IN CAP. I ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. I ZACHARIÆ ENARRATIO.

et ipse stabat inter myrteta, et ipse stabat inter myrteta, quæ erant in profundo, et post quæ erant in profundo, et post eum equi rufi, varii, et albi. eum equi rufi, varii, et albi. 9. Et dixi Quid sunt isti, domine 9. Et dixi Quid sunt isti, domine mi? Et dixit ad me angelus qui mi? Et dixit ad me angelus qui loquebatur in me : Ego osten- loquebatur in me : Ego osten- dam tibi quid sint hæc. dam tibi quid sint hæc. 10. Et respondit vir qui stabat inter 10. Et respondit vir qui stabat inter myrteta, et dixit: Isti sunt quos myrteta, et dixit: Isti sunt quos misit Dominus ut perambulent misit Dominus ut perambulent

terram. terram.

II. Et responderunt angelo Domini, II. Et responderunt angelo Domini, qui stabat inter myrteta, et di- qui stabat inter myrteta, et di- xerunt Perambulavimus ter- xerunt Perambulavimus ter- ram, et ecce omnis terra habi- ram, et ecce omnis terra habi- tatur, et quiescit. tatur, et quiescit. 12. Et respondit angelus Domini, et 12. Et respondit angelus Domini, et dixit Domine exercituum, us- dixit Domine exercituum, us- quequo tu non misereberis Jeru- quequo tu non misereberis Jeru- salem, et urbium Juda, quibus salem, et urbium Juda, quibus iratus es? Iste jam septuagesi- iratus es? Iste jam septuagesi-

mus annus est. mus annus est.

13. Et respondit Dominus angelo qui 13. Et respondit Dominus angelo qui loquebatur in me verba bona, loquebatur in me verba bona, verba consolatoria. verba consolatoria.

14. Et dixit ad me angelus qui lo- 14. Et dixit ad me angelus qui lo-

quebatur in me : Clama, dicens: quebatur in me : Clama, dicens: Hæc dicit Dominus exercituum: Hæc dicit Dominus exercituum: Zelatus sum Jerusalem et Sion Zelatus sum Jerusalem et Sion zelo magno 1. zelo magno 1.

15. Et ira magna ego irascor su- 15. Et ira magna ego irascor su- per gentes opulentas, per gentes opulentas,

IN CAPUT I ZACHARIÆ IN CAPUT I ZACHARIÆ

ENARRATIO. ENARRATIO.

quia quia

« In mense octavo. » Hæc prophetia « In mense octavo. » Hæc prophetia tota in duas partes dividitur, secundum tota in duas partes dividitur, secundum tempora duo in quibus revelata fuit. tempora duo in quibus revelata fuit. Primo enim ponuntur revelata in secun- Primo enim ponuntur revelata in secun- do anno Darii. Secundo, revelata in quar- do anno Darii. Secundo, revelata in quar- to anno ejusdem Darii, infra vII, 1, ibi, to anno ejusdem Darii, infra vII, 1, ibi, « Et factum est in anno quarto Darii « Et factum est in anno quarto Darii regis. » regis. »

1 Infra, VIII, 2. 1 Infra, VIII, 2.

521 521

ego iratus sum parum, ipsi ve- ego iratus sum parum, ipsi ve- ro adjuverunt in malum. ro adjuverunt in malum. 16. Propterea hæc dicit Dominus : 16. Propterea hæc dicit Dominus : Revertar ad Jerusalem in mise- Revertar ad Jerusalem in mise- ricordiis et domus mea ædi- ricordiis et domus mea ædi- ficabitur in ea, ait Dominus ficabitur in ea, ait Dominus exercituum, et perpendiculum exercituum, et perpendiculum extendetur super Jesuralem. extendetur super Jesuralem. 17. Adhuc clama, dicens : Hæc dicit 17. Adhuc clama, dicens : Hæc dicit Dominus exercituum: Adhuc Dominus exercituum: Adhuc affluent civitates meæ bonis, et affluent civitates meæ bonis, et consolabitur adhuc Dominus consolabitur adhuc Dominus Sion, et eliget adhuc Jerusa Sion, et eliget adhuc Jerusa

lem. lem.

18. Et levavi oculos meos, et vidi : et 18. Et levavi oculos meos, et vidi : et ecce quatuor cornua. ecce quatuor cornua.

19. Et dixi ad angelum qui loqueba- 19. Et dixi ad angelum qui loqueba- tur in me: Quid sunt hæc? Et tur in me: Quid sunt hæc? Et dixit ad me: Hæc sunt cornua dixit ad me: Hæc sunt cornua quæ ventilaverunt Judam, et quæ ventilaverunt Judam, et Israel, et Jerusalem. Israel, et Jerusalem. 20. Et ostendit mihi Dominus quatuor 20. Et ostendit mihi Dominus quatuor fabros. fabros.

21. Et dixi Quid isti veniunt facere? 21. Et dixi Quid isti veniunt facere? Qui ait, dicens: Hæc sunt Qui ait, dicens: Hæc sunt cornua quæ ventilaverunt Ju- cornua quæ ventilaverunt Ju- dam per singulos viros, et ne- dam per singulos viros, et ne- mo eorum levavit caput suum : mo eorum levavit caput suum : et venerunt isti deterrere ea, ut et venerunt isti deterrere ea, ut dejiciant cornua gentium, quæ dejiciant cornua gentium, quæ levaverunt cornu super terram levaverunt cornu super terram Juda ut dispergerent eam. Juda ut dispergerent eam.

Prima harum in sex dividitur, secun- Prima harum in sex dividitur, secun- dum sex promissiones revelatas. Prima dum sex promissiones revelatas. Prima est in inimicos ultio, in hoc capite est in inimicos ultio, in hoc capite descripta. Secunda est civitatis restitu- descripta. Secunda est civitatis restitu- tio, infra, 11, 1, ibi, « Et levavi oculos tio, infra, 11, 1, ibi, « Et levavi oculos meos, et vidi: Et ecce vir.» Tertia, digni- meos, et vidi: Et ecce vir.» Tertia, digni- tatis sacerdotalis reparatio, infra, 11, 1, tatis sacerdotalis reparatio, infra, 11, 1, ibi, « Et ostendit mihi Dominus Jesum, ibi, « Et ostendit mihi Dominus Jesum, sacerdotem magnum. » Quarta, templi sacerdotem magnum. » Quarta, templi reædificatio, infra, Iv, 1, ibi, « Et re- reædificatio, infra, Iv, 1, ibi, « Et re- versus est Angelus qui loquebatur in versus est Angelus qui loquebatur in me. » Quinta, peccatorum et pœnarum me. » Quinta, peccatorum et pœnarum commemoratio, infra, v, 1, ibi, « Et commemoratio, infra, v, 1, ibi, « Et conversus sum, et levavi oculos meos. » conversus sum, et levavi oculos meos. »

522 522

: :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Sexta, promissorum acceleratio, infra, Sexta, promissorum acceleratio, infra, VI, 1, ibi, « Et conversus sum, et levavi VI, 1, ibi, « Et conversus sum, et levavi oculos meos, oculos meos, et vidi et ecce quatuor et vidi et ecce quatuor quadriga. » quadriga. » Prima istarum dividitur in duo: titu- Prima istarum dividitur in duo: titu- lum scilicet, et prophetiam, ibi, 2: «Ira- lum scilicet, et prophetiam, ibi, 2: «Ira- tus est Dominus. » tus est Dominus. »

Dicit ergo: Dicit ergo:

« In mense octavo, » ab Aprili scilicet, « In mense octavo, » ab Aprili scilicet, qui apud nos November dicitur, « in an- qui apud nos November dicitur, « in an- no secundo Darii, » filii scilicet Hysta- no secundo Darii, » filii scilicet Hysta- spis, qui clemens fuit Judæis, et impe- spis, qui clemens fuit Judæis, et impe- ditam ædificationem diu, iterato promo- ditam ædificationem diu, iterato promo- vit, licentiam dando, et principes ædili- vit, licentiam dando, et principes ædili- cii præponendo, Zorobabel et Jesu sacer- cii præponendo, Zorobabel et Jesu sacer- dotem magnum, « factum est verbum dotem magnum, « factum est verbum Domini, per inspirationem scilicet, Domini, per inspirationem scilicet, « ad Zachariam. » Ad præpositio appro- « ad Zachariam. » Ad præpositio appro- pinquationem notat ad intellectum. Ja- pinquationem notat ad intellectum. Ja- cob. 1, 21 Suscipite insitum ver- cob. 1, 21 Suscipite insitum ver- bum. « Filium Barachiæ, » ut paterna bum. « Filium Barachiæ, » ut paterna dignitate Propheta esse sciatur, «filii dignitate Propheta esse sciatur, «filii Addo, Prophetam, dicens, » ut ex Addo, Prophetam, dicens, » ut ex avita dignitate prophetia descendat. avita dignitate prophetia descendat. Zacharias Interpretatur enim Zacharias memo- Zacharias Interpretatur enim Zacharias memo- ria Domini, ex memoria enim noti- ria Domini, ex memoria enim noti- tia verbi nascitur. Luc. II, 19 Maria tia verbi nascitur. Luc. II, 19 Maria autem conservabat omnia verba hæc, autem conservabat omnia verba hæc, conferens in corde suo. Psal. LXX, conferens in corde suo. Psal. LXX, 16: 16: Domine, memorabor justitiæ tuæ solius. Domine, memorabor justitiæ tuæ solius. Barachias. Barachias benedictio interpretatur, quia Barachias. Barachias benedictio interpretatur, quia ex benedictione Dei (quæ per gratiam fit) ex benedictione Dei (quæ per gratiam fit) notitia et memoria Dei accipitur, et af- notitia et memoria Dei accipitur, et af- fluentia verbi ministratur. Eccli. xxxix, fluentia verbi ministratur. Eccli. xxxix, et 9: Si Dominus magnus voluerit, spi- et 9: Si Dominus magnus voluerit, spi- ritu intelligentiæ replebit illum : et ipse ritu intelligentiæ replebit illum : et ipse tamquam imbres mittet eloquia sapien- tamquam imbres mittet eloquia sapien- tiæ suæ. Addo testimonium interpreta- tiæ suæ. Addo testimonium interpreta- tur ut scilicet quidquid dicit, ex Deo tur ut scilicet quidquid dicit, ex Deo testificetur. Psal. XCII, 5: Testimonia testificetur. Psal. XCII, 5: Testimonia tua credibilia facta sunt nimis. Hierony- tua credibilia facta sunt nimis. Hierony- mus « Addo, ipse est Ahias qui missus mus « Addo, ipse est Ahias qui missus « est ad Jeroboam, filium Nabaoth (III « est ad Jeroboam, filium Nabaoth (III << Reg. XII, 1 et seq.) sub quo altare << Reg. XII, 1 et seq.) sub quo altare «< dirutum est, et manus ejus aruit, quæ «< dirutum est, et manus ejus aruit, quæ « ad preces ejus restituta est. » « ad preces ejus restituta est. »

Addo. Addo.

8 8

« Iratus est Dominus.» Hic incipit pro- « Iratus est Dominus.» Hic incipit pro- phetia, et habet partes duas. Primo enim phetia, et habet partes duas. Primo enim facit comminationem conversionis ut facit comminationem conversionis ut removeatur obstaculum divinæ promis- removeatur obstaculum divinæ promis- sionis. Secundo, describit visionem ultio- sionis. Secundo, describit visionem ultio- nis, ibi, y. 7: « In die vigesima et quar- nis, ibi, y. 7: « In die vigesima et quar-

ta. » ta. »

In prima tria sunt, ira quam incurrit In prima tria sunt, ira quam incurrit non conversus, exhortatio ad conversio- non conversus, exhortatio ad conversio- et ostensio vindictæ in eos qui con- et ostensio vindictæ in eos qui con- verti noluerunt. verti noluerunt.

nem, nem,

« Iratus est Dominus, » hoc est, ad « Iratus est Dominus, » hoc est, ad modum irascentis punivit, « super pa- modum irascentis punivit, « super pa- tres vestros. » Super notat oppressio- tres vestros. » Super notat oppressio- nem, quia ira Dei oppressi sunt. « Ira- nem, quia ira Dei oppressi sunt. « Ira- cundia, » quod notat magnam iram se- cundia, » quod notat magnam iram se- vere vindicantem. Isa. LXIV, 5: Ecce tu vere vindicantem. Isa. LXIV, 5: Ecce tu iratus es, et peccavimus: in ipsis fuimus iratus es, et peccavimus: in ipsis fuimus semper. semper.

« Et dices ad eos. » Ezech. 11, 7: Lo- « Et dices ad eos. » Ezech. 11, 7: Lo- queris verba mea ad eos, si forte audiant, queris verba mea ad eos, si forte audiant, et quiescant. « Hæc dicit Dominus exer- et quiescant. « Hæc dicit Dominus exer- cituum » Hieronymus : « Sæpe in Aggæo cituum » Hieronymus : « Sæpe in Aggæo « et Zacharia iteratur iste sermo, ut sciant « et Zacharia iteratur iste sermo, ut sciant « quod non homo, sed Deus ista loqui- « quod non homo, sed Deus ista loqui- « tur.» Isa. 1, 20: Os Domini locutum est. « tur.» Isa. 1, 20: Os Domini locutum est. II ad Corinth. XIII, 3: An experimentum II ad Corinth. XIII, 3: An experimentum quæritis ejus, qui in me loquitur Chri- quæritis ejus, qui in me loquitur Chri- stus? II Regum, xxIII, 2: Spiritus Do- stus? II Regum, xxIII, 2: Spiritus Do- mini locutus est per me, et sermo ejus mini locutus est per me, et sermo ejus per linguam meam. « Convertimini ad per linguam meam. « Convertimini ad me, ait Dominus exercituum, » hoc est, me, ait Dominus exercituum, » hoc est, simul in toto, intus et extra vertimini, simul in toto, intus et extra vertimini, ac totos vos ad me diligendum conver- ac totos vos ad me diligendum conver- tite. Joel, 11, 12: Convertimini ad me tite. Joel, 11, 12: Convertimini ad me in toto corde vestro. «Et convertar, » in toto corde vestro. «Et convertar, » benedicendo scilicet, et protegendo, « ad facu benedicendo scilicet, et protegendo, « ad facu vos, dicit Dominus exercituum. » Isaiæ, vos, dicit Dominus exercituum. » Isaiæ, XLV, 22 Convertimini ad me, et salvi XLV, 22 Convertimini ad me, et salvi eritis omnes fines terræ. eritis omnes fines terræ.

Sed objicitur Homo enim non habet Sed objicitur Homo enim non habet unde convertatur, nisi a Deo accipiat. unde convertatur, nisi a Deo accipiat. Conversio enim Dei ad nos præcedit con- Conversio enim Dei ad nos præcedit con- versionem nostram ad Deum, et iste or- versionem nostram ad Deum, et iste or- dinat e converso. Thren. v, 21: Con- dinat e converso. Thren. v, 21: Con- verte nos, Domine, ad te, et convertemur. verte nos, Domine, ad te, et convertemur. Psal. LXXXIV, 5: Converte nos, Deus, sa- Psal. LXXXIV, 5: Converte nos, Deus, sa-

Conve Conve Deun Deun

tenus tenus hone hone

i i

IN CAP. I ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. I ZACHARIÆ ENARRATIO.

lutaris noster, et averte iram tuam a lutaris noster, et averte iram tuam a nobis. Ad hoc dicendum, quod est con- nobis. Ad hoc dicendum, quod est con- versio præparationis removens dissensum versio præparationis removens dissensum a gratia et obstaculum, et est conversio a gratia et obstaculum, et est conversio perfectionis per informationem volunta- perfectionis per informationem volunta- tis. In prima præcedit factum hominis. tis. In prima præcedit factum hominis. In secunda factum Dei. Baruch, iv, 28: In secunda factum Dei. Baruch, iv, 28: Sicut fuit sensus vester ut erraretis a Sicut fuit sensus vester ut erraretis a Deo, decies tantum iterum convertentes Deo, decies tantum iterum convertentes requiretis eum. requiretis eum.

523 523

XCIV, 8 Hodie si vocem ejus audieritis, XCIV, 8 Hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra. « Neque nolite obdurare corda vestra. « Neque attenderunt ad me, dicit Dominus, » ut attenderunt ad me, dicit Dominus, » ut saltem attentione cordis e proposito re- saltem attentione cordis e proposito re- dire disponerent. Prov. 1, 25: Despexi- dire disponerent. Prov. 1, 25: Despexi- stis omne consilium meum, et increpatio- stis omne consilium meum, et increpatio- nes meas neglexistis. nes meas neglexistis.

Et confirmat exhortationem per judi- Et confirmat exhortationem per judi- cium factum de peccatoribus: cium factum de peccatoribus:

« Patres vestri ubi sunt ? et prophetæ,› « Patres vestri ubi sunt ? et prophetæ,›

>>> >>>

Et subdit de revocatione ab imitatione supple, pseudo qui confortaverunt vos in Et subdit de revocatione ab imitatione supple, pseudo qui confortaverunt vos in malorum patrum, dicens: malorum patrum, dicens:

« Ne sitis sicut patres vestri, » mali « Ne sitis sicut patres vestri, » mali scilicet. Ezech. xvi, 3: Pater tuus Amor- scilicet. Ezech. xvi, 3: Pater tuus Amor- rhæus, et mater tua Cethæa. Joan. VIII, rhæus, et mater tua Cethæa. Joan. VIII, 44 Vos ex patre diabolo estis. « Ad 44 Vos ex patre diabolo estis. « Ad quos clamabant Prophetæ priores. » Cla- quos clamabant Prophetæ priores. » Cla- mor notat intensionem prædicationis et mor notat intensionem prædicationis et exhortationis. Psal. LXVIII, 4: Laboravi exhortationis. Psal. LXVIII, 4: Laboravi clamans, raucæ factæ sunt fauces meæ. clamans, raucæ factæ sunt fauces meæ. Isaiæ, LVIII, 1 Clama, ne cesses: quasi Isaiæ, LVIII, 1 Clama, ne cesses: quasi tuba exalta vocem tuam. Prophetæ dicit, tuba exalta vocem tuam. Prophetæ dicit, non Propheta, quia multos misit. Jerem. non Propheta, quia multos misit. Jerem. VII, 25 et 26 Misi ad vos omnes servos VII, 25 et 26 Misi ad vos omnes servos meos Prophetas per diem consurgens 'di- meos Prophetas per diem consurgens 'di- luculo, et mittens: et non audierunt me. luculo, et mittens: et non audierunt me. « Dicentes : Hæc dicit Dominus exerci- « Dicentes : Hæc dicit Dominus exerci- tuum, »ut propter reverentiam Domini tuum, »ut propter reverentiam Domini sermones acciperentur, cum tamen e sermones acciperentur, cum tamen e converso factum sit. Ezech. III, 7: Do- converso factum sit. Ezech. III, 7: Do- mus autem Israel nolunt audire te, quia mus autem Israel nolunt audire te, quia nolunt audire me. « Convertimini de nolunt audire me. « Convertimini de viis vestris malis. » Viæ dicuntur primi viis vestris malis. » Viæ dicuntur primi conceptus ad malum inclinantes. Prov. conceptus ad malum inclinantes. Prov. 1, 15: Fili mi, ne ambules cum eis, pro- 1, 15: Fili mi, ne ambules cum eis, pro- hibe pedem tuum a semitis eorum. « Et hibe pedem tuum a semitis eorum. « Et de cogitationibus veteris pessimis. » Co- de cogitationibus veteris pessimis. » Co- gitatio dicitur quasi coagitatio, quando gitatio dicitur quasi coagitatio, quando scilicet agitatur in corde quomodo ma- scilicet agitatur in corde quomodo ma- lum perpetretur, et hæ pessimæ sunt, lum perpetretur, et hæ pessimæ sunt, quando perficiuntur in opere. Isaiæ, LV, quando perficiuntur in opere. Isaiæ, LV, 7 Derelinquat impius viam suam, et 7 Derelinquat impius viam suam, et vir iniquus cogitationes suas. « Et non vir iniquus cogitationes suas. « Et non audierunt, » per devotionem scilicet, et audierunt, » per devotionem scilicet, et poenitentiam. Contra quod dicitur in Psal. poenitentiam. Contra quod dicitur in Psal.

malo. Et est sensus: Ubi sunt, hoc est, malo. Et est sensus: Ubi sunt, hoc est, in quanta miseria sunt, sicut Genes. III, in quanta miseria sunt, sicut Genes. III, 9 Adam, ubi es? Jerem. v, 31 : Pro- 9 Adam, ubi es? Jerem. v, 31 : Pro- phetæ prophetabant mendacium, et sa- phetæ prophetabant mendacium, et sa- cerdotes applaudebant manibus suis : et cerdotes applaudebant manibus suis : et populus meus dilexit talia. «< Numquid populus meus dilexit talia. «< Numquid in æternum vivent ? » Et est sensus : in æternum vivent ? » Et est sensus : Numquid vivent vita æterna? Quasi di- Numquid vivent vita æterna? Quasi di- cat Non, quin imo in æternum morien- cat Non, quin imo in æternum morien- tur, ita quod numquam permorientur. tur, ita quod numquam permorientur. Job, xx1, 32: Ipse ad sepulcra ducetur, Job, xx1, 32: Ipse ad sepulcra ducetur, et in congerie mortuorum vigilabit. et in congerie mortuorum vigilabit.

« Verumtamen verba mea, » quæ, sup- « Verumtamen verba mea, » quæ, sup- ple, dixi per Prophetas, quæ non audie- ple, dixi per Prophetas, quæ non audie- runt «et legitima mea, »hoc est, leges runt «et legitima mea, »hoc est, leges præceptorum meorum, quæ, supple, non præceptorum meorum, quæ, supple, non fecerunt. Isa. VIII, 16: Signa legem in dis- fecerunt. Isa. VIII, 16: Signa legem in dis- cipulis meis. Osee, VIII, 12: Scribam ei cipulis meis. Osee, VIII, 12: Scribam ei multiplices leges meas, quæ velut alienæ multiplices leges meas, quæ velut alienæ computatæ sunt. « Quæ, » scilicet verba computatæ sunt. « Quæ, » scilicet verba et legitima, « mandavi servis meis Pro- et legitima, « mandavi servis meis Pro- phetis, » in comminationibus scilicet phetis, » in comminationibus scilicet factis per eos. « Numquid non compre- factis per eos. « Numquid non compre- henderunt patres vestros,» in pœnis scili- henderunt patres vestros,» in pœnis scili- cet comminatis. Prov. v, 22: Iniquita- Poena agni- cet comminatis. Prov. v, 22: Iniquita- Poena agni- tes suæ capiunt impium, et funibus pec- sceleris. tes suæ capiunt impium, et funibus pec- sceleris. catorum suarum constringitur. « Et catorum suarum constringitur. « Et conversi sunt, » in pœnis scilicet quia conversi sunt, » in pœnis scilicet quia « oculos quos culpa clausit, poena aperit,» « oculos quos culpa clausit, poena aperit,» ut dicit Gregorius. Isa. xxvIII, 19: Et ut dicit Gregorius. Isa. xxvIII, 19: Et tantummodo sola vexatio intellectum tantummodo sola vexatio intellectum dabit auditui. « Et dixerunt, » gemen- dabit auditui. « Et dixerunt, » gemen-

1 Cf. Jerem. xxшt, 9 et seq. et Ezechiel. x111, 3 et seq. de pseudoprophetis. 1 Cf. Jerem. xxшt, 9 et seq. et Ezechiel. x111, 3 et seq. de pseudoprophetis.

tionem parit tionem parit

524 524

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tes scilicet in poenis : « Sicut cogitavit tes scilicet in poenis : « Sicut cogitavit Dominus exercituum facere nobis. » Dominus exercituum facere nobis. » Thren. II, 17 Fecit Dominus quæ cogi- Thren. II, 17 Fecit Dominus quæ cogi- tavit, complevit sermonem suum. Isa. tavit, complevit sermonem suum. Isa. XXXI, 2 Ipse sapiens adduxit malum, et XXXI, 2 Ipse sapiens adduxit malum, et verba sua non abstulit. « Secundum vias verba sua non abstulit. « Secundum vias nostras, » hoc est, secundum opera no- nostras, » hoc est, secundum opera no- stra mala. Proverb. 1, stra mala. Proverb. 1, 31 Comedunt 31 Comedunt igitur fructus viæ suæ, suisque consiliis igitur fructus viæ suæ, suisque consiliis saturabuntur. « Et secundum adinven- saturabuntur. « Et secundum adinven- tiones nostras fecit nobis. » Novos enim tiones nostras fecit nobis. » Novos enim modos peccatorum peccatis paternis ad- modos peccatorum peccatis paternis ad- jecerunt. Ad Roman. 1, 30 Inventores jecerunt. Ad Roman. 1, 30 Inventores malorum. Psal. XXVII, 4: Da illis se- malorum. Psal. XXVII, 4: Da illis se- cundum opera eorum, et secundum ne- cundum opera eorum, et secundum ne- quitiam adinventionum ipsorum. quitiam adinventionum ipsorum.

« In die vigesima et quarta. » Hic in- « In die vigesima et quarta. » Hic in- cipit revelatio visionis de ultione adver- cipit revelatio visionis de ultione adver- sus inimicos, et habet tres patres. In pri- sus inimicos, et habet tres patres. In pri- ma describit sub figura ultionem in ini- ma describit sub figura ultionem in ini- micos. In secunda, propitiationem ad micos. In secunda, propitiationem ad Sanctos, ibi, « Et respondit Angelus Sanctos, ibi, « Et respondit Angelus Domini, et dixit. » In tertia, modum, Domini, et dixit. » In tertia, modum, qualiter ultio fiet de inimicis, et conso- qualiter ultio fiet de inimicis, et conso- latio Sanctis, ibi, « Et levavi oculos latio Sanctis, ibi, « Et levavi oculos meos, et vidi. » meos, et vidi. »

Prima in duas dividitur, scilicet visio- Prima in duas dividitur, scilicet visio- nis figuram, et figuræ explanationem, ibi, nis figuram, et figuræ explanationem, ibi, « Et dixi Quid sunt. » « Et dixi Quid sunt. »

mebatur, et vult quod sit nomen mensis. mebatur, et vult quod sit nomen mensis. « In anno secundo Darii, » filii scilicet « In anno secundo Darii, » filii scilicet Hystaspis, « factum est verbum Domini Hystaspis, « factum est verbum Domini ad Zachariam filium Barachiæ, filii Ad- ad Zachariam filium Barachiæ, filii Ad- do, prophetam, dicens. » Hæc ante sæpe do, prophetam, dicens. » Hæc ante sæpe exposita sunt . exposita sunt .

« Vidi per noctem. » Hic incipit visio. « Vidi per noctem. » Hic incipit visio. Et quod dicit, Vidi, refertur ad intelle- Et quod dicit, Vidi, refertur ad intelle- ctum, cujus visio certa est rei comprehen- ctum, cujus visio certa est rei comprehen- sio. Quod dicit, Per noctem, dispositio- sio. Quod dicit, Per noctem, dispositio- nem dicit videntis, quando sensus ab nem dicit videntis, quando sensus ab exterioribus tumultibus clausi sunt. Job, exterioribus tumultibus clausi sunt. Job, XXXIII, 15 In visione nocturna, quando XXXIII, 15 In visione nocturna, quando irruit sopor super homines, et dormiunt irruit sopor super homines, et dormiunt in lectulo, tunc aperit aures virorum, et in lectulo, tunc aperit aures virorum, et erudiens eos instruit disciplina. Hiero- erudiens eos instruit disciplina. Hiero- nymus tamen noctem refert ad tribula- nymus tamen noctem refert ad tribula- tionem populi. Isa. xxi, 11: Custos, quid tionem populi. Isa. xxi, 11: Custos, quid de nocte ? custos, quid de nocte ? Intendit de nocte ? custos, quid de nocte ? Intendit enim quærere quantum de nocte tribula- enim quærere quantum de nocte tribula- tionis transierit. Daniel. VII, 2: Vide- tionis transierit. Daniel. VII, 2: Vide- bam in visione mea nocte. bam in visione mea nocte.

« Et ecce vir, » Angelus scilicet, in « Et ecce vir, » Angelus scilicet, in specie viri viriliter exercens vindictam, specie viri viriliter exercens vindictam, « ascendens, » proficiente scilicet virtute. « ascendens, » proficiente scilicet virtute. Psal. LXXXII, 6: Ascensiones in corde Psal. LXXXII, 6: Ascensiones in corde suo disposuit. « Super equum, » per suo disposuit. « Super equum, » per quem equitatus regni Medorum significa- quem equitatus regni Medorum significa- tur. Cyrum enim significat. « Ru- tur. Cyrum enim significat. « Ru-

Adhuc prima in duas in titulum vi- fum, » in testimonium scilicet sangui- Adhuc prima in duas in titulum vi- fum, » in testimonium scilicet sangui- sionis, et visionem. sionis, et visionem.

« In die vigesima et quarta : » qui « In die vigesima et quarta : » qui numerus (sicut dicit Hieronymus) ex tri- numerus (sicut dicit Hieronymus) ex tri- bus octonariis componitur, ut ternarius bus octonariis componitur, ut ternarius ad fidem Trinitatis referatur, octonarius ad fidem Trinitatis referatur, octonarius ad beatitudines, quæ Matth. v, 3-11, de- ad beatitudines, quæ Matth. v, 3-11, de- scribuntur. « Undecimi mensis, » qui apud scribuntur. « Undecimi mensis, » qui apud nos Februarius dicitur, « sabbato,» festo nos Februarius dicitur, « sabbato,» festo scilicet die in requie cordis. Glossa interli- scilicet die in requie cordis. Glossa interli- nearis, « tertio scilicet mense post octa- nearis, « tertio scilicet mense post octa- « vum in quo prima visio facta est. » « vum in quo prima visio facta est. » Sabbatum. Hieronymus in originali legit « Sabath,» Sabbatum. Hieronymus in originali legit « Sabath,»

et non sabbato. Et dicit quod Sabath in- et non sabbato. Et dicit quod Sabath in- terpretatur virga, et significat austeram terpretatur virga, et significat austeram correctionem, qua populus adhuc depri- correctionem, qua populus adhuc depri-

1 Cf. Enarrationem in ŷ. 1 hujus capitis. 1 Cf. Enarrationem in ŷ. 1 hujus capitis.

nis effundendi, quia Balthasar regem nis effundendi, quia Balthasar regem Chaldæorum interfecit 2. De quo equo Chaldæorum interfecit 2. De quo equo dicitur, Job, xxxix, 25 : Procul odoratur dicitur, Job, xxxix, 25 : Procul odoratur bellum, exhortationem ducum, et ulula- bellum, exhortationem ducum, et ulula- tum exercitus. Et est similitudo: quia tum exercitus. Et est similitudo: quia sicut equus per ascensorem dirigitur et sicut equus per ascensorem dirigitur et regitur, ita regnum per regem. « Et ip- regitur, ita regnum per regem. « Et ip- se, » scilicet, vir in equo, « stabat » re- se, » scilicet, vir in equo, « stabat » re- ctus per justitiam et virtutem. III Regum, ctus per justitiam et virtutem. III Regum, XVIII, 1 Vivit Dominus Deus Israel, in XVIII, 1 Vivit Dominus Deus Israel, in cujus conspectu sto. « Inter myrteta, » ut cujus conspectu sto. « Inter myrteta, » ut situ scilicet ostenderet, quoniam appro- situ scilicet ostenderet, quoniam appro- pinquabat afflictis per propitiationem. pinquabat afflictis per propitiationem. Myrtetum enim condensa plantatio myrti Myrtetum enim condensa plantatio myrti est, et significat Sanctos jam purgatos est, et significat Sanctos jam purgatos

2 Cf. Daniel. 2 Cf. Daniel.

v, 30. v, 30.

Te Te

Visio Visio

My My

pla pla

IN CAP. I ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. I ZACHARIÆ ENARRATIO.

redolentia devotionis in oratione, et vi- redolentia devotionis in oratione, et vi- rore virtutis in opere. Deuter. IV, 7: rore virtutis in opere. Deuter. IV, 7: Nec est alia natio tam grandis, quæ ha- Nec est alia natio tam grandis, quæ ha- beat deos appropinquantes sibi, sicut beat deos appropinquantes sibi, sicut Deus noster adest cunctis obsecrationibus Deus noster adest cunctis obsecrationibus nostris. « Quæ, » scilicet myrteta, « erant nostris. « Quæ, » scilicet myrteta, « erant in profundo,» in imo scilicet tribulatio- in profundo,» in imo scilicet tribulatio- nis et angustiæ. Psal. LXVIII, 3: Infixus nis et angustiæ. Psal. LXVIII, 3: Infixus sum in limo profundi, et non est sub- sum in limo profundi, et non est sub- stantia. Jonæ, II, 7: Ad extrema mon- stantia. Jonæ, II, 7: Ad extrema mon- tium descendi, terræ vectes concluserunt tium descendi, terræ vectes concluserunt me. Unde Septuaginta habent, « Inter me. Unde Septuaginta habent, « Inter montes umbrosos. >> montes umbrosos. >>

« Et post eum, » scilicet virum in equo « Et post eum, » scilicet virum in equo rufo sedentem, « equi rufi, varii, et albi. » rufo sedentem, « equi rufi, varii, et albi. » Hieronymus : « Quidam ordine mutato Hieronymus : « Quidam ordine mutato « per albos equos significant Persas et « per albos equos significant Persas et « Medos, sub quibus captivitas dimissa, « Medos, sub quibus captivitas dimissa, « et templum instauratum est: per va- « et templum instauratum est: per va- «rios, Macedones, quorum quidam ami- «rios, Macedones, quorum quidam ami- «´ci, alii persecutores fuerint : per rufos, «´ci, alii persecutores fuerint : per rufos, « Romanos sanguine cruentos, qui popu- « Romanos sanguine cruentos, qui popu- << lum occiderunt et templum subverte- << lum occiderunt et templum subverte- « runt. Alii sequentes ordinem litteræ, « runt. Alii sequentes ordinem litteræ, «< virum qui ascendit super equum ru- «< virum qui ascendit super equum ru- «<fum et cæteros qui sequuntur, quatuor «<fum et cæteros qui sequuntur, quatuor « regna interpretantur, scilicet Assyrio- « regna interpretantur, scilicet Assyrio- « rum, Chaldæorum, Medorum, et Per- « rum, Chaldæorum, Medorum, et Per- « sarum. Primum et secundum dicunt « sarum. Primum et secundum dicunt « sanguinarium, Assyrios scilicet et Chal- « sanguinarium, Assyrios scilicet et Chal- « dæos, quorum primi decem tribus sub « dæos, quorum primi decem tribus sub « Salmanasar duxere captivas: secundi, « Salmanasar duxere captivas: secundi, « Judam et Benjamin, incensa Jerusalem « Judam et Benjamin, incensa Jerusalem « et templo subverso. Apocal. vi, 4 : « et templo subverso. Apocal. vi, 4 : « Exivit alius equus rufus, et qui sede- « Exivit alius equus rufus, et qui sede- « bat super illum, datum est ei ut sume- « bat super illum, datum est ei ut sume- «<ret pacem de terra, et ut invicem se in- «<ret pacem de terra, et ut invicem se in- terficiant, et datus est ei gladius mag- terficiant, et datus est ei gladius mag- «nus. Tertios et quartos, varios et albos, «nus. Tertios et quartos, varios et albos, << Medos et Persas interpretantur, quo- << Medos et Persas interpretantur, quo- << rum alii clementes ut Cyrus et Darius, << rum alii clementes ut Cyrus et Darius, « filius Hystaspis, et Assuerus quem « filius Hystaspis, et Assuerus quem «< Græci Artaxerxem vocant: alii crude- «< Græci Artaxerxem vocant: alii crude- « les, ut Cambyses et cæteri.» Melius ta- « les, ut Cambyses et cæteri.» Melius ta- men exponitur hoc mystice, ut per as- men exponitur hoc mystice, ut per as- cendentem super equum rufum, Dominus cendentem super equum rufum, Dominus

« «

1 Vulgata habet, Deuter. xxxII, 8: Quando di- 1 Vulgata habet, Deuter. xxxII, 8: Quando di- videbat Altissimus gentes : quando separabat videbat Altissimus gentes : quando separabat

525 525

noster Jesus Christus intelligatur, qui noster Jesus Christus intelligatur, qui rufus est in passione et rector Ecclesiæ. rufus est in passione et rector Ecclesiæ. Isa. LXIII, 2 Quare ergo rubrum est in- Isa. LXIII, 2 Quare ergo rubrum est in- dumentum tuum ? Rufi, sequentes mar- dumentum tuum ? Rufi, sequentes mar- tyres: varii, confessores, varietate vir- tyres: varii, confessores, varietate vir- tutum depicti albi, innocentes et virgi- tutum depicti albi, innocentes et virgi- nes et religiosi. De rufis dicitur, Apo- nes et religiosi. De rufis dicitur, Apo- cal. VI, 14, et xx, 14, quod laverunt cal. VI, 14, et xx, 14, quod laverunt stolas suas in sanguine Agni. De variis, in stolas suas in sanguine Agni. De variis, in Psal. XLIV, 10 Adstitit regina a dextris Psal. XLIV, 10 Adstitit regina a dextris tuis, in vestitu deaurato, circumdata tuis, in vestitu deaurato, circumdata varietate. De albis, Apocal. III, 5 : Qui varietate. De albis, Apocal. III, 5 : Qui vicerit, sic vestietur vestimentis albis. vicerit, sic vestietur vestimentis albis. Eccle. Ix, 8 Omni tempore sint vesti- Eccle. Ix, 8 Omni tempore sint vesti- menta tua candida. menta tua candida.

Et subdit de explanatione : Et subdit de explanatione :

« Et dixi Quid sunt isti, domine « Et dixi Quid sunt isti, domine mi? » Angelum vocat dominum, quia mi? » Angelum vocat dominum, quia potestate divina regere videbatur. « Et potestate divina regere videbatur. « Et dixit ad me Angelus, » qui forte in spe- dixit ad me Angelus, » qui forte in spe- cie corporali loquebatur, « qui loqueba- cie corporali loquebatur, « qui loqueba- tur in me. » Accusativi casus, hoc est, tur in me. » Accusativi casus, hoc est, locutione in me tendente, ut scilicet in- locutione in me tendente, ut scilicet in- telligerem. Psal. LXXXIV, 9: Audiam telligerem. Psal. LXXXIV, 9: Audiam quid loquatur in me Dominus Deus. quid loquatur in me Dominus Deus. «< Ego ostendam tibi quid sint hæc, » hoc «< Ego ostendam tibi quid sint hæc, » hoc est, quid ista significant. Simile, Daniel. est, quid ista significant. Simile, Daniel. VIII, 16 Gabriel, fac intelligere istum VIII, 16 Gabriel, fac intelligere istum

visionem. visionem.

« Et respondit vir, » Angelus sci- « Et respondit vir, » Angelus sci- licet, « qui stabat inter myrteta, » qui licet, « qui stabat inter myrteta, » qui principalior videbatur, « et dixit, « sup- principalior videbatur, « et dixit, « sup- ple, Angelo qui mihi loquebatur, secun- ple, Angelo qui mihi loquebatur, secun- dum quod superior Angelus illuminat dum quod superior Angelus illuminat inferiorem: «Isti sunt, » supple, qui præ- inferiorem: «Isti sunt, » supple, qui præ- sunt regnis quatuor, « quos misit Domi- sunt regnis quatuor, « quos misit Domi- nus, » ut mundi gubernator, « ut peram- nus, » ut mundi gubernator, « ut peram- bularent terram, » ut scilicet unumquod- bularent terram, » ut scilicet unumquod- que regnum voluntatem Domini suo que regnum voluntatem Domini suo tempore ad dispositionem Angeli qui sibi tempore ad dispositionem Angeli qui sibi præest, perficiat. Eccli. xvi, 14 et seq. : præest, perficiat. Eccli. xvi, 14 et seq. : In unamquamque gentem præposuit re- In unamquamque gentem præposuit re-

filios Adam, constituit terminos populorum juxta filios Adam, constituit terminos populorum juxta numerum filiorum Israel. numerum filiorum Israel.

10 10

ministerio ministerio

526 526

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD, D. ALB. MAG. ORD. PRÆD,

ctorem: et pars Dei, Israel facta est ma- ctorem: et pars Dei, Israel facta est ma-

nifesta. Et omnia opera illorum velut nifesta. Et omnia opera illorum velut Angelorum sol in conspectu Dei. Et sicut est in bo- Angelorum sol in conspectu Dei. Et sicut est in bo- mundus dis- nis Angelis, ita est in malis ad exerci- mundus dis- nis Angelis, ita est in malis ad exerci- ponitur. tium ordinatis. Unde Job, 1, 7, dixit ponitur. tium ordinatis. Unde Job, 1, 7, dixit Satan cum redderet rationem de potesta- Satan cum redderet rationem de potesta- te accepta Circuivi terram, et peram- te accepta Circuivi terram, et peram- bulavi eam. bulavi eam.

11 11

« Et responderunt, » rufi scilicet, « Et responderunt, » rufi scilicet, varii, et albi, « Angelo Domini, qui varii, et albi, « Angelo Domini, qui stabat inter myrteta, » qui, supple, stabat inter myrteta, » qui, supple, princeps et principalis esse videbatur, princeps et principalis esse videbatur, « et dixerunt, » rationem reddentes de « et dixerunt, » rationem reddentes de officiis suis : « Perambulavimus terram, » officiis suis : « Perambulavimus terram, » omnia scilicet ad ordinem justitiæ Dei omnia scilicet ad ordinem justitiæ Dei disponentes. Et hoc est quod sequitur : disponentes. Et hoc est quod sequitur : «Et ecce omnis terra, » videlicet unius- «Et ecce omnis terra, » videlicet unius- cujusque regni non simul, sed successive, cujusque regni non simul, sed successive, « habitatur » per cultum, «et quiescit » « habitatur » per cultum, «et quiescit » in fructu bonorum suorum. Hæc quæ di- in fructu bonorum suorum. Hæc quæ di- cta sunt confirmantur. III Reg. xx, cta sunt confirmantur. III Reg. xx, 19 Vidi Dominum sedentem super so- 19 Vidi Dominum sedentem super so- lium suum, lium suum, et omnem exercitum cœli et omnem exercitum cœli assidentem ei a dextris et a sinistris. assidentem ei a dextris et a sinistris. Job, 1, 6 Cum venissent filii Dei ut Job, 1, 6 Cum venissent filii Dei ut assisterent coram Domino, affuit inter assisterent coram Domino, affuit inter eos etiam Satan: sicut et III Reg. xx, eos etiam Satan: sicut et III Reg. xx, 22, affuit spiritus mendax. Dan. vii, 10: 22, affuit spiritus mendax. Dan. vii, 10: Millia millium ministrabant ei, et de- Millia millium ministrabant ei, et de- cies millies centena millia assistebant ei. cies millies centena millia assistebant ei. Job, xxv, 2 et 3 : Potestas et terror apud Job, xxv, 2 et 3 : Potestas et terror apud eum est, qui facit concordiam in subli- eum est, qui facit concordiam in subli- mibus suis. Numquid est numerus mili- mibus suis. Numquid est numerus mili- tum ejus? et super quem non surgit lu- tum ejus? et super quem non surgit lu- men illius? Ad Hebr. 1, 14: Omnes sunt men illius? Ad Hebr. 1, 14: Omnes sunt administratorii spiritus in ministerium administratorii spiritus in ministerium missi. Job, xxxvIII, 33: Numquid nosti missi. Job, xxxvIII, 33: Numquid nosti ordinem cæli, et pones rationem ejus in ordinem cæli, et pones rationem ejus in terra? Deuter. xxxII, 8, secundum Sep- terra? Deuter. xxxII, 8, secundum Sep- tuaginta: Statuit terminos populorum, tuaginta: Statuit terminos populorum, juxta numerum Angelorum Dei. juxta numerum Angelorum Dei.

Ex omnibus his accipitur, quod dispo- Ex omnibus his accipitur, quod dispo- sitio Dei in terra et in hominibus dispo- sitio Dei in terra et in hominibus dispo- nitur per Angelos, et quod assistunt co- nitur per Angelos, et quod assistunt co- ram Domino, de officiis suis rationem ram Domino, de officiis suis rationem

Apocal. xxII, 11: Qui in sordibus est, sordes- Apocal. xxII, 11: Qui in sordibus est, sordes-

Mo' Mo'

ot n ot n

reddentes. Sed, sicut super Danielem no- Dew reddentes. Sed, sicut super Danielem no- Dew tatum est, Deus Angelo loquitur per il- t... tatum est, Deus Angelo loquitur per il- t... luminationem, quæ dicitur theoria vel luminationem, quæ dicitur theoria vel theophania: theoria quando est contem- theophania: theoria quando est contem- platio simplex secundum cursum naturæ platio simplex secundum cursum naturæ vel jura hominum, inferiora disponens. vel jura hominum, inferiora disponens. Theophania autem lumen divinum dici- Theophania autem lumen divinum dici- tur, in quo cognoscitur qualiter ad super- tur, in quo cognoscitur qualiter ad super- naturalia et super consueta in hominibus, naturalia et super consueta in hominibus, inferiora ad voluntatem et ordinationem inferiora ad voluntatem et ordinationem

Λ Λ

quon quon

qua qua

Dei disponuntur. Hoc igitur modo loqui- Dei disponuntur. Hoc igitur modo loqui- tur eis Deus, ipsi autem Angeli Deo, tur eis Deus, ipsi autem Angeli Deo, quando inferiora disposita et quasi in vi- quando inferiora disposita et quasi in vi- sione vespertina ordinata referunt ad lu- sione vespertina ordinata referunt ad lu- cem sapientiæ divinæ quasi ad visionem cem sapientiæ divinæ quasi ad visionem matutinam ut ostendatur quod in in- matutinam ut ostendatur quod in in- ferioribus nihil discors est sapientiæ di- ferioribus nihil discors est sapientiæ di- vinæ, quæ omnia præ ordinat vel ad me- vinæ, quæ omnia præ ordinat vel ad me- rita justorum vel præmia, vel ad purga- rita justorum vel præmia, vel ad purga- tiones purgandorum, vel ad vindictaş tiones purgandorum, vel ad vindictaş malefactorum, vel ut sordescant hi qui in malefactorum, vel ut sordescant hi qui in sordibus sunt, ut dicitur, Apoc. XXII, 11 ‘. sordibus sunt, ut dicitur, Apoc. XXII, 11 ‘. Angelus autem ad Angelum loquitur, Angelus autem ad Angelum loquitur, superior quidem ad inferiorem per com- superior quidem ad inferiorem per com- municationem illuminationis, inferior ve- municationem illuminationis, inferior ve- ro ad superiorem per relationem mini- ro ad superiorem per relationem mini- sterii sui ad claritatem illuminationis ac- sterii sui ad claritatem illuminationis ac- ceptæ, sicut refertur exemplum ad exem- ceptæ, sicut refertur exemplum ad exem- plar, et artificiatum ad artis rationem. plar, et artificiatum ad artis rationem. Par autem pari loquitur dupliciter, scili- Par autem pari loquitur dupliciter, scili- cet per ostensionem illuminationis ac- cet per ostensionem illuminationis ac- ceptæ, et per declarationem ministerii ceptæ, et per declarationem ministerii perfecti, secundum illuminationem. An- Al perfecti, secundum illuminationem. An- Al gelus autem animæ loquitur dupliciter: gelus autem animæ loquitur dupliciter: si enim loquitur ad sensum vel ad ima- si enim loquitur ad sensum vel ad ima- ginationem, tunc loquitur per speciem ginationem, tunc loquitur per speciem corpoream assumptam : si loquitur ad corpoream assumptam : si loquitur ad intellectum, tunc loquitur per acceptæ intellectum, tunc loquitur per acceptæ illuminationis a Deo influentiam. Talis illuminationis a Deo influentiam. Talis enim ordo in luminibus spiritualibus et enim ordo in luminibus spiritualibus et in corporalibus est, quod superiora su- in corporalibus est, quod superiora su- perinfluunt inferioribus, et non e con- perinfluunt inferioribus, et non e con- verso et inferiora conjunguntur et ap- verso et inferiora conjunguntur et ap- plicantur superioribus ut formalibus, et plicantur superioribus ut formalibus, et non e converso. Unde omnes planetæ non e converso. Unde omnes planetæ applicantur Saturno, et Saturnus nulli, applicantur Saturno, et Saturnus nulli, ut dicit Astronomus. Discordia quæ est ut dicit Astronomus. Discordia quæ est

cat adhuc. cat adhuc.

que que

an an

" "

IN CAP. 1 ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. 1 ZACHARIÆ ENARRATIO.

inter eos, dissimilitudo administrationis inter eos, dissimilitudo administrationis est ad finem disposita a Deo, et reductio est ad finem disposita a Deo, et reductio ad concordiam nihil aliud est quam ad concordiam nihil aliud est quam ostensio finalis dispositionis. ostensio finalis dispositionis.

« Et respondit Angelus Domini. » Hic « Et respondit Angelus Domini. » Hic ponitur oratio Angeli in persona sancto- ponitur oratio Angeli in persona sancto- rum, et ponuntur hic tria, scilicet oratio rum, et ponuntur hic tria, scilicet oratio Angeli, responsio de consolatione Do- Angeli, responsio de consolatione Do- mini, et enuntiatio facta ad populum. mini, et enuntiatio facta ad populum.

« Et respondit Angelus Domini. » Is- « Et respondit Angelus Domini. » Is- te Angelus fuit (ut dicunt Hebræi) Mi- te Angelus fuit (ut dicunt Hebræi) Mi- chael, qui præfuit synagogæ. Respondit chael, qui præfuit synagogæ. Respondit autem occasionem accipiens ex verbis autem occasionem accipiens ex verbis aliorum Angelorum provincialium, quia aliorum Angelorum provincialium, quia omnis terra habitatur et quiescit, quod et omnis terra habitatur et quiescit, quod et Judæorum terra deberet habitari et Judæorum terra deberet habitari et quiescere. « Et dixit: Domine exerci- quiescere. « Et dixit: Domine exerci- tuum, »Angelorum scilicet, et dæmo- tuum, »Angelorum scilicet, et dæmo- num, et hominum, « usquequo tu non num, et hominum, « usquequo tu non misereberis Jerusalem ? » ut scilicet misereberis Jerusalem ? » ut scilicet reædificetur. Ex quo enim tota terra ha- reædificetur. Ex quo enim tota terra ha- bitatur et quiescit, et solus populus tuus bitatur et quiescit, et solus populus tuus affligitur, misereri deberes. Psal. Lxxvi, affligitur, misereri deberes. Psal. Lxxvi, 10 Aut continebit in ira misericordias 10 Aut continebit in ira misericordias suas ? Habacuc, III, 2: Cum iratus fue- suas ? Habacuc, III, 2: Cum iratus fue- ris, misericordiæ recordaberis. « Et ur- ris, misericordiæ recordaberis. « Et ur- bium Juda, quibus iratus es ? » Quia bium Juda, quibus iratus es ? » Quia omnes urbes Juda, hoc est, duarum tri- omnes urbes Juda, hoc est, duarum tri- buum destructæ erant. Isa. xxxvi, 1: buum destructæ erant. Isa. xxxvi, 1: Ascendit Sennacherib, rex Assyriorum, Ascendit Sennacherib, rex Assyriorum, super omnes civitates Juda munitas, et super omnes civitates Juda munitas, et cepit eas. Ira autem Domini ad pœnam cepit eas. Ira autem Domini ad pœnam refertur. refertur.

Et subjungit petitionis rationem, et Et subjungit petitionis rationem, et meo judicio debet legi interrogative : meo judicio debet legi interrogative : «< Iste jam septuagesimus annus est ? » «< Iste jam septuagesimus annus est ? » supple, tuæ promissionis, quam fecisti supple, tuæ promissionis, quam fecisti per Jeremiam, in cap. xxix, 10. Quasi per Jeremiam, in cap. xxix, 10. Quasi dicat: Non est, imo est centesimus septi- dicat: Non est, imo est centesimus septi- mus : quia sexagesimo septimo anno mus : quia sexagesimo septimo anno data est licentia redeundi primo anno data est licentia redeundi primo anno Cyri, et postea ad hunc annum secundum Cyri, et postea ad hunc annum secundum Darii scilicet, fluxerunt anni qui cum Darii scilicet, fluxerunt anni qui cum aliis sexaginta septem, centum et sep- aliis sexaginta septem, centum et sep- tem faciunt. Et est sensus, ac si dicat: tem faciunt. Et est sensus, ac si dicat: Moveat pietatem tuam, quod triginta Moveat pietatem tuam, quod triginta septem annis ultra promissionem a te septem annis ultra promissionem a te

527 527

factam in captivitate remanserunt. Alii factam in captivitate remanserunt. Alii quidam dicunt, quod remissive legatur quidam dicunt, quod remissive legatur littera, et quod intelligitur de annis de- littera, et quod intelligitur de annis de- solationis templi, non de annis captivita- solationis templi, non de annis captivita- tis. Dicit autem Hieronymus, quod pri- tis. Dicit autem Hieronymus, quod pri- mus annus Cyri fuit quadragesimus annus mus annus Cyri fuit quadragesimus annus desolationis templi. Inter Cyrum autem desolationis templi. Inter Cyrum autem et secundum annum Darii, filii Hystaspis, et secundum annum Darii, filii Hystaspis, fluxerunt anni sedecim, et ita anni desola- fluxerunt anni sedecim, et ita anni desola- tionis in illo tempore fucrunt septuaginta tionis in illo tempore fucrunt septuaginta anni. Primam tamen expositionem magis anni. Primam tamen expositionem magis videtur approbare Hieronymus. videtur approbare Hieronymus.

« Et respondit Dominus Angelo qui « Et respondit Dominus Angelo qui loquebatur in me, » accusativi casus, loquebatur in me, » accusativi casus, hoc est, locutione tendente in me. Osee, hoc est, locutione tendente in me. Osee, II, 14 Loquar ad cor ejus. Isa. XL, II, 14 Loquar ad cor ejus. Isa. XL, 2: Loquimini ad cor Jerusalem. « Ver- 2: Loquimini ad cor Jerusalem. « Ver- ba bona, » per se scilicet, et ad se bona ba bona, » per se scilicet, et ad se bona conferentia, « verba consolatoria, » de conferentia, « verba consolatoria, » de scilicet mali contristantis amotione. Isa. scilicet mali contristantis amotione. Isa. XL, 1: Consolamini, consolamini, po- XL, 1: Consolamini, consolamini, po- pule meus, dicit Deus vester. pule meus, dicit Deus vester.

13 13

14 14

« Et dixit ad me Angelus, qui loque- « Et dixit ad me Angelus, qui loque- batur in me, » illuminatus scilicet ab batur in me, » illuminatus scilicet ab Angelo cui loquebatur Dominus : « Cla- Angelo cui loquebatur Dominus : « Cla- ma, dicens. » Clamor notat intensionem ma, dicens. » Clamor notat intensionem desiderii ad impletionem dicti. Isa. XL, 6: desiderii ad impletionem dicti. Isa. XL, 6: Vox dicentis: Clama. « Hæc dicit Domi- Vox dicentis: Clama. « Hæc dicit Domi- nus exercituum, » qui scire potest, et nus exercituum, » qui scire potest, et exsecutioni mandat per ministros. « Ze- exsecutioni mandat per ministros. « Ze- latus sum Jerusalem, » populum scilicet, latus sum Jerusalem, » populum scilicet, « et Sion, » regnum scilicet, « zelo ma- « et Sion, » regnum scilicet, « zelo ma- gno.» Beda «Zelus est amor cum ira et Zelus. Deus gno.» Beda «Zelus est amor cum ira et Zelus. Deus « indignatione contrarii, quo quis quæ- « indignatione contrarii, quo quis quæ- « libet mala videns, corrigit si potest : si « libet mala videns, corrigit si potest : si « non potest, tolerat et gemit. » Et sic « non potest, tolerat et gemit. » Et sic Dominus amavit populum, ut corrigeret Dominus amavit populum, ut corrigeret in eo delicta. Joel, 11, 18: Zelatus est in eo delicta. Joel, 11, 18: Zelatus est Dominus terram suam, et pepercit popu- Dominus terram suam, et pepercit popu- lo suo. Psal. LXVIII, 10: Zelus domus lo suo. Psal. LXVIII, 10: Zelus domus tuæ comedit me. Econtra de obstinatis tuæ comedit me. Econtra de obstinatis dicitur, Ezech. xvi, 42: Auferetur zelus dicitur, Ezech. xvi, 42: Auferetur zelus

meus a te. meus a te.

zelotes. zelotes.

15 15

528 528

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Et,» ideo, supple, quia zelatus sum « Et,» ideo, supple, quia zelatus sum Jerusalem, « ira magna ego irascor su- Jerusalem, « ira magna ego irascor su- Ira magna. per gentes opulentas. » Ira magna dici- Ira magna. per gentes opulentas. » Ira magna dici- tur quæ desævit usque ad destructionem tur quæ desævit usque ad destructionem corporis et animæ, quod patientur hi corporis et animæ, quod patientur hi qui persequuntur Sanctos. Jerem. 11, 3 : qui persequuntur Sanctos. Jerem. 11, 3 : Sanctus Israel Domino, primitiæ fru- Sanctus Israel Domino, primitiæ fru- gum ejus omnes, qui devorant eum, gum ejus omnes, qui devorant eum, delinquunt mala venient super eos, di-- delinquunt mala venient super eos, di-- cit Dominus. Gentes opulentæ dicuntur, cit Dominus. Gentes opulentæ dicuntur, quia de facultatibus Sanctorum repleve- quia de facultatibus Sanctorum repleve- runt marsupia sua. Jerem. LI, 34: Ab- runt marsupia sua. Jerem. LI, 34: Ab- sorbuit me quasi draco, replevit ventrem sorbuit me quasi draco, replevit ventrem suum teneritudine mea. Job, xx, 15: suum teneritudine mea. Job, xx, 15: Divitias quas devoravit, evomet, de ven- Divitias quas devoravit, evomet, de ven- tre illius extrahet eas Deus. tre illius extrahet eas Deus.

divina divina

abutitur. abutitur.

Et subjungit causam : Et subjungit causam :

« Quia ego iratus sum parum, » sup- « Quia ego iratus sum parum, » sup- ple, usque ad peccati purgationem. Isa. ple, usque ad peccati purgationem. Isa. LIV, 8 In momento indignationis abs- LIV, 8 In momento indignationis abs- Tyrannus condi faciem meam parumper a te. « Ip- Tyrannus condi faciem meam parumper a te. « Ip- potestate si vero, » supple, in malignitate suæ potestate si vero, » supple, in malignitate suæ voluntatis, « adjuverunt in malum, » voluntatis, « adjuverunt in malum, » plus inferendo scilicet ex malitia volun- plus inferendo scilicet ex malitia volun- tatis quam concessum sit eis ex ordina- tatis quam concessum sit eis ex ordina- tione justæ potestatis. Isa. x, 5: Væ As- tione justæ potestatis. Isa. x, 5: Væ As- sur! Virga furoris mei et baculus ipse est: sur! Virga furoris mei et baculus ipse est: in manu eorum indignatio mea. Et in manu eorum indignatio mea. Et post pauca, . 7: Ipse autem non sic ar- post pauca, . 7: Ipse autem non sic ar- bitrabitur, et cor ejus non ita existima- bitrabitur, et cor ejus non ita existima- bit sed ad conterendum erit cor ejus, bit sed ad conterendum erit cor ejus, et ad internecionem gentium non pauca- et ad internecionem gentium non pauca-

16 16

: :

rum. rum.

« Propterea hæc dicit Dominus : » « Propterea hæc dicit Dominus : » quia scilicet ita malitiose fecerunt inimici quia scilicet ita malitiose fecerunt inimici super sanctos. « Revertar, » ab ira mea, super sanctos. « Revertar, » ab ira mea, «< ad Jerusalem in misericordiis. » Isa. «< ad Jerusalem in misericordiis. » Isa. LIV, 8: In momento indignationis abs- LIV, 8: In momento indignationis abs- condi faciem meam parumper a te, et in condi faciem meam parumper a te, et in misericordia sempiterna misertus sum misericordia sempiterna misertus sum tui. Jerem. xxx1, 20: Adhuc recordabor tui. Jerem. xxx1, 20: Adhuc recordabor ejus. Idcirco conturbata sunt viscera mea ejus. Idcirco conturbata sunt viscera mea super eum miserans miserabor ejus. Et super eum miserans miserabor ejus. Et dicit in quibus est illa misericordia : dicit in quibus est illa misericordia : « Et domus mea ædificabitur in ea, » « Et domus mea ædificabitur in ea, » templum scilicet. Sicut enim ince- templum scilicet. Sicut enim ince- pit destructio a templo, ita incipere de- pit destructio a templo, ita incipere de-

buit reædificatio. Ezech. 1x, 6: A san- buit reædificatio. Ezech. 1x, 6: A san- ctuario meo incipite, dictum est Angelis ctuario meo incipite, dictum est Angelis percutientibus. Propterea opus Domini percutientibus. Propterea opus Domini debet esse primum, nostrum autem se- debet esse primum, nostrum autem se- cundum. III Reg. xvi, 13: Verumtamen cundum. III Reg. xvi, 13: Verumtamen mihi primum fac de ipsa farinula sub- mihi primum fac de ipsa farinula sub- cinericium panem parvulum, et affer ad cinericium panem parvulum, et affer ad me tibi autem et filio tuo facies postea. me tibi autem et filio tuo facies postea. « Ait Dominus exercituum. » Confirma- « Ait Dominus exercituum. » Confirma- tio sermonis est. « Et perpendiculum tio sermonis est. « Et perpendiculum extendetur super Jerusalem, » supple, extendetur super Jerusalem, » supple, ædificandam quod significat Ecclesiæ ædificandam quod significat Ecclesiæ ædificium, maxime in Ecclesiis collegia- ædificium, maxime in Ecclesiis collegia- tis. Psal. L, 20 Benigne fac, Domine, tis. Psal. L, 20 Benigne fac, Domine, in bona voluntate tua Sion: ut ædifi- in bona voluntate tua Sion: ut ædifi- centur muri Jerusalem. centur muri Jerusalem.

« Adhuc clama, dicens, » de consola- « Adhuc clama, dicens, » de consola- tione scilicet derivanda in totam ter- tione scilicet derivanda in totam ter- ram «Hæc dicit Dominus exercituum. » ram «Hæc dicit Dominus exercituum. » Confirmatio sermonis est. « Adhuc af- Confirmatio sermonis est. « Adhuc af- fluent civitates meæ, » Sanctorum scilicet fluent civitates meæ, » Sanctorum scilicet congregationes, « bonis, » spiritualibus congregationes, « bonis, » spiritualibus scilicet, et temporalibus. Jerem. xxxi, 23 scilicet, et temporalibus. Jerem. xxxi, 23 et seq. Adhuc dicent verbum istud in et seq. Adhuc dicent verbum istud in terra Juda, et in urbibus ejus, cum con- terra Juda, et in urbibus ejus, cum con- vertero captivitatem eorum: Benedicat vertero captivitatem eorum: Benedicat tibi Dominus, pulchritudo justitiæ, mons tibi Dominus, pulchritudo justitiæ, mons sanctus et habitabunt in eo Judas et sanctus et habitabunt in eo Judas et omnes civitates ejus simul, agricolæ et omnes civitates ejus simul, agricolæ et minantes greges. Quia inebriavi animam minantes greges. Quia inebriavi animam lassam, et omnem animam esurientem lassam, et omnem animam esurientem saturavi. Et consolabitur adhuc Do- saturavi. Et consolabitur adhuc Do- minus Sion, » etiam post captivitatem, minus Sion, » etiam post captivitatem, « et eliget adhuc Jerusalem, » electione « et eliget adhuc Jerusalem, » electione scilicet finali: non enim in æternum ab- scilicet finali: non enim in æternum ab- jecit, sed multos vocavit. Isaiæ, LI, 3 : jecit, sed multos vocavit. Isaiæ, LI, 3 : Consolabitur Dominus Sion, et consola- Consolabitur Dominus Sion, et consola- bitur omnes ruinas ejus et ponet deser- bitur omnes ruinas ejus et ponet deser- tum ejus quasi delicias, et solitudinem tum ejus quasi delicias, et solitudinem ejus quasi hortum Domini. Gaudium ejus quasi hortum Domini. Gaudium et lætitia invenietur in ea, gratiarum ac- et lætitia invenietur in ea, gratiarum ac- tio et vox laudis. tio et vox laudis.

« Et levavi oculos meos. » Tangitur « Et levavi oculos meos. » Tangitur hic qualiter exsecutioni mandabuntur : hic qualiter exsecutioni mandabuntur : et primo ostendit inimicorum potentiam, et primo ostendit inimicorum potentiam,

17 17

18 18

iculi, iculi,

IN CAP. I ZACHARIÆ ENARRATIO. IN CAP. I ZACHARIÆ ENARRATIO.

529 529

secundo, contritionėm, ibi, « Et ostendit natas, » et inducit versum Lucani : secundo, contritionėm, ibi, « Et ostendit natas, » et inducit versum Lucani : mihi Dominus quatuor fabros. » mihi Dominus quatuor fabros. »

Prima adhuc duo habet: visionem Prima adhuc duo habet: visionem scilicet, et explanationem. scilicet, et explanationem.

« Et levavi oculos meos. » Licet unus « Et levavi oculos meos. » Licet unus sit intellectus animæ, tamen duos habet sit intellectus animæ, tamen duos habet duo oculos theoriæ scilicet, et theophaniæ. duo oculos theoriæ scilicet, et theophaniæ. Theoria est in contemplatione divinorum Theoria est in contemplatione divinorum in lumine virtutis et gratiæ. Theophania in lumine virtutis et gratiæ. Theophania est contemplatio divinorum, quæ similli- est contemplatio divinorum, quæ similli- ma est lumini gloriæ. Augustinus : « Fi- ma est lumini gloriæ. Augustinus : « Fi- « des oculos aperit, spes erigit, charitas « des oculos aperit, spes erigit, charitas « figit. » Oculus levatur plus et plus « figit. » Oculus levatur plus et plus quando intellectus ad fidem convertitur, quando intellectus ad fidem convertitur, quæ per speculum et ænigma contempla- quæ per speculum et ænigma contempla- tur. I ad Corinth. XII, 12 : Videmus tur. I ad Corinth. XII, 12 : Videmus nunc per speculum in ænigmate. Fides nunc per speculum in ænigmate. Fides vero ad intellectum donum erigitur, de vero ad intellectum donum erigitur, de quo Gregorius : « Intellectum dat, dum quo Gregorius : « Intellectum dat, dum

Min Min Mia. Mia.

« de auditis mentem illuminat. » Psal. « de auditis mentem illuminat. » Psal. xxxv, 10 In lumine tuo videbimus lu- xxxv, 10 In lumine tuo videbimus lu- men. Et intellectus ad munditiam cordis men. Et intellectus ad munditiam cordis sublevatur munditiam vero cordis voco sublevatur munditiam vero cordis voco purum intuitum mentis ab omnibus er- purum intuitum mentis ab omnibus er- roribus et phantasiis emundatum. Matth. roribus et phantasiis emundatum. Matth. v, 8: Beati mundo corde, quoniam ipsi v, 8: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt. Et adhuc quando talis Deum videbunt. Et adhuc quando talis munditia cordis in excellenti luce figitur munditia cordis in excellenti luce figitur per assensum. Genes. XXXII, 30: Vidi per assensum. Genes. XXXII, 30: Vidi Deum facie ad faciem. Luc. xxI, 28: Deum facie ad faciem. Luc. xxI, 28: Respicite, et levate capita vestra. Baruch, Respicite, et levate capita vestra. Baruch, IV, 36 Circumspice Jerusalem ad orien- IV, 36 Circumspice Jerusalem ad orien- tem, et vide jucunditatem a Deo tibi ve- tem, et vide jucunditatem a Deo tibi ve- nientem. «Et vidi, » id est, interius in- nientem. «Et vidi, » id est, interius in- tellexi. Daniel. VIII, 5: Et ego intellige- tellexi. Daniel. VIII, 5: Et ego intellige- bam, visionem scilicet. « Et ecce quatuor bam, visionem scilicet. « Et ecce quatuor cornua, » potestates quatuor regnorum cornua, » potestates quatuor regnorum significantia, scilicet Assyriorum, Chal- significantia, scilicet Assyriorum, Chal- dæorum, Medorum et Persarum (ab his dæorum, Medorum et Persarum (ab his enim vexatus est populus Dei), et signi- enim vexatus est populus Dei), et signi- ria. ficant quatuor vitia spiritualia. Assyria ria. ficant quatuor vitia spiritualia. Assyria sublimis interpretatur, et significat su- sublimis interpretatur, et significat su- perbiam. Chaldæi, feroces, significant perbiam. Chaldæi, feroces, significant iram. Medi, mensuratores, et significant iram. Medi, mensuratores, et significant avaritiam. Persæ, latera sua dissuentes, avaritiam. Persæ, latera sua dissuentes, significant invidiam. Isti enim per detra- significant invidiam. Isti enim per detra- ctionem, latera, hoc est, confoederatos et ctionem, latera, hoc est, confoederatos et amicos dissuunt. Vel, ut dicit Hierony- amicos dissuunt. Vel, ut dicit Hierony- mus, « quatuor animi passiones inordi- mus, « quatuor animi passiones inordi-

XIX XIX

Nunc cupiunt, metuunt, gaudentque, dolentque. Nunc cupiunt, metuunt, gaudentque, dolentque.

Cupiunt, ponit pro spe: quia quod spe- Cupiunt, ponit pro spe: quia quod spe- rat quis, cupit. Psal. LXXIV, 6: Nolite rat quis, cupit. Psal. LXXIV, 6: Nolite extollere in altum cornu vestrum. Dan. extollere in altum cornu vestrum. Dan. VIII, 5: Hircus habebat cornu insigne in- VIII, 5: Hircus habebat cornu insigne in- ter oculos suos. ter oculos suos.

« Et dixi ad Angelum, qui loquebatur « Et dixi ad Angelum, qui loquebatur in me, » quærens scilicet interpretatio- in me, » quærens scilicet interpretatio- nem: « Quid sunt hæc ? » hoc est, nem: « Quid sunt hæc ? » hoc est, Quid significant hæc ? In visione enim Quid significant hæc ? In visione enim opus est interprete, eo quod in ænigma- opus est interprete, eo quod in ænigma- tibus et figuris proponitur. I ad Corinth. tibus et figuris proponitur. I ad Corinth.

XIV, XIV,

5: Major est qui prophetat, quam 5: Major est qui prophetat, quam qui loquitur linguis : nisi forte interpre- qui loquitur linguis : nisi forte interpre- tetur, ut Ecclesia ædificationem accipiat. tetur, ut Ecclesia ædificationem accipiat. « Et dixit ad me, » interpretando scili- « Et dixit ad me, » interpretando scili- cet visa: « Hæc sunt cornua, » id est, cet visa: « Hæc sunt cornua, » id est, potestates significata per cornua, « quæ potestates significata per cornua, « quæ ventilaverunt Judam, » hoc est, duas ventilaverunt Judam, » hoc est, duas tribus, « et Israel, » hoc est, decem tri- tribus, « et Israel, » hoc est, decem tri- bus, « et Jerusalem, » hoc est regnum. bus, « et Jerusalem, » hoc est regnum. Per quæ significantur clerus, et populus, Per quæ significantur clerus, et populus, et religiosi. Ventilare autem est in omnem et religiosi. Ventilare autem est in omnem ventum ad vana dispergere. Dan. vii, 8: ventum ad vana dispergere. Dan. vii, 8: Orta sunt quatuor cornua subter cornu Orta sunt quatuor cornua subter cornu magnum per quatuor ventos cœli. magnum per quatuor ventos cœli.

19 19

20 20

fabri secun⚫ fabri secun⚫

dum dum Judæos. Judæos.

Et subdit de confractione cornuum : Et subdit de confractione cornuum : « Et ostendit mihi Dominus quatuor Quatuor « Et ostendit mihi Dominus quatuor Quatuor fabros, » destructores malorum, et con- fabros, » destructores malorum, et con- structores bonorum. Judæi dicunt pri- structores bonorum. Judæi dicunt pri- mum fabrum esse Cyrum, qui destruxit mum fabrum esse Cyrum, qui destruxit Chaldæum et liberavit Judæos. Secundus Chaldæum et liberavit Judæos. Secundus est Esther et Mardochæus, qui destruxit est Esther et Mardochæus, qui destruxit quod fabricaverat Medus. Tertius, Judas quod fabricaverat Medus. Tertius, Judas Machabæus cum fratribus suis, qui de- Machabæus cum fratribus suis, qui de- struxit quod fabricaverat Græcus. Quar- struxit quod fabricaverat Græcus. Quar- tus, Helius Adrianus, qui templum reæ- tus, Helius Adrianus, qui templum reæ- dificavit, quod destruxerat Romanus, dificavit, quod destruxerat Romanus, Titus scilicet et Vespasianus. Nos autem Titus scilicet et Vespasianus. Nos autem dicimus, quod isti quatuor fabri sunt dicimus, quod isti quatuor fabri sunt amor Dei, timor Dei, dolor peccati, et amor Dei, timor Dei, dolor peccati, et gaudium internum. Amor Dei conterit gaudium internum. Amor Dei conterit

34 34

21 21

530 530

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

amorem mundi, timor Dei timorem amorem mundi, timor Dei timorem humanum, dolor peccati tristitiam sæ- humanum, dolor peccati tristitiam sæ- culi, internum gaudium vanum gau- culi, internum gaudium vanum gau- dium. dium.

« Et dixi, » quærens scilicet illumina- « Et dixi, » quærens scilicet illumina- tionem « Quid isti, » scilicet fabri, tionem « Quid isti, » scilicet fabri, « veniunt facere ? et intelligitur, quod « veniunt facere ? et intelligitur, quod malleos habebant in manibus extensos ad malleos habebant in manibus extensos ad percutiendum. Jerem. xx111, 29: Num- percutiendum. Jerem. xx111, 29: Num- quid non verba mea sunt quasi ignis, di- quid non verba mea sunt quasi ignis, di- cit Dominus et quasi malleus conterens cit Dominus et quasi malleus conterens petram? Proverb. xix, 29: Mallei per- petram? Proverb. xix, 29: Mallei per- cutientes parati sunt stultorum corpori- cutientes parati sunt stultorum corpori- bus. bus.

« Qui ait dicens, » hoc est, me illu- « Qui ait dicens, » hoc est, me illu- minans. «Hæc sunt cornua,» scilicet minans. «Hæc sunt cornua,» scilicet primæ visionis, « quæ ventilaverunt, » primæ visionis, « quæ ventilaverunt, » hoc est, disperserunt « Judam, » hoc hoc est, disperserunt « Judam, » hoc est, duas tribus, vel clerum, vel Eccle- est, duas tribus, vel clerum, vel Eccle- siam, « per singulos viros. » Non enim siam, « per singulos viros. » Non enim sufficit in communi vexare Sanctos, nisi sufficit in communi vexare Sanctos, nisi ad singulos derivetur vexatio. « Et ne- ad singulos derivetur vexatio. « Et ne- mo eorum levavit, » id est, levare potuit mo eorum levavit, » id est, levare potuit « caput suum, » pondere scilicet tribu- « caput suum, » pondere scilicet tribu-

lationum depressus. Psal. xxxvII, 5: lationum depressus. Psal. xxxvII, 5: Sicut onus grave gravatæ sunt super Sicut onus grave gravatæ sunt super me. Thren. 1, 14: Vigilavit jugum ini- me. Thren. 1, 14: Vigilavit jugum ini- quitatum mearum : in manu ejus convo- quitatum mearum : in manu ejus convo- lutæ sunt, et impositæ collo meo. « Et lutæ sunt, et impositæ collo meo. « Et venerunt isti, » fabri scilicet, « deterrere venerunt isti, » fabri scilicet, « deterrere ea, » cornua scilicet. Isa. ea, » cornua scilicet. Isa. LIV, 16 et 17: LIV, 16 et 17: Ecce ego creavi fabrum sufflantem in Ecce ego creavi fabrum sufflantem in igne prunas, et proferentem vas in opus igne prunas, et proferentem vas in opus suum et ego creavi interfectorem ad suum et ego creavi interfectorem ad disperdendum. Omne vas quod fictum disperdendum. Omne vas quod fictum est contra te, non dirigetur: et omnem est contra te, non dirigetur: et omnem linguam resistentem tibi in judicio, ju- linguam resistentem tibi in judicio, ju- dicabis. « Ut dejiciant cornua Gentium, » dicabis. « Ut dejiciant cornua Gentium, » gentiliter scilicet viventium. Psal. LXXIV, gentiliter scilicet viventium. Psal. LXXIV, 11: Omnia cornua peccatorum confrin- 11: Omnia cornua peccatorum confrin- gam. Quæ levaverunt cornu, » suæ gam. Quæ levaverunt cornu, » suæ scilicet potestatis, « super terram Juda, » scilicet potestatis, « super terram Juda, » Sanctorum scilicet, « ut dispergerent Sanctorum scilicet, « ut dispergerent eam. » Psal. LXXIV, 6: Nolite extollere eam. » Psal. LXXIV, 6: Nolite extollere in altum cornu vestrum : nolite loqui ad- in altum cornu vestrum : nolite loqui ad- verus Deum iniquitatem. Poeta : verus Deum iniquitatem. Poeta :