D. ALBERTI MAGNI. D. ALBERTI MAGNI.

EPISCOPI RATISBONENSIS, DOCTRINA TOTO ORBE EPISCOPI RATISBONENSIS, DOCTRINA TOTO ORBE

ORDINIS ORDINIS

CELEBERRIMI, CELEBERRIMI,

PRÆDICATORUM, PRÆDICATORUM,

IN AGGEUM PROPHETAM ENARRATIO. IN AGGEUM PROPHETAM ENARRATIO.

Prologus divi Hieronymi in Aggæum prophetam. Prologus divi Hieronymi in Aggæum prophetam.

Jeremias propheta ob causam perjurii Sedecia (ut historia secundi libri Jeremias propheta ob causam perjurii Sedecia (ut historia secundi libri Paralipomenon indicat) qui fidem promissam Nabuchodonosor, regi Chal- Paralipomenon indicat) qui fidem promissam Nabuchodonosor, regi Chal- dæorum, non servaverat, populum Israel refert cum memorato rege Jerusa- dæorum, non servaverat, populum Israel refert cum memorato rege Jerusa- lem, expugnata Jerusalem, captivum in Babylonem fuisse perductum. Sed lem, expugnata Jerusalem, captivum in Babylonem fuisse perductum. Sed cum memoratus populus multis temporibus idolis serviendo, et effusione cum memoratus populus multis temporibus idolis serviendo, et effusione sanguinis innocentum se graviter impiasset, volens Deus generationem sanguinis innocentum se graviter impiasset, volens Deus generationem universam ejusdem populi ob causas memoratas penitus deperire, septua- universam ejusdem populi ob causas memoratas penitus deperire, septua- ginta annorum captivitatem eumdem populum in regno Chaldæorum sta- ginta annorum captivitatem eumdem populum in regno Chaldæorum sta- tuit sustinere hac ratione, ut completo numero annorum, novus populus tuit sustinere hac ratione, ut completo numero annorum, novus populus a memoratis peccatis immunis ad renovationem Jerusalem perveniret. Se- a memoratis peccatis immunis ad renovationem Jerusalem perveniret. Se- xagesimo itaque secundo anno, regno Chaldæorum subverso, cui adhuc xagesimo itaque secundo anno, regno Chaldæorum subverso, cui adhuc octo anni restabant ad regnandum, quod etiam sexta visio Danielis osten- octo anni restabant ad regnandum, quod etiam sexta visio Danielis osten- dit, cum propter causam sacrilegii, quod in eadem visione continetur, dit, cum propter causam sacrilegii, quod in eadem visione continetur, fuisset exstinctum, Darius qui Medis imperabat, ut septima visio Danie- fuisset exstinctum, Darius qui Medis imperabat, ut septima visio Danie- lis ostendit, memoratorum regno successit. Cujus primo anno regni, ut lis ostendit, memoratorum regno successit. Cujus primo anno regni, ut decima visio Danielis manifestat*, Daniel supputatis annis videns appro- decima visio Danielis manifestat*, Daniel supputatis annis videns appro- pinquare tempus reversionis, quæ per Jeremiam fuerat promissa, orans pinquare tempus reversionis, quæ per Jeremiam fuerat promissa, orans tam pro se quam pro populo, eamdem promissionem a Deo postulabat tam pro se quam pro populo, eamdem promissionem a Deo postulabat impleri. Cui per Gabrielem archangelum in eadem visione juxta preces impleri. Cui per Gabrielem archangelum in eadem visione juxta preces ejusdem, universa completa esse Deus dixit. Nam moriente supradicto ejusdem, universa completa esse Deus dixit. Nam moriente supradicto Dario, rege Medorum, et succedente in regno Cyro, rege Persarum, promis- Dario, rege Medorum, et succedente in regno Cyro, rege Persarum, promis- sione Dei completa, per eumdem regem populum Israel in Jerusalem re- sione Dei completa, per eumdem regem populum Israel in Jerusalem re-

1 Cf. II Paralip. xxxv, 10 et seq., et IV Reg. xxiv, 17. 1 Cf. II Paralip. xxxv, 10 et seq., et IV Reg. xxiv, 17.

2 Cf. Daniel, v, 1 et seq. 2 Cf. Daniel, v, 1 et seq.

3 Ibid. 7. 30 et 31. 3 Ibid. 7. 30 et 31.

4 Ibid. ix, 1 et seq. 4 Ibid. ix, 1 et seq.

5 Jerem. xxv, 11 et xxix, 10. 5 Jerem. xxv, 11 et xxix, 10.

6 Daniel. ix, 21 et seq. 6 Daniel. ix, 21 et seq.

492 492

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ductum, historia secundi libri Paralipomenon ', et initium Esdræ propheta, ductum, historia secundi libri Paralipomenon ', et initium Esdræ propheta, confirmant. Cumque a populo Israel et senioribus templum Dei ædifica. confirmant. Cumque a populo Israel et senioribus templum Dei ædifica. ri cœpisset, mortuo Cyro rege, ac regnante Dario, rege Persarum, qui me ri cœpisset, mortuo Cyro rege, ac regnante Dario, rege Persarum, qui me morato Cyro successerat, vicinæ gentes civitatis Jerusalem (ut idem morato Cyro successerat, vicinæ gentes civitatis Jerusalem (ut idem Esdras refert ³) restaurationem templi et civitatis resistendo impedire co. Esdras refert ³) restaurationem templi et civitatis resistendo impedire co. perunt. Qua ratione deterritus populus Israel, reparationem supradicti perunt. Qua ratione deterritus populus Israel, reparationem supradicti templi Domini necdum juxta promissionem concessam esse crede- templi Domini necdum juxta promissionem concessam esse crede- bat. bat.

Propter quod in secundo anno regni memorati Darii, regis Persarum, Propter quod in secundo anno regni memorati Darii, regis Persarum, Aggæus propheta a Deo missus, Zorobabel qui de tribu erat Juda, qui Aggæus propheta a Deo missus, Zorobabel qui de tribu erat Juda, qui potestatem regni suscepturus erat, et Jesum, filium Josedec, summum sa- potestatem regni suscepturus erat, et Jesum, filium Josedec, summum sa- cerdotem admonet, ut credant completo numero annorum tempus restau. cerdotem admonet, ut credant completo numero annorum tempus restau. rationis Jerusalem advenisse: hoc etiam addito, ne incredulitatem popu- rationis Jerusalem advenisse: hoc etiam addito, ne incredulitatem popu- li vellent imitari, de quo Deus per eum dicit: Populus hic dicit: Non- li vellent imitari, de quo Deus per eum dicit: Populus hic dicit: Non- dum venit tempus ut ædificetur domus Dei*. dum venit tempus ut ædificetur domus Dei*.

Omnia autem quæ textu hujus prophetiæ continentur, reversionem po- Omnia autem quæ textu hujus prophetiæ continentur, reversionem po- puli, ædificationem templi, renovationem civitatis, observantiam sacerdo- puli, ædificationem templi, renovationem civitatis, observantiam sacerdo- talem, et interitum regnorum gentium exterarum significant. talem, et interitum regnorum gentium exterarum significant.

PROLOGI DIVI HIERONYMI IN AGGÆUM PRO- PROLOGI DIVI HIERONYMI IN AGGÆUM PRO-

PHETAM EXPLICATIO. PHETAM EXPLICATIO.

« Jeremias Propheta. » Prologus iste « Jeremias Propheta. » Prologus iste dividitur in partes duas. In prima deter- dividitur in partes duas. In prima deter- minat causam suscepti operis. In secunda minat causam suscepti operis. In secunda materiam per partes exsequitur, ibi, materiam per partes exsequitur, ibi, « Omnia autem quæ in textu. >> « Omnia autem quæ in textu. >>

Prima in duas, scilicet, causam sus- Prima in duas, scilicet, causam sus- cepti operis, et operis susceptionem, cepti operis, et operis susceptionem, ibi, Propter quod in secundo anno. » ibi, Propter quod in secundo anno. »

In prima tria dicuntur, ex quibus causa In prima tria dicuntur, ex quibus causa colligitur, scilicet populi captivitas, po- colligitur, scilicet populi captivitas, po- puli captivati a rege captivante libertas, puli captivati a rege captivante libertas, ibi, «Sexagesimo itaque anno : » et ibi, «Sexagesimo itaque anno : » et instans a finitimis gentibus ædificationem instans a finitimis gentibus ædificationem templi impedientibus necessitas, ibi, templi impedientibus necessitas, ibi, « Cumque a populo Israel. »> « Cumque a populo Israel. »>

In prima harum tria sunt : causa scili- In prima harum tria sunt : causa scili-

1 Cf. II Paralip. xxxvi, 22 et 23. 1 Cf. II Paralip. xxxvi, 22 et 23.

Cf. I Esdræ, 1, 2 et 3. Cf. I Esdræ, 1, 2 et 3.

3 Cf. I Esdræ, Iv et v. 3 Cf. I Esdræ, Iv et v.

* Vulg. habet, Aggæi, 1, 2: Populus iste dicit: * Vulg. habet, Aggæi, 1, 2: Populus iste dicit:

cet captivitatis ex parte regis, causa pro- cet captivitatis ex parte regis, causa pro- longatæ captivitatis ex parte populi, et longatæ captivitatis ex parte populi, et ratio causa. ratio causa.

5 5

" "

" "

« Jeremias Propheta ob causam per- « Jeremias Propheta ob causam per- jurii Sedeciæ regis. » Juravit enim regi jurii Sedeciæ regis. » Juravit enim regi Nabuchodonosor, qui eum regem insti- Nabuchodonosor, qui eum regem insti- tuit, ut sub ipso regnaret, et tributa sol- tuit, ut sub ipso regnaret, et tributa sol- veret et hoc juramentum violavit, et veret et hoc juramentum violavit, et ab eo recessit, « ut historia libri Parali- ab eo recessit, « ut historia libri Parali- pomenon secundi indicat 6. » « Qui, pomenon secundi indicat 6. » « Qui, scilicet Sedecias, « fidem promissam, scilicet Sedecias, « fidem promissam, et supple, juramento firmatam, «Nabu- et supple, juramento firmatam, «Nabu- chodonosor,regi Chaldæorum, non serva- chodonosor,regi Chaldæorum, non serva- verat. » Contra hoc quod dicitur, Isaiar, verat. » Contra hoc quod dicitur, Isaiar, XXIV, 5 et 6 Transgressi sunt leges, XXIV, 5 et 6 Transgressi sunt leges, mutaverunt jus, dissipaverunt fœdus mutaverunt jus, dissipaverunt fœdus sempiternum. Propter hoc maledictio sempiternum. Propter hoc maledictio vorabit terram. « Populum Israel re- vorabit terram. « Populum Israel re- fert,» scilicet Jeremias, « cum memorato fert,» scilicet Jeremias, « cum memorato rege Israel, » hoc est, Sedecia, « expu- rege Israel, » hoc est, Sedecia, « expu-

Nondum venit tempus domus Domini ædificanda. Nondum venit tempus domus Domini ædificanda. 5 Cf. Jerem. XXI, xxv et seq. 5 Cf. Jerem. XXI, xxv et seq.

6 Cf. II Paralip. xxxvi, 10 et seq., et IV Reg. 6 Cf. II Paralip. xxxvi, 10 et seq., et IV Reg. XXIV, 17. XXIV, 17.

PROLOGI D. HIERONYMI IN AGGÆUM EXPLICATIO. PROLOGI D. HIERONYMI IN AGGÆUM EXPLICATIO.

gnata Jerusalem, » a rege scilicet Baby- gnata Jerusalem, » a rege scilicet Baby- lonis, captivum, » regem scilicet et lonis, captivum, » regem scilicet et populum, «in Babyloniam fuisse per- populum, «in Babyloniam fuisse per- ductum . >> ductum . >>

493 493

ratis peccatis, eo quod parentes non ratis peccatis, eo quod parentes non imitati sunt, « ad renovationem Jerusa- imitati sunt, « ad renovationem Jerusa- lem, » hoc est, ad novam reædificatio- lem, » hoc est, ad novam reædificatio- nem, «< perveniret. » Simile, Numer. xiv, nem, «< perveniret. » Simile, Numer. xiv,

Et subdit de causa prolongatæ captivi- 31 et 32: Parvulos vestros, de quibus Et subdit de causa prolongatæ captivi- 31 et 32: Parvulos vestros, de quibus tatis: tatis:

« Sed cum memoratus populus, » Is- « Sed cum memoratus populus, » Is- rael scilicet, « multis temporibus, » ante rael scilicet, « multis temporibus, » ante captivitatem et in captivitate. Isaiæ, LXV, captivitatem et in captivitate. Isaiæ, LXV, 20 Peccator centum annorum maledi- 20 Peccator centum annorum maledi- ctus erit. « Idolis serviendo, » Jerem. 11, ctus erit. « Idolis serviendo, » Jerem. 11, 13 Me dereliquerunt fontem aquæ vi- 13 Me dereliquerunt fontem aquæ vi- væ, et foderunt sibi cisternas dissipatas. væ, et foderunt sibi cisternas dissipatas. « Et effusione sanguinis innocentum, » « Et effusione sanguinis innocentum, » ut scilicet peccatum peccato cumularent. ut scilicet peccatum peccato cumularent. IV Regum, xxiv, 4: Et implevit (Ma- IV Regum, xxiv, 4: Et implevit (Ma- nasses) Jerusalem cruore innocentium nasses) Jerusalem cruore innocentium usque ad os. Osee, 1v, 2: Sanguis san- usque ad os. Osee, 1v, 2: Sanguis san- guinem tetigit. « Se graviter inquinas- guinem tetigit. « Se graviter inquinas- set, » hoc est, ad incrementum impietatis set, » hoc est, ad incrementum impietatis deduxisset. II ad Timoth. 111, 13: Mali deduxisset. II ad Timoth. 111, 13: Mali homines, et seductores proficient in pe- homines, et seductores proficient in pe- jus errantes, et in errorem mittentes. jus errantes, et in errorem mittentes.

Volens ergo Deus, » supple, ne indi- Volens ergo Deus, » supple, ne indi- gni promissiones suas hæreditarent, gni promissiones suas hæreditarent, « generationem universam ejusdem po- « generationem universam ejusdem po- puli, » materialiter, hoc est, generatos puli, » materialiter, hoc est, generatos universos, « ob causas memoratas, » universos, « ob causas memoratas, » supple, idololatriæ, et homicidii « peni- supple, idololatriæ, et homicidii « peni- tus deperire. » Psal. LIV, 24: Viri san- tus deperire. » Psal. LIV, 24: Viri san- guinum et dolosi non dimidiabunt dies guinum et dolosi non dimidiabunt dies suos. «Septuaginta annorum captivita- suos. «Septuaginta annorum captivita- tem eumdem populum, » Israel scili- tem eumdem populum, » Israel scili- cet cum rege, « in terra Chaldæorum, » cet cum rege, « in terra Chaldæorum, » qui feroces interpretantur, « statuit, » qui feroces interpretantur, « statuit, » decreto scilicet immobili, « sustinere, »> decreto scilicet immobili, « sustinere, »> ut scilicet poenis peccatum vindicaretur. ut scilicet poenis peccatum vindicaretur. Genes. vi, 13 Repleta est terra iniqui- Genes. vi, 13 Repleta est terra iniqui- tate a facie eorum, et ego disperdam eos tate a facie eorum, et ego disperdam eos

$ $

cum terra. cum terra.

Et subdit rationem causæ : « Hac ra- Et subdit rationem causæ : « Hac ra- tione, hoc est, dispositione justitiæ di- tione, hoc est, dispositione justitiæ di- vinæ, « ut completo numero annorum, » vinæ, « ut completo numero annorum, » septuaginta in quibus scilicet patres pec- septuaginta in quibus scilicet patres pec- catores morerentur, « novus populus, catores morerentur, « novus populus, ex illis scilicet natus immunis a memo- ex illis scilicet natus immunis a memo-

1 Cf. Jerem. xxv, 9 et seq. 1 Cf. Jerem. xxv, 9 et seq.

2 Cf. Jerem. XXIX, 1 et seq. 2 Cf. Jerem. XXIX, 1 et seq.

») »)

dixistis quod prædæ hostibus forent, in- dixistis quod prædæ hostibus forent, in- troducam ut videant terram, quæ vobis troducam ut videant terram, quæ vobis

: :

displicuit: vestra autem cadavera jace- displicuit: vestra autem cadavera jace- bunt in solitudine. bunt in solitudine.

Et subdit de liberatione a rege capti- Et subdit de liberatione a rege capti-

vante : vante :

, ,

« Sexagesimo itaque secundo anno, » « Sexagesimo itaque secundo anno, » supple, regis Chaldæorum, computando supple, regis Chaldæorum, computando scilicet a Nabuchodonosor, ex quo mo- scilicet a Nabuchodonosor, ex quo mo- narchiam obtinuit, regno Chaldæorum narchiam obtinuit, regno Chaldæorum subverso per Cyrum scilicet et Darium subverso per Cyrum scilicet et Darium occiso Balthasar «< cui, »> scilicet regno, occiso Balthasar «< cui, »> scilicet regno, « adhuc octo anni ad regnandum resta- « adhuc octo anni ad regnandum resta- bant, » de septuaginta scilicet promissis bant, » de septuaginta scilicet promissis a Jeremia, « quod etiam sexta visio Da- a Jeremia, « quod etiam sexta visio Da- nielis ostendit, » quæ Daniel. v, 1 et nielis ostendit, » quæ Daniel. v, 1 et seq., describitur, « propter causam sa- seq., describitur, « propter causam sa- crilegii » quia scilicet idola laudabat et crilegii » quia scilicet idola laudabat et in vasis Domini bibebat, « quæ, »> scilicet in vasis Domini bibebat, « quæ, »> scilicet causa sacrilegii, « in eadem visione con- causa sacrilegii, « in eadem visione con- tinetur, fuisset exstinctum,» hoc est, in- tinetur, fuisset exstinctum,» hoc est, in- terfectum. Sicut enim, Genes. VII, 7, de terfectum. Sicut enim, Genes. VII, 7, de datis ad pœnitentiam centum viginti an- datis ad pœnitentiam centum viginti an- nis diminuti sunt viginti anni, eo quod nis diminuti sunt viginti anni, eo quod mundus originalis non poenituit, sed in mundus originalis non poenituit, sed in peccatis crevit : ita de septuaginta annis peccatis crevit : ita de septuaginta annis regni Chaldæorum octo diminuti sunt, regni Chaldæorum octo diminuti sunt, propter incrementum malitiæ Chaldæo- propter incrementum malitiæ Chaldæo- rum. << Darius rex qui Medis imperabat, »> rum. << Darius rex qui Medis imperabat, »> cum Cyro scilicet avunculo suo, rege cum Cyro scilicet avunculo suo, rege Persarum, « ut septima visio Danielis Persarum, « ut septima visio Danielis ostendit, memoratorum, » scilicet ostendit, memoratorum, » scilicet Chaldæorum, « regno successit. » Da- Chaldæorum, « regno successit. » Da- niel. v, 30 et 31: Eadem nocte interfe- niel. v, 30 et 31: Eadem nocte interfe- ctus est Balthasar rex Chaldæus. Et Da- ctus est Balthasar rex Chaldæus. Et Da- rius Medus successit in regnum, annos rius Medus successit in regnum, annos natus sexaginta duos. natus sexaginta duos.

« Cujus, » scilicet Darii, « primo anno « Cujus, » scilicet Darii, « primo anno regni, » supple, Medorum et Persarum, regni, » supple, Medorum et Persarum, « ut decima visio manifestat Danielis, » « ut decima visio manifestat Danielis, » nono capitulo descripta a Daniel, « sup- nono capitulo descripta a Daniel, « sup-

3 Cf. Daniel. v, 3 Cf. Daniel. v, et seq. et seq. 4 Cf. Daniel. v, 25 et seq. 4 Cf. Daniel. v, 25 et seq.

494 494

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

putatis annis, » captivitatis scilicet, «< vi- putatis annis, » captivitatis scilicet, «< vi- dens appropinquare tempus reversio- dens appropinquare tempus reversio- nis, » de captivitate scilicet, « quæ,» sci- nis, » de captivitate scilicet, « quæ,» sci- licet reversio, «per Jeremiam fuerat pro- licet reversio, «per Jeremiam fuerat pro- missa. » Jerem. xxix, 10: Cum cœperint missa. » Jerem. xxix, 10: Cum cœperint impleri in Babylone septuaginta anni, impleri in Babylone septuaginta anni, visitabo vos et suscitabo super vos ver- visitabo vos et suscitabo super vos ver- bum meum bonum, ut reducam vos ad bum meum bonum, ut reducam vos ad locum istum. « Orans, » scilicet ipse locum istum. « Orans, » scilicet ipse Daniel, «tam pro se quam pro populo,» Daniel, «tam pro se quam pro populo,» concaptivo scilicet, « eamdem promissio- concaptivo scilicet, « eamdem promissio- nem, » liberationis scilicet, « a Deo po- nem, » liberationis scilicet, « a Deo po- stulabat impleri. » Unde Daniel. ix, 2 et stulabat impleri. » Unde Daniel. ix, 2 et 3: Ego Daniel intellexi in libris nume- 3: Ego Daniel intellexi in libris nume- rum annorum, de quo factus est sermo rum annorum, de quo factus est sermo Domini ad Jeremiam Prophetam, ut Domini ad Jeremiam Prophetam, ut complerentur desolationis Jerusalem complerentur desolationis Jerusalem septuaginta anni. Et posui faciem meam septuaginta anni. Et posui faciem meam ad Dominum Deum meum rogare et de- ad Dominum Deum meum rogare et de- precari in jejuniis, sacco, et cinere. precari in jejuniis, sacco, et cinere. « Cui, »> scilicet Danieli, « per Gabrielem « Cui, »> scilicet Danieli, « per Gabrielem Angelum,» ad se scilicet missum, « in Angelum,» ad se scilicet missum, « in eadem visione, » decima scilicet, «jux- eadem visione, » decima scilicet, «jux- ta preces ejusdem, » Danielis scilicet, ta preces ejusdem, » Danielis scilicet, « universa esse completa, » secundum « universa esse completa, » secundum suum desiderium scilicet, « Deus prædi- suum desiderium scilicet, « Deus prædi- xit,» loquendo scilicet per Angelum. xit,» loquendo scilicet per Angelum.

Et hoc est quod subdit: Et hoc est quod subdit:

« Nam moriente supradicto rege Me- « Nam moriente supradicto rege Me- dorum, » Dario scilicet, « et succedente dorum, » Dario scilicet, « et succedente in regno Cyro, rege Persarum, » qui ta- in regno Cyro, rege Persarum, » qui ta- men aliter non successit, nisi quia primo men aliter non successit, nisi quia primo cum Dario patruo suo regnaret, mortuo cum Dario patruo suo regnaret, mortuo autem patruo principatum solus obtinuit, autem patruo principatum solus obtinuit, « promissione Dei completa, » de de- « promissione Dei completa, » de de- structione scilicet Chaldæorum, et libera- structione scilicet Chaldæorum, et libera- tione Judæorum, « per eumdem regem, » tione Judæorum, « per eumdem regem, » scilicet Cyrum, «populum Israel in Jeru- scilicet Cyrum, «populum Israel in Jeru- salem reductum, » supple, fuisse, « hi- salem reductum, » supple, fuisse, « hi- storia libri secundi Paralipomenon,» ul- storia libri secundi Paralipomenon,» ul- timo scilicet capitulo, « et initium Es- timo scilicet capitulo, « et initium Es- dræ, » primo scilicet capitulo, « confir- dræ, » primo scilicet capitulo, « confir- mant. » Unde, II Paralipomenon, xxXVI, mant. » Unde, II Paralipomenon, xxXVI, 23 Hæc dicit Cyrus, rex Persarum : 23 Hæc dicit Cyrus, rex Persarum : Omnia regna terræ dedit mihi Dominus, Omnia regna terræ dedit mihi Dominus,

11 Esdræ, 1, 2 et 3: Hæc dicit Cyrus, rex Per- 11 Esdræ, 1, 2 et 3: Hæc dicit Cyrus, rex Per- sarum Omnia regna terræ dedit mihi Dominus, sarum Omnia regna terræ dedit mihi Dominus, Deus coli, et ipse præcepit mihi ut ædificarem ei Deus coli, et ipse præcepit mihi ut ædificarem ei

Deus cæli, et ipse præcepit mihi ut Deus cæli, et ipse præcepit mihi ut ædificarem ei domum in Jerusalem, qua ædificarem ei domum in Jerusalem, qua est in Judæa: quis ex vobis est in omni est in Judæa: quis ex vobis est in omni populo ejus ? sit Dominus Deus suus populo ejus ? sit Dominus Deus suus cum eo, et ascendat. Hoc idem est ini- cum eo, et ascendat. Hoc idem est ini- tium Esdræ 1. tium Esdræ 1.

Ad intellectum autem eorum quæ dicta Ad intellectum autem eorum quæ dicta sunt, oportet scire, quod decem sunt vi- sunt, oportet scire, quod decem sunt vi- siones Danielis, in quarum qualibet ali- siones Danielis, in quarum qualibet ali- quid secreti revelatum est. Prima est de quid secreti revelatum est. Prima est de somnio, Daniel. 11, 1 et seq. Secunda, de somnio, Daniel. 11, 1 et seq. Secunda, de quarto in camino cum tribus pueris os- quarto in camino cum tribus pueris os- tenso, qui Filio Dei similis erat, Daniel. tenso, qui Filio Dei similis erat, Daniel. III, 1 et seq. Tertia, de arbore succisa, III, 1 et seq. Tertia, de arbore succisa, Daniel. IV, 1 et seq. Quarta, de quatuor Daniel. IV, 1 et seq. Quarta, de quatuor bestiis et judicio, Daniel vu, 1 et seq. bestiis et judicio, Daniel vu, 1 et seq. Quinta, de ariete et hirco, Daniel. vını, 1 Quinta, de ariete et hirco, Daniel. vını, 1 et seq. Sexta de morte Balthasar, et ar- et seq. Sexta de morte Balthasar, et ar- ticulis scribentis in pariete, Daniel. v, 1 ticulis scribentis in pariete, Daniel. v, 1 et seq. De hac hic mentio facta est. Sep- et seq. De hac hic mentio facta est. Sep- tima, de eo quod factum est in lacu leo- tima, de eo quod factum est in lacu leo- num, Daniel. vI, 7 et seq. Octava, de re- num, Daniel. vI, 7 et seq. Octava, de re- velatione Gabrielis, Daniel. ix, 21 et velatione Gabrielis, Daniel. ix, 21 et seq. quam hic decimam vocat Hierony- seq. quam hic decimam vocat Hierony- mus, non quod decima sit, secundum se- mus, non quod decima sit, secundum se- riem Danielis, vel ordinem temporis : riem Danielis, vel ordinem temporis : sed quia de regno Christi est, quod in sed quia de regno Christi est, quod in decima describitur. Nona, de adventu decima describitur. Nona, de adventu Christi, Daniel. x, 4 et seq. Decima, de Christi, Daniel. x, 4 et seq. Decima, de regno finali resurgentium, Daniel. x11, 1 regno finali resurgentium, Daniel. x11, 1 et seq. Magister tamen in Historiis hanc et seq. Magister tamen in Historiis hanc quam dicit Hieronymus decimam, octa- quam dicit Hieronymus decimam, octa- vam appellat. vam appellat.

Et subdit de causa necessitatis : Et subdit de causa necessitatis :

«< «<

Cumque a populo Israel, » reverso Cumque a populo Israel, » reverso scilicet de captivitate, « et a senioribus, » scilicet de captivitate, « et a senioribus, » consilio regebatur, consilio regebatur, quorum scilicet quorum scilicet «<templum Dei ædificari coepisset, » ja- «<templum Dei ædificari coepisset, » ja- ctis scilicet fundamentis et altari constru- ctis scilicet fundamentis et altari constru- cto, «mortuo Cyro, rege Persarum,» qui cto, «mortuo Cyro, rege Persarum,» qui licentiam redeundi dederat, « ac regnan- licentiam redeundi dederat, « ac regnan- te Dario, » qui et Artaxerxes dicebatur, te Dario, » qui et Artaxerxes dicebatur, «< rege Persarum, » qui primi Darii erat «< rege Persarum, » qui primi Darii erat filius, « qui memorato, » scilicet Cyro filius, « qui memorato, » scilicet Cyro patrueli suo, « successerat, » in utroque patrueli suo, « successerat, » in utroque

domum in Jerusalem, quæ est in Judæa. Quis est domum in Jerusalem, quæ est in Judæa. Quis est in vobis de universo populo ejus ? Sit Deus illius in vobis de universo populo ejus ? Sit Deus illius cum ipso. Ascendat in Jerusalem, etc. cum ipso. Ascendat in Jerusalem, etc.

davan davan

PROLOGI D. HIERONYMI IN AGGÆUM EXPLICATIO. PROLOGI D. HIERONYMI IN AGGÆUM EXPLICATIO.

scilicet regno, et Medorum, et Persarum, scilicet regno, et Medorum, et Persarum, «vicinæ gentes,» habitantes scilicet circa «vicinæ gentes,» habitantes scilicet circa Judæam, «< civitatis Jerusalem, » supple, Judæam, «< civitatis Jerusalem, » supple, ædificationem, « ut idem Esdras in libro ædificationem, « ut idem Esdras in libro suo refert,» cap. IV et v,« restaurationem suo refert,» cap. IV et v,« restaurationem templi et civitatis, » Jerusalem scilicet, templi et civitatis, » Jerusalem scilicet, « resistendo, »> supple, ædificantibus « resistendo, »> supple, ædificantibus « impedire cœperunt. » Propter quod « impedire cœperunt. » Propter quod etiam Psalmus CXXVI: Nisi Dominus etiam Psalmus CXXVI: Nisi Dominus edificaverit domum, factus est. « Qua ra- edificaverit domum, factus est. « Qua ra- tione deterritus populus Israel, » supple, tione deterritus populus Israel, » supple, et deceptus, restaurationem supra dicti et deceptus, restaurationem supra dicti templi Domini, supple, faciendam, templi Domini, supple, faciendam, << necdum juxta promissionem, » supple, << necdum juxta promissionem, » supple, Jeremiæ, " concessam esse » a Deo Jeremiæ, " concessam esse » a Deo « credebant putabant enim si Deus « credebant putabant enim si Deus concessisset, quod impedimenta remo- concessisset, quod impedimenta remo- visset. Judic. vi, 13: Si Dominus nobis- visset. Judic. vi, 13: Si Dominus nobis- cum est, cur apprehenderunt nos hæc om- cum est, cur apprehenderunt nos hæc om- nia, scilicet mala? Hæc est igitur necessi- nia, scilicet mala? Hæc est igitur necessi- tas prophetiæ. tas prophetiæ.

Unde sequitur : Unde sequitur :

» »

« Propter quod, » ne desperaret popu- « Propter quod, » ne desperaret popu- lus scilicet, «< in secundo anno memorati lus scilicet, «< in secundo anno memorati regni Darii, regis Persarum, » nepotis regni Darii, regis Persarum, » nepotis scilicet primi Darii, » Aggæus Propheta scilicet primi Darii, » Aggæus Propheta a Deo missus. » Ad Roman. x, 13: a Deo missus. » Ad Roman. x, 13: Quomodo prædicabunt nisi mittantur ? Quomodo prædicabunt nisi mittantur ? Ad Zorobabel, » principem scilicet in Ad Zorobabel, » principem scilicet in secularibus, « qui de tribu Juda erat. » secularibus, « qui de tribu Juda erat. » Genes. XLIX, 10: Non auferetur sceptrum Genes. XLIX, 10: Non auferetur sceptrum de Juda, et dux de femore ejus. « Qui de Juda, et dux de femore ejus. « Qui potestatem regni suscepturus erat, » hæ- potestatem regni suscepturus erat, » hæ- reditatis scilicet successione : quamvis reditatis scilicet successione : quamvis numquam habuerit jurisdictionem pote- numquam habuerit jurisdictionem pote- statis. Post reditum enim de captivitate statis. Post reditum enim de captivitate Babylonica sacerdotes de tribu Levitica Babylonica sacerdotes de tribu Levitica imperaverunt, et non reges de tribu Juda imperaverunt, et non reges de tribu Juda existentes. « Et Jesum, filium Josedec, » existentes. « Et Jesum, filium Josedec, » qui tunc temporis summus Sacerdos fuit, qui tunc temporis summus Sacerdos fuit, plus ex successione paterna quam ordi- plus ex successione paterna quam ordi- nis administratione, eo quod nec tunc nis administratione, eo quod nec tunc templum fuit, nec altare in quo admini- templum fuit, nec altare in quo admini- strare posset. strare posset.

Et hoc est quod sequitur: « Summum Et hoc est quod sequitur: « Summum

495 495

Sacerdotem, » hoc est, cui summa nego- Sacerdotem, » hoc est, cui summa nego- tiorum in sacris administrandorum com- tiorum in sacris administrandorum com- missa fuerat: et hoc, supple, ideo fa- missa fuerat: et hoc, supple, ideo fa- ctum fuit, quia idem Propheta «admonet ctum fuit, quia idem Propheta «admonet ut credant. » Ad Roman. x, 10: Corde ut credant. » Ad Roman. x, 10: Corde creditur ad justitiam. « Completo nume- creditur ad justitiam. « Completo nume- ro annorum, » septuaginta scilicet, in ro annorum, » septuaginta scilicet, in quo puniendus fuerat populus et purgan- quo puniendus fuerat populus et purgan- dus, « tempus restaurationis Jerusalem, » dus, « tempus restaurationis Jerusalem, » sive reædificationis, « advenisse » de sive reædificationis, « advenisse » de quo in Psal. CI, 14, dicitur : Tu exsur- quo in Psal. CI, 14, dicitur : Tu exsur- gens misereberis Sion : quia tempus mi- gens misereberis Sion : quia tempus mi- serendi ejus, quia venit tempus. « Hoc serendi ejus, quia venit tempus. « Hoc etiam addito, » ad causam suscepti ope- etiam addito, » ad causam suscepti ope- ris, « ne incredulitatem populi vellent imi- ris, « ne incredulitatem populi vellent imi- tari » populus enim fuit incredulus, di- tari » populus enim fuit incredulus, di- cens quod tunc Deus nollet templum reæ- cens quod tunc Deus nollet templum reæ- dificari, ut prius habitum est. « De quo, » dificari, ut prius habitum est. « De quo, » scilicet populo, « Deus dixit per eum, scilicet populo, « Deus dixit per eum, Aggæum scilicet, Aggæi, 1, 2: Popu- Aggæum scilicet, Aggæi, 1, 2: Popu- lus iste dicit: Nondum venit tempus ut lus iste dicit: Nondum venit tempus ut reædificetur domus Dei: » propter mo- reædificetur domus Dei: » propter mo- dicam enim adversationem hominum, de Promissioni dicam enim adversationem hominum, de Promissioni promissione Domini dubitabant et pene non diffe- promissione Domini dubitabant et pene non diffe- desperabant : contra quod dicitur, ad desperabant : contra quod dicitur, ad Roman. iv, 20 et 21: In repromissione Roman. iv, 20 et 21: In repromissione Dei non hæsitavit diffidentia, sed con- Dei non hæsitavit diffidentia, sed con- fortatus est fide, dans gloriam Deo : fortatus est fide, dans gloriam Deo : plenissime sciens quia quæcumque pro- plenissime sciens quia quæcumque pro- misit ei Deus, potens est et facere. misit ei Deus, potens est et facere.

» »

His autem ita habitis de causa suscep- His autem ita habitis de causa suscep- ti operis, subjungit de materia in textu ti operis, subjungit de materia in textu prophetiæ comprehensa : prophetiæ comprehensa :

« Omnia autem quæ in textu prophe- « Omnia autem quæ in textu prophe- tiæ hujus continentur, » supple, vel de- tiæ hujus continentur, » supple, vel de- scribuntur, « reversionem populi, » pro scribuntur, « reversionem populi, » pro parte prima, « ædificationem templi, » parte prima, « ædificationem templi, » pro parte secunda, « renovationum civi- pro parte secunda, « renovationum civi- tatis, » pro parte tertia, « observantiam tatis, » pro parte tertia, « observantiam sacerdotalem, » in discretione scilicet sacerdotalem, » in discretione scilicet mundi et immundi pro quarta parte, « et mundi et immundi pro quarta parte, « et interitum regnorum exterarum gen- interitum regnorum exterarum gen- tium, » quæ scilicet ædificationem impe- tium, » quæ scilicet ædificationem impe- diebant, « significant. » Et secundum hoc diebant, « significant. » Et secundum hoc dividitur prophetia. dividitur prophetia.

1 Cf. Isa. xxix, 13: Populus iste ore suo, et a me. Cf. etiam Matth xv, 8, et Marc. vii, 6. 1 Cf. Isa. xxix, 13: Populus iste ore suo, et a me. Cf. etiam Matth xv, 8, et Marc. vii, 6. labiis suis glorificat me, cor autem ejus longe est labiis suis glorificat me, cor autem ejus longe est

divinæ divinæ rendum. rendum.

" "

496 496

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

CAPUT I. CAPUT I.

Quo tempore prophetaverit Aggæus qui increpat Judæos quod neglecta domo Quo tempore prophetaverit Aggæus qui increpat Judæos quod neglecta domo Dei propria ædificia curarent: ob quam causam dicit illis immissam a Deo Dei propria ædificia curarent: ob quam causam dicit illis immissam a Deo sterilitatem : eoque tempore dux Zorobabel et Jesus, sacerdos magnus, una sterilitatem : eoque tempore dux Zorobabel et Jesus, sacerdos magnus, una cum populo excitati, incipiunt ædificare domum Dei. cum populo excitati, incipiunt ædificare domum Dei.

1. In anno secundo Darii regis, in 1. In anno secundo Darii regis, in

mense sexto, in die una mensis, mense sexto, in die una mensis, factum est verbum Domini in factum est verbum Domini in manu Aggæi prophetæ, ad Zoro- manu Aggæi prophetæ, ad Zoro- babel, filium Salathiel', ducem babel, filium Salathiel', ducem Juda, et ad Jesum, filium Jose- Juda, et ad Jesum, filium Jose- dec, sacerdotem magnum, di- dec, sacerdotem magnum, di-

cens: cens:

2. Hæc ait Dominus exercituum, di- 2. Hæc ait Dominus exercituum, di- cens Populus iste dicit: Non- cens Populus iste dicit: Non- dum venit tempus domus Domi- dum venit tempus domus Domi- ni ædificandæ. ni ædificandæ.

3. Et factum est verbum Domini in 3. Et factum est verbum Domini in manu Aggæi prophetæ, dicens : manu Aggæi prophetæ, dicens : 4. Numquid tempus vobis est ut ha- 4. Numquid tempus vobis est ut ha- bitetis in domibus laqueatis, et bitetis in domibus laqueatis, et domus ista deserta? domus ista deserta?

5. Et nunc hæc dicit Dominus exer- 5. Et nunc hæc dicit Dominus exer- cituum Ponite corda vestra cituum Ponite corda vestra super vias vestras. super vias vestras.

2 2

6. Seminastis multum, et intulistis 6. Seminastis multum, et intulistis parum : comedistis, et non parum : comedistis, et non estis satiati bibistis, et non estis satiati bibistis, et non estis inebriati : operuistis vos, estis inebriati : operuistis vos, et non estis calefacti: et qui et non estis calefacti: et qui mercedes congregavit, misit eas mercedes congregavit, misit eas in sacculum pertusum. in sacculum pertusum.

7. Hæc dicit Dominus exercituum : 7. Hæc dicit Dominus exercituum : Ponite corda vestra super vias Ponite corda vestra super vias

vestras : vestras :

8. Ascendite in montem, portate li- 8. Ascendite in montem, portate li- gna, et ædificate domum : et gna, et ædificate domum : et acceptabilis mihi erit, et glori- acceptabilis mihi erit, et glori- ficabor, dicit Dominus. ficabor, dicit Dominus.

9. Respexistis ad amplius, et 9. Respexistis ad amplius, et

ecce ecce

factum est minus: et intulistis factum est minus: et intulistis in domum, et exsufflavi illud : in domum, et exsufflavi illud :

1 I Esdr. vi, 1. 1 I Esdr. vi, 1.

quam ob causam ? dicit Domi- quam ob causam ? dicit Domi- nus exercituum : quia domus nus exercituum : quia domus mea deserta est, et vos festina- mea deserta est, et vos festina- tis unusquisque in domum tis unusquisque in domum

suam. suam.

10. Propter hoc super vos prohibiti 10. Propter hoc super vos prohibiti sunt cœli ne darent rorem, et sunt cœli ne darent rorem, et terra prohibita est ne daret ger- terra prohibita est ne daret ger-

men suum : men suum :

11. Et vocavi siccitatem super terram, 11. Et vocavi siccitatem super terram,

et super montes, et super triti- et super montes, et super triti- cum, et super vinum, et super cum, et super vinum, et super oleum, et quæcumque profert oleum, et quæcumque profert humus, et super homines, et humus, et super homines, et super jumenta, et super omnem super jumenta, et super omnem laborem manuum. laborem manuum. 12. Et audivit Zorobabel, filius Sala- 12. Et audivit Zorobabel, filius Sala- thiel, et Jesus, filius Josedec, thiel, et Jesus, filius Josedec, sacerdos magnus, et omnes re- sacerdos magnus, et omnes re- liquiæ populi, vocem Domini liquiæ populi, vocem Domini Dei sui, et verba Aggæi pro- Dei sui, et verba Aggæi pro- phetæ, sicut misit eum Domi- phetæ, sicut misit eum Domi- nus Deus eorum ad eos: et ti- nus Deus eorum ad eos: et ti- muit populus a facie Domini. muit populus a facie Domini. 13. Et dixit Aggæus, nuntius Domini 13. Et dixit Aggæus, nuntius Domini

de nuntiis Domini, populo di- de nuntiis Domini, populo di- cens Ego vobiscum sum, dicit cens Ego vobiscum sum, dicit Dominus. Dominus.

14. Et suscitavit Dominus spiritum 14. Et suscitavit Dominus spiritum Zorobabel, filii Salathiel, ducis Zorobabel, filii Salathiel, ducis Juda, et spiritum Jesu, filii Jose- Juda, et spiritum Jesu, filii Jose- dec, sacerdotis magni, et spiri- dec, sacerdotis magni, et spiri- tum reliquorum de omni popu- tum reliquorum de omni popu- lo: et ingressi sunt, et faciebant lo: et ingressi sunt, et faciebant opus in domo Domini exerci- opus in domo Domini exerci- tuum, Dei sui. tuum, Dei sui.

2 Deuter. xxvIII, 38; Mich. VI, 15. 2 Deuter. xxvIII, 38; Mich. VI, 15.

IN CAP. I AGGÆI ENARRATIO. IN CAP. I AGGÆI ENARRATIO.

IN CAPUT I AGGI IN CAPUT I AGGI

ENARRATIO. ENARRATIO.

« In anno secundo. » Hæc prophetia « In anno secundo. » Hæc prophetia in tres visiones dividitur secundum Hie- in tres visiones dividitur secundum Hie- ronymum, secundum tres exhortationes ronymum, secundum tres exhortationes ad ædificandum templum. Prima est, ad ædificandum templum. Prima est, quod si templum non ædificatur, sterili- quod si templum non ædificatur, sterili- tas quæ propter templum destructum tas quæ propter templum destructum accidit, ad fertilitatem non revertetur. accidit, ad fertilitatem non revertetur. Secunda est, quod gloria quæ in populo Secunda est, quod gloria quæ in populo fuit ex templo, populo non restituetur, fuit ex templo, populo non restituetur, nisi templum reædificetur, et incipit infra, nisi templum reædificetur, et incipit infra, ibi, II, 1 « In die vigesima. » Tertia est, ibi, II, 1 « In die vigesima. » Tertia est, quod si templum non reædificatur, quod quod si templum non reædificatur, quod omnia opera populi polluta reputabuntur, omnia opera populi polluta reputabuntur, et incipit circa medium secundi capituli, et incipit circa medium secundi capituli, ibi, y. 11 « In vigesima et quarta noni ibi, y. 11 « In vigesima et quarta noni mensis. » Et est notandum quod istæ mensis. » Et est notandum quod istæ tres visiones non differunt annis, sed tres visiones non differunt annis, sed mensibus et diebus omnes enim in se- mensibus et diebus omnes enim in se- cundo anno Darii factæ sunt. cundo anno Darii factæ sunt.

Ad intellectum autem litteræ notan- Ad intellectum autem litteræ notan- dum est quod dicit Hieronymus, quod dum est quod dicit Hieronymus, quod cum Cyrus, rex Persarum, occiso Baltha- cum Cyrus, rex Persarum, occiso Baltha- sar, occupasset regnum Babylonicum, sar, occupasset regnum Babylonicum, cum Dario patruo suo, rege Medorum, cum Dario patruo suo, rege Medorum, primo anno regni sui remisit in Jerusa- primo anno regni sui remisit in Jerusa- lem circiter quinquaginta millia Judæo- lem circiter quinquaginta millia Judæo- rum, quibus præfecit Zorobabel, et Je- rum, quibus præfecit Zorobabel, et Je-

sum, sum,

filium Josedec, et præcepit eis ut filium Josedec, et præcepit eis ut ædificarent templum. Illi autem exstructo ædificarent templum. Illi autem exstructo altari, fundamenta templi jecerunt : sed altari, fundamenta templi jecerunt : sed interea mortuo Cyro, Artaxerxes, cogno- interea mortuo Cyro, Artaxerxes, cogno- mine Cambyses, illi succedens, mandavit mine Cambyses, illi succedens, mandavit gentibus qui erant circa Jerusalem, ne gentibus qui erant circa Jerusalem, ne templum reædificari permitterent, Re- templum reædificari permitterent, Re- mansit itaque opus imperfectum usque ad mansit itaque opus imperfectum usque ad secundum annum Darii, filii Hystaspis, et secundum annum Darii, filii Hystaspis, et hujus secundo Aggæus et Zacharias ad hujus secundo Aggæus et Zacharias ad prophetandum suscitati sunt, qui non prophetandum suscitati sunt, qui non veriti edictum regis, nec contradictiones veriti edictum regis, nec contradictiones

Ad Roman. IX, 9: Promissionis verbum hoc Ad Roman. IX, 9: Promissionis verbum hoc est: Secundum hoc tempus veniam, et erit Saræ est: Secundum hoc tempus veniam, et erit Saræ

XIX XIX

497 497

insurgentis populi, Zorobabel et Jesum insurgentis populi, Zorobabel et Jesum et populum animabant ad ædificandum. et populum animabant ad ædificandum.

Et hoc est quod dicitur : Et hoc est quod dicitur :

« In anno secundo Darii, » filii Hy- « In anno secundo Darii, » filii Hy- staspis. Dividitur autem hæc visio in ti- staspis. Dividitur autem hæc visio in ti- tulum, et in tractatum qui incipit, ibi, tulum, et in tractatum qui incipit, ibi, y. 2 Hæc ait Dominus exercituum : y. 2 Hæc ait Dominus exercituum : Populus iste dicit. Populus iste dicit.

In titulo continentur quatuor, scilicet In titulo continentur quatuor, scilicet tempus commune et proprium, modus tempus commune et proprium, modus inspirationis, et modus enuntiationis, et inspirationis, et modus enuntiationis, et ad quos fit prophetia. ad quos fit prophetia.

« In anno secundo Darii regis, » id « In anno secundo Darii regis, » id est, a tempore ex quo ille accepit regni est, a tempore ex quo ille accepit regni gubernacula super Persas et Medos. Si- gubernacula super Persas et Medos. Si- mile est, Genes. xvII, 10: Revertens mile est, Genes. xvII, 10: Revertens veniam ad te tempore isto, vita comite, veniam ad te tempore isto, vita comite, in anno altero. Idem continetur, ad in anno altero. Idem continetur, ad Roman. Ix, 9. « In mense sexto, » anni Roman. Ix, 9. « In mense sexto, » anni scilicet secundi, numerando scilicet ab scilicet secundi, numerando scilicet ab Aprili, qui apud nos September vocatur, Aprili, qui apud nos September vocatur, et apud Judæos fere totus festivus fuit, et apud Judæos fere totus festivus fuit, sicut dicitur, Levit. xxv, 9. sicut dicitur, Levit. xxv, 9.

Et subdit de proprio tempore : « In Et subdit de proprio tempore : « In die una mensis, » hoc est, prima, quan- die una mensis, » hoc est, prima, quan- do scilicet Judæi cornibus arietinis clan- do scilicet Judæi cornibus arietinis clan- gebant, quod prophetiam significabat. gebant, quod prophetiam significabat. Quod autem dicitur, Dies una, dies pri- Dies prima Quod autem dicitur, Dies una, dies pri- Dies prima ma, ideo est, quia Judæi nomina ordina- ma, ideo est, quia Judæi nomina ordina- lia non habent, sed nominibus numerali- lia non habent, sed nominibus numerali- bus pro ordinalibus utuntur. bus pro ordinalibus utuntur.

Subdit autem de modo inspirationis : Subdit autem de modo inspirationis : « Factum est verbum Domini. » Ver- « Factum est verbum Domini. » Ver- ba humana non facta, sed dicta per au- ba humana non facta, sed dicta per au- rem ad cor ingrediuntur: verbum autem rem ad cor ingrediuntur: verbum autem Dei a Deo factum, non auditum, Spiritu Dei a Deo factum, non auditum, Spiritu Dei in corde formatur. I ad Corinth. II, Dei in corde formatur. I ad Corinth. II, 9: Quod oculus non vidit, nec auris au- 9: Quod oculus non vidit, nec auris au- divit, nec in cor hominis ascendit, quæ divit, nec in cor hominis ascendit, quæ præparavit Deus iis qui diligunt illum. præparavit Deus iis qui diligunt illum. Ubi dicit Augustinus, quod « per sen- Ubi dicit Augustinus, quod « per sen- << sus non ascendunt in cor quæ præpa- << sus non ascendunt in cor quæ præpa- « rat Deus, sed cor ascendit ad ipsa, et « rat Deus, sed cor ascendit ad ipsa, et

filius. filius.

32 32

cur una di- cur una di- catur ? catur ?

498 498

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

<< Deus format ea in corde. » Psal. LXIII, << Deus format ea in corde. » Psal. LXIII, 7 et 8 Accedet homo ad cor altum, et 7 et 8 Accedet homo ad cor altum, et exaltabitur Deus. exaltabitur Deus.

Et subdit de enuntiatione : Et subdit de enuntiatione :

« In manu Aggæi Prophetæ. » In « In manu Aggæi Prophetæ. » In manu dicit, quia non tantum verbo, manu dicit, quia non tantum verbo, sed etiam opere prophetavit. Osee, xii, sed etiam opere prophetavit. Osee, xii, 10: Ego visionem multiplicavi, et in ma- 10: Ego visionem multiplicavi, et in ma- nu prophetarum assimilatus sum. Sic pro- nu prophetarum assimilatus sum. Sic pro- phetavit Isaias xx, 2, ambulans nudus, phetavit Isaias xx, 2, ambulans nudus, et discalceatus. Sic Ezechiel, XII, 7, per pa- et discalceatus. Sic Ezechiel, XII, 7, per pa- rietem fossum de domo est portatus. « Ag- rietem fossum de domo est portatus. « Ag- Aggæus. gæi,» dicit, quod festivus et lætus inter- Aggæus. gæi,» dicit, quod festivus et lætus inter-

pretatur, eo quod læta de templi reædifi- pretatur, eo quod læta de templi reædifi- catione nuntiabat, quod Isa. LXI, 2 et 3, catione nuntiabat, quod Isa. LXI, 2 et 3, ostenditur, ubi dicitur: Ut consolarer ostenditur, ubi dicitur: Ut consolarer omnes lugentes: ut ponerem, consolatio- omnes lugentes: ut ponerem, consolatio- nem scilicet, lugentibus Sion: et darem nem scilicet, lugentibus Sion: et darem eis coronam pro cinere, oleum gaudii eis coronam pro cinere, oleum gaudii pro luctu, pallium laudis pro spiritu pro luctu, pallium laudis pro spiritu mæroris. Prophetæ dicit, ut sciatur mæroris. Prophetæ dicit, ut sciatur immobilis esse veritas eorum quæ an- immobilis esse veritas eorum quæ an- Prophetia. nuntiat. Cassiodorus : « Prophetia est Prophetia. nuntiat. Cassiodorus : « Prophetia est << divina inspiratio, rerum eventus sub << divina inspiratio, rerum eventus sub « immobili veritate denuntians. » Sa- « immobili veritate denuntians. » Sa- pient. v, 27 Sapientia per nationes pient. v, 27 Sapientia per nationes in animas sanctas se transfert, amicos in animas sanctas se transfert, amicos Dei et prophetas constituit. Dei et prophetas constituit.

Et subjungit ad quos : Et subjungit ad quos : Zorobabel. « Ad Zorobabel, filium Salathiel. » Zorobabel. « Ad Zorobabel, filium Salathiel. » Salathiel. Matth. 1, 12: Jechonias genuit Salathiel. Salathiel. Matth. 1, 12: Jechonias genuit Salathiel.

Jesus. Jesus.

Salathiel autem genuit Zorobabel: hic Salathiel autem genuit Zorobabel: hic enim natus fuit in regnum ex stirpe Da- enim natus fuit in regnum ex stirpe Da- vid, et Prælatus fuit in temporalibus. vid, et Prælatus fuit in temporalibus. Interpretatur autem Zorobabel fluxus Interpretatur autem Zorobabel fluxus expositus, Salathiel autem petitio Dei, expositus, Salathiel autem petitio Dei, eo quod sicut Moyses (Exod. 11, 3) flu- eo quod sicut Moyses (Exod. 11, 3) flu- ctui expositus est in populi liberationem, ctui expositus est in populi liberationem, et petitione Dei impetratus. Hunc etiam et petitione Dei impetratus. Hunc etiam describit a dignitate: « Ducem Juda, » describit a dignitate: « Ducem Juda, » ut sciatur esse de domo David. Psal. ut sciatur esse de domo David. Psal. LXVII, 68 Sed elegit tribum Juda. Ge- LXVII, 68 Sed elegit tribum Juda. Ge- nes. XLIX, 10: Non auferetur sceptrum nes. XLIX, 10: Non auferetur sceptrum de Juda, et dux de femore ejus. de Juda, et dux de femore ejus.

» »

Et subjungit de Prælato in spirituali- Et subjungit de Prælato in spirituali- bus «Et ad Jesum, bus «Et ad Jesum, qui salvator in- qui salvator in- terpretatur, ut de tribu sacerdotali et terpretatur, ut de tribu sacerdotali et merito et nomine descendisse credatur. merito et nomine descendisse credatur. Quem ulterius describit a dignitate : Quem ulterius describit a dignitate :

« Sacerdotem, » et a virtutis magnitu- « Sacerdotem, » et a virtutis magnitu- dine, cum subdit « magnum. » Ad Ro- dine, cum subdit « magnum. » Ad Ro- man. vi, 30 Quos justificavit, illos et man. vi, 30 Quos justificavit, illos et glorificavit. Eccli. XLVI, 1 et 2: Jesus Na- glorificavit. Eccli. XLVI, 1 et 2: Jesus Na-

ve... ve...

• fuit magnus secundum nomen suum, • fuit magnus secundum nomen suum, maximus in salutem electorum Dei. maximus in salutem electorum Dei. « Dicens. » Verbum enim Dei dicens est « Dicens. » Verbum enim Dei dicens est et docens, verbum hominis dictum est et docens, verbum hominis dictum est transiens. transiens.

Hæc secundum spiritualem intelle- Hæc secundum spiritualem intelle- ctum sub eisdem auctoritatibus ad Domi- ctum sub eisdem auctoritatibus ad Domi- num Jesum Christum referuntur. In an- num Jesum Christum referuntur. In an- no secundo qui est annus gratiæ sequens no secundo qui est annus gratiæ sequens annum terroris synagogæ quem seque- annum terroris synagogæ quem seque- tur annus gloriæ. Habac. 111, 2: Domi- tur annus gloriæ. Habac. 111, 2: Domi- ne, opus tuum, in medio annorum vivi- ne, opus tuum, in medio annorum vivi- fica illud. Darius generationes interpre fica illud. Darius generationes interpre tatur, et significat eos qui luxuria non tatur, et significat eos qui luxuria non nisi generationi intendebant: qui ut nisi generationi intendebant: qui ut compescerentur Christus missus est, ex- compescerentur Christus missus est, ex- tunc enim castitas virginitatis prædicata tunc enim castitas virginitatis prædicata est. Matth. xix, 12: Sunt eunuchi, qui est. Matth. xix, 12: Sunt eunuchi, qui seipsos castraverunt propter regnum cœ- seipsos castraverunt propter regnum cœ- lorum. Qui potest capere, capiat. Mensis lorum. Qui potest capere, capiat. Mensis sextus, sextam ætatem significat, in qua sextus, sextam ætatem significat, in qua luna, Ecclesia scilicet, novam per Chri- luna, Ecclesia scilicet, novam per Chri- stum accepit illuminationem. Eccli. XLIII, stum accepit illuminationem. Eccli. XLIII, 7 et 8 A luna signum diei festi, lumi- 7 et 8 A luna signum diei festi, lumi- nare quod minuitur in consummatione. nare quod minuitur in consummatione. Mensis secundum nomen ejus est, cre- Mensis secundum nomen ejus est, cre- scens mirabiliter in consummatione. Dies scens mirabiliter in consummatione. Dies una sive prima mensis, singularitatem una sive prima mensis, singularitatem significat illius luminis. Psal. LXXXIII, significat illius luminis. Psal. LXXXIII, 11 Melior est dies una in atriis tuis, 11 Melior est dies una in atriis tuis, super millia. Et per illum, factum est super millia. Et per illum, factum est verbum Domini. Joan. 1, 18: Unigeni- verbum Domini. Joan. 1, 18: Unigeni- tus Filius qui est in sinu Patris, ipse tus Filius qui est in sinu Patris, ipse enarravit. enarravit.

Hic verbum in manu habet, hoc est, Hic verbum in manu habet, hoc est, in potestate et opere. Act. vii, 29: Cœpit in potestate et opere. Act. vii, 29: Cœpit Jesus facere, et docere. Matth. vii, 29: Jesus facere, et docere. Matth. vii, 29: Erat docens eos tamquam potestatem Erat docens eos tamquam potestatem habens. Hic Aggæus, id est, festivus vel habens. Hic Aggæus, id est, festivus vel lætus dicitur. Psal. xvIII, 6: Exsultavil lætus dicitur. Psal. xvIII, 6: Exsultavil ut gigas ad currendam viam. Isa. XLII, ut gigas ad currendam viam. Isa. XLII, 4 Non erit tristis, neque turbulentus, 4 Non erit tristis, neque turbulentus, donec ponat in terra judicium. Hic Pro- donec ponat in terra judicium. Hic Pro- pheta est non inspiratus, sed a quo fluit pheta est non inspiratus, sed a quo fluit omnium Prophetarum spiritus. Joan. vi, omnium Prophetarum spiritus. Joan. vi,

IN CAP. I AGGÆI ENARRATIO. IN CAP. I AGGÆI ENARRATIO.

: :

14 Hic est vere Propheta, qui venturus 14 Hic est vere Propheta, qui venturus est in mundum. Luc. xxiv, 19: Qui fuit est in mundum. Luc. xxiv, 19: Qui fuit vir Propheta, potens in opere, et ser- vir Propheta, potens in opere, et ser- mone. Hic significatur per Zorobabel et mone. Hic significatur per Zorobabel et per Jesum, quia Rex fuit et Sacerdos. per Jesum, quia Rex fuit et Sacerdos. Ad Hebr. VII, 1: Hic Melchisedech, rex Ad Hebr. VII, 1: Hic Melchisedech, rex Salem, sacerdos Dei summi. Zorobabel Salem, sacerdos Dei summi. Zorobabel autem dicitur propter emissum ab eo autem dicitur propter emissum ab eo fluxum doctrinæ. Eccli. xxiv, 40 et 41: fluxum doctrinæ. Eccli. xxiv, 40 et 41: 1. Ego sapientia effudi flumina : ego quasi 1. Ego sapientia effudi flumina : ego quasi trames aquæ immensæ de fluvio: ego trames aquæ immensæ de fluvio: ego quasi fluvii dioryx. Dioryx medica- quasi fluvii dioryx. Dioryx medica- mentum generationis interpretatur. Hic mentum generationis interpretatur. Hic filius Salathiel est est enim illius filius filius Salathiel est est enim illius filius de quo dicitur in Psal. x, 8: Justus Do- de quo dicitur in Psal. x, 8: Justus Do- minus, et justitias dilexit æquitatem minus, et justitias dilexit æquitatem vidit vultus ejus. Dux Juda, confiten- vidit vultus ejus. Dux Juda, confiten- tium scilicet, et laudantium Deum. Psal. tium scilicet, et laudantium Deum. Psal. LXVII, 28: Principes Juda duces eorum. LXVII, 28: Principes Juda duces eorum. Hic nomine et significatione Jesus dici- Hic nomine et significatione Jesus dici- tur. Matth. 1, 21: Vocabis nomen ejus tur. Matth. 1, 21: Vocabis nomen ejus Jesum ipse enim salvum faciet popu- Jesum ipse enim salvum faciet popu- lum suum a peccatis eorum. Habac. III, lum suum a peccatis eorum. Habac. III, Joh. 18 Exsultabo in Deo Jesu meo. Ilic Joh. 18 Exsultabo in Deo Jesu meo. Ilic filius Josedec: quia petitionibus patrum filius Josedec: quia petitionibus patrum postulatus a Deo, quod significat Sala- postulatus a Deo, quod significat Sala- thiel et hæres paternæ justitiæ, quod thiel et hæres paternæ justitiæ, quod significat Josedec. Isaiæ, XLVI, 13: significat Josedec. Isaiæ, XLVI, 13: Prope feci justitiam meam, non elonga- Prope feci justitiam meam, non elonga- bitur, et salus mea non morabitur. Hic bitur, et salus mea non morabitur. Hic sacerdos magnus est : sacerdos sacra sacerdos magnus est : sacerdos sacra dos, et sacra dans. Psal. CIX, 4: Tu es dos, et sacra dans. Psal. CIX, 4: Tu es Sacerdos in æternum. Magnus, quia in Sacerdos in æternum. Magnus, quia in comparatione ejus omnes minimi sunt. comparatione ejus omnes minimi sunt. Psal. CXL, 6 Absorpti sunt juncti pe- Psal. CXL, 6 Absorpti sunt juncti pe- træ, judices eorum, hoc est, omnes alii træ, judices eorum, hoc est, omnes alii Sancti judices Ecclesiæ, absorpti et anni- Sancti judices Ecclesiæ, absorpti et anni- hilati sunt, juncti, hoc est, comparati hilati sunt, juncti, hoc est, comparati petræ, id est, Christo. Hic rex et sacer- petræ, id est, Christo. Hic rex et sacer- dos, nos faciens reges in opere justitiæ, dos, nos faciens reges in opere justitiæ, et sacerdotes in sanctitate. Apocal. 1, 6: et sacerdotes in sanctitate. Apocal. 1, 6: Fecit nos regnum, et sacerdotes Deo. Fecit nos regnum, et sacerdotes Deo.

« Hæc ait Dominus. » Hic incipit se- « Hæc ait Dominus. » Hic incipit se- ries prophetiæ, et ponit hic tria: mur- ries prophetiæ, et ponit hic tria: mur- murationem populi desperantis, exclu- murationem populi desperantis, exclu-

1 Isa. VI, 3. 1 Isa. VI, 3.

499 499

sionem murmuris, et exhortationem sionem murmuris, et exhortationem ædificationis. Secunda incipit, ibi, « Fa- ædificationis. Secunda incipit, ibi, « Fa- ctum est verbum Domini. » Tertia, ibi, ctum est verbum Domini. » Tertia, ibi, « Hæc ait Dominus exercituum. » « Hæc ait Dominus exercituum. »

« Hæc dicit Dominus. » Confirmatio « Hæc dicit Dominus. » Confirmatio sequentis sermonis est. Dominus enim sequentis sermonis est. Dominus enim dicit, quia potestatem habet in dictis. dicit, quia potestatem habet in dictis. I Regum, 11, 18: Dominus est: quod bo- I Regum, 11, 18: Dominus est: quod bo- num est in oculis suis faciat. « Exerci- num est in oculis suis faciat. « Exerci- tuum » dicit, quia ministros habet An- tuum » dicit, quia ministros habet An- gelos, et homines, et dæmones ad exse- gelos, et homines, et dæmones ad exse- quendum. Unde dicitur Dominus Deus quendum. Unde dicitur Dominus Deus Sabaoth, hoc est, exercituum '. Dicit Sabaoth, hoc est, exercituum '. Dicit enim Gregorius : « Sibi militat etiam, enim Gregorius : « Sibi militat etiam,

« «

quod per malitiam voluntatis obstat. quod per malitiam voluntatis obstat. « Angeli enim disponunt, dæmones insti- « Angeli enim disponunt, dæmones insti- « gant, homines exsequuntur ut voluntas « gant, homines exsequuntur ut voluntas «Dei de malis expleatur.» « Populus iste «Dei de malis expleatur.» « Populus iste dicit » dicit »

murmurans scilicet : « Non- murmurans scilicet : « Non- dum venit tempus domus Domini ædi- dum venit tempus domus Domini ædi- ficandæ. » Opus enim Domini neglige- ficandæ. » Opus enim Domini neglige- bant, privata sua opera operi Domi- bant, privata sua opera operi Domi- ni præponentes. Hoc faciunt, qui suo ni præponentes. Hoc faciunt, qui suo commodo vel quæstui, opere Domini ne- commodo vel quæstui, opere Domini ne- glecto, intendunt. I Petr. II, 5 : Ipsi glecto, intendunt. I Petr. II, 5 : Ipsi tamquam lapides vivi superædificamini, tamquam lapides vivi superædificamini, domus spiritualis. Eccle. ix, 10: Quod- domus spiritualis. Eccle. ix, 10: Quod- cumque facere potest manus tua, instan- cumque facere potest manus tua, instan- ter operare. Ad Galat. VI, 10 Dum ter operare. Ad Galat. VI, 10 Dum tempus habemus, operemur bonum ad tempus habemus, operemur bonum ad

omnes. omnes.

Et ponit istius murmuris exclusionem : Et ponit istius murmuris exclusionem : « Et factum est verbum Domini in « Et factum est verbum Domini in manu Aggæi Prophetæ, dicens. » Hæc manu Aggæi Prophetæ, dicens. » Hæc exposita sunt. Et dicit duo: exclusionem exposita sunt. Et dicit duo: exclusionem murmuris, et obedientiam audientis, ibi, murmuris, et obedientiam audientis, ibi, « Et audivit Zorobabel. » « Et audivit Zorobabel. »

In prima tria sunt, scilicet murmuris In prima tria sunt, scilicet murmuris exclusio per rationem, per incommodi exclusio per rationem, per incommodi expertam necessitatem, et ex his tertio expertam necessitatem, et ex his tertio redit ad exhortationem. redit ad exhortationem.

« Numquid tempus vobis est ? » Si- « Numquid tempus vobis est ? » Si- mile, Joan. vII, 6: Tempus vestrum mile, Joan. vII, 6: Tempus vestrum

Dominus Dominus Deus exerci- Deus exerci- tuum. tuum.

10 10

500 500

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

con- con-

semper est paratum. Mali enim omne semper est paratum. Mali enim omne tempus ad lucra sua deputant. « Ut ha- tempus ad lucra sua deputant. « Ut ha- bitetis in domibus laqueatis, » hoc est, bitetis in domibus laqueatis, » hoc est, cælaturis decoratis. Septuaginta, « cælaturis decoratis. Septuaginta, « cavis, » quia concavitatibus et incisuris cavis, » quia concavitatibus et incisuris diversæ figuræ expressæ erant in eis. Je- diversæ figuræ expressæ erant in eis. Je- rem. xx, 14: Væ qui dicit: Edificabo rem. xx, 14: Væ qui dicit: Edificabo mihi domum latam, et coenacula spatio- mihi domum latam, et coenacula spatio- sa: qui aperit sibi fenestras, et facit la- sa: qui aperit sibi fenestras, et facit la- quearia cedrina, pingitque sinopide! quearia cedrina, pingitque sinopide! « Et domus ista deserta, » supple, est, et « Et domus ista deserta, » supple, est, et neglecta propriis enim intendentes opus neglecta propriis enim intendentes opus Domini neglexerunt. Isaiæ, v, 12: Opus Domini neglexerunt. Isaiæ, v, 12: Opus Domini non respicitis, nec opera manuum Domini non respicitis, nec opera manuum ejus consideratis. ejus consideratis.

« Et nunc,» supple, quia tales estis, « Et nunc,» supple, quia tales estis, « hæc dicit Dominus exercituum, » hoc « hæc dicit Dominus exercituum, » hoc expositum est in præcedentibus : « Po- expositum est in præcedentibus : « Po- nile corda vestra super vias vestras, » ut nile corda vestra super vias vestras, » ut scilicet fructum viarum vestrarum ad- scilicet fructum viarum vestrarum ad- vertatis. Prov. 1, 31 Comedent igitur vertatis. Prov. 1, 31 Comedent igitur fructus viæ suæ, suisque consiliis satu- fructus viæ suæ, suisque consiliis satu- rabuntur. rabuntur.

Et determinat in speciali, subdens: Et determinat in speciali, subdens: « Seminastis multum, » in temporali- « Seminastis multum, » in temporali- bus scilicet, in peccatis existentes, « et bus scilicet, in peccatis existentes, « et intulistis parum. » Ad Galat. vI, 7 et 8: intulistis parum. » Ad Galat. vI, 7 et 8: Nolite errare Deus non irridetur. Quæ Nolite errare Deus non irridetur. Quæ enim seminaverit homo, hæc et metet. enim seminaverit homo, hæc et metet. Quoniam qui seminat in carne sua, de Quoniam qui seminat in carne sua, de carne el metet corruptionem: qui autem carne el metet corruptionem: qui autem seminat in spiritu, de spiritu metet vi- seminat in spiritu, de spiritu metet vi- tam æternam. Deuter. xxvIII, 38: Se- tam æternam. Deuter. xxvIII, 38: Se- mentem multam jacies in terram, hoc mentem multam jacies in terram, hoc est, in terreno commodo et lucro, et mo- est, in terreno commodo et lucro, et mo- dicum congregabis: quia terrena lucra dicum congregabis: quia terrena lucra modicum prosunt. « Comedistis, » de modicum prosunt. « Comedistis, » de hoc scilicet quod parum intulistis, « et hoc scilicet quod parum intulistis, « et Cupiditas non estis satiati. » Terrena enim cupidi- Cupiditas non estis satiati. » Terrena enim cupidi- tas non satiat, sed potius famem ulterio- tas non satiat, sed potius famem ulterio- rem provocat. Prov. x, 25: Venter rem provocat. Prov. x, 25: Venter impiorum insaturabilis. « Bibistis, » tem- impiorum insaturabilis. « Bibistis, » tem-

insatiabilis. insatiabilis.

1 Osee, II, 10: Et nunc revelabo stultitiam 1 Osee, II, 10: Et nunc revelabo stultitiam ejus in oculis amatorum ejus et vir non eruet ejus in oculis amatorum ejus et vir non eruet

et non et non

porales scilicet consolationes, « porales scilicet consolationes, « estis inebriati. » Augustinus: «Bria di- estis inebriati. » Augustinus: «Bria di- « citur scyphus ad necessitatem hominis « citur scyphus ad necessitatem hominis « mensuratus. » Unde non inebriatus est « mensuratus. » Unde non inebriatus est qui ad necessitatem intus refectus non qui ad necessitatem intus refectus non est. Isa. xxix, 8: Sicut somniat sitiens, est. Isa. xxix, 8: Sicut somniat sitiens, et bibit, et postquam fuerit exspergefa- et bibit, et postquam fuerit exspergefa- ctus, lassus adhuc sitit: sic facti sumus. ctus, lassus adhuc sitit: sic facti sumus. Putat enim carnalis homo ut deliciæ ine- Putat enim carnalis homo ut deliciæ ine- brient eum, et magis provocant ad si- brient eum, et magis provocant ad si- tin. «Operuistis vos,» id est, videba- tin. «Operuistis vos,» id est, videba- mini operti pannosis et conscissis, sicut mini operti pannosis et conscissis, sicut quidam sæculari honestate vestiti viden- quidam sæculari honestate vestiti viden- tur, « et non estis calefacti. » Sæcularis tur, « et non estis calefacti. » Sæcularis enim honestas sine charitate et virtutibus enim honestas sine charitate et virtutibus formatis non calefacit. Ezech. xvi, 37: formatis non calefacit. Ezech. xvi, 37: Ecce ego congregabo omnes amatores Ecce ego congregabo omnes amatores tuos,… et nudabo ignominiam tuam co- tuos,… et nudabo ignominiam tuam co- ram eis, et videbunt turpitudinem tuam. ram eis, et videbunt turpitudinem tuam. Exponam cam nudam in oculis omnium Exponam cam nudam in oculis omnium amatorum ejus. Hoc idem dicitur, Osee, amatorum ejus. Hoc idem dicitur, Osee, 11, 10. « Et qui mercedes congregavit, » 11, 10. « Et qui mercedes congregavit, » ex quæstu scilicet laboris, et mercimo- ex quæstu scilicet laboris, et mercimo- niorum, «misit eas in sacculum pertu- niorum, «misit eas in sacculum pertu- ut scilicet subtus exciderent: ut scilicet subtus exciderent: sum, » sum, » quia qui temporalia congregat, cum ha- quia qui temporalia congregat, cum ha- bere putat, nihil habet. Propter quod di- bere putat, nihil habet. Propter quod di- citur, Matth. v1, 20: Thesaurizate vobis citur, Matth. v1, 20: Thesaurizate vobis thesauros in cœlo, ubi neque ærugo ne- thesauros in cœlo, ubi neque ærugo ne- que tinca demolitur, et ubi fures non que tinca demolitur, et ubi fures non effodiunt nec furantur. effodiunt nec furantur.

Ex hoc redit ad exhortationem ut om- Ex hoc redit ad exhortationem ut om- nia convertantur ad prosperitatem : nia convertantur ad prosperitatem :

« Hæc dicit Dominus exercituum, » « Hæc dicit Dominus exercituum, » habens scilicet potestatem mandandi, et habens scilicet potestatem mandandi, et ministros ad exsequendum : « Ponite ministros ad exsequendum : « Ponite corda vestra super vias vestras. » Jerem. corda vestra super vias vestras. » Jerem. VI, 16 State super vias, et videte, et in- VI, 16 State super vias, et videte, et in- terrogate de semitis antiquis, quæ sit via terrogate de semitis antiquis, quæ sit via bona, et ambulate in ea. bona, et ambulate in ea.

Et supple, cum inveneritis fructum Et supple, cum inveneritis fructum in viis Domini et non in viis vestris, in viis Domini et non in viis vestris,

eam de manu mea. eam de manu mea.

IN CAP. IAGGI ENARRATIO. IN CAP. IAGGI ENARRATIO.

« ascendite in montem, » ubi scilicet, « ascendite in montem, » ubi scilicet, fundatum est templum Domini, qui fundatum est templum Domini, qui mons virtutum est et contemplationis. mons virtutum est et contemplationis. Isaiæ, 11, 3: Venite, et ascendamus Isaiæ, 11, 3: Venite, et ascendamus ad montem Domini, et ad domum Dei ad montem Domini, et ad domum Dei Jacob. Jerem. xxx1, 23 Benedicat Jacob. Jerem. xxx1, 23 Benedicat tibi Dominus, pulchritudo justitiæ, tibi Dominus, pulchritudo justitiæ, mons sanctus. « Portate ligna, » hoc mons sanctus. « Portate ligna, » hoc est, comportate ligna ad ædificium Dei est, comportate ligna ad ædificium Dei pertinentia. Judæi fabulantur, quod Na- pertinentia. Judæi fabulantur, quod Na- buzardan incendente templum, parietes buzardan incendente templum, parietes remanserint, et ideo non nisi comporta- remanserint, et ideo non nisi comporta- tione lignorum ad tectum opus fuerit: tione lignorum ad tectum opus fuerit: quod falsum est, cum Jeremias plangat, quod falsum est, cum Jeremias plangat, Thren. IV, 1, quod dispersi sunt lapides Thren. IV, 1, quod dispersi sunt lapides sanctuarii in capite omnium platearum, sanctuarii in capite omnium platearum, sed spiritualiter dicere vult, quod de li- sed spiritualiter dicere vult, quod de li- gniculis, quæ sunt nutrimenta ignis cha- gniculis, quæ sunt nutrimenta ignis cha- ritatis, ædificare sufficit servis Christi. ritatis, ædificare sufficit servis Christi. IV Reg. vi, 2: Tollant singuli de silva IV Reg. vi, 2: Tollant singuli de silva materias singulas, ut æficemus nobis ibi materias singulas, ut æficemus nobis ibi locum ad habitandum. Et hoc est quod locum ad habitandum. Et hoc est quod sequitur: «Et ædificate domum, » ma- sequitur: «Et ædificate domum, » ma- gis scilicet virtutum, quam materialium gis scilicet virtutum, quam materialium ædificiorum. Prov. 1x, 1 : Sapientia ædi- ædificiorum. Prov. 1x, 1 : Sapientia ædi- ficavit sibi domum, excidit columnas ficavit sibi domum, excidit columnas septem, septem scilicet virtutum. De septem, septem scilicet virtutum. De hac subditur: « Et acceptabilis mihi hac subditur: « Et acceptabilis mihi erit. » Quod enim in virtute ædificatur, erit. » Quod enim in virtute ædificatur, acceptabile est Domino. Exod. 1, 21: acceptabile est Domino. Exod. 1, 21: Et quia timuerunt obstetrices Deum, ædi- Et quia timuerunt obstetrices Deum, ædi- ficavit eis domos. « Et glorificabor, di- ficavit eis domos. « Et glorificabor, di- cit Dominus,» in tali scilicet domo. Isa. cit Dominus,» in tali scilicet domo. Isa. LX, 7: Domum majestatis meæ glorifi- LX, 7: Domum majestatis meæ glorifi- cabo. cabo.