorum aureorum, Et in medio candelabrorum aureorum, etc. Per septem lucernas, septem dona etc. Per septem lucernas, septem dona sancti Spiritus, vel septem circumspe- sancti Spiritus, vel septem circumspe- ctiones Prælatorum, de quibus in antece- ctiones Prælatorum, de quibus in antece- denti capitulo dictum est. Isaiæ, LXII, 7 : denti capitulo dictum est. Isaiæ, LXII, 7 : Donec egrediatur ut splendor justus Donec egrediatur ut splendor justus ejus, et salvator ejus velut lampas ac- ejus, et salvator ejus velut lampas ac- cendatur. Per septem infusoria, septem cendatur. Per septem infusoria, septem genera significantur virtutum, quibus et genera significantur virtutum, quibus et lumen veritatis et ardor charitatis nutri- lumen veritatis et ardor charitatis nutri- tur, de quarum tribus dicitur, I ad Co- tur, de quarum tribus dicitur, I ad Co- rinth. x, 13: Nunc autem manent rinth. x, 13: Nunc autem manent fides, spes, charitas, tria hæc. De qua- fides, spes, charitas, tria hæc. De qua- tuor aliis, Sap. VIII, 7: Sobrietatem, et tuor aliis, Sap. VIII, 7: Sobrietatem, et prudentiam docet, et justitiam, et virtu- prudentiam docet, et justitiam, et virtu- tem, quibus utilius nihil est in vita. So- tem, quibus utilius nihil est in vita. So- brietatem vocat temperantiam, et virtu- brietatem vocat temperantiam, et virtu- tem fortitudinem. tem fortitudinem.

« Et duæ olivæ. » Subdit hic de os- « Et duæ olivæ. » Subdit hic de os- tensione olivarum, quarum fructu veri- tensione olivarum, quarum fructu veri- tas (quæ secundum pietatem est) nutri- tas (quæ secundum pietatem est) nutri- tur non enim incongrue candelabrum tur non enim incongrue candelabrum ad Doctorem vel Prælatum refertur. De ad Doctorem vel Prælatum refertur. De Prælatis enim dicitur, Luc. XII, 35 : Lu- Prælatis enim dicitur, Luc. XII, 35 : Lu- cernæ ardentes in manibus vestris : et cernæ ardentes in manibus vestris : et tunc septem infusoria septem sunt sacræ tunc septem infusoria septem sunt sacræ Scripture Scripturæ studia, litterale scilicet ad ve- Scripture Scripturæ studia, litterale scilicet ad ve- tem sunt ritatem, allegoricum ad fidem, tropologi- tem sunt ritatem, allegoricum ad fidem, tropologi- cum ad mores, anagogicum ad spem cum ad mores, anagogicum ad spem quæ est de æternis, disputativum ad ex- quæ est de æternis, disputativum ad ex- teriores convincendos. Ad Tit. 1, 9 : teriores convincendos. Ad Tit. 1, 9 : Amplectentem eum, qui secundum doc- Amplectentem eum, qui secundum doc- trinam est, fidelem sermonem ut po- trinam est, fidelem sermonem ut po- tens sit exhortari in doctrina sana, et tens sit exhortari in doctrina sana, et eos qui contradicunt arguere. Sextum eos qui contradicunt arguere. Sextum est studium exhortationis ad bonos ut est studium exhortationis ad bonos ut proficiant. Septimum, studium increpa- proficiant. Septimum, studium increpa- tionis ad duros et obstinatos ne noceant. tionis ad duros et obstinatos ne noceant. II ad Timoth. iv, 2: Argue, obsecra, in- II ad Timoth. iv, 2: Argue, obsecra, in- crepa in omni patientia, et doctrina. crepa in omni patientia, et doctrina.

Duæ autem olivæ secundum Hebræos, Duæ autem olivæ secundum Hebræos, Jesum, sacerdotem magnum, et Zoroba- Jesum, sacerdotem magnum, et Zoroba- bel significant. Secundum nos autem, bel significant. Secundum nos autem,

« Super illud,» candelabrum scilicet: « Super illud,» candelabrum scilicet: videbantur enim rami olivarum expandi videbantur enim rami olivarum expandi super candelabrum et super lucernas, ut super candelabrum et super lucernas, ut ex ramis exprimeretur oleum in infuso- ex ramis exprimeretur oleum in infuso- ria, et ex illis in lucernas funderetur. ria, et ex illis in lucernas funderetur. « Una a dextris lampadis, » ad spiritua- « Una a dextris lampadis, » ad spiritua- lia scilicet illuminans, « et alia a sini- lia scilicet illuminans, « et alia a sini- stris ejus,» lampadis scilicet, illuminans stris ejus,» lampadis scilicet, illuminans qualiter disponenda sint temporalia, ut qualiter disponenda sint temporalia, ut scilicet omnis via lucida sit, et impleatur scilicet omnis via lucida sit, et impleatur illud Joan. 1, 9: Erat lux vera, quæ illud Joan. 1, 9: Erat lux vera, quæ illuminat omnem hominem venientem in illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Et illud Christi, Joan. hunc mundum. Et illud Christi, Joan. VIII, 12 Qui sequitur me, non ambulat VIII, 12 Qui sequitur me, non ambulat in tenebris. in tenebris.

« Et respondi. » De ostensis petit hic « Et respondi. » De ostensis petit hic illuminationem et expositionem, et bis illuminationem et expositionem, et bis exponit, semiplene scilicet, et plenc, exponit, semiplene scilicet, et plenc, ibi, «Et factum est verbum Domini. » ibi, «Et factum est verbum Domini. » « Et respondi, » potius scilicet visioni « Et respondi, » potius scilicet visioni quam loquenti, « et aio ad Angelum, quam loquenti, « et aio ad Angelum, qui loquebatur in me, dicens, » per de- qui loquebatur in me, dicens, » per de- siderium scilicet illuminationis : « Quid siderium scilicet illuminationis : « Quid sunt hæc, » hoc est, quid significant sunt hæc, » hoc est, quid significant hæc, « domine mi? » Dominum vocat hæc, « domine mi? » Dominum vocat Angelum, quia in persona Dei illumi- Angelum, quia in persona Dei illumi- nantis apparuit. nantis apparuit.

« Et respondit Angelus, qui loqueba- « Et respondit Angelus, qui loqueba- tur in me, et dixit ad me: » quod in tur in me, et dixit ad me: » quod in occulto contemplationis fieri consuevit. occulto contemplationis fieri consuevit.

5 5

IN CAP. IV ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. IV ZACHARIÆ ENARRATIO.

Job, iv, 12 Quasi furtive suscepit auris Job, iv, 12 Quasi furtive suscepit auris mea venas susurri ejus. « Numquid ne- mea venas susurri ejus. « Numquid ne- scis ?» Ista explanatio increpationem ha- scis ?» Ista explanatio increpationem ha- bet, et impedimenti ablationem. « Num- bet, et impedimenti ablationem. « Num- quid nescis quid sunt hæc? » Increpat, quid nescis quid sunt hæc? » Increpat, quia ex collocatione præcedentis visionis, quia ex collocatione præcedentis visionis, et istius, intellectum scire poterat : et et istius, intellectum scire poterat : et quia istam collationem non fecit, in- quia istam collationem non fecit, in- crepat, ut eum excitet ad attentionem. << Et crepat, ut eum excitet ad attentionem. << Et dixi Non, domine mi. » Reverenter dixi Non, domine mi. » Reverenter loquitur, ut inclinet ad illuminandum. loquitur, ut inclinet ad illuminandum.

« Et respondit, et ait ad me, dicens: « Et respondit, et ait ad me, dicens: Hoc est verbum Domini, » quod scilicet Hoc est verbum Domini, » quod scilicet in hac visione ostendit tibi, « ad Zoroba- in hac visione ostendit tibi, « ad Zoroba- bel,» supple, directum, « dicens,» sup- bel,» supple, directum, « dicens,» sup- ple, istud quod sequitur : « Non in exer- ple, istud quod sequitur : « Non in exer- citu, nec in robore,» supple, implebit citu, nec in robore,» supple, implebit quod dixit, nec in multitudine, nec in ro- quod dixit, nec in multitudine, nec in ro- bore bellatorum, nec propria virtute. bore bellatorum, nec propria virtute. Judic. vII, 2 Multus tecum est populus, Judic. vII, 2 Multus tecum est populus, nec tradetur Madian in manu ejus : ne nec tradetur Madian in manu ejus : ne glorietur contra me Israel, et dicat: glorietur contra me Israel, et dicat: Meis viribus liberatus sum. I ad Corinth. Meis viribus liberatus sum. I ad Corinth. 1, 28 et 29 Ignobilia mundi, et con- 1, 28 et 29 Ignobilia mundi, et con- temptibilia elegit Deus, et ea, quæ non temptibilia elegit Deus, et ea, quæ non sunt, ut ea quæ sunt destrueret : ut non sunt, ut ea quæ sunt destrueret : ut non glorietur caro in conspectu ejus. « Sed glorietur caro in conspectu ejus. « Sed in spiritu meo, » supple, fiet reductio in spiritu meo, » supple, fiet reductio populi et a Chaldæis et a diabolo, « dicit populi et a Chaldæis et a diabolo, « dicit Dominus exercituum. » Spiritus enim Dominus exercituum. » Spiritus enim vector virtutis est, et ad conterendas po- vector virtutis est, et ad conterendas po- testates contrarias, et ad facienda mi- testates contrarias, et ad facienda mi- racula, et ad cordium conversionem. racula, et ad cordium conversionem. II Machab. 111, 24: Spiritus omnipotentis II Machab. 111, 24: Spiritus omnipotentis Dei magnam fecit suæ ostensionis evi- Dei magnam fecit suæ ostensionis evi- dentiam, ita ut omnes, qui ausi fuerant dentiam, ita ut omnes, qui ausi fuerant parere ei, ruentes Dei virtute, in disso- parere ei, ruentes Dei virtute, in disso- lutionem et formidinem converterentur. lutionem et formidinem converterentur.

Et subdit de ablatione impedimenti: Et subdit de ablatione impedimenti: «Quis tu, mons magne, coram Zoroba- «Quis tu, mons magne, coram Zoroba- bel? » supple, es. Montem magnum re- bel? » supple, es. Montem magnum re- gnum Chaldaicum vocat, vel diabolum gnum Chaldaicum vocat, vel diabolum propter superbiam. Et est sensus, quod propter superbiam. Et est sensus, quod magnitudo sæcularis contra spiritum Do- magnitudo sæcularis contra spiritum Do- mini nihil est. Et hoc est quod sequitur: mini nihil est. Et hoc est quod sequitur:

543 543

« In planum. » Glossa << Prostratus « In planum. » Glossa << Prostratus « eris ab alto, ut ab omnibus scilicet « eris ab alto, ut ab omnibus scilicet « plane conculceris. » Jerem. LI, 25: « plane conculceris. » Jerem. LI, 25: Ecce ego ad te, mons pestifer, ait Domi- Ecce ego ad te, mons pestifer, ait Domi- nus, qui corrumpis universam terram: nus, qui corrumpis universam terram: et extendam manum meam super te, et et extendam manum meam super te, et evolvam te de petris, et dabo te in mon- evolvam te de petris, et dabo te in mon- tem combustionis. Matth. xxI, 21: Si tem combustionis. Matth. xxI, 21: Si monti huic dixeritis: Tolle, et jacta te monti huic dixeritis: Tolle, et jacta te in mare, fiet. Illo autem humiliato, os- in mare, fiet. Illo autem humiliato, os- tendit quid fiet de Zorobabel qui Chri- tendit quid fiet de Zorobabel qui Chri- stum significat: « Et educet lapidem stum significat: « Et educet lapidem primarium, » hoc est, de humilitate ad primarium, » hoc est, de humilitate ad publicum: lapidem propter stabilitatem, publicum: lapidem propter stabilitatem, primarium quia in fundamento locatum, primarium quia in fundamento locatum, sicut lapis primarius in ædificio sacro sicut lapis primarius in ædificio sacro ponitur. Isa. xxv, 16: Ecce ego mit- ponitur. Isa. xxv, 16: Ecce ego mit- tam in fundamentis Sion lapidem, lapi- tam in fundamentis Sion lapidem, lapi- dem probatum, angularem, pretiosum, dem probatum, angularem, pretiosum, in fundamento fundatum. « Et exæqua- in fundamento fundatum. « Et exæqua- bit gratiam gratiæ ejus, » ut scilicet bit gratiam gratiæ ejus, » ut scilicet sicut patres liberavit, ita faciat filiis et sicut patres liberavit, ita faciat filiis et per Christum etiam multo majorem gra- per Christum etiam multo majorem gra- tiam fecit. Joan. I, 16 De plenitudine tiam fecit. Joan. I, 16 De plenitudine ejus nos omnes accepimus, et gratiam ejus nos omnes accepimus, et gratiam pro gratia. pro gratia.

Et subdit de pleniori expositione: Et subdit de pleniori expositione:

« Et factum est verbum Domini ad « Et factum est verbum Domini ad me, dicens, » per singula scilicet expla- me, dicens, » per singula scilicet expla-

nans: nans:

« Manus Zorobabel, » hoc est, labores « Manus Zorobabel, » hoc est, labores et opera, «fundaverunt domum istam, » et opera, «fundaverunt domum istam, » hoc est, fundare coeperunt. I ad Corinth. hoc est, fundare coeperunt. I ad Corinth. III, 10: Ut sapiens architectus funda- III, 10: Ut sapiens architectus funda- mentum posui. « Et manus ejus perfi- mentum posui. « Et manus ejus perfi- cient eam, » ut scilicet nihil desit in ulla cient eam, » ut scilicet nihil desit in ulla gratia. Deuter. xxx11, 4; Dei perfecta gratia. Deuter. xxx11, 4; Dei perfecta sunt opera. III Reg. VI, 38: Perfecta est sunt opera. III Reg. VI, 38: Perfecta est domus in omni opere suo, et in universis domus in omni opere suo, et in universis utensilibus suis. « Et scietis quia Domi- utensilibus suis. « Et scietis quia Domi- nus exercituum misit me ad vos, » quan- nus exercituum misit me ad vos, » quan- do scilicet meum complebitur vatici- do scilicet meum complebitur vatici- nium. Eccli. xxxv1, 18: Da mercedem, nium. Eccli. xxxv1, 18: Da mercedem, Domine, sustinentibus te, ut prophetæ Domine, sustinentibus te, ut prophetæ tui fideles inveniantur. tui fideles inveniantur.

-9 -9

544 544

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

10 10 Bene dico quod perficient : « Quis Bene dico quod perficient : « Quis Opus Dei enim despexit dies parvos? » hoc est, Opus Dei enim despexit dies parvos? » hoc est,

timore ty- timore ty-

non dese- non dese-

ranno, um quantus et quam mirabilis est, qui prin- ranno, um quantus et quam mirabilis est, qui prin- rendum. cipium sæcularium dies parvos despicit, rendum. cipium sæcularium dies parvos despicit, in quibus superbire possunt, ut nihil pe- in quibus superbire possunt, ut nihil pe- nitus propter illorum timorem dimittat nitus propter illorum timorem dimittat de operibus Dei. I Machab. 11, 62 et 63: de operibus Dei. I Machab. 11, 62 et 63: A verbis viri peccatoris ne timueritis : A verbis viri peccatoris ne timueritis : quia gloria ejus stercus, et vermis est : quia gloria ejus stercus, et vermis est : hodie extollitur, et cras non invenietur. hodie extollitur, et cras non invenietur. Isaiæ, LI, 12 Quis tu ut timeres ab ho- Isaiæ, LI, 12 Quis tu ut timeres ab ho- mine mortali? Psal. xxxvi, 35 et 36: mine mortali? Psal. xxxvi, 35 et 36: Vidi impium superexaltatum, et eleva- Vidi impium superexaltatum, et eleva- tum sicut cedros Libani. Et transivi, et tum sicut cedros Libani. Et transivi, et ecce non erat. ecce non erat.

« Et lætabuntur, » supple, subjecti « Et lætabuntur, » supple, subjecti Zorobabel, vel Christo. Isa. 1x, 3: Læta- Zorobabel, vel Christo. Isa. 1x, 3: Læta- buntur coram te, sicut qui lætantur in buntur coram te, sicut qui lætantur in messe. «Et videbunt, » Prælatum suum messe. «Et videbunt, » Prælatum suum scilicet, « lapidem stanneum: » lapidem scilicet, « lapidem stanneum: » lapidem propter firmitatem, stanneum propter propter firmitatem, stanneum propter stanni proprietatem. « Stannum enim stanni proprietatem. « Stannum enim « (ut dicit Hieronymus) metalla conser- « (ut dicit Hieronymus) metalla conser- « vat ne adurantur, et vult dicere quod « vat ne adurantur, et vult dicere quod « erit conservatio populi ne consumatur « erit conservatio populi ne consumatur << ab inimicis quod non legitur factum << ab inimicis quod non legitur factum « esse per Zorobabel, sed de Christo si- « esse per Zorobabel, sed de Christo si- « gnificatum per Zorobabel. » Et hoc « gnificatum per Zorobabel. » Et hoc est quod sequitur: « In manu Zoroba- est quod sequitur: « In manu Zoroba- Christus in bel. » De Christo enim dicitur, quod la- Christus in bel. » De Christo enim dicitur, quod la- neo adum- pis est, I ad Corinth. x, 4: Petra autem neo adum- pis est, I ad Corinth. x, 4: Petra autem

lapide stan- lapide stan-

bratus. bratus.

erat Christus. Christus etiam conservat erat Christus. Christus etiam conservat suos ab incendio consumptionis diaboli. suos ab incendio consumptionis diaboli. Propter hoc enim elegit consumi in Pas- Propter hoc enim elegit consumi in Pas- sione, ne sui consumerentur apud infe- sione, ne sui consumerentur apud infe- ros. Joan. xvi, 12 : Quos dedisti mihi, ros. Joan. xvi, 12 : Quos dedisti mihi, custodivi et nemo ex eis periit, nisi fi- custodivi et nemo ex eis periit, nisi fi- lius perditionis. lius perditionis.

Et quia supra dictum est tertio, quod Et quia supra dictum est tertio, quod super lapidem septem oculi sunt, subdit, super lapidem septem oculi sunt, subdit, expositionem oculorum repetens: «Sep- expositionem oculorum repetens: «Sep- tem isti oculi sunt Domini, » supple, qui tem isti oculi sunt Domini, » supple, qui super lapidem sunt, « qui discurrunt in super lapidem sunt, « qui discurrunt in universam terram, » undique scilicet universam terram, » undique scilicet circumspicientes. Eccli. xx, 14: Oculi circumspicientes. Eccli. xx, 14: Oculi illius septemplices sunt. Eccli. xx111, 28: illius septemplices sunt. Eccli. xx111, 28: Oculi Domini multo plus lucidiores sunt Oculi Domini multo plus lucidiores sunt super solem, circumspicientes omnes vias super solem, circumspicientes omnes vias hominum. Et de istis satis supra dictum est. hominum. Et de istis satis supra dictum est.

« Et respondi,» hoc scilicet mihi os- « Et respondi,» hoc scilicet mihi os- tendenti, « et dixi ad eum, » Angelum tendenti, « et dixi ad eum, » Angelum

scilicet mihi loquentem « Quid sunt scilicet mihi loquentem « Quid sunt duæ olivæ istæ, » hoc est, quid signifi- duæ olivæ istæ, » hoc est, quid signifi- cant, « ad dexteram candelabri, et ad si- cant, « ad dexteram candelabri, et ad si- nistram ejus ? » nistram ejus ? »

Et quia Angelus ad hoc nihil respon- Et quia Angelus ad hoc nihil respon- dit, repetit quæstionem, subdens: dit, repetit quæstionem, subdens:

« Et respondi secundo. » Matth. vII, « Et respondi secundo. » Matth. vII, 7 Pulsate, et aperietur vobis. Et dat 7 Pulsate, et aperietur vobis. Et dat exemplum, quod si primo non exaudi- exemplum, quod si primo non exaudi- mur, iterum pulsandum est : « Et dixi mur, iterum pulsandum est : « Et dixi ad eum, » Angelum scilicet : « Quid ad eum, » Angelum scilicet : « Quid sunt duæ spicæ olivarum?» Spicas vocat sunt duæ spicæ olivarum?» Spicas vocat propter fertilitatem olei et erectionem, propter fertilitatem olei et erectionem, « quæ sunt juxta duo rostra aurea, » « quæ sunt juxta duo rostra aurea, » candelabri scilicet. Et rostra vocat forte candelabri scilicet. Et rostra vocat forte propter similitudinem: quia ad similitu- propter similitudinem: quia ad similitu- dinem rostrorum extrema candelabri fa- dinem rostrorum extrema candelabri fa- cta sunt, quasi hiantia ad olei susceptio- cta sunt, quasi hiantia ad olei susceptio- nem : « in quibus, » scilicet ro- nem : « in quibus, » scilicet ro- stris, « sunt suffusoria ex auro. » De stris, « sunt suffusoria ex auro. » De omnibus his in ante habitis dictum omnibus his in ante habitis dictum est. est.

« Et ait ad me, dicens, » Angelus sci- « Et ait ad me, dicens, » Angelus sci- licet: « Numquid nescis quid sunt hæc? »> licet: « Numquid nescis quid sunt hæc? »> Quasi dicat Ex ipsa similitudine visio- Quasi dicat Ex ipsa similitudine visio- nis posses intelligere, si non obstaret nis posses intelligere, si non obstaret quod dicitur, Sap. 1x, 15: Corpus quod quod dicitur, Sap. 1x, 15: Corpus quod corrumpitur, aggravat animam, et ter- corrumpitur, aggravat animam, et ter- rena inhabitatio deprimit sensum multa rena inhabitatio deprimit sensum multa cogitantem. « Et dixi : Non, domi- cogitantem. « Et dixi : Non, domi- ne mi. » Dicit enim Philosophus, quod ne mi. » Dicit enim Philosophus, quod « non intelligenti non est pigritandum « non intelligenti non est pigritandum « dicere: Non intelligo. » « dicere: Non intelligo. »

« Et dixit, » benignus ad illuminatio- « Et dixit, » benignus ad illuminatio- nem : « Isti sunt duo filii olei, » hoc est, nem : « Isti sunt duo filii olei, » hoc est, pinguedinis æternæ et pietatis. Eccli. pinguedinis æternæ et pietatis. Eccli. XLIV, 10 Illi viri misericordiæ sunt, XLIV, 10 Illi viri misericordiæ sunt, quorum pietates non defuerunt. Et hoc quorum pietates non defuerunt. Et hoc dicit propter exemplum virtutis. Matth. dicit propter exemplum virtutis. Matth. v, 16 Sic luceat lux vestra coram ho- v, 16 Sic luceat lux vestra coram ho- minibus ut videant opera vestra bona. minibus ut videant opera vestra bona.

= =

19 19

13 13

1.3 1.3

CAP. V ZACHARIÆ. CAP. V ZACHARIÆ.

« Qui,» scilicet per contemplationem « Qui,» scilicet per contemplationem

545 545

versæ terræ, » hoc est, Deo'. Esther, versæ terræ, » hoc est, Deo'. Esther, continuam, «assistunt Dominatori uni- x111, 11 Dominus omnium es. continuam, «assistunt Dominatori uni- x111, 11 Dominus omnium es.

CAPUT V. CAPUT V.

Volumen volans, quo iniqui judicabuntur: mulier in amphora sedens cum massa Volumen volans, quo iniqui judicabuntur: mulier in amphora sedens cum massa plumbi, designat impietatem : et duæ mulieres alatæ levant illam in aera. plumbi, designat impietatem : et duæ mulieres alatæ levant illam in aera.

1. Et conversus sum, et levavi oculos 1. Et conversus sum, et levavi oculos meos, et vidi, et ecce volumen meos, et vidi, et ecce volumen volans. volans.

2. Et dixit ad me: Quid tu vides? 2. Et dixit ad me: Quid tu vides?

Et dixi Ego video volumen Et dixi Ego video volumen volans longitudo ejus viginti volans longitudo ejus viginti cubitorum, et latitudo ejus de- cubitorum, et latitudo ejus de- cem cubitorum. cem cubitorum.

3. Et dixit ad me: Hæc est maledi- 3. Et dixit ad me: Hæc est maledi- ctio quæ egreditur super faciem ctio quæ egreditur super faciem omnis terræ: quia omnis fur, omnis terræ: quia omnis fur, sicut ibi scriptum est, judicabi- sicut ibi scriptum est, judicabi- tur, et omnis jurans ex hoc si- tur, et omnis jurans ex hoc si- militer judicabitur. militer judicabitur.

4. Educam illud, dicit Dominus 4. Educam illud, dicit Dominus exercituum et veniet ad do- exercituum et veniet ad do- mum furis, et ad domum juran- mum furis, et ad domum juran- tis in nomine meo mendaciter : tis in nomine meo mendaciter : et commorabitur in medio do- et commorabitur in medio do- mus ejus, et consumet eam, et mus ejus, et consumet eam, et ligna ejus, et lapides ejus. ligna ejus, et lapides ejus.

5. Et egressus est angelus, qui lo- 5. Et egressus est angelus, qui lo- quebatur in me, et dixit ad me : quebatur in me, et dixit ad me : Leva oculos tuos, et vide quid Leva oculos tuos, et vide quid est hoc quod egreditur. est hoc quod egreditur.

6. Et dixi 6. Et dixi

Quidnam est? Et ait : Quidnam est? Et ait : Hæc est amphora egrediens. Hæc est amphora egrediens. Et dixit Hæc est oculus eorum Et dixit Hæc est oculus eorum in universa terra. in universa terra.

7. Et ecce talentum plumbi porta- 7. Et ecce talentum plumbi porta- batur, et ecce mulier una se- batur, et ecce mulier una se- dens in medio amphora. dens in medio amphora. 8. Et dixit Hæc est impietas. Et 8. Et dixit Hæc est impietas. Et projecit eam in medio amphora, projecit eam in medio amphora, et misit massam plumbeam in et misit massam plumbeam in os ejus. os ejus.

9. Et levavi oculos meos, et vidi : 9. Et levavi oculos meos, et vidi : et ecce duæ mulieres egredien- et ecce duæ mulieres egredien- tes et spiritus in alis earum, tes et spiritus in alis earum, et habebant alas quasi alas mil- et habebant alas quasi alas mil- vi, et levaverunt amphoram inter vi, et levaverunt amphoram inter terram et coelum. terram et coelum.

10. Et dixi ad angelum qui loqueba- 10. Et dixi ad angelum qui loqueba- tur in me Quo istæ deferunt tur in me Quo istæ deferunt amphoram? amphoram?

II. Et dixit ad me: Ut ædificetur ei II. Et dixit ad me: Ut ædificetur ei domus in terra Sennaar, et sta- domus in terra Sennaar, et sta- biliatur, et ponatur ibi super biliatur, et ponatur ibi super basem suam. basem suam.

1 Cf. Apoc. x1, 4: Hi sunt duæ olivæ, et duo candelabra, in conspectu Domini terræ stantes. 1 Cf. Apoc. x1, 4: Hi sunt duæ olivæ, et duo candelabra, in conspectu Domini terræ stantes.

XIX XIX

33 33

39 39

546 546

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

IN CAPUT V ZACHARIÆ IN CAPUT V ZACHARIÆ

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Et conversus sum. » In hoc capitulo « Et conversus sum. » In hoc capitulo secundum supra dictam divisionem re- secundum supra dictam divisionem re- memoratio fit peccatorum, et dividitur memoratio fit peccatorum, et dividitur in tres partes, secundum tres visiones in tres partes, secundum tres visiones quæ hic inducuntur. In prima describitur quæ hic inducuntur. In prima describitur condemnatio peccati in secunda, pecca- condemnatio peccati in secunda, pecca- ti oppressio per pœnam, ibi, y. 5: «Et ti oppressio per pœnam, ibi, y. 5: «Et egressus est Angelus. » In tertia, dissi- egressus est Angelus. » In tertia, dissi- patio peccatorum per captivitatem, ibi, patio peccatorum per captivitatem, ibi, y. 9 Et levavi oculos meos, et vidi. y. 9 Et levavi oculos meos, et vidi.

In prima tria sunt, scilicet visionis os- In prima tria sunt, scilicet visionis os- tensio, et ejusdem explanatio, et tertio tensio, et ejusdem explanatio, et tertio per effectum impletio. per effectum impletio.

« Et conversus sum, »a visione scili- « Et conversus sum, »a visione scili- cet læta ostendente, ad visionem tristia cet læta ostendente, ad visionem tristia monstrantem. Vel conversus sum intra monstrantem. Vel conversus sum intra memetipsum intus enim per imagina- memetipsum intus enim per imagina- riam visionem vidit. Psal. LXXVI, 7 : riam visionem vidit. Psal. LXXVI, 7 : Meditatus sum nocte cum corde meo. Meditatus sum nocte cum corde meo. « Et levavi oculos meos,» intellectuales « Et levavi oculos meos,» intellectuales scilicet ad alta contuenda: terram enim scilicet ad alta contuenda: terram enim adspiciendo nihil videtur divinorum. adspiciendo nihil videtur divinorum. Psal. xvi, 11: Oculos suos statuerunt Psal. xvi, 11: Oculos suos statuerunt declinare in terram. « Et vidi » hoc declinare in terram. « Et vidi » hoc est, intus intellexi. Lucæ, x, 23: Beati est, intus intellexi. Lucæ, x, 23: Beati oculi, qui vident, etc. « Et ecce volumen oculi, qui vident, etc. « Et ecce volumen volans, » hoc est, cito veniens. Hoc vo- volans, » hoc est, cito veniens. Hoc vo- lumen significat Scripturam, vel sapien- lumen significat Scripturam, vel sapien- tiæ divinæ dispositionem, determinantem tiæ divinæ dispositionem, determinantem poenas singulis peccatis, pro quantitate poenas singulis peccatis, pro quantitate et qualitate meritorum. Daniel. VII, 10: et qualitate meritorum. Daniel. VII, 10: Judicium sedit, et libri aperti sunt. Judicium sedit, et libri aperti sunt. Apocal. xx, 12 Judicati sunt mortui Apocal. xx, 12 Judicati sunt mortui ex his, quæ scripta erant in libris. Vo- ex his, quæ scripta erant in libris. Vo- latus autem velocitatem significat sen- latus autem velocitatem significat sen- tentiæ. Jacob. v, 9: Ecce judex ante ja- tentiæ. Jacob. v, 9: Ecce judex ante ja- nuam assistit. Isa. v, 26: Ecce festinus nuam assistit. Isa. v, 26: Ecce festinus velociter veniet. velociter veniet.