476 476

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

condiunt alios, ne silentia audeant per- condiunt alios, ne silentia audeant per- petrare sicut et Genes. xix, 26, uxor petrare sicut et Genes. xix, 26, uxor Lot conversa est in statuam salis. Prop- Lot conversa est in statuam salis. Prop- ter quod dicitur, Matth. v, 13: Vos es- ter quod dicitur, Matth. v, 13: Vos es- tis sal terræ. Quod si sal evanuerit, in tis sal terræ. Quod si sal evanuerit, in quo salietur? Sap. x, 7 : Quibus in te- quo salietur? Sap. x, 7 : Quibus in te- stimonium nequitiæ fumigabunda constat stimonium nequitiæ fumigabunda constat sdeserta terra. Et post pauca: Et incre- sdeserta terra. Et post pauca: Et incre- dibilis animæ memoria stans figmentum dibilis animæ memoria stans figmentum salis. « Et desertum usque in æter- salis. « Et desertum usque in æter- num, » supple, erit terra eorum, ut sci- num, » supple, erit terra eorum, ut sci- licet nec ab hominibus bonis, nec ab An- licet nec ab hominibus bonis, nec ab An- gelis incolatur. Sap. v, 24: Ad eremum gelis incolatur. Sap. v, 24: Ad eremum perducet omnem terram iniquitas illo- perducet omnem terram iniquitas illo- rum, et malignitas evertet sedes poten- rum, et malignitas evertet sedes poten- tium. Matth. xx, 38: Ecce relinquetur tium. Matth. xx, 38: Ecce relinquetur vobis domus vestra deserta. vobis domus vestra deserta.

De hac autem destructione, subdit con- De hac autem destructione, subdit con- solationem Sanctorum : « Reliquiæ po- solationem Sanctorum : « Reliquiæ po- puli mei, » hoc est, pauci post captivi- puli mei, » hoc est, pauci post captivi- tatem a gladio, fame, et peste relicti, tatem a gladio, fame, et peste relicti, « diripient eos,» supple, de captivitate « diripient eos,» supple, de captivitate non revertentes. Isaiæ, xi, 14: Per mare non revertentes. Isaiæ, xi, 14: Per mare simul prædabuntur filios Orientis : Idu- simul prædabuntur filios Orientis : Idu- mæa et Moab præceptum manus eorum, mæa et Moab præceptum manus eorum, et filii Ammon obedientes erunt. Et hoc et filii Ammon obedientes erunt. Et hoc exponens, subdit: « Et residui gentis exponens, subdit: « Et residui gentis meæ, » hoc est, de gente mea, « posside- meæ, » hoc est, de gente mea, « posside- bunt illos, » hoc est, terram eorum quia bunt illos, » hoc est, terram eorum quia Sanctis im- Sanctis reservatis post persecutionem il- Sanctis im- Sanctis reservatis post persecutionem il- conflictatio. lam finaliter condemnabuntur, et sic conflictatio. lam finaliter condemnabuntur, et sic

piorum cedit piorum cedit

10 10

Sancti ditabuntur, et meritis propriis et Sancti ditabuntur, et meritis propriis et victoria super inimicos. Sap. x, 19 et victoria super inimicos. Sap. x, 19 et 20 Justi tulerunt spolia impiorum, et 20 Justi tulerunt spolia impiorum, et decantaverunt, Domine, nomen sanctum decantaverunt, Domine, nomen sanctum tuum. Genes. xxx1, 1: Tulit Jacob om- tuum. Genes. xxx1, 1: Tulit Jacob om- nia quæ fuerunt patris nostri, et de il- nia quæ fuerunt patris nostri, et de il- lius facultate ditatus, factus est incly- lius facultate ditatus, factus est incly- tus. Isaiæ, 1x, 3: Lætabuntur coram te, tus. Isaiæ, 1x, 3: Lætabuntur coram te, sicut qui lætantur in messe : sicut exsul- sicut qui lætantur in messe : sicut exsul- tant victores capta præda, quando divi- tant victores capta præda, quando divi- dunt spolia. dunt spolia.

Et subdit de proportione pœnæ ad Et subdit de proportione pœnæ ad culpam, ut justa videatur condemnatio: culpam, ut justa videatur condemnatio: « Hoc eis eveniet, » in pejus scilicet, « Hoc eis eveniet, » in pejus scilicet,

1 Cf. Marc. III, 28 et 29. 1 Cf. Marc. III, 28 et 29.

« pro superbia sua, » quam scilicet « pro superbia sua, » quam scilicet Deus sustinere non potest. Job, XL, 6: Deus sustinere non potest. Job, XL, 6: Disperge superbos in furore tuo, et re- Disperge superbos in furore tuo, et re- spiciens omnem arrogantem humilia. spiciens omnem arrogantem humilia. « Quia blasphemaverunt » supple, « Quia blasphemaverunt » supple, Deum, falsum crimen imponentes ei, Deum, falsum crimen imponentes ei, scilicet, quod non posset salvare. Matth. scilicet, quod non posset salvare. Matth. XII, 31 et 32: Spiritus blasphemiæ non XII, 31 et 32: Spiritus blasphemiæ non remittetur,... neque in hoc seculo, neque remittetur,... neque in hoc seculo, neque in futuro. Isaiæ, 1, 4: Dereliquerunt in futuro. Isaiæ, 1, 4: Dereliquerunt Dominum, blasphemaverunt sanctum Dominum, blasphemaverunt sanctum Israel. «Et magnificati sunt, » divitiis Israel. «Et magnificati sunt, » divitiis scilicet et potentatu, « super populum scilicet et potentatu, « super populum Domini exercituum, » opprimentes sci- Domini exercituum, » opprimentes sci- licet et spoliantes eum : hanc enim ma- licet et spoliantes eum : hanc enim ma- gnificentiam punit Dominus. Jacob. 11, gnificentiam punit Dominus. Jacob. 11, 6: Nonne divites per potentiam oppri- 6: Nonne divites per potentiam oppri- munt vos, et ipsi trahunt vos ad judi- munt vos, et ipsi trahunt vos ad judi- cia? Job, xxш, 6: Nolo multa fortitu- cia? Job, xxш, 6: Nolo multa fortitu- dine contendat mecum, nec magnitudi- dine contendat mecum, nec magnitudi- nis suæ mole me premat. nis suæ mole me premat.

Et ne credatur durum judicium, sub- Et ne credatur durum judicium, sub- dit de fructu : dit de fructu :

«Horribilis Dominus, » in pœnis sci- «Horribilis Dominus, » in pœnis sci- licet, est « super eos, » pœnas scilicet licet, est « super eos, » pœnas scilicet horribiles inferendo. Sap. v1, 6: Horren- horribiles inferendo. Sap. v1, 6: Horren- de et cito apparebit vobis. Ad Hebr. x, de et cito apparebit vobis. Ad Hebr. x, 31 Horrendum est incidere in manus 31 Horrendum est incidere in manus Dei viventis. « Et » supple, ideo « atte- Dei viventis. « Et » supple, ideo « atte- nuabit, » id est, annullabit et infirmabit, nuabit, » id est, annullabit et infirmabit, « omnes deos terræ » hoc est, omne id « omnes deos terræ » hoc est, omne id quod colitur ab homine. Hoc enim deus quod colitur ab homine. Hoc enim deus ejus est. Jerem. x, 11 : Dii, qui cœlos cl ejus est. Jerem. x, 11 : Dii, qui cœlos cl terram non fecerunt, pereant de terra. terram non fecerunt, pereant de terra. « Et adorabunt eum viri, » virilem scili- « Et adorabunt eum viri, » virilem scili- cet animam assumentes, et idolis renun- cet animam assumentes, et idolis renun- tiantes, « de loco suo, » supple, unus- tiantes, « de loco suo, » supple, unus- quisque, in quo scilicet se in Deum fun- quisque, in quo scilicet se in Deum fun- davit, et Deum recognovit. Genes. davit, et Deum recognovit. Genes. XXVIII, 17 Terribilis est locus iste! non XXVIII, 17 Terribilis est locus iste! non est hic aliud nisi domus Dei, et porta est hic aliud nisi domus Dei, et porta cæli. Psal. cn, 22: Benedicite Domino, cæli. Psal. cn, 22: Benedicite Domino, omnia opera ejus, in omni loco domi- omnia opera ejus, in omni loco domi- nationis ejus. « Omnes insulæ gen- nationis ejus. « Omnes insulæ gen- tium, » supple, adorabunt. Insulæ sunt tium, » supple, adorabunt. Insulæ sunt

IN CAP. II SOPHONIÆ ENARRATIO. IN CAP. II SOPHONIÆ ENARRATIO.

in salo maris positæ, et fluctibus maris in salo maris positæ, et fluctibus maris tunsæ, et significant Sanctos in persecu- tunsæ, et significant Sanctos in persecu- tione viventes. Isaiæ, XLIX, 1: Audite, tione viventes. Isaiæ, XLIX, 1: Audite, insulæ et attendite, populi de longe. insulæ et attendite, populi de longe. Isaiæ, LXVI, 19: Mittam ad insulas lon- Isaiæ, LXVI, 19: Mittam ad insulas lon- ge, ad eos qui non audierunt de me, et ge, ad eos qui non audierunt de me, et non viderunt gloriam meam. Et annun- non viderunt gloriam meam. Et annun- tiabunt gloriam meam Gentibus. tiabunt gloriam meam Gentibus.

« Sed et vos, Æthiopes.» Tertio tangit « Sed et vos, Æthiopes.» Tertio tangit destructionem Æthiopum, qui sicut di- destructionem Æthiopum, qui sicut di- citur Isaiæ, x1, 11, in persecutione po- citur Isaiæ, x1, 11, in persecutione po- puli Dei fuerunt, et caliginosi et tenebro- puli Dei fuerunt, et caliginosi et tenebro- si interpretantur. si interpretantur.

« Sed et vos, Æthiopes, » peccatis te- « Sed et vos, Æthiopes, » peccatis te- nobrosi et ignorantia caliginosi, populi nobrosi et ignorantia caliginosi, populi mei persecutores. Sapient. xvII, 17: Una mei persecutores. Sapient. xvII, 17: Una catena tenebrarum omnes erant colliga- catena tenebrarum omnes erant colliga- ti. « Interfecti gladio meo eritis, » hoc ti. « Interfecti gladio meo eritis, » hoc est, sententia judicii. Exod. xv, 9: Inter- est, sententia judicii. Exod. xv, 9: Inter- ficiet eos manus mea. Job, xix, 29: Fu- ficiet eos manus mea. Job, xix, 29: Fu- gite a facie gladii, quoniam ultor ini- gite a facie gladii, quoniam ultor ini- quitatum gladius est ; et scitote esse ju- quitatum gladius est ; et scitote esse ju-

dicium. dicium.

« Et extendet manum suam. » Hæc « Et extendet manum suam. » Hæc est quarta gens a Domino destruenda, est quarta gens a Domino destruenda, Assyrii scilicet. Et tria dicit, scilicet Assyrii scilicet. Et tria dicit, scilicet qualiter destruet, et quid destruet, et qualiter destruet, et quid destruet, et quantum. quantum.

« Et extendet manum suam, » ad per- « Et extendet manum suam, » ad per- cutiendum scilicet. Isaiæ. v, 25: Non cutiendum scilicet. Isaiæ. v, 25: Non est aversus furor ejus, sed adhuc manus est aversus furor ejus, sed adhuc manus ejus extenta. «Super Aquilonem, et per- ejus extenta. «Super Aquilonem, et per- det Assur, hoc est, partes aquilonares, det Assur, hoc est, partes aquilonares, in quibus est Assyria, et Chaldæa quæ in quibus est Assyria, et Chaldæa quæ populum Dei vexaverunt. Assyria enim populum Dei vexaverunt. Assyria enim extollens vigilias interpretatur, et signi- extollens vigilias interpretatur, et signi- ficat eos qui vigilant ut studiose perpe- ficat eos qui vigilant ut studiose perpe- trent mala. Michææ, 11, 1: Væ qui cogi- trent mala. Michææ, 11, 1: Væ qui cogi- tatis inutile, et operamini malum in cu- tatis inutile, et operamini malum in cu- bilibus vestris ! In luce matutina faciunt bilibus vestris ! In luce matutina faciunt illud, quoniam contra Deum est manus illud, quoniam contra Deum est manus eorum. Quid autem destruet, subdit: « Et eorum. Quid autem destruet, subdit: « Et ponet speciosam hoc est, Niniven ponet speciosam hoc est, Niniven mundum significantem, « in solitudi- mundum significantem, « in solitudi- nem,» ut scilicet non incolatur, « et in in- nem,» ut scilicet non incolatur, « et in in-

>> >>

477 477

vium,» ut scilicet nec Angeli, nec Sancti vium,» ut scilicet nec Angeli, nec Sancti transeant per eam, « et quasi desertum,» transeant per eam, « et quasi desertum,» ut scilicet a gratia et ab omni bono de- ut scilicet a gratia et ab omni bono de- seratur. Isa. XII, 20: Non habitabitur seratur. Isa. XII, 20: Non habitabitur usque in finem, et non fundabitur usque usque in finem, et non fundabitur usque in generationem. Isa. xxxiv, 11: Exten- in generationem. Isa. xxxiv, 11: Exten- detur super eam mensura, ut redigatur detur super eam mensura, ut redigatur ad nihilum, et perpendiculum in deso- ad nihilum, et perpendiculum in deso-

lationem. lationem.

Et subdit quintum, probans hæc per Et subdit quintum, probans hæc per signa desolationis. Et duo dicit, scilicet signa desolationis. Et duo dicit, scilicet desolationem, et desolatorum irrisio- desolationem, et desolatorum irrisio-

nem. nem.

14 14

lus. lus.

« Et accubabunt in medio ejus greges,» « Et accubabunt in medio ejus greges,» in signum scilicet desolationis, « om- in signum scilicet desolationis, « om- nes bestiæ gentium. » Bestias gentium nes bestiæ gentium. » Bestias gentium vocat greges animalium, et bestias (quæ vocat greges animalium, et bestias (quæ quasi vastiæ dicuntur) eo quod ceu bar- quasi vastiæ dicuntur) eo quod ceu bar- baræ gentes terram vastant, et significat baræ gentes terram vastant, et significat quod terra in pascua et solitudinem con- quod terra in pascua et solitudinem con- vertenda sit. Isa. vi, 25: Erit in pascua vertenda sit. Isa. vi, 25: Erit in pascua bovis, et in conculcationem pecoris, « Et bovis, et in conculcationem pecoris, « Et onocrotabus, » quod dicitur ab ovos quod onocrotabus, » quod dicitur ab ovos quod est asinus, et xpoτéw, crocito, quia voce est asinus, et xpoτéw, crocito, quia voce terribili crocitat ut asinus. Et dicit terribili crocitat ut asinus. Et dicit Hieronymus, quod « duo sunt genera hu- - Onocrota- Hieronymus, quod « duo sunt genera hu- - Onocrota- « jus avis unum aquatile quod infixo in « jus avis unum aquatile quod infixo in «< limum mollem rostro, stridorem emittit «< limum mollem rostro, stridorem emittit «<terribilem aliud solitudinis, quod infixo «<terribilem aliud solitudinis, quod infixo << rostro in cortices terribiliter sonat.» «Et << rostro in cortices terribiliter sonat.» «Et ericius,» spinosum scilicet animal, « in ericius,» spinosum scilicet animal, « in liminibus ejus morabuntur,» quæ anima- liminibus ejus morabuntur,» quæ anima- lia in solitudine morari consueverunt, lia in solitudine morari consueverunt, et dæmones significant: onocrotalus qui- et dæmones significant: onocrotalus qui- dem dæmonem superbiæ, qui in eis ter- dem dæmonem superbiæ, qui in eis ter- ribiliter intonat: ericius autem dæmonem ribiliter intonat: ericius autem dæmonem iræ et furoris, qui spinis verborum et iræ et furoris, qui spinis verborum et verberum mites compungit. Isa. xxxiv, verberum mites compungit. Isa. xxxiv, 11 Possidebunt illam onocrotalus, et 11 Possidebunt illam onocrotalus, et ericius. «Vox cantantis in fenestra.» Hie- ericius. «Vox cantantis in fenestra.» Hie- ronymus varias volucres intelligit, quæ ronymus varias volucres intelligit, quæ solent in desertis urbibus morari: ut solent in desertis urbibus morari: ut ubi fenestræ decoræ fuerunt, nunc aves ubi fenestræ decoræ fuerunt, nunc aves immundæ clament ad se invicem. Apo- immundæ clament ad se invicem. Apo- cal. xvIII, 2: Facta est habitatio dæmo- cal. xvIII, 2: Facta est habitatio dæmo- niorum, et custodia omnis spiritus im- niorum, et custodia omnis spiritus im- mundi, et custodia omnis volucris im- mundi, et custodia omnis volucris im-

: :

15 15

478 478

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mundæ, et odibilis. Isa. xxxiv, 14: Oc- mundæ, et odibilis. Isa. xxxiv, 14: Oc- current dæmonia onocentauris, et pilosus current dæmonia onocentauris, et pilosus clamabit alter ad alterum. « Corvus in clamabit alter ad alterum. « Corvus in superliminari, » supple, manebit. Cor- superliminari, » supple, manebit. Cor- vus gulosum poenitentiam procrastinan- vus gulosum poenitentiam procrastinan- tem significat, unde vox ejus est, cras, tem significat, unde vox ejus est, cras, cras, propter quod, Genes. vi, 6 et 7, de cras, propter quod, Genes. vi, 6 et 7, de arca emissus reversus non est, sed in ca- arca emissus reversus non est, sed in ca- davere requievit. Isa. xxxiv, 11: Ibis et davere requievit. Isa. xxxiv, 11: Ibis et corvus habitabunt in ea. Et subdit ho- corvus habitabunt in ea. Et subdit ho- rum omnium causam: « Quoniam atte- rum omnium causam: « Quoniam atte- nuabo, » potentia scilicet virtutis meæ, nuabo, » potentia scilicet virtutis meæ, « robur ejus,» divitias scilicet et potesta- « robur ejus,» divitias scilicet et potesta- tem, in quibus robur habuit. Isaiæ, x, tem, in quibus robur habuit. Isaiæ, x, 16 Mittet dominator Dominus exerci- 16 Mittet dominator Dominus exerci- tuum in pinguibus ejus tenuitatem. tuum in pinguibus ejus tenuitatem.

Et subdit de irrisione : Et subdit de irrisione :

« Hæc est civiitas gloriosa, » supple, « Hæc est civiitas gloriosa, » supple, quondam. Osee, IV, 7: Gloriam eorum quondam. Osee, IV, 7: Gloriam eorum in ignominiam commutabo. « Habitans in ignominiam commutabo. « Habitans in confidentia,» virium suarum scilicet. in confidentia,» virium suarum scilicet. Ezech. XXVII, 2 : Elevatum est cor Ezech. XXVII, 2 : Elevatum est cor tuum, et dixisti: Deus ego sum, et in ca- tuum, et dixisti: Deus ego sum, et in ca- thedra Dei sedi. « Quæ dicebat in corde thedra Dei sedi. « Quæ dicebat in corde suo, » consentiens scilicet in dictum. suo, » consentiens scilicet in dictum. Psal. XII, 1 Dixit insipiens in corde Psal. XII, 1 Dixit insipiens in corde

: :

suo: Non est Deus. « Ego sum, » supple. suo: Non est Deus. « Ego sum, » supple. singulariter splendens, « et extra me non singulariter splendens, « et extra me non est alia amplius,» quæ mihi scilicet valeat est alia amplius,» quæ mihi scilicet valeat comparari. Apoc. XVIII, 7: Sedeo regi- comparari. Apoc. XVIII, 7: Sedeo regi- na, et vidua non sum, et luctum non na, et vidua non sum, et luctum non videbo. «Quomodo facta est in deser- videbo. «Quomodo facta est in deser- tum, » ex tanta scilicet cadens gloria in tum, » ex tanta scilicet cadens gloria in tantam ignominiam, ut ab omnibus tam- tantam ignominiam, ut ab omnibus tam- quam horribilis deseratur. Psal. LXXII, quam horribilis deseratur. Psal. LXXII, 19: Quomodo facti sunt in desolatio- 19: Quomodo facti sunt in desolatio- nem? Subito defecerunt: perierunt prop- nem? Subito defecerunt: perierunt prop- ter iniquitatem suam. « Cubile bestiæ, » ter iniquitatem suam. « Cubile bestiæ, » hoc est, in quo bestiæ cubant. Isa. XIII, hoc est, in quo bestiæ cubant. Isa. XIII, 21, et xxxiv, 13, penitus idem est. Unde 21, et xxxiv, 13, penitus idem est. Unde ibi dicitur: Replebuntur domus eorum ibi dicitur: Replebuntur domus eorum draconibus, et habitabunt ibi struthiones. draconibus, et habitabunt ibi struthiones. « Omnis qui transit per eam,» sanctus « Omnis qui transit per eam,» sanctus scilicet, vel Angelus, « sibilabit, » magni- scilicet, vel Angelus, « sibilabit, » magni- tudinem pœnæ ostendens, et irridens: tudinem pœnæ ostendens, et irridens: «< et movebit manum suam,» plausu sci- «< et movebit manum suam,» plausu sci- licet indicium peccati faciens. Thren. 11, licet indicium peccati faciens. Thren. 11, 15: Plauserunt super te manibus omnes 15: Plauserunt super te manibus omnes transeuntes per viam sibilaverunt, et transeuntes per viam sibilaverunt, et moverunt caput suum. Psal. LI, 8 et 9 : moverunt caput suum. Psal. LI, 8 et 9 : Videbunt justi, et timebunt, et super Videbunt justi, et timebunt, et super eum ridebunt, et dicent: Ecce homo, qui eum ridebunt, et dicent: Ecce homo, qui non posuit Deum adjutorem suum. non posuit Deum adjutorem suum.

CAPUT III. CAPUT III.

Arguit Jerusalem, et præcipue rectores ejus, quibus minatur celerem Dei vin- Arguit Jerusalem, et præcipue rectores ejus, quibus minatur celerem Dei vin- dictam, quod neque beneficiis neque flagellis sint ad ipsum conversi : de feli- dictam, quod neque beneficiis neque flagellis sint ad ipsum conversi : de feli- citate novæ legis, ac multiplicatione credentium, pænaque iniquorum præ- citate novæ legis, ac multiplicatione credentium, pænaque iniquorum præ- dicitur. dicitur.

1. Væ provocatrix, et redempta civi- 1. Væ provocatrix, et redempta civi- tas, columba! tas, columba!

2. Non audivit vocem, et non susce- 2. Non audivit vocem, et non susce- pit disciplinam in Domino pit disciplinam in Domino non est confisa, ad Deum suum non est confisa, ad Deum suum non appropinquavit. non appropinquavit.

1 Ezech. xx11, 27; Mich. 111, 11. 1 Ezech. xx11, 27; Mich. 111, 11.

3. Principes ejus in medio ejus quasi 3. Principes ejus in medio ejus quasi leones rugientes 1 : judices ejus leones rugientes 1 : judices ejus lupi vespere, non relinquebant lupi vespere, non relinquebant

in mane. in mane.

4. Prophetæ ejus vesani, viri infide- 4. Prophetæ ejus vesani, viri infide- les sacerdotes ejus polluerunt les sacerdotes ejus polluerunt

CAP. III SOPHONIÆ. CAP. III SOPHONIÆ.

sanctum, injuste egerunt con- sanctum, injuste egerunt con- tra legem. tra legem. 5. Dominus justus in medio ejus 5. Dominus justus in medio ejus non faciet iniquitatem: mane non faciet iniquitatem: mane mane judicium suum dabit in mane judicium suum dabit in lucem, et non abscondetur: ne- lucem, et non abscondetur: ne- scivit autem iniquus confusio- scivit autem iniquus confusio-

nem. nem.

6. Disperdidi gentes, et dissipati 6. Disperdidi gentes, et dissipati

sunt anguli earum: desertas fe- sunt anguli earum: desertas fe-

479 479

12. Et derelinquam in medio tui po- 12. Et derelinquam in medio tui po- pulum pauperem et egenum : pulum pauperem et egenum :

et sperabunt in nomine Do- et sperabunt in nomine Do- mini. mini.

13. Reliquiæ Israel non facient ini- 13. Reliquiæ Israel non facient ini- quitatem, nec loquentur menda- quitatem, nec loquentur menda- cium, et non invenietur in ore cium, et non invenietur in ore eorum lingua dolosa, quoniam eorum lingua dolosa, quoniam ipsi pascentur, et accubabunt, et ipsi pascentur, et accubabunt, et non erit qui exterreat. non erit qui exterreat.

ci vias eorum, dum non est qui 14. Lauda, filia Sion: jubila, Israel: ci vias eorum, dum non est qui 14. Lauda, filia Sion: jubila, Israel: transeat desolatæ sunt civita- transeat desolatæ sunt civita-

tes eorum, non remanente viro, tes eorum, non remanente viro, neque ullo habitatore. neque ullo habitatore.

7. Dixi Attamen timebis me, susci- 7. Dixi Attamen timebis me, susci- pies disciplinam : et non peribit pies disciplinam : et non peribit habitaculum ejus, propter om- habitaculum ejus, propter om- nia in quibus visitavi eam : nia in quibus visitavi eam : verumtamen diluculo surgentes verumtamen diluculo surgentes corruperunt omnes cogitationes corruperunt omnes cogitationes

suas. suas.

8. Quapropter exspecta me, dicit 8. Quapropter exspecta me, dicit Dominus, in die resurrectionis Dominus, in die resurrectionis meæ in futurum, quia judicium meæ in futurum, quia judicium meum ut congregem gentes, et meum ut congregem gentes, et colligam regna, et effundam su- colligam regna, et effundam su- per eos indignationem meam, per eos indignationem meam, omnem iram furoris mei in omnem iram furoris mei in igne enim zeli mei devorabitur igne enim zeli mei devorabitur omnis terra 1. omnis terra 1. 9. Quia tunc reddam populis labium 9. Quia tunc reddam populis labium electum, ut invocent omnes in electum, ut invocent omnes in nomine Domini, et serviant ei nomine Domini, et serviant ei humero uno. humero uno.

10. Ultra flumina Æthiopiæ, inde 10. Ultra flumina Æthiopiæ, inde supplices mei filii dispersorum supplices mei filii dispersorum meorum deferent munus mihi. meorum deferent munus mihi. 11. In die illa non confunderis super 11. In die illa non confunderis super

cunctis adinventionibus tuis, cunctis adinventionibus tuis, quibus prævaricata es in me, quibus prævaricata es in me, quia tunc auferam de medio tui quia tunc auferam de medio tui magniloquos superbiæ tuæ, et magniloquos superbiæ tuæ, et non adjicies exaltari amplius in non adjicies exaltari amplius in

monte sancto meo. monte sancto meo.

lætare, et exsulta in omni corde, lætare, et exsulta in omni corde,

filia Jerusalem. filia Jerusalem.

15. Abstulit Dominus judicium tuum, 15. Abstulit Dominus judicium tuum,

avertit inimicos tuos: rex Israel avertit inimicos tuos: rex Israel Dominus in medio tui, non ti- Dominus in medio tui, non ti- mebis malum ultra. mebis malum ultra.

16. In die illa dicetur Jerusalem: 16. In die illa dicetur Jerusalem: Noli timere Sion, non dissol- Noli timere Sion, non dissol-

vantur manus tuæ. vantur manus tuæ.

17. Dominus Deus tuus in medio tui 17. Dominus Deus tuus in medio tui fortis, ipse salvabit: gaudebit fortis, ipse salvabit: gaudebit super te in lætitia, silebit in di- super te in lætitia, silebit in di- lectione sua, exsultabit super te lectione sua, exsultabit super te in laude. in laude.

18. Nugas, qui a lege recesserant, con- 18. Nugas, qui a lege recesserant, con- gregabo, quia ex te erant: ut gregabo, quia ex te erant: ut

19. 19.

non ultra habeas super eis op- non ultra habeas super eis op- probrium. probrium.

Ecce ego interficiam omnes qui Ecce ego interficiam omnes qui afflixerunt te in tempore illo : afflixerunt te in tempore illo : et salvabo claudicantem, et eam et salvabo claudicantem, et eam quæ ejecta fuerat congregabo: quæ ejecta fuerat congregabo: et ponam eos in laudem, et in et ponam eos in laudem, et in nomen, in omni terra confusio- nomen, in omni terra confusio- nis eorum, nis eorum, 20. In tempore illo quo adducam vos, 20. In tempore illo quo adducam vos,

et in tempore quo congregabo et in tempore quo congregabo vos. Dabo enim vos in nomen, vos. Dabo enim vos in nomen, et in laudem omnibus populis et in laudem omnibus populis terræ, cum convertero captivi- terræ, cum convertero captivi- tatem vestram coram oculis ve- tatem vestram coram oculis ve- stris, dicit Dominus. stris, dicit Dominus.

* Supra, 1, 18. * Supra, 1, 18.

Pietas. Pietas.

480 480

D. ALB. MAG ORD. PRÆD. D. ALB. MAG ORD. PRÆD.

IN CAPUT III SOPHONIÆ IN CAPUT III SOPHONIÆ

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Væ provocatrix ! » In capitulo isto, « Væ provocatrix ! » In capitulo isto, primo improperat obstinationem in pec- primo improperat obstinationem in pec- cato, ad quam concludit captivitatem fu- cato, ad quam concludit captivitatem fu- turam. Secundo, ex captivitate promit- turam. Secundo, ex captivitate promit- tit consolationem, ibi, *. 9 : « Quia tit consolationem, ibi, *. 9 : « Quia

tunc reddam. » tunc reddam. »

In prima parte duo sunt, impropera- In prima parte duo sunt, impropera- tio scilicet obstinationis, et conclusio tio scilicet obstinationis, et conclusio captivitatis, ibi, . 8: « Quapropter exspe- captivitatis, ibi, . 8: « Quapropter exspe-

cta me. cta me.

In prima duo sunt, scilicet obstinatio In prima duo sunt, scilicet obstinatio peccati, et justitia punientis Dei, ibi, peccati, et justitia punientis Dei, ibi, «< Dominus justus in medio ejus. » «< Dominus justus in medio ejus. »

Obstinationem improperat duobus mo- Obstinationem improperat duobus mo- dis, in genere scilicet, et in specie, ibi, dis, in genere scilicet, et in specie, ibi, « Principes ejus. » « Principes ejus. »

In genere sex modis, provocatione sci- In genere sex modis, provocatione sci- licet, ingratitudine, inobedientia, indis- licet, ingratitudine, inobedientia, indis- ciplinabilitate, spei defectione, indevo- ciplinabilitate, spei defectione, indevo-

tione. tione.

« Væ provocatrix ! » quæ dulcem et « Væ provocatrix ! » quæ dulcem et misereri volentem in amaritudinem pro- misereri volentem in amaritudinem pro- vocavit. Deuter. xxx11, 21: Ipsi me pro- vocavit. Deuter. xxx11, 21: Ipsi me pro- vocaverunt in eo quod non est Deus, et vocaverunt in eo quod non est Deus, et irritaverunt in vanitatibus suis. Et hæc irritaverunt in vanitatibus suis. Et hæc provocatio proprie impietatis est: quia provocatio proprie impietatis est: quia contra dulcem patrem est, ut dicit Tul- contra dulcem patrem est, ut dicit Tul- lius, quia pietas est benevolentia in pa- lius, quia pietas est benevolentia in pa- rentes. « Et redempta civitas. » Ingrati- rentes. « Et redempta civitas. » Ingrati- tudo tangitur: quia cum sæpe redempta tudo tangitur: quia cum sæpe redempta sit, grata non exstitit redemptori. Osee, sit, grata non exstitit redemptori. Osee, VII, 13 Ego redemi eos : et ipsi locuti VII, 13 Ego redemi eos : et ipsi locuti sunt contra me mendacia. Quod autem sunt contra me mendacia. Quod autem dicit, « Civitas, » notat consensum in dicit, « Civitas, » notat consensum in malum. Psal. LIV, 10 Vidi iniquita- malum. Psal. LIV, 10 Vidi iniquita- tem, et contradictionem in civitate. tem, et contradictionem in civitate. « Columba,» supple, olim, per patrum « Columba,» supple, olim, per patrum simplicitatem. simplicitatem.

: :

«Non audivit vocem, per filiorum «Non audivit vocem, per filiorum scilicet inobedientiam. De primo, Can- scilicet inobedientiam. De primo, Can- tic. 1, 14 Oculi tui columbarum. Do tic. 1, 14 Oculi tui columbarum. Do secundo, Psal. xvII, 46: Filii alieni secundo, Psal. xvII, 46: Filii alieni mentiti sunt mihi, filii alieni inveterati mentiti sunt mihi, filii alieni inveterati sunt, et claudicaverunt a semitis suis. sunt, et claudicaverunt a semitis suis. Isa. 1, 21 Quomodo facta est meretrix Isa. 1, 21 Quomodo facta est meretrix civitas fidelis, plena judicii? justitia civitas fidelis, plena judicii? justitia habitavit in ea, nunc autem homicida. habitavit in ea, nunc autem homicida. « Et non suscepit disciplinam, » hoc est, « Et non suscepit disciplinam, » hoc est, indisciplinabilis fuit per flagella. Jero- indisciplinabilis fuit per flagella. Jero- miæ, v, 30: Frustra percussi filios ve- miæ, v, 30: Frustra percussi filios ve- stros: disciplinam non receperunt. Sap. stros: disciplinam non receperunt. Sap. XVII, 1 Indisciplinatæ animæ errave- XVII, 1 Indisciplinatæ animæ errave- runt. runt.

Et subdit de spei defectione : « In Do- Et subdit de spei defectione : « In Do- mino non est confisa, » supple, civitas, mino non est confisa, » supple, civitas, etiam prementibus malis. Jerem. xvII, 5 : etiam prementibus malis. Jerem. xvII, 5 : Maledictus homo, qui confidit in homi- Maledictus homo, qui confidit in homi- ne, et ponit carnem brachium suum, et a ne, et ponit carnem brachium suum, et a Domino recedit cor ejus. Sap. v, 15: Domino recedit cor ejus. Sap. v, 15: Spes impii tamquam lanugo est, quæ a Spes impii tamquam lanugo est, quæ a vento tollitur. « Ad Deum suum non ap- vento tollitur. « Ad Deum suum non ap- propinquavit,» supple, per devotionem. propinquavit,» supple, per devotionem. Et est figura quæ dicitur liptote a Dona- Et est figura quæ dicitur liptote a Dona- to, minus enim dicit et plus significat. to, minus enim dicit et plus significat. Per hoc enim quod dicit, quod non ap- Per hoc enim quod dicit, quod non ap- propinquavit, notat quod a Deo se elon- propinquavit, notat quod a Deo se elon- gavit. Jerem. 11, 5: Elongaverunt a me, gavit. Jerem. 11, 5: Elongaverunt a me, et ambulaverunt post vanitatem, et vani et ambulaverunt post vanitatem, et vani facti sunt. facti sunt.

Et subdit in speciali exprimens deter- Et subdit in speciali exprimens deter- minatas personas : minatas personas :

Audit Audit

« Principes in medio ejus quasi leones « Principes in medio ejus quasi leones rugientes. » Non enim desiderabant utili- Le rugientes. » Non enim desiderabant utili- Le tatem publicam, sed rapinam. Proverb. tatem publicam, sed rapinam. Proverb. xxvi, 15: Leo rugiens, et ursus esu- xxvi, 15: Leo rugiens, et ursus esu- riens, princeps impius super populum riens, princeps impius super populum pauperem. Psal. x secundum Hebræos, pauperem. Psal. x secundum Hebræos, 9 9

Insidiatur in abscondito, quasi leo in Insidiatur in abscondito, quasi leo in spelunca sua. Insidiatur ut rapiat pau- spelunca sua. Insidiatur ut rapiat pau- perem. Dicit autem quod in medio fue- perem. Dicit autem quod in medio fue- runt, quia oculi omnium diriguntur ad runt, quia oculi omnium diriguntur ad Prælatos. III Regum, 1, 20 In te oculi Prælatos. III Regum, 1, 20 In te oculi respiciunt totius Israel. « Judices ejus lu- respiciunt totius Israel. « Judices ejus lu- pi vespere, » hoc est, vespertini qui avi- pi vespere, » hoc est, vespertini qui avi- diores sunt propter diurnum jejunium. diores sunt propter diurnum jejunium.

.. ..

X. X.

IN CAP. III SOPHONIÆ ENARRATIO. IN CAP. III SOPHONIÆ ENARRATIO.

Eccli. XIII, 21 Si communicabit lupus Eccli. XIII, 21 Si communicabit lupus agno aliquando, sic peccator justo. Et hoc agno aliquando, sic peccator justo. Et hoc est quod sequitur : « Non relinquebant in est quod sequitur : « Non relinquebant in mane, » aliis scilicet quod possent rapere: mane, » aliis scilicet quod possent rapere: primus enim ita totum diripuit, quod se- primus enim ita totum diripuit, quod se- cundus nihil invenit. Joan. x, 12: Lupus cundus nihil invenit. Joan. x, 12: Lupus rapit, et dispergit oves. Jerem. v, 6 : Lu- rapit, et dispergit oves. Jerem. v, 6 : Lu- pus ad vesperam vastavit eos. pus ad vesperam vastavit eos.

« «

Prophetæ ejus vesani, » hoc est, sa- Prophetæ ejus vesani, » hoc est, sa- num spiritum non habentes. Osee, 1x, 7: num spiritum non habentes. Osee, 1x, 7: Scitote, Israel, stultum prophetam, insa- Scitote, Israel, stultum prophetam, insa- num virum spiritualem. « Viri infide- num virum spiritualem. « Viri infide- les. » Hieronymus : « Loquebantur quasi les. » Hieronymus : « Loquebantur quasi « ex ore Dei, et contraria Deo prædica- « ex ore Dei, et contraria Deo prædica- << bant. » III Regum, xx11, 22 : Ero spi- << bant. » III Regum, xx11, 22 : Ero spi- ritus mendax in ore omnium propheta- ritus mendax in ore omnium propheta- rum ejus. Jerem. xxш, 14: In prophe- rum ejus. Jerem. xxш, 14: In prophe- tis Jerusalem vidi similitudinem adulte- tis Jerusalem vidi similitudinem adulte- rantium, et iter mendacii: et conforta- rantium, et iter mendacii: et conforta- verunt manus pessimorum ut non con- verunt manus pessimorum ut non con- verteretur unusquisque a malitia sua. verteretur unusquisque a malitia sua. « Sacerdotes ejus polluerunt sanctum, » « Sacerdotes ejus polluerunt sanctum, » templum scilicet, in quo idola coluerunt. templum scilicet, in quo idola coluerunt. Jerem. xi, 15 Quid est, quod dilectus Jerem. xi, 15 Quid est, quod dilectus meus in domo mea fecit scelera multa? meus in domo mea fecit scelera multa? Isaiæ, LVII, 8: Juxta me discooperuisti, Isaiæ, LVII, 8: Juxta me discooperuisti, et suscepisti adulterum. Hoc tangit sa- et suscepisti adulterum. Hoc tangit sa- cerdotes in Ecclesia polluta facientes. cerdotes in Ecclesia polluta facientes. Psal. LXXVIII, 1 Psal. LXXVIII, 1

Polluerunt templum Polluerunt templum

sanctum tuum. « Injuste egerunt contra sanctum tuum. « Injuste egerunt contra legem,» transgrediendo scilicet præcep- legem,» transgrediendo scilicet præcep- ta. Malach. II, 8: Vos recessistis de via, ta. Malach. II, 8: Vos recessistis de via, et scandalizastis plurimos. Daniel. 1x, 9 et scandalizastis plurimos. Daniel. 1x, 9 et 10 Recessimus a te, et non audivi- et 10 Recessimus a te, et non audivi- mus vocem Domini Dei nostri, ut ambu- mus vocem Domini Dei nostri, ut ambu- laremus in lege ejus. laremus in lege ejus.

Et subdit, qualiter Dominus justus hoc Et subdit, qualiter Dominus justus hoc vindicabit : vindicabit :

« Dominus justus. » Dicit autem qua- « Dominus justus. » Dicit autem qua- tuor, scilicet justitiam Dei vindicantis, tuor, scilicet justitiam Dei vindicantis, negligentiam peccatoris hoc non præme- negligentiam peccatoris hoc non præme- ditantis, asperitatem pœnæ punientis, in- ditantis, asperitatem pœnæ punientis, in- disciplinabilitatem peccatorum contra in- disciplinabilitatem peccatorum contra in- tentionem flagellantis. tentionem flagellantis.

481 481

dio populi. dio populi.

stus Dominus, et justitias dilexit. « In stus Dominus, et justitias dilexit. « In medio ejus, » undique scilicet prospi- medio ejus, » undique scilicet prospi- ciens. Ezech. XLIII, 7 : Locus solii mei, et Deus in me- ciens. Ezech. XLIII, 7 : Locus solii mei, et Deus in me- locus vestigiorum pedum meorum, ubi locus vestigiorum pedum meorum, ubi habito in medio filiorum Israel. « Non habito in medio filiorum Israel. « Non faciet iniquitatem, » scilicet reddens eis faciet iniquitatem, » scilicet reddens eis pro meritis. Ad Roman. III, 5: Num- pro meritis. Ad Roman. III, 5: Num- quid iniquus est Deus, qui infert iram ? quid iniquus est Deus, qui infert iram ? Quasi dicat: Non. Ezech. XVIII, 25: Quasi dicat: Non. Ezech. XVIII, 25: Numquid via mea non est æqua, et non Numquid via mea non est æqua, et non magis viæ vestræ pravæ sunt ? « Mane magis viæ vestræ pravæ sunt ? « Mane mane, » hoc est, cito, velociter, « judi- mane, » hoc est, cito, velociter, « judi- cium suum, » condemnationis scilicet, cium suum, » condemnationis scilicet, « dabit in lucem, » hoc est, in manife- « dabit in lucem, » hoc est, in manife- stum. Isa. xvI, 5: Judicans et quærens stum. Isa. xvI, 5: Judicans et quærens judicium, et velociter reddens quod ju- judicium, et velociter reddens quod ju- stum est. I ad Corinth. IV, 5: Dominus, stum est. I ad Corinth. IV, 5: Dominus, qui et illuminabit abscondita tenebra- qui et illuminabit abscondita tenebra- rum, et manifestabit consilia cordium. rum, et manifestabit consilia cordium. Et hoc est quod sequitur: « Et non abs- Et hoc est quod sequitur: « Et non abs- condetur, » judex scilicet, vel judicium condetur, » judex scilicet, vel judicium ejus. II Reg. x11, 12 : Tu enim fecisti abs- ejus. II Reg. x11, 12 : Tu enim fecisti abs- condite ego autem faciam verbum is- condite ego autem faciam verbum is- tud in conspectu omnis Israel, et in tud in conspectu omnis Israel, et in conspectu solis. Psal. XLIX, 3 : Deus ma- conspectu solis. Psal. XLIX, 3 : Deus ma- nifeste veniet: Deus noster, et non sile- nifeste veniet: Deus noster, et non sile- bit. bit.

Et subdit, qualiter stultus peccator hoc Et subdit, qualiter stultus peccator hoc non præmeditatur : « Nescivit autem non præmeditatur : « Nescivit autem iniquus, » id est, scire noluit, «confessio- iniquus, » id est, scire noluit, «confessio- nem, » supple, futuram. Deuter. xxxII, nem, » supple, futuram. Deuter. xxxII, 29 Utinam saperent, et intelligerent, 29 Utinam saperent, et intelligerent, ac novissima providerent. Psal. xxxv, 4: ac novissima providerent. Psal. xxxv, 4: Noluit intelligere ut bene ageret. Noluit intelligere ut bene ageret.

Et subdit de severitate pœnæ corri- Et subdit de severitate pœnæ corri- pientis : pientis :

« «

Disperdidi gentes. » Hieronymus, « a Disperdidi gentes. » Hieronymus, « a

<< soliis et possessionibus suis et cathe- << soliis et possessionibus suis et cathe- «<dris suis propter peccata. » Psal. XLIII, «<dris suis propter peccata. » Psal. XLIII, 3: Manus tua gentes disperdidit, et plan- 3: Manus tua gentes disperdidit, et plan- tasti eos afflixisti populos, et expulisti tasti eos afflixisti populos, et expulisti eos. Eccli. x, 15: Subvertet peccatorem eos. Eccli. x, 15: Subvertet peccatorem in finem. Et hoc est quod sequitur : « Et in finem. Et hoc est quod sequitur : « Et dissipati sunt anguli earum, » hoc est, dissipati sunt anguli earum, » hoc est, principes qui continebant eos sicut an- principes qui continebant eos sicut an- guli parietes. Isaiæ, xix, 13: Deceperunt guli parietes. Isaiæ, xix, 13: Deceperunt

« Dominus justus. » Psal. x, 8 : Ju- Ægyptum, angulum populorum ejus. « Dominus justus. » Psal. x, 8 : Ju- Ægyptum, angulum populorum ejus.

X1X X1X

31 31

482 482

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Et hoc exaggerat ulterius : « Desertas Et hoc exaggerat ulterius : « Desertas feci vias eorum, » quæ scilicet prius fue- feci vias eorum, » quæ scilicet prius fue- runt tritæ frequenti habitatore, « dum runt tritæ frequenti habitatore, « dum non est qui transeat, » supple, modo non est qui transeat, » supple, modo per eas. Thren. 1, 4: Viæ Sion lugent, co per eas. Thren. 1, 4: Viæ Sion lugent, co quod non sint qui veniant ad solemnita- quod non sint qui veniant ad solemnita- tem. Psal. 1, 6: Iter impiorum peribit. tem. Psal. 1, 6: Iter impiorum peribit. « Desolatæ sunt civitates eorum, » con- « Desolatæ sunt civitates eorum, » con- venticula scilicet malorum. Isaiæ, xxv, venticula scilicet malorum. Isaiæ, xxv, 2 Posuisti civitatem in tumultum, ur- 2 Posuisti civitatem in tumultum, ur- bem fortem in ruinam. « Non remanen- bem fortem in ruinam. « Non remanen- te viro, » viriliter scilicet agente. Isa. te viro, » viriliter scilicet agente. Isa. VI, 11 Desolentur civitates absque habi- VI, 11 Desolentur civitates absque habi- tatore, et domus sine homine. " Neque tatore, et domus sine homine. " Neque ullo habitatore, » bono scilicet, vel An- ullo habitatore, » bono scilicet, vel An- gelo. Unde Jeremiæ, LI, 9, dicunt An- gelo. Unde Jeremiæ, LI, 9, dicunt An- Ostinatio geli Curavimus Babylonem, et non est Ostinatio geli Curavimus Babylonem, et non est præsidio in- sanata: derelinquamus eam, et eamus præsidio in- sanata: derelinquamus eam, et eamus

angelico angelico

digna. digna.

: :

unusquisque in terram suam: quoniam unusquisque in terram suam: quoniam pervenit usque ad cælos judicium ejus. pervenit usque ad cælos judicium ejus.

Et subdit quod hæc omnia faciens Et subdit quod hæc omnia faciens corrigere intendit, sed populus corrigi corrigere intendit, sed populus corrigi noluit: noluit:

« Dixi,» ipsa scilicet intentione fla- « Dixi,» ipsa scilicet intentione fla- gelli «Attamen timebis me. » Ac si di- gelli «Attamen timebis me. » Ac si di- cat Si noluisti timere propter beneficia, cat Si noluisti timere propter beneficia, tamen timebis propter verbera : timor tamen timebis propter verbera : timor enim Domini, ut dicitur, Eccli. 1, 27, enim Domini, ut dicitur, Eccli. 1, 27, expellit peccatum. « Suscipies discipli- expellit peccatum. « Suscipies discipli- nam, » hoc est, per verbera correctio- nam, » hoc est, per verbera correctio- nem, sicut et ille qui dixit Jerem. xxXI, nem, sicut et ille qui dixit Jerem. xxXI, 19: Postquam convertisti me, egi pœni- 19: Postquam convertisti me, egi pœni- tentiam. Et ibidem, . 18: Castigasti tentiam. Et ibidem, . 18: Castigasti me, et eruditus sum, quasi juvenculus in- me, et eruditus sum, quasi juvenculus in- domitus. « Et non peribit habitaculum domitus. « Et non peribit habitaculum ejus,» hoc est, Jerusalem templum, vel ejus,» hoc est, Jerusalem templum, vel Ecclesia, castigato scilicet populo. Psal. Ecclesia, castigato scilicet populo. Psal. CXVII, 18 Castigans castigavit me Do- CXVII, 18 Castigans castigavit me Do- minus, et morti non tradidit me. II Ma- minus, et morti non tradidit me. II Ma- chab. VI, 16 Corripiens in adversis, chab. VI, 16 Corripiens in adversis, populum suum non derelinquit. « Prop- populum suum non derelinquit. « Prop- ter omnia,» supple, peccata, « in qui- ter omnia,» supple, peccata, « in qui- bus, hoc est, pro quibus, « visitavi bus, hoc est, pro quibus, « visitavi eam, » visitatione scilicet verberum. eam, » visitatione scilicet verberum. Psal. LXXXVIII, 33 Visitabo in virga Psal. LXXXVIII, 33 Visitabo in virga iniquitates eorum, et in verberibus pec- iniquitates eorum, et in verberibus pec-

cata eoruт. cata eoruт.

« «

Et subdit qualiter econtra populus cor- Et subdit qualiter econtra populus cor- rectiones despexit : rectiones despexit : Verumtamen dilu- Verumtamen dilu- culo, » hoc est, cito, « surgentes, » hoc culo, » hoc est, cito, « surgentes, » hoc est, in superbiam se erigentes, Job, xxiv, est, in superbiam se erigentes, Job, xxiv, 14 14

Mane primo consurgit homicida: Mane primo consurgit homicida: «< corruperunt omnes cogitationes suas, » «< corruperunt omnes cogitationes suas, » quia de verberibus unde debebant cogi- quia de verberibus unde debebant cogi- tare correctiones, indurati sunt. Proverb. tare correctiones, indurati sunt. Proverb. 1, 25 Despexistis omne consilium meum, 1, 25 Despexistis omne consilium meum, et increpationes meas neglexistis. et increpationes meas neglexistis.

Ex omnibus his concludit captivitatem Ex omnibus his concludit captivitatem futuram in quo corrigentur : « Qua futuram in quo corrigentur : « Qua propter exspecta me. » Duo dicit, populi propter exspecta me. » Duo dicit, populi scilicet captivitatem, et captivantium con- scilicet captivitatem, et captivantium con- demnationem. demnationem.

« Quapropter, » quia per verbera cor- « Quapropter, » quia per verbera cor- rigi nolebas, « exspecta me, » in carceri- rigi nolebas, « exspecta me, » in carceri- bus scilicet, et poenis, «dicit Dominus. » bus scilicet, et poenis, «dicit Dominus. » Osee, III, 3: Dies multos exspectabis me: Osee, III, 3: Dies multos exspectabis me: non fornicaberis, et non eris viro. Haba- non fornicaberis, et non eris viro. Haba- cuc, II, 3: Si moram fecerit, exspecta il- cuc, II, 3: Si moram fecerit, exspecta il- lum. Psal. xxvi, 14: Exspecta Dominum, lum. Psal. xxvi, 14: Exspecta Dominum, viriliter age. Mich. VII, 7: Ego autem ad viriliter age. Mich. VII, 7: Ego autem ad Dominum adspiciam, exspectabo Deum Dominum adspiciam, exspectabo Deum salvatorem meum. « In die resurrectionis salvatorem meum. « In die resurrectionis meæ in futurum, » quando scilicet resur- meæ in futurum, » quando scilicet resur- gam ad liberationem tuam, sicut feci a gam ad liberationem tuam, sicut feci a principio. Psal. Lxxv, 9 et 10: Terra tre- principio. Psal. Lxxv, 9 et 10: Terra tre- muit et quievit, cum exsurgeret in judi- muit et quievit, cum exsurgeret in judi- cium Deus. Et hoc potest legi de Resurre- cium Deus. Et hoc potest legi de Resurre- ctione Christi. Psal. LXVII, 2: Exsurgat ctione Christi. Psal. LXVII, 2: Exsurgat Deus, et dissipentur inimici ejus. Tunc Deus, et dissipentur inimici ejus. Tunc enim dissipati sunt Judæi, inimici Christi. enim dissipati sunt Judæi, inimici Christi. Et hoc est quod sequitur: « Quia judi- Et hoc est quod sequitur: « Quia judi- cium meum, » quo scilicet judicabo mun- cium meum, » quo scilicet judicabo mun- dum, vel adversarios Sanctorum, « ut dum, vel adversarios Sanctorum, « ut congregem gentes, » scilicet adversus Ba- congregem gentes, » scilicet adversus Ba- bylonem, « et colligam regna, » Persa- bylonem, « et colligam regna, » Persa- rum scilicet, et Medorum, « et effundam rum scilicet, et Medorum, « et effundam super eos, » Babylonios scilicet, « indi- super eos, » Babylonios scilicet, « indi- gnationem meam. » Vel mystice in pri- gnationem meam. » Vel mystice in pri- mo adventu congregantur gentes ad mo adventu congregantur gentes ad unam fidem, et colliguntur regna in unam unam fidem, et colliguntur regna in unam potestatem Ecclesiæ. Melius tamen ex- potestatem Ecclesiæ. Melius tamen ex- ponitur de ultimo adventu, quoniam ponitur de ultimo adventu, quoniam congregabuntur omnes ad judicium. Joel, congregabuntur omnes ad judicium. Joel, III, 2: Congregabo omnes gentes, et de- III, 2: Congregabo omnes gentes, et de-

noti. noti.

IN CAP. III SOPHONIÆ ENARRATIO. IN CAP. III SOPHONIÆ ENARRATIO.

ducam eas in vallem Josaphat, et discep- ducam eas in vallem Josaphat, et discep- tabo cum eis ibi. Matth. xxv, 32: Con- tabo cum eis ibi. Matth. xxv, 32: Con- gregabuntur ante eum omnes gentes: et gregabuntur ante eum omnes gentes: et separabit eos ab invicem, sicut pastor separabit eos ab invicem, sicut pastor segregat oves ab hædis. Et huic congruit segregat oves ab hædis. Et huic congruit quod sequitur « Effundam super eos quod sequitur « Effundam super eos «< indignationem meam, » Babylonios «< indignationem meam, » Babylonios scilicet, vel reprobos in die judicii. Thren. scilicet, vel reprobos in die judicii. Thren. 11, 4 Effudit quasi ignem indignatio- 11, 4 Effudit quasi ignem indignatio- nem suam. « Omnem iram furoris mei, » nem suam. « Omnem iram furoris mei, » supple, effundam: quia perpetuis incen- supple, effundam: quia perpetuis incen- diis condemnabo. diis condemnabo.

Quod qualiter fiat, subdit: « In igne Quod qualiter fiat, subdit: « In igne enim zeli mei, » hoc est, in igneo zelo enim zeli mei, » hoc est, in igneo zelo meo quo scilicet liberabo meos, et con- meo quo scilicet liberabo meos, et con- demnabo impios, « devorabitur omnis demnabo impios, « devorabitur omnis terra,» id est, terram diligens. Deut.xxx11, terra,» id est, terram diligens. Deut.xxx11, 22 Ignis succensus est in furore meo, et 22 Ignis succensus est in furore meo, et ardebit usque ad inferni novissima: de- ardebit usque ad inferni novissima: de- vorabitque terram cum germine suo. vorabitque terram cum germine suo. Apiri- Quidam tunc exponunt hoc de igne Apiri- Quidam tunc exponunt hoc de igne sancti Spiritus, qui combussit terrenum sancti Spiritus, qui combussit terrenum affectum in fidelibus. III Reg. xvii, 24: affectum in fidelibus. III Reg. xvii, 24: Deus, qui exaudierit per ignem, ipse sit Deus, qui exaudierit per ignem, ipse sit Deus. II Machab. 1, 22: Tempus affuit, Deus. II Machab. 1, 22: Tempus affuit, quo sol refulsit, qui prius erat in nubi- quo sol refulsit, qui prius erat in nubi- lo, accensus est ignis magnus, ita ut om- lo, accensus est ignis magnus, ita ut om- nes mirarentur. Thren. 1, 13: De ex- nes mirarentur. Thren. 1, 13: De ex- celso misit ignem in ossibus meis, et celso misit ignem in ossibus meis, et erudivit me. Luc. XII, 19: Ignem veni erudivit me. Luc. XII, 19: Ignem veni mittere in terram, et quid volo nisi ut mittere in terram, et quid volo nisi ut accendatur ? accendatur ?

am am

1401. 1401.

« Quia tunc, » post purgationem Ba- « Quia tunc, » post purgationem Ba- bylonicæ captivitatis, vel persecutionis bylonicæ captivitatis, vel persecutionis Antichristi, « reddam populis, » scilicet Antichristi, « reddam populis, » scilicet meis, » sicut habuerunt in patribus, « la- meis, » sicut habuerunt in patribus, « la- bium electum. » Est autem labium ele- bium electum. » Est autem labium ele- ctum quod non nisi verba Dei sonat: vel ctum quod non nisi verba Dei sonat: vel labium electum est, quod omnibus lin- labium electum est, quod omnibus lin- guis loquitur, sicut Apostoli fecerunt '. guis loquitur, sicut Apostoli fecerunt '. Hoc significatum est, Isa. vi, 5, ubi cum Hoc significatum est, Isa. vi, 5, ubi cum Isaias gemens, dixisset: Vir pollu Isaias gemens, dixisset: Vir pollu tus labiis ego sum: statim sequitur, tus labiis ego sum: statim sequitur,

. 6 et 7 Volavit ad me unus de . 6 et 7 Volavit ad me unus de Seraphim, et in manu ejus calculus, Seraphim, et in manu ejus calculus,

Cf. Act. 11, 4 et seq. Cf. Act. 11, 4 et seq.

483 483

firma con- firma con-

quem forcipe tulerat de altari. Et tetigit quem forcipe tulerat de altari. Et tetigit os meum, et dixit: Ecce tetigit hoc la- os meum, et dixit: Ecce tetigit hoc la- bia tua, et auferetur iniquitas tua, et bia tua, et auferetur iniquitas tua, et peccatum tuum mundabitur. Psal. L, 17: peccatum tuum mundabitur. Psal. L, 17: Domine, labia mea aperies, et os meum Domine, labia mea aperies, et os meum annuntiabit laudem tuam. Hoc enim annuntiabit laudem tuam. Hoc enim labium electum est. « Ut invocent omnes labium electum est. « Ut invocent omnes in nomine Domini, » relictis scilicet om- in nomine Domini, » relictis scilicet om- nibus idolis et simulacris, quæ quilibet nibus idolis et simulacris, quæ quilibet corde suo confinxit colenda. Joel, 11, 32: corde suo confinxit colenda. Joel, 11, 32: Omnis qui invocaverit nomen Domini, Veritatis Omnis qui invocaverit nomen Domini, Veritatis salvus erit. Sophon. II, 11 Attenuabit fessio. salvus erit. Sophon. II, 11 Attenuabit fessio. omnes deos terræ: et adorabunt eum viri omnes deos terræ: et adorabunt eum viri de loco suo, omnes insulæ gentium. De de loco suo, omnes insulæ gentium. De hoc labio dicitur, Proverb. XII, 19: La- hoc labio dicitur, Proverb. XII, 19: La- bium veritatis firmum erit in perpe- bium veritatis firmum erit in perpe- tuum. Et serviant ei humero uno, » tuum. Et serviant ei humero uno, » hoc est, concordi virtute onus ejus por- hoc est, concordi virtute onus ejus por- tantes. Matth. XI, 30 Jugum meum sua- tantes. Matth. XI, 30 Jugum meum sua- ve est, et onus meum leve. Isti sunt asini Asini Do. ve est, et onus meum leve. Isti sunt asini Asini Do. Domini in simplicitate portantes jugum Domini in simplicitate portantes jugum ejus. Genes. XLIX, 14 et 15 Issachar ejus. Genes. XLIX, 14 et 15 Issachar asinus fortis accubans inter terminos. Vi- asinus fortis accubans inter terminos. Vi- dit requiem quod esset bona, et terram dit requiem quod esset bona, et terram quod optima et supposuit humerum quod optima et supposuit humerum suum ad portandum, factusque est tribu- suum ad portandum, factusque est tribu- tis serviens. Hoc expressius dicit littera tis serviens. Hoc expressius dicit littera Septuaginta, quæ habet, « sub uno jugo. » Septuaginta, quæ habet, « sub uno jugo. »

Post conversionem captivorum sub- Post conversionem captivorum sub- jungit consolationem et dicit tria, scili- jungit consolationem et dicit tria, scili- cet congregationem consolandorum, pur- cet congregationem consolandorum, pur- gationem peccatorum, ibi, « In die illa. » gationem peccatorum, ibi, « In die illa. » Gaudium et jubilum redemptorum, ibi, Gaudium et jubilum redemptorum, ibi, «< Lauda. » «< Lauda. »

« Ultra flumina Æthiopiæ, » hoc est, « Ultra flumina Æthiopiæ, » hoc est, de ultra flumina Æthiopiæ, «inde sup- de ultra flumina Æthiopiæ, «inde sup- plices mei, » supple, venient, reducti sci- plices mei, » supple, venient, reducti sci- licet in Jerusalem. Vel, flumina Æthio- licet in Jerusalem. Vel, flumina Æthio- piæ (quæ tenebrosa interpretatur) flumi- piæ (quæ tenebrosa interpretatur) flumi- na sunt concupiscentiæ, de ultra quæ na sunt concupiscentiæ, de ultra quæ peccatores ad Dominum convertuntur. peccatores ad Dominum convertuntur. Hoc significatur, III Reg. x, 1 et seq., Hoc significatur, III Reg. x, 1 et seq., ubi regina Saba de illis partibus venit ubi regina Saba de illis partibus venit audire sapientiam Salomonis. Significa- audire sapientiam Salomonis. Significa- tur etiam (ut dicit Hieronymus) Act. vIII, tur etiam (ut dicit Hieronymus) Act. vIII,

mini. mini.

10 10

Flumina Flumina Æthiopia Æthiopia

Saba. Saba.

484 484

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

38, ubi vir Æthiops, eunuchus Candacis 38, ubi vir Æthiops, eunuchus Candacis reginæ, baptizatus est a Philippo. Signi- reginæ, baptizatus est a Philippo. Signi- ficatur etiam (ut idem dicit) Numer. XII, 1, ficatur etiam (ut idem dicit) Numer. XII, 1, ubi Æthiopissa nubit vero legifero. Hæc ubi Æthiopissa nubit vero legifero. Hæc regio Sabæa vocatur. Isaiæ, LX, 6: Om- regio Sabæa vocatur. Isaiæ, LX, 6: Om- nes de Saba venient, aurum et thus defe- nes de Saba venient, aurum et thus defe- rentes, et laudem Domino annuntiantes. rentes, et laudem Domino annuntiantes. Unde etiam Saba convertens interpreta- Unde etiam Saba convertens interpreta- tur. Et hoc est quod sequitur: « Filii tur. Et hoc est quod sequitur: « Filii dispersorum meorum, » congregati sci- dispersorum meorum, » congregati sci- licet, «deferent munus mihi, » hoc est, licet, «deferent munus mihi, » hoc est, laudis sacrificium. Psal. xxvI, 6 Circui laudis sacrificium. Psal. xxvI, 6 Circui vi, et immolavi in tabernaculo ejus ho- vi, et immolavi in tabernaculo ejus ho- stiam vociferationis. Isa. LXVI, 20: Ad- stiam vociferationis. Isa. LXVI, 20: Ad- ducent omnes fratres vestros de cunctis ducent omnes fratres vestros de cunctis gentibus donum Domino. Malach. 1, 11 : gentibus donum Domino. Malach. 1, 11 : Ab ortu solis usque ad occasum, magnum Ab ortu solis usque ad occasum, magnum est nomen meum in gentibus, et in omni est nomen meum in gentibus, et in omni loco sacrificatur, et offertur nomini meo loco sacrificatur, et offertur nomini meo oblatio munda. oblatio munda.

« In die illa. » Tangit congregatorum « In die illa. » Tangit congregatorum purgationem et dicit quinque : præteriti purgationem et dicit quinque : præteriti peccati emendationem, occasionum pec- peccati emendationem, occasionum pec- cati ablationem, consolandorum devotio- cati ablationem, consolandorum devotio- nem, devotorum puritatem, et depurato- nem, devotorum puritatem, et depurato- rum securitatem. rum securitatem.

« In die illa, » claritatis scilicet gra- « In die illa, » claritatis scilicet gra- tiæ meæ, « non confunderis super cun- tiæ meæ, « non confunderis super cun- ctis, hoc est, pro cunctis « adinventio- ctis, hoc est, pro cunctis « adinventio- Pœnitentia nibus tuis, » quia scilicet confusio pœni- Pœnitentia nibus tuis, » quia scilicet confusio pœni- tollit crimi- tentiæ abstulit confusionem æternæ pœ- tollit crimi- tentiæ abstulit confusionem æternæ pœ-

pudorem pudorem

nis. nis.

næ. Eccli. 1V, 25: Est confusio adducens næ. Eccli. 1V, 25: Est confusio adducens gloriam et gratiam. Isa. LIV, 4: Noli gloriam et gratiam. Isa. LIV, 4: Noli timere quia non confunderis, neque eru- timere quia non confunderis, neque eru- besces: non enim te pudebit, quia con- besces: non enim te pudebit, quia con- fusionis adolescentiæ tuæ oblivisceris. fusionis adolescentiæ tuæ oblivisceris. « Quibus prævaricata es in me, » legem « Quibus prævaricata es in me, » legem scilicet transgrediendo. Lucæ, VII, 47: scilicet transgrediendo. Lucæ, VII, 47: Remittuntur ei peccata multa: quoniam Remittuntur ei peccata multa: quoniam dilexit multum. dilexit multum.

Et subdit de remotione occasionum Et subdit de remotione occasionum peccati : peccati :

« Quia tunc auferam de medio tui, » « Quia tunc auferam de medio tui, » scilicet vel interficiendo, vel converten- scilicet vel interficiendo, vel converten-

1 Jerem. LII, 16: De pauperibus terræ reliquit 1 Jerem. LII, 16: De pauperibus terræ reliquit Nabuzardan princeps militiæ vinitores, et agri- Nabuzardan princeps militiæ vinitores, et agri-

do, « magniloquos superbiæ tuæ, » eos do, « magniloquos superbiæ tuæ, » eos scilicet qui magna loquuntur, et parva scilicet qui magna loquuntur, et parva faciunt. Psal. x1, 4: Disperdat Dominus faciunt. Psal. x1, 4: Disperdat Dominus universa labia dolosa, et linguam ma- universa labia dolosa, et linguam ma- gniloquam. Job, xv, 12: Quid tumet gniloquam. Job, xv, 12: Quid tumet contra Deum spiritus tuus, et quasi ma- contra Deum spiritus tuus, et quasi ma- gna cogitans, attonitos habes oculos ? gna cogitans, attonitos habes oculos ? Psal. LXXII, 9: Posuerunt in cœlum Psal. LXXII, 9: Posuerunt in cœlum os suum, « Et non adjicies, » supple, os suum, « Et non adjicies, » supple, secundo, sicut antiquitus fecisti, « exal- secundo, sicut antiquitus fecisti, « exal- tari amplius. » hoc est, superbire, « in tari amplius. » hoc est, superbire, « in monte sancto meo, » in templo, vel in monte sancto meo, » in templo, vel in Ecclesia. Psal. cxxx, 1 : Domine, non est Ecclesia. Psal. cxxx, 1 : Domine, non est exaltatum cor meum, neque elati sunt exaltatum cor meum, neque elati sunt oculi mei. Neque ambulavi in magnis. oculi mei. Neque ambulavi in magnis. Et videtur loqui contra eos, de quibus Et videtur loqui contra eos, de quibus dicitur, Amos, v1, 1: Ingredientes pom- dicitur, Amos, v1, 1: Ingredientes pom- patice domum Israel. patice domum Israel.

Et subdit de humilitate liberatorum: Et subdit de humilitate liberatorum:

: :

relig relig

11 11

« Et derelinquam in medio tui popu- « Et derelinquam in medio tui popu- lum pauperem,» ad litteram: quia aliis lum pauperem,» ad litteram: quia aliis captivatis quidam de pauperibus terræ captivatis quidam de pauperibus terræ derelicti sunt. Similiter qui primitivi derelicti sunt. Similiter qui primitivi erant in Ecclesia, pauperes et simpli- Pau erant in Ecclesia, pauperes et simpli- Pau ces fuerunt. I ad Corinth. I, 26: Vide- pare ces fuerunt. I ad Corinth. I, 26: Vide- pare te vocationem vestram, fratres, quia te vocationem vestram, fratres, quia non multi sapientes secundum carnem, non multi sapientes secundum carnem, non multi potentes, non multi nobiles. non multi potentes, non multi nobiles. Matth. v, 3 Beati pauperes spiritu : Matth. v, 3 Beati pauperes spiritu : quoniam ipsorum est regnum cœlorum. quoniam ipsorum est regnum cœlorum. « Et egenum. » Egenus dicitur qui men- « Et egenum. » Egenus dicitur qui men- dicat. II ad Corinth. vin, 9: Scitis gra- dicat. II ad Corinth. vin, 9: Scitis gra- tiam Domini nostri Jesu Christi, quo- tiam Domini nostri Jesu Christi, quo- niam propter vos egenus factus est, cum niam propter vos egenus factus est, cum esset dives, ut illius inopia vos divites esset dives, ut illius inopia vos divites essetis. «Et sperabunt in nomine Do- essetis. «Et sperabunt in nomine Do- mini, » nihil præter Deum requirentes. mini, » nihil præter Deum requirentes. Jerem. XVII, 7: Benedictus vir qui confi- Jerem. XVII, 7: Benedictus vir qui confi- dit in Domino, et erit Dominus fiducia dit in Domino, et erit Dominus fiducia ejus. Psal. Lxx, 5: Domine, spes mea ejus. Psal. Lxx, 5: Domine, spes mea a juventute mea. a juventute mea.

colas. colas.

13 13

IN CAP. III SOPHONIÆ ENARRATIO. IN CAP. III SOPHONIÆ ENARRATIO.

Et subdit de humiliatorum puritate: Et subdit de humiliatorum puritate:

« Reliquiæ Israel non facient iniqui- « Reliquiæ Israel non facient iniqui- tatem,» in opere scilicet: et intelligi- tatem,» in opere scilicet: et intelligi- tur iniquitas mortale peccatum, sine tur iniquitas mortale peccatum, sine venialibus enim nemo est. I Joan. 1, 8: venialibus enim nemo est. I Joan. 1, 8: Si dixerimus quoniam peccatum non Si dixerimus quoniam peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, et veritas habemus, ipsi nos seducimus, et veritas in nobis non est. Hoc intelligi non pot- in nobis non est. Hoc intelligi non pot- est de revertentibus de captivitate, nec est de revertentibus de captivitate, nec de pauperibus qui remanserunt sub Go- de pauperibus qui remanserunt sub Go- dolia quia utrique multas iniquitates dolia quia utrique multas iniquitates commiserunt: sed intelligitur de primi- commiserunt: sed intelligitur de primi- tivis in Ecclesia, vel de convertendis in tivis in Ecclesia, vel de convertendis in tempore novissimo. Isaiæ, 'LX, 21: Po- tempore novissimo. Isaiæ, 'LX, 21: Po- pulus tuus omnes justi, in perpetuum pulus tuus omnes justi, in perpetuum hæreditabunt terram. In persona horum hæreditabunt terram. In persona horum dicitur, Isa. xXXVIII, 3: Obsecro, Do- dicitur, Isa. xXXVIII, 3: Obsecro, Do- mine, memento, quæso, quomodo ambu- mine, memento, quæso, quomodo ambu- laverim coram te in veritate, et in corde laverim coram te in veritate, et in corde perfecto, et quod bonum est in oculis perfecto, et quod bonum est in oculis dacium tuis fecerim. « Nec loquentur menda- dacium tuis fecerim. « Nec loquentur menda-

prnicio- prnicio-

Dum. Dum.

cium, » maxime perniciosum. Ad Ephes. cium, » maxime perniciosum. Ad Ephes. I, 11 Deponentes mendacium, loqui- I, 11 Deponentes mendacium, loqui- mini veritatem unusquisque cum proxi- mini veritatem unusquisque cum proxi- mo suo. Sap. 1, 11: Os quod mentitur, mo suo. Sap. 1, 11: Os quod mentitur, occidit animam. Ad Roman. Ix, 1: Ve- occidit animam. Ad Roman. Ix, 1: Ve- ritatem dico in Christo, non mentior, ritatem dico in Christo, non mentior, etc. Ergo puri erunt opere, et puri ore. etc. Ergo puri erunt opere, et puri ore. Et subdit de corde: Et subdit de corde:

« Et non invenietur in ore eorum lin- « Et non invenietur in ore eorum lin- gua dolosa, » quæ aliud scilicet dicat, gua dolosa, » quæ aliud scilicet dicat, et aliud corde intendat, vel machinetur. et aliud corde intendat, vel machinetur. I Petr. 11, 22: Nec inventus est dolus I Petr. 11, 22: Nec inventus est dolus in ore ejus. Malach. II, 6: Lex veritatis in ore ejus. Malach. II, 6: Lex veritatis fuit in ore ejus, et iniquitas non est fuit in ore ejus, et iniquitas non est inventa in labiis ejus: in pace, et in æ- inventa in labiis ejus: in pace, et in æ- quitate ambulavit mecum. quitate ambulavit mecum.

Et quia cultus justitiæ est pax (ut di- Et quia cultus justitiæ est pax (ut di- citur Isaiæ xxx, 17¹), ideo subdit de citur Isaiæ xxx, 17¹), ideo subdit de pacis securitate: pacis securitate:

« Quoniam ipsi pascentur, » pabulo « Quoniam ipsi pascentur, » pabulo scilicet verbi, sacramenti, et temporalis scilicet verbi, sacramenti, et temporalis subsidii. Joan. x, 9: Ingredietur, et egre- subsidii. Joan. x, 9: Ingredietur, et egre- dietur, et pascua inveniet. Ezech. xxxiv, dietur, et pascua inveniet. Ezech. xxxiv, 14: In pascuis uberrimis pascam eas, 14: In pascuis uberrimis pascam eas, et in montibus excelsis Israel erunt pa- et in montibus excelsis Israel erunt pa-

1 Isa. xxx11, 17: Et erit opus justitiæ pax, 1 Isa. xxx11, 17: Et erit opus justitiæ pax, et cultus justitiæ, etc. et cultus justitiæ, etc.

485 485

scua earum. « Et accubabunt. » unus- scua earum. « Et accubabunt. » unus- quisque scilicet in domicilio, vel in Ec- quisque scilicet in domicilio, vel in Ec- clesia sua, vel in conscientia. Ezech. clesia sua, vel in conscientia. Ezech. XXXIV, 15 Ego pascam oves meas: et XXXIV, 15 Ego pascam oves meas: et ego eas accubare faciam, dicit Dominus ego eas accubare faciam, dicit Dominus Deus. «Et non erit qui exterreat, » sup- Deus. «Et non erit qui exterreat, » sup- ple, inimicus. Nahum, 1, 15: Non adjiciet ple, inimicus. Nahum, 1, 15: Non adjiciet ultra, ut pertranseat in te Belial : uni- ultra, ut pertranseat in te Belial : uni- versus interiit. Apocal. xxi, 4: Mors versus interiit. Apocal. xxi, 4: Mors ultra non erit, neque luctus, neque cla- ultra non erit, neque luctus, neque cla- mor, neque dolor erit ultra. mor, neque dolor erit ultra.