duplex præ- duplex præ-

432 432

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

In primo sex dicuntur, scilicet custo- In primo sex dicuntur, scilicet custo- dia ab impedimentis contemplandi, etc. dia ab impedimentis contemplandi, etc.

« Super custodiam meam stabo. » « Super custodiam meam stabo. » Meam, hoc est, mei stabo, hoc est, Meam, hoc est, mei stabo, hoc est, stans erectus in virtute, custodiam me ne stans erectus in virtute, custodiam me ne phantasiis errorum decipiar, ne peccatis phantasiis errorum decipiar, ne peccatis obnubiler, ne pondere corporis opprimar. obnubiler, ne pondere corporis opprimar. De primo, Genes. xv, 11: Descenderunt De primo, Genes. xv, 11: Descenderunt volucres super cadavera, scilicet sacrificio- volucres super cadavera, scilicet sacrificio- rum Abrahæ, hoc est, muscæ et vespæ : et rum Abrahæ, hoc est, muscæ et vespæ : et abigebat eas Abram. Muscæ istæ et ve- abigebat eas Abram. Muscæ istæ et ve- spæ significant phantasias errorum con- spæ significant phantasias errorum con- templanti se ingerentes. Eccle, x, 1 : templanti se ingerentes. Eccle, x, 1 : Muscæ morientes perdunt suavitatem un- Muscæ morientes perdunt suavitatem un- guenti devotionem enim perdunt hu- guenti devotionem enim perdunt hu- jusmodi phantasiæ. De secundo, Sap. 1, jusmodi phantasiæ. De secundo, Sap. 1, 4 In malevolam animam non introibit 4 In malevolam animam non introibit sapientia, nec habitabit in corpore sub- sapientia, nec habitabit in corpore sub- dito peccatis. De tertio, Sap. ix, 15: Cor- dito peccatis. De tertio, Sap. ix, 15: Cor- pus quod corrumpitur, aggravat animam, pus quod corrumpitur, aggravat animam, et terrena inhabitatio deprimit sensum et terrena inhabitatio deprimit sensum multa cogitantem. multa cogitantem.

Secundum est: Secundum est:

«Et figam gradum meum, » hoc est, «Et figam gradum meum, » hoc est, pedem meum, affectus scilicet et intel- pedem meum, affectus scilicet et intel- lectus, « super munitionem, » meam sci- lectus, « super munitionem, » meam sci- Prophetæ licet. Duo muniunt Prophetam veritas Prophetæ licet. Duo muniunt Prophetam veritas sidium. scilicet, et virtus: gradus intellectus stat sidium. scilicet, et virtus: gradus intellectus stat super veritatem, gradus affectus super super veritatem, gradus affectus super virtutem. Sic Salomon, III Regum, VIII, virtutem. Sic Salomon, III Regum, VIII, 54: Utrumque genu in terram fixerat, ut 54: Utrumque genu in terram fixerat, ut firmius coram Domino oraret. Sic Esdras firmius coram Domino oraret. Sic Esdras et Nehemias super gradum ligneum sta- et Nehemias super gradum ligneum sta- bant quem fecerant ad loquendum'. Sic bant quem fecerant ad loquendum'. Sic Daniel. x, 11, dicitur: Sta in gradu tuo. Daniel. x, 11, dicitur: Sta in gradu tuo. Et subdit tertium : Et subdit tertium :

« Et contemplabor, » hoc est, virtutes « Et contemplabor, » hoc est, virtutes contemplativas extendam et erigam. contemplativas extendam et erigam. Isaiæ, x1, 5 Contemplare in specula. Isaiæ, x1, 5 Contemplare in specula. Specula enim alta est, et erectionem vir- Specula enim alta est, et erectionem vir- tutum contemplativarum significat. Ba- tutum contemplativarum significat. Ba- ruch, v, 5 Sta in excelso, et circum- ruch, v, 5 Sta in excelso, et circum- spice ad orientem, et vide. Lucæ, xxi, spice ad orientem, et vide. Lucæ, xxi, 28 Respicite, et levate capita vestra. 28 Respicite, et levate capita vestra.

1 Cf. II Esdr. VIII, 7: Stetit autem Esdras 1 Cf. II Esdr. VIII, 7: Stetit autem Esdras scriba super gradum ligneum, quem fecerat ad scriba super gradum ligneum, quem fecerat ad

Et subdit quartum : Et subdit quartum :

« Ut videam,» hoc est, ut videndo dis- « Ut videam,» hoc est, ut videndo dis- cernam. Apocalyp. II, 18 Collyrio cernam. Apocalyp. II, 18 Collyrio inunge oculos tuos ut videas. Collyrium inunge oculos tuos ut videas. Collyrium autem est cordis munditia. Matth. v, 8: autem est cordis munditia. Matth. v, 8: Beati mundo corde: quoniam ipsi Deum Beati mundo corde: quoniam ipsi Deum videbunt. Visio autem divina perficitur, videbunt. Visio autem divina perficitur, ut ratio purificata ad fidem convertatur, ut ratio purificata ad fidem convertatur, Act. xv, 9 : Fide purificans corda co- Act. xv, 9 : Fide purificans corda co- rum et fides convertatur ad intellectum rum et fides convertatur ad intellectum Scripturarum, Daniel. x, 1 : Intelligen- Scripturarum, Daniel. x, 1 : Intelligen- tia est opus in visione intellectus vero tia est opus in visione intellectus vero gustu sapientiæ formetur, Proverb. xxxi, gustu sapientiæ formetur, Proverb. xxxi, 18 Gustavit, et vidit quia bona est ne- 18 Gustavit, et vidit quia bona est ne- gotiatio ejus. Psal. xxx, 9: Gustale, gotiatio ejus. Psal. xxx, 9: Gustale, et videte, et sic gustans Spiritui reve- et videte, et sic gustans Spiritui reve- lanti innitatur, Ezech. 1, 12: Ubi eral lanti innitatur, Ezech. 1, 12: Ubi eral impetus spiritus, illuc gradiebantur. impetus spiritus, illuc gradiebantur. Psal. CXLII, 10: Spiritus tuus bonus de- Psal. CXLII, 10: Spiritus tuus bonus de- ducet me in terram rectam. ducet me in terram rectam.

Et subdit quinto de auditu : Et subdit quinto de auditu :

« Quid dicatur mihi, » ad mei scili- « Quid dicatur mihi, » ad mei scili- cet et aliorum instructionem. Daniel. ix, cet et aliorum instructionem. Daniel. ix, 23 Tu ergo animadverte sermonem, et 23 Tu ergo animadverte sermonem, et intellige visionem. Intellige verba qua intellige visionem. Intellige verba qua ego loquor ad te. Ezech. 111, 17: Audies de ego loquor ad te. Ezech. 111, 17: Audies de ore meo verbum. I Reg. 111, 10: Loquere, ore meo verbum. I Reg. 111, 10: Loquere, Domine, quia audit servus tuus. Domine, quia audit servus tuus.

Et subdit sexto: Et subdit sexto:

« Et quid respondeam ad arguentem « Et quid respondeam ad arguentem me. » Ad hoc enim loquitur Dominus ut me. » Ad hoc enim loquitur Dominus ut respondeatur ei per obedientiam. Job, respondeatur ei per obedientiam. Job,

XXXVIII, XXXVIII,

3 Accinge sicut vir lumbos 3 Accinge sicut vir lumbos tuos interrogabo te, et responde mihi. tuos interrogabo te, et responde mihi.

« Et respondit mihi Dominus, et di- « Et respondit mihi Dominus, et di- xit. »Ponit hic visus descriptionem in xit. »Ponit hic visus descriptionem in tribus, in explanatione scilicet, in tempo- tribus, in explanatione scilicet, in tempo- ris protelatione, in visus fidelitate et ve- ris protelatione, in visus fidelitate et ve- ritate. ritate.

« Et respondit mihi Dominus, » sa- « Et respondit mihi Dominus, » sa- tisfaciens scilicet quærenti, « et dixit, » tisfaciens scilicet quærenti, « et dixit, » satisfaciens etiam quæstioni. Isa. XLVIII, satisfaciens etiam quæstioni. Isa. XLVIII, 17 Ego Dominus Deus tuus docens le 17 Ego Dominus Deus tuus docens le utilia. Isa. L, 4: Dominus mane erigil utilia. Isa. L, 4: Dominus mane erigil

loquendum et steterunt juxta eum, etc. loquendum et steterunt juxta eum, etc.

IN CAP. II HABACUC ENARRATIO. IN CAP. II HABACUC ENARRATIO.

mihi aurem, ut audiam eum tamquam mihi aurem, ut audiam eum tamquam magistrum. « Scribe visum, » Spiritum magistrum. « Scribe visum, » Spiritum Dei vivi scilicet in cordibus auditorum. Dei vivi scilicet in cordibus auditorum. II ad Corinth. III, 2 et 3 : Epistola nostra II ad Corinth. III, 2 et 3 : Epistola nostra vos estis, scripta in cordibus nostris, quæ vos estis, scripta in cordibus nostris, quæ scitur, et legitur ab omnibus hominibus: scitur, et legitur ab omnibus hominibus: manifestati quod epistola estis Christi, manifestati quod epistola estis Christi, ministrata a nobis, et scripta non atra- ministrata a nobis, et scripta non atra- mento, sed spiritu Dei vivi. Jerem. xxxi, mento, sed spiritu Dei vivi. Jerem. xxxi, 33 Dabo legem meam in visceribus eo- 33 Dabo legem meam in visceribus eo- rum, et in corde eorum scribam eam. rum, et in corde eorum scribam eam. « Et explana eum, » ut intelligantur « Et explana eum, » ut intelligantur mysteria quæ latent sub cortice literæ. mysteria quæ latent sub cortice literæ. Esdræ, vш, 8, legit Esdras in libro Esdræ, vш, 8, legit Esdras in libro legis Dei distincte et aperte 1. Sic fecit legis Dei distincte et aperte 1. Sic fecit Christus discipulis, Lucæ, xxiv, 27: In- Christus discipulis, Lucæ, xxiv, 27: In- cipiens a Moyse, et omnibus prophetis, cipiens a Moyse, et omnibus prophetis, interpretabatur illis in omnibus Scriptu- interpretabatur illis in omnibus Scriptu- ris, quæ de ipso erant. « Super tabu- ris, quæ de ipso erant. « Super tabu- las. » Cor rasum a peccatis, planatum las. » Cor rasum a peccatis, planatum virtute per studium veritatis, inscriptio- virtute per studium veritatis, inscriptio- nem avidum recipere, tabula vocatur. nem avidum recipere, tabula vocatur. Talibus in tabulis digitus Dei scripsit Talibus in tabulis digitus Dei scripsit legem « Ut percurrat, » hoc est, cur- legem « Ut percurrat, » hoc est, cur- rendo facile intelligat, « qui legerit eum. » rendo facile intelligat, « qui legerit eum. » Propter hoc dicitur, Isa. VIII, 1 : Sume Propter hoc dicitur, Isa. VIII, 1 : Sume tibi librum grandem, et scribe in eo sty- tibi librum grandem, et scribe in eo sty- lo hominis, hoc est, ad facilem hominis lo hominis, hoc est, ad facilem hominis intellectum. Daniel. XII, 4: Plurimi per- intellectum. Daniel. XII, 4: Plurimi per- transibunt et multiplex erit scientia. transibunt et multiplex erit scientia.

Et subdit de protelatione visus : Et subdit de protelatione visus :

« Quia adhuc visus procul, » supple, « Quia adhuc visus procul, » supple, est. Mystice enim non implebitur, nisi in est. Mystice enim non implebitur, nisi in fine temporum. Litteraliter vero non nisi fine temporum. Litteraliter vero non nisi impletis peccatis Babyloniorum. Isa. xxx, impletis peccatis Babyloniorum. Isa. xxx, 27 Ecce nomen Domini venit de lon- 27 Ecce nomen Domini venit de lon- ginquo. Numer. xxiv, 23: Heu! quis vi- ginquo. Numer. xxiv, 23: Heu! quis vi- cturus est, quando ista faciet Dominus ? cturus est, quando ista faciet Dominus ? Daniel. VII, 13, secundum Septuaginta: Daniel. VII, 13, secundum Septuaginta: « Adspiciens a longe, ecce video Dei po- « Adspiciens a longe, ecce video Dei po- << tentiam venientem 3. » << tentiam venientem 3. »

Et subdit de visus fidelitate et veritate: Et subdit de visus fidelitate et veritate: » Et apparebit in finem, » hoc est, » Et apparebit in finem, » hoc est,

1 II Esdræ, VII, 8: Et legerunt in libro legis 1 II Esdræ, VII, 8: Et legerunt in libro legis Dei distincte, et aperte ad intelligendum, etc. Dei distincte, et aperte ad intelligendum, etc. 2 Cf. Exod. xxXI, 18. 2 Cf. Exod. xxXI, 18.

XIX XIX

433 433

finaliter, etsi ad tempus differatur. I Reg. finaliter, etsi ad tempus differatur. I Reg. Ix, 6. Omne quod loquitur, absque am- Ix, 6. Omne quod loquitur, absque am- biguitate venit. Tobiæ, xiv, 6: Non enim biguitate venit. Tobiæ, xiv, 6: Non enim excidit verbum Domini. « Et non men- excidit verbum Domini. « Et non men- tietur, » ut aliquem scilicet decipiat. Ad tietur, » ut aliquem scilicet decipiat. Ad Tit. 1, 2 Quam promisit qui non menti- Tit. 1, 2 Quam promisit qui non menti- tur, Deus. Numer. xx11, 19: Non est tur, Deus. Numer. xx11, 19: Non est Deus quasi homo, ut mentiatur: nec ut Deus quasi homo, ut mentiatur: nec ut filius hominis, ut mutetur. Et ideo, filius hominis, ut mutetur. Et ideo, supple, « si moram fecerit, » supple, vi- supple, « si moram fecerit, » supple, vi- sus ad tempus, « exspecta illum » secu- sus ad tempus, « exspecta illum » secu- rus. Genes. XLIX, 18: Salutare tuum rus. Genes. XLIX, 18: Salutare tuum exspectabo, Domine. Thren. 1, 24: exspectabo, Domine. Thren. 1, 24: Pars mea Dominus, dixit anima mea : Pars mea Dominus, dixit anima mea : propterea exspectabo eum. « Quia ve- propterea exspectabo eum. « Quia ve- niens veniet, » hoc est, continuo appro- niens veniet, » hoc est, continuo appro- pinquans. Ad Hebr. x, 37 et 38: Adhuc pinquans. Ad Hebr. x, 37 et 38: Adhuc modicum aliquantulum, qui venturus modicum aliquantulum, qui venturus est, veniet, et non tardabit. Justus au- est, veniet, et non tardabit. Justus au- tem meus ex fide vivit : quod si subtra- tem meus ex fide vivit : quod si subtra- xerit se, non placebit animæ meæ. « Et xerit se, non placebit animæ meæ. « Et non tardabit, » sicut quidam putant. non tardabit, » sicut quidam putant. II Petr. 111, 9: Non tardat Dominus pro- II Petr. 111, 9: Non tardat Dominus pro- missionem suam, sicut quidam existi- missionem suam, sicut quidam existi- mant sed patienter agit propter vos, mant sed patienter agit propter vos, nolens aliquos perire, sed omnes ad pœ- nolens aliquos perire, sed omnes ad pœ- nitentiam reverti. nitentiam reverti.

Et subdit de damno non credentium, Et subdit de damno non credentium, et utilitate credentium visum : et utilitate credentium visum :

« Ecce qui incredulus est, » supple, « Ecce qui incredulus est, » supple, visui. Isa. XXI, 2: Qui incredulus est, visui. Isa. XXI, 2: Qui incredulus est, infideliter agit. Joan. III, 18: Qui non infideliter agit. Joan. III, 18: Qui non credit, jam judicatus est. Et hoc est credit, jam judicatus est. Et hoc est quod sequitur: « Non erit recta anima quod sequitur: « Non erit recta anima éjus. » Plato dicit, quod « rectum pro- éjus. » Plato dicit, quod « rectum pro- « prie est, quod applicatum recto undi- « prie est, quod applicatum recto undi- « que tangit et tangitur. » Deus autem « que tangit et tangitur. » Deus autem rectus est, quem anima recta undique rectus est, quem anima recta undique tangit et tangitur : et quod non est re- tangit et tangitur : et quod non est re- ctum, incurvatur ab ipso. Psal. LXXII, 1: ctum, incurvatur ab ipso. Psal. LXXII, 1: Quam bonus Israel Deus, his qui recto Quam bonus Israel Deus, his qui recto sunt corde! Cant. 1, 3: Recti diligunt te. sunt corde! Cant. 1, 3: Recti diligunt te. Isa. xxvi, 7 Semita justi recta est, Isa. xxvi, 7 Semita justi recta est,

3 Vulg. habet, Daniel. VII, 13: Adspiciebam 3 Vulg. habet, Daniel. VII, 13: Adspiciebam in visione noctis, et ecce cum nubibus cœli quasi in visione noctis, et ecce cum nubibus cœli quasi filius hominis veniebat, etc. filius hominis veniebat, etc.

28 28

434 434

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

rectus callis justi ad ambulandum. rectus callis justi ad ambulandum. Proverb. x1, 6: Justitia rectorum libe- Proverb. x1, 6: Justitia rectorum libe- rabit eos, et in insidiis suis capientur rabit eos, et in insidiis suis capientur iniqui. « In semeptipso. » Hoc dicit, iniqui. « In semeptipso. » Hoc dicit, quia ipse sibi causa curvitatis est. Ora- quia ipse sibi causa curvitatis est. Ora- tio Manassæ, sub medio: Incurvatus tio Manassæ, sub medio: Incurvatus sum multo vinculo ferreo, ut non pos- sum multo vinculo ferreo, ut non pos- sim attollere caput meum, et non est re- sim attollere caput meum, et non est re- spiratio mihi. « Justus autem, » sive re- spiratio mihi. « Justus autem, » sive re- ctus, « in fide sua, » hoc est, merito fidei ctus, « in fide sua, » hoc est, merito fidei « vivet, » ab hostibus liberatus. « vivet, » ab hostibus liberatus. Matth. xxII, 32: Non est Deus mortuo- Matth. xxII, 32: Non est Deus mortuo- rum, sed viventium. Joan. XI, 25 Qui rum, sed viventium. Joan. XI, 25 Qui credit in me,etiamsi mortuus fuerit,vivet. credit in me,etiamsi mortuus fuerit,vivet.

suæ, suæ,

« Et quomodo vinum. » Tangit hic « Et quomodo vinum. » Tangit hic rem visam, et habet duas partes. Primo rem visam, et habet duas partes. Primo enim describit ambitionis et avaritiæ in- enim describit ambitionis et avaritiæ in- satiabilitatem. Secundo, peccantibus in satiabilitatem. Secundo, peccantibus in hoc peccato ponit maledictionem, ibi, hoc peccato ponit maledictionem, ibi, « Væ qui congregat avaritiam! » « Væ qui congregat avaritiam! »

Prima tres habet paragraphos, scilicet Prima tres habet paragraphos, scilicet libidinem illicientem, avaritiam insatia- libidinem illicientem, avaritiam insatia- bilem, et peccantium derisionem. bilem, et peccantium derisionem.

« Et quomodo vinum, » calore scili- « Et quomodo vinum, » calore scili- cet, et vapore, « potantem » se « deci- cet, et vapore, « potantem » se « deci- pit, » ad insaniam scilicet convertendo. pit, » ad insaniam scilicet convertendo. Prov. XXIII, 31 et 32: Ne intuearis vi- Prov. XXIII, 31 et 32: Ne intuearis vi- num quando flavescit, cum splenduerit num quando flavescit, cum splenduerit in vitro color ejus ingreditur blande, in vitro color ejus ingreditur blande, sed in novissimo mordebit ut coluber. sed in novissimo mordebit ut coluber. « Sic erit vir superbus. » Nabuchodono- « Sic erit vir superbus. » Nabuchodono- sor scilicet, et quilibet alius, libidine sci- sor scilicet, et quilibet alius, libidine sci- licet dominandi, et cupiditate divitiarum licet dominandi, et cupiditate divitiarum ad insaniam deductus. Isa. XXVIII, 7: ad insaniam deductus. Isa. XXVIII, 7: Præ vino nescierunt, et præ ebrietate Præ vino nescierunt, et præ ebrietate erraverunt. Ad Ephes. v, 18: Nolite erraverunt. Ad Ephes. v, 18: Nolite inebriari vino, in quo est luxuria. Prov. inebriari vino, in quo est luxuria. Prov. XXXI, 4 Noli regibus, o Lamuel, noli XXXI, 4 Noli regibus, o Lamuel, noli regibus dare vinum: quia nullum secre- regibus dare vinum: quia nullum secre- tum est ubi regnat ebrietas. « Et non tum est ubi regnat ebrietas. « Et non decorabitur. » Ebrius enim vomit et decorabitur. » Ebrius enim vomit et sordet, sic ebrius ambitione in insaniam sordet, sic ebrius ambitione in insaniam bestiæ convertitur. De primo, Isa. XXVIII, bestiæ convertitur. De primo, Isa. XXVIII, 8 Omnes mensæ repletæ sunt vomitu 8 Omnes mensæ repletæ sunt vomitu

1 Proverb. xxx, 15 et 16: Tria sunt insatura- 1 Proverb. xxx, 15 et 16: Tria sunt insatura- bilia, et quartum, quod numquam dicit: Sufficit. bilia, et quartum, quod numquam dicit: Sufficit.

sordiumque, ita ut non esset ultra locus. sordiumque, ita ut non esset ultra locus. De secundo, Daniel. 1v, 13: Cor ejus De secundo, Daniel. 1v, 13: Cor ejus ab humano commutetur, et cor feræ de- ab humano commutetur, et cor feræ de- tur ei. tur ei.

« Quia dilatavit, » supple, superbus « Quia dilatavit, » supple, superbus vir dilatatione ambitionis et cupiditatis. vir dilatatione ambitionis et cupiditatis. « quasi infernus, » qui, Prov. xxx, 15 et « quasi infernus, » qui, Prov. xxx, 15 et 16, inter insatiabilia ponitur ¹, « animam 16, inter insatiabilia ponitur ¹, « animam suam, » hoc est, animale desiderium suam, » hoc est, animale desiderium suum. Isa. xxx, 33 : Præparata est ab suum. Isa. xxx, 33 : Præparata est ab heri Tophet, a rege præparata, profun- heri Tophet, a rege præparata, profun- da, et dilatata. Nutrimenta ejus, ignis da, et dilatata. Nutrimenta ejus, ignis et ligna multa. Isa. v, 14: Dilatavil et ligna multa. Isa. v, 14: Dilatavil infernus animam suam, et aperuit os infernus animam suam, et aperuit os suum absque ullo termino. « Et ipse suum absque ullo termino. « Et ipse quasi mors, supple, est, quæ scilicet quasi mors, supple, est, quæ scilicet non satiatur interfectis. Sap. xvi, 16: non satiatur interfectis. Sap. xvi, 16: Stans, in terra scilicet, replevit omnia Stans, in terra scilicet, replevit omnia morte. « Et non adimpletur. » Glossa: morte. « Et non adimpletur. » Glossa: « Semper enim avarus eget. » Eccle. v, « Semper enim avarus eget. » Eccle. v, 9 : Avarus non implebitur pecunia. 9 : Avarus non implebitur pecunia.

Qualiter autem hoc faciat, subdit: Qualiter autem hoc faciat, subdit: « Et, id est, « congregabit ad se om- « Et, id est, « congregabit ad se om- nes gentes, » ut omnibus scilicet domi- nes gentes, » ut omnibus scilicet domi- netur. Judith, 11, 3: Dixit cogitationem netur. Judith, 11, 3: Dixit cogitationem suam in eo esse, ut omnem terram suo suam in eo esse, ut omnem terram suo subjugaret imperio. « Et coacervabit ad subjugaret imperio. « Et coacervabit ad se omnes populos, » civitatum scilicet, se omnes populos, » civitatum scilicet, et oppidorum ut scilicet omnium spo- et oppidorum ut scilicet omnium spo- liis suam satiaret avaritiam. Isa. x, 14, liis suam satiaret avaritiam. Isa. x, 14, gloriando dicit: Sicut colliguntur ova, gloriando dicit: Sicut colliguntur ova, quæ derelicta sunt, sic universam ter- quæ derelicta sunt, sic universam ter- ram ego congregavi. Ezech. XXXVIII, ram ego congregavi. Ezech. XXXVIII, 12: Ut diripias spolia, et invadas præ- 12: Ut diripias spolia, et invadas præ- dam... tu venis? Et, post pauca, . 13: dam... tu venis? Et, post pauca, . 13: Ecce ad diripiendam prædam congre- Ecce ad diripiendam prædam congre- gasti multitudinem tuam, ut tollas ar- gasti multitudinem tuam, ut tollas ar- gentum, et aurum, et auferas suppel- gentum, et aurum, et auferas suppel- lectilem, atque substantiam, et diripias lectilem, atque substantiam, et diripias manubias infinitas. manubias infinitas.

Et subdit de peccati irrisione, et habet Et subdit de peccati irrisione, et habet duas partes, scilicet derisionem, et pœ- duas partes, scilicet derisionem, et pœ-

nam. nam.

« Numquid non omnes isti, » afflicti « Numquid non omnes isti, » afflicti

Infernus, etc. Infernus, etc.

IN CAP. II HABACUC ENARRATIO. IN CAP. II HABACUC ENARRATIO.

scilicet, et contriti per eum, « super eum scilicet, et contriti per eum, « super eum parabolam sument, » hoc est, similitu- parabolam sument, » hoc est, similitu- dinarium et derisivum sermonem? Isa. dinarium et derisivum sermonem? Isa. XIV, 4 Sumes parabolam istam contra XIV, 4 Sumes parabolam istam contra regem Babylonis, et dices: Quomodo regem Babylonis, et dices: Quomodo cessavit exactor, quievit tributum ? « Et cessavit exactor, quievit tributum ? « Et loquelam ænigmatum ejus, » supple, loquelam ænigmatum ejus, » supple, sument, hoc est, loquelam multarum sument, hoc est, loquelam multarum parabolarum et ænigmatum sument ad parabolarum et ænigmatum sument ad deridendum eum. Isa. XXXVII, 22: De- deridendum eum. Isa. XXXVII, 22: De- spexit te, et subsannavit te virgo filia spexit te, et subsannavit te virgo filia Sion post te caput movit filia Jerusa- Sion post te caput movit filia Jerusa- lem. Et dicetur, » maledicendo scilicet lem. Et dicetur, » maledicendo scilicet tibi, et deridendo: « Væ ei qui multi- tibi, et deridendo: « Væ ei qui multi- plicat non sua! » id est, quia retinere plicat non sua! » id est, quia retinere non poterit quæ illicite acquisivit. Glossa non poterit quæ illicite acquisivit. Glossa inducit illud Jerem. XVII, 11: Ferdix inducit illud Jerem. XVII, 11: Ferdix fovit quæ non peperit: fecit divitias, et fovit quæ non peperit: fecit divitias, et non in judicio in dimidio dierum suo- non in judicio in dimidio dierum suo- rum derelinquet eas, et in novissimo rum derelinquet eas, et in novissimo suo erit insipiens. Unde dicitur, Luc. suo erit insipiens. Unde dicitur, Luc. XII, 20 Quæ parasti, cujus erunt ? Et XII, 20 Quæ parasti, cujus erunt ? Et quia dixit de parabola, ponit similitudi- quia dixit de parabola, ponit similitudi- nem « Usquequo et aggravat contra se nem « Usquequo et aggravat contra se luto densum lutum ? » Lutum ex terra grave luto densum lutum ? » Lutum ex terra grave est, ex humore immundum est et pól- est, ex humore immundum est et pól- luens, ex densitate tenax est et detinens : luens, ex densitate tenax est et detinens : et ita opera carnalia et mundana et divi- et ita opera carnalia et mundana et divi- tiæ carnales et gravant et polluunt et de- tiæ carnales et gravant et polluunt et de- tinent hominem ne ad Deum veniat. Sic tinent hominem ne ad Deum veniat. Sic Exod. 1, 11, filii Israel Pharaoni servie- Exod. 1, 11, filii Israel Pharaoni servie- bant in operibus luti et lateris. Psal. bant in operibus luti et lateris. Psal. LXVIII, 3 : Infixus sum in limo profun- LXVIII, 3 : Infixus sum in limo profun- di, et non est substantia. Item, Psal. di, et non est substantia. Item, Psal. XVII, 43 Ut lutum platearum delebo XVII, 43 Ut lutum platearum delebo

eos. eos.

: :

Hoc autem quasi ex ratione nititur Hoc autem quasi ex ratione nititur probare, subdens, et apostrophen ad probare, subdens, et apostrophen ad Babylonem faciens: Babylonem faciens:

« Numquid non repente consurgent ? » « Numquid non repente consurgent ? » Dionysius Repente fit quod fit sine Dionysius Repente fit quod fit sine « præmeditatione, et præter spem, »> sic- « præmeditatione, et præter spem, »> sic- ut Medi et Persæ consurrexerunt contra ut Medi et Persæ consurrexerunt contra

Babylonem. Jerem. LI, 1 et 2 : Ecce ego Babylonem. Jerem. LI, 1 et 2 : Ecce ego suscitabo super Babylonem et super ha- suscitabo super Babylonem et super ha- bitatores ejus, qui cor suum levaverunt bitatores ejus, qui cor suum levaverunt contra me, quasi ventum pestilentem. contra me, quasi ventum pestilentem.

435 435

Et mittam in Babylonem ventilatores, Et mittam in Babylonem ventilatores, et ventilabunt eam. « Qui mordeant et ventilabunt eam. « Qui mordeant te,» scilicet Medos et Persas primo affli- te,» scilicet Medos et Persas primo affli- gendo. Prov. xxx, 14: Generatio quæ gendo. Prov. xxx, 14: Generatio quæ pro dentibus gladios habet, et comman- pro dentibus gladios habet, et comman- dit molaribus suis, ut comedat inopes de dit molaribus suis, ut comedat inopes de terra. « Et suscitabuntur lacerantes te, » terra. « Et suscitabuntur lacerantes te, » supple, secundo: hoc est, terras et regna supple, secundo: hoc est, terras et regna ab obedientia tua revocando: ut lacerata ab obedientia tua revocando: ut lacerata in diversas partes, potestatem amittas, in diversas partes, potestatem amittas, et sic tandem, tota « eris in rapinam et sic tandem, tota « eris in rapinam eis, »Medis scilicet, et Persis. Isa. XIII, eis, »Medis scilicet, et Persis. Isa. XIII, 17 et 18 Suscitabo super vos Medos, 17 et 18 Suscitabo super vos Medos, qui argentum non quærant, nec aurum qui argentum non quærant, nec aurum velint: sed sagittis parvulos interficient. velint: sed sagittis parvulos interficient.

Meritum autem hujus poenæ subjun- Meritum autem hujus poenæ subjun- git, ut justior sit condemnatio : git, ut justior sit condemnatio :

« Quia tu spoliasti gentes multas, » « Quia tu spoliasti gentes multas, » subjugando eas scilicet tibi : « spolia- subjugando eas scilicet tibi : « spolia- bunt te omnes, qui reliqui fuerint de po- bunt te omnes, qui reliqui fuerint de po- pulis. » Reliqui de populis humiles di- pulis. » Reliqui de populis humiles di- cuntur, et dejecti et non reputati, qui cuntur, et dejecti et non reputati, qui propter paupertatem nihil relinquunt. propter paupertatem nihil relinquunt. lsa. xxxIII, 1 : Væ qui prædaris, nonne lsa. xxxIII, 1 : Væ qui prædaris, nonne et ipse prædaberis ? et qui spernis, non- et ipse prædaberis ? et qui spernis, non- ne et ipse sperneris ? « Propter sangui- ne et ipse sperneris ? « Propter sangui- nem hominis, » hoc est, humanum, nem hominis, » hoc est, humanum, quem scilicet multum fudisti, et maxime quem scilicet multum fudisti, et maxime Judæorum et Sanctorum. Osee, iv, 2: Judæorum et Sanctorum. Osee, iv, 2: Sanguis sanguinem tetigit. « Et iniqui- Sanguis sanguinem tetigit. « Et iniqui- tatem terræ, » totius scilicet quam ini- tatem terræ, » totius scilicet quam ini- que subjecisti. Isa. xxvi, 10: In terra que subjecisti. Isa. xxvi, 10: In terra Sanctorum iniqua gessit. « Civitatis, » Sanctorum iniqua gessit. « Civitatis, » Jerusalem scilicet, vel congregationis Jerusalem scilicet, vel congregationis Sanctorum. Isa. LXIV, 10: Civitas sancti Sanctorum. Isa. LXIV, 10: Civitas sancti tui facta est deserta, Sion deserta facta tui facta est deserta, Sion deserta facta est, Jerusalem desolata est. « Et om- est, Jerusalem desolata est. « Et om- nium, » hoc est, rationabilium «habi- nium, » hoc est, rationabilium «habi- tantium in ea. » Cives enim Dei ratio- tantium in ea. » Cives enim Dei ratio- nabiles, et sancti sunt et hos turbare nabiles, et sancti sunt et hos turbare peccatum est. Psal. LXXXVI, 7: Sicut læ- peccatum est. Psal. LXXXVI, 7: Sicut læ- tantium omnium habitatio est in te. tantium omnium habitatio est in te. Tob. XIII, 20: Beatus ero si fuerint reli- Tob. XIII, 20: Beatus ero si fuerint reli- quiæ seminis mei ad videndam claritatem quiæ seminis mei ad videndam claritatem Jerusalem. Jerusalem.

436 436

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Væ qui congregat ! » Ponit hic exag- « Væ qui congregat ! » Ponit hic exag- gerationem peccati sub interminatione gerationem peccati sub interminatione maledictionis. Et quia in quatuor gloria- maledictionis. Et quia in quatuor gloria- batur Nabuchodonosor, divitiis, muni- batur Nabuchodonosor, divitiis, muni- tionibus, oppressionibus, et idolis: ideo tionibus, oppressionibus, et idolis: ideo quatuor ponit maledictiones, quæ per quatuor ponit maledictiones, quæ per ordinem patent in littera. Quælibet ista- ordinem patent in littera. Quælibet ista- rum habet duas partes, scilicet culpæ rum habet duas partes, scilicet culpæ exaggerationem, et pœnæ interminatio- exaggerationem, et pœnæ interminatio-

nem. nem.

« Væ qui congregat, » ex quacumque « Væ qui congregat, » ex quacumque acquisitione. Sapient. xv, 12: Existima- acquisitione. Sapient. xv, 12: Existima- bant conversationem vitæ compositam bant conversationem vitæ compositam esse ad lucrum, et oportere undecumque, esse ad lucrum, et oportere undecumque, etiam ex malo acquirere. « Avaritiam, » etiam ex malo acquirere. « Avaritiam, » hoc est, res avare acquisitas et avare re- hoc est, res avare acquisitas et avare re- tentas. Mala acquisitio fit per rapinam, tentas. Mala acquisitio fit per rapinam, furtum, usuras, fraudes: male retentum, furtum, usuras, fraudes: male retentum, necessitati pauperum subtractum. « Ma- necessitati pauperum subtractum. « Ma- lam, scilicet ex mala radice. I ad Ti- lam, scilicet ex mala radice. I ad Ti- moth. vi, 10: Radix omnium malorum moth. vi, 10: Radix omnium malorum est cupiditas, vel malam, ut dicit Glossa, est cupiditas, vel malam, ut dicit Glossa, Cupiditas quia est causa ruinæ domus. Et hoc est Cupiditas quia est causa ruinæ domus. Et hoc est malorum quod addit : « Domui suæ. » Eccle. v, 12 malorum quod addit : « Domui suæ. » Eccle. v, 12 et 13 Est et alia infirmitas pessima et 13 Est et alia infirmitas pessima quam vidi sub sole divitiæ conservatæ quam vidi sub sole divitiæ conservatæ in malum domini sui. Pereunt enim in in malum domini sui. Pereunt enim in afflictione pessima generavit filium, afflictione pessima generavit filium, qui in summa egestate erit. Egens enim qui in summa egestate erit. Egens enim filius subversio domus est. Job, xvIII, filius subversio domus est. Job, xvIII, 14 14

oninium oninium

radix. radix.

Avellatur de tabernaculo suo fidu- Avellatur de tabernaculo suo fidu- cia ejus, et calcet super eum, quasi cia ejus, et calcet super eum, quasi rex, interitus. Et subdit de divitum mala rex, interitus. Et subdit de divitum mala intentione « Ut sit in excelso, » gloriæ intentione « Ut sit in excelso, » gloriæ scilicet mundanæ, « nidus ejus. » Isa. scilicet mundanæ, « nidus ejus. » Isa. XXII, 16 et 17: Excidisti in excelso me- XXII, 16 et 17: Excidisti in excelso me- moriale diligenter, in petra tabernacu- moriale diligenter, in petra tabernacu- lum tibi. Ecce Dominus asportari te fa- lum tibi. Ecce Dominus asportari te fa- ciet, sicut asportatur gallus gallinaceus. ciet, sicut asportatur gallus gallinaceus. Abdiæ, . 3 Superbia cordis tui extu- Abdiæ, . 3 Superbia cordis tui extu- lit te, habitantem in scissuris petrarum, lit te, habitantem in scissuris petrarum, exaltantem solium tuum. Et subdit de exaltantem solium tuum. Et subdit de

falsa spe divitum « Et liberari se pu- falsa spe divitum « Et liberari se pu- tat, » supple, pretio avaritiæ, et fastu tat, » supple, pretio avaritiæ, et fastu superbiæ, « de manu mali, » præsentis superbiæ, « de manu mali, » præsentis scilicet, vel futuri. Prov. VI, 34 et 35: scilicet, vel futuri. Prov. VI, 34 et 35: Zelus et furor viri non parcet in die Zelus et furor viri non parcet in die vindictæ, nec aquiescet cujusquam pre- vindictæ, nec aquiescet cujusquam pre- cibus, nec suscipiet pro redemptione do- cibus, nec suscipiet pro redemptione do-

na plurima. Job, xv, 31: Non credel na plurima. Job, xv, 31: Non credel frustra errore deceptus, quod aliquo frustra errore deceptus, quod aliquo pretio redimendus sit. pretio redimendus sit.

Exaggerata culpa subdit poenam : Exaggerata culpa subdit poenam :

« «

Cogitasti confusionem, » hoc est, Cogitasti confusionem, » hoc est, causam confusionis, « domui tuæ, » id causam confusionis, « domui tuæ, » id est, successioni tuæ. Isa. xiv, 21: Præ- est, successioni tuæ. Isa. xiv, 21: Præ- parate filios ejus occisioni in iniquitate parate filios ejus occisioni in iniquitate patrum suorum : non consurgent, nec patrum suorum : non consurgent, nec hæreditabunt terram, neque implebunt hæreditabunt terram, neque implebunt faciem orbis civitatum, supple, quia faciem orbis civitatum, supple, quia « concidisti populos multos, » rapinis « concidisti populos multos, » rapinis scilicet, angariis, et perangariis, et ali- scilicet, angariis, et perangariis, et ali- quando occisionibus, ut eorum spoliis quando occisionibus, ut eorum spoliis gloriosam tibi faceres domum. Isa. xiv, gloriosam tibi faceres domum. Isa. xiv, 20: Tu enim terram tuam disperdidisti, 20: Tu enim terram tuam disperdidisti, tu populum occidisti: non vocabitur in tu populum occidisti: non vocabitur in æternum semen pessimorum. « Et¸ ресса- æternum semen pessimorum. « Et¸ ресса- vit anima tua. » Sensus est: Ex inten- vit anima tua. » Sensus est: Ex inten- tione et delectatione animæ tuæ peccasti tione et delectatione animæ tuæ peccasti in avaritia. Mich. II, 1 et 2 Contra in avaritia. Mich. II, 1 et 2 Contra Deum est manus eorum. Et concupie- Deum est manus eorum. Et concupie- runt agros, et violenter tulerunt, et ra- runt agros, et violenter tulerunt, et ra- puerunt domos et calumniabantur vi- puerunt domos et calumniabantur vi- rum et domum ejus, virum et hæredita- rum et domum ejus, virum et hæredita- tem ejus. tem ejus.

« Quia lapis de pariete clamabit, » « Quia lapis de pariete clamabit, » hoc est, materia clamoris contra vos hoc est, materia clamoris contra vos erit, eo quod per angarias pauperum erit, eo quod per angarias pauperum positus est. Simile, Luc. xix, 40: Si hi positus est. Simile, Luc. xix, 40: Si hi tacuerint, lapides clamabunt. « Et lig- tacuerint, lapides clamabunt. « Et lig- num quod inter juncturas ædificiorum num quod inter juncturas ædificiorum est. » In domibus pulchris et tabulatis, est. » In domibus pulchris et tabulatis, ligna picta et aurata tegentia juncturas ligna picta et aurata tegentia juncturas tabularum affigi consueverunt, quæ su- tabularum affigi consueverunt, quæ su- perflua sunt in ædificiis divitum, et male perflua sunt in ædificiis divitum, et male extorquentur laboribus pauperum. « Re- extorquentur laboribus pauperum. « Re- spondebit, » peccato vestro scilicet, cla- spondebit, » peccato vestro scilicet, cla- mando super vos. Sap. v, 18, 21: Ar- mando super vos. Sap. v, 18, 21: Ar- mabit creaturam ad ultionem inimico- mabit creaturam ad ultionem inimico- rum, ... et pugnabit cum illo orbis ter- rum, ... et pugnabit cum illo orbis ter- rarum contra insensatos. Jerem. XXII, rarum contra insensatos. Jerem. XXII, 13 et 14: Væ qui ædificat domum suam 13 et 14: Væ qui ædificat domum suam in injustitia, et coenacula sua non in ju- in injustitia, et coenacula sua non in ju- dicio! Amicum suum opprimet frustra, dicio! Amicum suum opprimet frustra,

10 10

11 11

: :

IN CAP. II HABACUC ENARRATIO. IN CAP. II HABACUC ENARRATIO.

et mercedem ejus non reddet ei. Qui di- et mercedem ejus non reddet ei. Qui di- cit Edificabo mihi domum latam, et cit Edificabo mihi domum latam, et coenacula spatiosa: qui aperit sibi fene- coenacula spatiosa: qui aperit sibi fene- stras, et facit laquearia cedrina, pingit- stras, et facit laquearia cedrina, pingit- que sinopide. que sinopide.

« Væ qui ædificat civitatem ! » Baby- « Væ qui ædificat civitatem ! » Baby- lonem scilicet, vel quamcumque. Et lonem scilicet, vel quamcumque. Et tangit gloriam Nabuchodonosor in civi- tangit gloriam Nabuchodonosor in civi- tatibus et munitionibus. « In sanguini- tatibus et munitionibus. « In sanguini- bus, hoc est, in sanguine et sudore bus, hoc est, in sanguine et sudore pauperum, raptis ab eis. Daniel. IV, 27: pauperum, raptis ab eis. Daniel. IV, 27: Nonne hæc est Babylon magna, quam Nonne hæc est Babylon magna, quam ego ædificavi in domum regni, in robore ego ædificavi in domum regni, in robore fortitudinis meæ, et in gloriam decoris fortitudinis meæ, et in gloriam decoris primei? Unde prima civitas ante diluvium primei? Unde prima civitas ante diluvium Mons ædificata legitur a Cain, ut ex illa oppri- Mons ædificata legitur a Cain, ut ex illa oppri- meret pauperes, sicut fratrem suum ante meret pauperes, sicut fratrem suum ante occiderat. Post diluvium autem prima occiderat. Post diluvium autem prima od ædificata fuit a Nemrod et posteris ejus, od ædificata fuit a Nemrod et posteris ejus, lonen. et vocata est Babylon 2, ut ex illa, sicut lonen. et vocata est Babylon 2, ut ex illa, sicut

rivita rivita

Mit. Mit.

Mavit Mavit

13 13

robusti, venationes agerent in innocen- robusti, venationes agerent in innocen- tes. Et præparat urbem, » munitam tes. Et præparat urbem, » munitam scilicet, «in iniquitate, » hoc est, ad scilicet, «in iniquitate, » hoc est, ad iniquitatem exercendam. Urbs enim so- iniquitatem exercendam. Urbs enim so- nat præsidium. Isa. xxv, 2: Posuisti ci- nat præsidium. Isa. xxv, 2: Posuisti ci- vitatem in tumulum, urbem fortem in vitatem in tumulum, urbem fortem in ruinam. Mich. III, 10 : Qui ædificatis ruinam. Mich. III, 10 : Qui ædificatis Sion in sanguinibus, et Jerusalem in Sion in sanguinibus, et Jerusalem in iniquitate. iniquitate.

« «

Et subdit poenam post culpam : Et subdit poenam post culpam : Numquid non hæc sunt, » supple, Numquid non hæc sunt, » supple, quæ dicturus sum, « a Domino exerci- quæ dicturus sum, « a Domino exerci- tuum,» supple, quasi sententiæ promul- tuum,» supple, quasi sententiæ promul- gatæ ? Isa. Lix, 15 et 16 Et vidit Do- gatæ ? Isa. Lix, 15 et 16 Et vidit Do- minus, et malum apparuit in oculis minus, et malum apparuit in oculis ejus, quia non est judicium. Et vidit ejus, quia non est judicium. Et vidit quia non est vir : et aporiatus est, quia quia non est vir : et aporiatus est, quia non est qui occurrat. Quod autem sit a non est qui occurrat. Quod autem sit a Domino, subdit : « Laborabunt enim Domino, subdit : « Laborabunt enim populi, » afflicti scilicet temporaliter, et populi, » afflicti scilicet temporaliter, et æternaliter. Sap. v, 7 : Lassati sumus in æternaliter. Sap. v, 7 : Lassati sumus in via iniquitatis et perditionis, et ambula- via iniquitatis et perditionis, et ambula- vimus vias difficiles. « In multo igne, » vimus vias difficiles. « In multo igne, »

1 Cf. Genes. IV, 17. 1 Cf. Genes. IV, 17.

437 437

quem sibi peccatis succenderunt. Isa. L, quem sibi peccatis succenderunt. Isa. L, 11 Ecce vos omnes accendentes ignem, 11 Ecce vos omnes accendentes ignem, accincti flammis: ambulate in lumine accincti flammis: ambulate in lumine ignis vestri, et in flammis quas succen- ignis vestri, et in flammis quas succen- distis: de manu mea factum est hoc vo- distis: de manu mea factum est hoc vo- bis in doloribus dormietis. Isa. LXVI, bis in doloribus dormietis. Isa. LXVI, 24 Vermis eorum non morietur, et 24 Vermis eorum non morietur, et ignis eorum non exstinguetur. Propter ignis eorum non exstinguetur. Propter hoc dicit Isaac in libro Diffinitionum, hoc dicit Isaac in libro Diffinitionum, quod « tales deprimentur sub tristi orbe, quod « tales deprimentur sub tristi orbe, << et concremabuntur in igne magno. » << et concremabuntur in igne magno. » « Et Gentes, » hoc est, gentiliter viven- « Et Gentes, » hoc est, gentiliter viven- tes, « in vacuum, » supple, laborabunt tes, « in vacuum, » supple, laborabunt congregando divitias. Eccle. v, 9: Ava- congregando divitias. Eccle. v, 9: Ava- rus non implebitur pecunia : et qui rus non implebitur pecunia : et qui amat divitias, fructus non capiet ex eis. amat divitias, fructus non capiet ex eis. «Et,» id est, quia « deficient » et divi- «Et,» id est, quia « deficient » et divi- tes et divitiæ. Luc. XII, 20: Sulte, hac tes et divitiæ. Luc. XII, 20: Sulte, hac nocte animam tuam repetunt a te : quæ nocte animam tuam repetunt a te : quæ autem parasti, cujus erunt? Psal. LXXV, autem parasti, cujus erunt? Psal. LXXV, 6: Dormierunt somnum suum, et nihil 6: Dormierunt somnum suum, et nihil invenerunt omnes viri divitiarum. invenerunt omnes viri divitiarum.

Qualiter autem deficiat, subdit: Qualiter autem deficiat, subdit: "Quia replebitur terra, » hoc est, ho- "Quia replebitur terra, » hoc est, ho- mines habitantes in terra, « ut cogno- mines habitantes in terra, « ut cogno- scant gloriam Domini, » id est, ut co- scant gloriam Domini, » id est, ut co- gnoscibiliter omnibus appareat potentia gnoscibiliter omnibus appareat potentia majestatis Domini in contritione Babylo- majestatis Domini in contritione Babylo- nis. Isa. XL, 5: Revelabitur gloria Do- nis. Isa. XL, 5: Revelabitur gloria Do- mini, et videbit omnis caro pariter quod mini, et videbit omnis caro pariter quod os Domini locutum est. os Domini locutum est.

Et hujus gloriæ describit abundan- Et hujus gloriæ describit abundan- tiam, subdens : « Quasi aquæ operientes tiam, subdens : « Quasi aquæ operientes mare, » hoc est, fundum et alveum ma- mare, » hoc est, fundum et alveum ma- ris implentes, ita quod exuberet, sicut ris implentes, ita quod exuberet, sicut facit mare in effluxu. Et vult dicere, facit mare in effluxu. Et vult dicere, quod fama victoriæ super iniquos undi- quod fama victoriæ super iniquos undi- que prædicabitur. Isa. x, 22 et 23: que prædicabitur. Isa. x, 22 et 23: Consummatio abbreviata inundabit ju- Consummatio abbreviata inundabit ju- stitiam. Consummationem enim et abbre- stitiam. Consummationem enim et abbre- viationem Dominus Deus exercituum fa- viationem Dominus Deus exercituum fa- ciet in medio omnis terræ. Eccli. xxiv, ciet in medio omnis terræ. Eccli. xxiv, 43 Factus est mihi trames abundans, 43 Factus est mihi trames abundans, et fluvius meus appropinquavit ad ma- et fluvius meus appropinquavit ad ma-

re. re.

2 Ibid. x, 10. 2 Ibid. x, 10.

14 14

15 15

16 16

438 438

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Væ qui potum dat ! » Tangit hic « Væ qui potum dat ! » Tangit hic quod per oppressionem, calicem amari- quod per oppressionem, calicem amari- tudinis omnibus propinavit, et exaggerat tudinis omnibus propinavit, et exaggerat culpam, et postea interminatur pœnam. culpam, et postea interminatur pœnam.

« Væ qui potum dat, » amaritudinis « Væ qui potum dat, » amaritudinis scilicet et afflictionis, « amico suo ! » scilicet et afflictionis, « amico suo ! » Amicus intelligitur omnis homo qui ini- Amicus intelligitur omnis homo qui ini- micitias non agit. Jerem. xxv, 15 et 16: micitias non agit. Jerem. xxv, 15 et 16: Sume calicem vini furoris hujus de ma- Sume calicem vini furoris hujus de ma- nu mea, et propinabis de illo cunctis nu mea, et propinabis de illo cunctis gentibus, ad quas ego mittam te. Et bi- gentibus, ad quas ego mittam te. Et bi- bent, et turbabuntur, et insanient a fa- bent, et turbabuntur, et insanient a fa- cie gladii quem ego mittam inter eos. cie gladii quem ego mittam inter eos. « Mittens fel suum, » id est, amaritudi- « Mittens fel suum, » id est, amaritudi- nem in potum, « et inebrians, » hoc est, nem in potum, « et inebrians, » hoc est, ad tantam angustiam perducens ut insa- ad tantam angustiam perducens ut insa- niant sicut ebrii. Deuter. xxxII, 33: Fel niant sicut ebrii. Deuter. xxxII, 33: Fel draconum vinum eorum, et venenum as- draconum vinum eorum, et venenum as- pidum insanabile. Thren. 111, 15 : Re- pidum insanabile. Thren. 111, 15 : Re- plevit me amaritudinibus, inebriavit me plevit me amaritudinibus, inebriavit me absinthio. Hoc peccatum proprie tyran- absinthio. Hoc peccatum proprie tyran- norum est et malorum Prælatorum. norum est et malorum Prælatorum. « Ut adspiciat nuditatem ejus, » hoc « Ut adspiciat nuditatem ejus, » hoc est, in tantum spolians quod nudus ap- est, in tantum spolians quod nudus ap- pareat, etiam interulam non relinquen- pareat, etiam interulam non relinquen- do. Job, xxiv, 10: Nudis et incedenti- do. Job, xxiv, 10: Nudis et incedenti- bus absque vestitu, et esurientibus tule- bus absque vestitu, et esurientibus tule- runt spicas, hoc est, pauperes manipu- runt spicas, hoc est, pauperes manipu- los. los.

Et subdit poenam : Et subdit poenam :

« Repletus es ignominia pro gloria: » « Repletus es ignominia pro gloria: » et potest legi cum præcedenti vel cum et potest legi cum præcedenti vel cum consequenti. Si cum præcedenti, sensus consequenti. Si cum præcedenti, sensus est Cujus adspicis nuditatem, repletus est Cujus adspicis nuditatem, repletus est ignominia pro gloria quam ei de- est ignominia pro gloria quam ei de- buisti exhibere et facere. Isa. xx, 4: buisti exhibere et facere. Isa. xx, 4: Minabit rex Assyriorum captivitatem Minabit rex Assyriorum captivitatem Ægypti, et transmigrationem Æthio- Ægypti, et transmigrationem Æthio- piæ, juvenum et senum, nudam et discal- piæ, juvenum et senum, nudam et discal- ceatam, et discoopertis natibus ad igno- ceatam, et discoopertis natibus ad igno- miniam Ægypti. Cum sequenti legitur miniam Ægypti. Cum sequenti legitur sic Tu tyranne et depopulator, repletus sic Tu tyranne et depopulator, repletus es ignominia pro gloria quam habuisti. es ignominia pro gloria quam habuisti. « Bibe tu quoque. » Jerem. xxv, 26, di- « Bibe tu quoque. » Jerem. xxv, 26, di- citur: Et rex Sesach, hoc est, Babylo- citur: Et rex Sesach, hoc est, Babylo- nis, bibet post eos. Osee, 1v, 7 : Gloriam nis, bibet post eos. Osee, 1v, 7 : Gloriam eorum in ignominiam commutabo. eorum in ignominiam commutabo.

I Machab. 1, 42: Secundum gloriam ejus I Machab. 1, 42: Secundum gloriam ejus multiplicata est ignominia ejus. De po- multiplicata est ignominia ejus. De po- tu, Jerem. xxv, 27 : Bibite, et inebria- tu, Jerem. xxv, 27 : Bibite, et inebria- mini, et vomite et cadite, neque surga- mini, et vomite et cadite, neque surga- tis. « Et consopire, » ut scilicet nec mo- tis. « Et consopire, » ut scilicet nec mo- tum nec sensum habeas præ angustia tum nec sensum habeas præ angustia sicut ebrius. Prov. XXIII, 34 : Eris sicut sicut ebrius. Prov. XXIII, 34 : Eris sicut dormiens in medio mari, et quasi sopitus dormiens in medio mari, et quasi sopitus gubernator, amisso clavo. gubernator, amisso clavo.

Unde autem sic inebrietur, subdit: sup- Unde autem sic inebrietur, subdit: sup- ple, quia « Circumdabit te, » supple, un- ple, quia « Circumdabit te, » supple, un- dique, « calix, »iræ scilicet, et furoris. dique, « calix, »iræ scilicet, et furoris. << Dexteræ Domini, » hoc est, quem tota << Dexteræ Domini, » hoc est, quem tota virtute dexteræ tibi propinavit. Isa. LI, virtute dexteræ tibi propinavit. Isa. LI, 17 Usque ad fundum calicis soporis 17 Usque ad fundum calicis soporis bibisti. « Et vomitus ignominiæ, » hoc bibisti. « Et vomitus ignominiæ, » hoc est, ignominiosus, supple, erit « super est, ignominiosus, supple, erit « super gloriam tuam. » Super notat oppressio- gloriam tuam. » Super notat oppressio- nem; gloria autem gloriationem, qua de nem; gloria autem gloriationem, qua de spoliis gloriabatur; vomitus vero vio- spoliis gloriabatur; vomitus vero vio- lentam et difficilem redditionem eorum lentam et difficilem redditionem eorum quæ abstulerat. Isa. xxvIII, 8: Omnes quæ abstulerat. Isa. xxvIII, 8: Omnes mensæ repletæ sunt vomitu sordiumque, mensæ repletæ sunt vomitu sordiumque, ita ut non esset ultra locus. Job, xx, ita ut non esset ultra locus. Job, xx, 15: Divitias, quas devoravit, evomet: de 15: Divitias, quas devoravit, evomet: de ventre illius extrahet eas Deus. ventre illius extrahet eas Deus.

: :

Et ut justior sit pœna, repetit culpam : Et ut justior sit pœna, repetit culpam : « Quia iniquitas Libani, » hoc est, « Quia iniquitas Libani, » hoc est, quam exercuisti in Libano, id est, in quam exercuisti in Libano, id est, in ædificato templo de lignis Libani, « ope- ædificato templo de lignis Libani, « ope- riet te, » in poena scilicet. I ad Corinth. riet te, » in poena scilicet. I ad Corinth. III, 17 Si quis templum Dei violaverit, III, 17 Si quis templum Dei violaverit, disperdet illum Deus. « Et vastitas disperdet illum Deus. « Et vastitas animalium, » quia scilicet vastati ani- animalium, » quia scilicet vastati ani- malia ad ritus sacrificiorum pertinentia, malia ad ritus sacrificiorum pertinentia, « deterrebit eos,» id est, ad terrorem « deterrebit eos,» id est, ad terrorem pœnarum æternarum te adducet. Alludit pœnarum æternarum te adducet. Alludit ei quod dicitur, Isa. XL, 16: Ecce Liba- ei quod dicitur, Isa. XL, 16: Ecce Liba- nus non sufficiet ad succendendum, et nus non sufficiet ad succendendum, et animalia ejus non sufficient ad holo- animalia ejus non sufficient ad holo- caustum. « De sanguinibus hominum, » caustum. « De sanguinibus hominum, » supple, effusis innocenter. Genes. Ix, 5 : supple, effusis innocenter. Genes. Ix, 5 : Sanguinem animarum vestrarum requi- Sanguinem animarum vestrarum requi- ram de manu cunctarum bestiarum. Et, ram de manu cunctarum bestiarum. Et, paulo post, y. 6: Quicumque effuderit paulo post, y. 6: Quicumque effuderit humanum sanguinem, fundetur sanguis humanum sanguinem, fundetur sanguis illius. Et iniquitate terræ, » quanı illius. Et iniquitate terræ, » quanı

IN CAP. II HABACUC ENARRATIO. IN CAP. II HABACUC ENARRATIO.

scilicet in omnes exercuisti. Isa. xxvi, scilicet in omnes exercuisti. Isa. xxvi, 10: In terra Sanctorum iniqua gessit, et 10: In terra Sanctorum iniqua gessit, et non videbit gloriam Domini. « Et civi- non videbit gloriam Domini. « Et civi- tatis, quam scilicet succendisti et tatis, quam scilicet succendisti et evertisti. Isa. LXIV, 9 et 10 : Ecce, Do- evertisti. Isa. LXIV, 9 et 10 : Ecce, Do- mine, respice, populus tuus omnes nos. mine, respice, populus tuus omnes nos. Civitas sancti tui facta est deserta. « Et Civitas sancti tui facta est deserta. « Et omnium habitantium in ea, » quos de omnium habitantium in ea, » quos de hæreditate eorum ejecisti et exagitasti. hæreditate eorum ejecisti et exagitasti. Isa. xi, 12 Deserta est omnis lætitia: Isa. xi, 12 Deserta est omnis lætitia: translatum est gaudium terræ. Relicta translatum est gaudium terræ. Relicta est in urbe solitudo, et calamitas oppri- est in urbe solitudo, et calamitas oppri- met portas. Isa. xx1, 2: Qui depopulator met portas. Isa. xx1, 2: Qui depopulator

est, vastat. est, vastat.

« Quid prodest sculptile ? » Detestatio « Quid prodest sculptile ? » Detestatio est idololatriæ, et ostendit quod Nabu- est idololatriæ, et ostendit quod Nabu- chodonosor idolum nihil profuit, et os- chodonosor idolum nihil profuit, et os- tendit rationem : « Quia sculpsit illud tendit rationem : « Quia sculpsit illud fictor suus. » Et est sensus: Quid pro- fictor suus. » Et est sensus: Quid pro- desse poterit quod fictore suo impoten- desse poterit quod fictore suo impoten- tius est? Et bene dico, quid prodest, non tius est? Et bene dico, quid prodest, non enim sculpsit Deum, sed in materia enim sculpsit Deum, sed in materia « conflatile, » et in forma « imaginem « conflatile, » et in forma « imaginem falsam. » Id enim quod vivit, non con- falsam. » Id enim quod vivit, non con- flatile, sed generabile est: nec imago flatile, sed generabile est: nec imago ejus et membrorum falsa est, sed quæli- ejus et membrorum falsa est, sed quæli- bet figura vitæ quamdam significat ope- bet figura vitæ quamdam significat ope- rationem, et per membrum illud exhibet rationem, et per membrum illud exhibet eam, et exercet in idolo autem omnes eam, et exercet in idolo autem omnes figuræ falsæ sunt, quia nihil operationis figuræ falsæ sunt, quia nihil operationis www exhibent. Sic est de idolis Episcoporum www exhibent. Sic est de idolis Episcoporum . et Prælatorum quæ hodie fiunt, qui nul- . et Prælatorum quæ hodie fiunt, qui nul- lam sui gradus exhibent operationem. lam sui gradus exhibent operationem. Zach. xi, 17 O pastor, et idolum, dere- Zach. xi, 17 O pastor, et idolum, dere- linquens gregem! Sap. xu, 10: Infeli- linquens gregem! Sap. xu, 10: Infeli- ces sunt, et inter mortuos spes illorum ces sunt, et inter mortuos spes illorum est, qui appellaverunt deos opera ma- est, qui appellaverunt deos opera ma- nuum hominum. « Quia speravit in fig- nuum hominum. « Quia speravit in fig- mento fictor ejus: » quod valde est ir- mento fictor ejus: » quod valde est ir- rationabile, quia figmento fictor poten- rationabile, quia figmento fictor poten- tior est. Tamen hoc videmus, quod Præ- tior est. Tamen hoc videmus, quod Præ- lati qui fiunt manibus hominum, ad hoc lati qui fiunt manibus hominum, ad hoc fiunt quod fictores aliquid sperant ab eis. fiunt quod fictores aliquid sperant ab eis. Sap. xш, 18: Pro sanitate quidem in- Sap. xш, 18: Pro sanitate quidem in- firmum deprecatur, et pro vita rogat firmum deprecatur, et pro vita rogat mortuum, et in adjutorium inutilem in- mortuum, et in adjutorium inutilem in- vocat. Ut faceret simulacra muta. » vocat. Ut faceret simulacra muta. »

ipus ipus

439 439

muta. muta.

Dupliciter muta dicuntur, quia scilicet Simulacra Dupliciter muta dicuntur, quia scilicet Simulacra invocantibus non respondent, nec verbo invocantibus non respondent, nec verbo nec effectu exauditionis. III Reg. XVIII, nec effectu exauditionis. III Reg. XVIII, 26 et seq., de prophetis Baal dicitur, 26 et seq., de prophetis Baal dicitur, quod prophetantibus illis sive orantibus, quod prophetantibus illis sive orantibus, venerat tempus quo sacrificium offerri venerat tempus quo sacrificium offerri solebat: nec audiebatur vox, nec aliquis solebat: nec audiebatur vox, nec aliquis respondebat, nec attendebant orantes. respondebat, nec attendebant orantes. Vel, dicuntur muta sicut linea muta, qua Vel, dicuntur muta sicut linea muta, qua posita non ratiocinamur, ut dicit Eucli- posita non ratiocinamur, ut dicit Eucli- des. Posito enim idolo pro Deo, nihil des. Posito enim idolo pro Deo, nihil ratiocinari potest de divinitate ipsius. I ad 1 ratiocinari potest de divinitate ipsius. I ad 1 Corinth. x, 19 et 20: Quid ergo? dico Corinth. x, 19 et 20: Quid ergo? dico quod idolis immolatum sit aliquid? aut quod idolis immolatum sit aliquid? aut quod idolum sit aliquid? Sed quæ im- quod idolum sit aliquid? Sed quæ im- molant Gentes, dæmoniis immolant, et molant Gentes, dæmoniis immolant, et non Deo. non Deo.

Supple, et ideo Supple, et ideo

« Væ, » supple, ei « qui dicit ligno : « Væ, » supple, ei « qui dicit ligno : Expergiscere!» cum scilicet sit mortuum Expergiscere!» cum scilicet sit mortuum et mutum quod evigilare non potest, et et mutum quod evigilare non potest, et nullum actum divinitatis ad exteriora nullum actum divinitatis ad exteriora exercere. Isa. XLIV, 19 et 20 : De reli- exercere. Isa. XLIV, 19 et 20 : De reli- quo ligni idolum faciam, ante truncum quo ligni idolum faciam, ante truncum ligni procidam, pars ejus cinis est : cor ligni procidam, pars ejus cinis est : cor insipiens adoravit illud. Et væ, supple, insipiens adoravit illud. Et væ, supple, illi qui dicit : « Surge, lapidi tacenti ! » illi qui dicit : « Surge, lapidi tacenti ! » hoc est, mortuo et muto. Daniel. xiv, 6 : hoc est, mortuo et muto. Daniel. xiv, 6 : Iste intrinsecus luteus est, et forinsecus Iste intrinsecus luteus est, et forinsecus æreus, neque comedit aliquando. Idola æreus, neque comedit aliquando. Idola enim nec surgere, hoc est, sursum se enim nec surgere, hoc est, sursum se agere, nec juvare aliquem possunt. Job, agere, nec juvare aliquem possunt. Job, XLI, 15 Cor ejus indurabitur tamquam XLI, 15 Cor ejus indurabitur tamquam lapis, et stringetur quasi malleatoris in- lapis, et stringetur quasi malleatoris in- cus. « Tales sunt (ut dicit Eustratius) cus. « Tales sunt (ut dicit Eustratius) << mali Prælati locum Dei obtinentes, << mali Prælati locum Dei obtinentes, «<< nihil nisi idolum pastoris exhibentes, «<< nihil nisi idolum pastoris exhibentes, (qui non bestiis similes, sed arborei (qui non bestiis similes, sed arborei << sunt et lapidei, nihil vitæ nec sensus << sunt et lapidei, nihil vitæ nec sensus « habentes. » I Reg. xxv, 37: Emortuum « habentes. » I Reg. xxv, 37: Emortuum est cor ejus intrinsecus, et factum est est cor ejus intrinsecus, et factum est quasi lapis. Et hoc est quod sequitur: quasi lapis. Et hoc est quod sequitur:

" "

« «

Numquid ipse docere poterit, » lapis Numquid ipse docere poterit, » lapis scilicet, vel lapideus? Dei enim vel ejus scilicet, vel lapideus? Dei enim vel ejus qui loco Dei est, docere est. Matth. xxIII, qui loco Dei est, docere est. Matth. xxIII, 8 et 9 Unus est Magister vester,... qui 8 et 9 Unus est Magister vester,... qui in cœlis est. Sapient. v, 21: Omnium in cœlis est. Sapient. v, 21: Omnium

19 19

20 20

440 440

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

enim artifex docuit me sapientia. Simi- enim artifex docuit me sapientia. Simi- liter episcopatus officium doctrinæ est : liter episcopatus officium doctrinæ est : simia autem, quæ similitudo hominis est, simia autem, quæ similitudo hominis est, ut dicit Aristoteles, non docet, etsi in ut dicit Aristoteles, non docet, etsi in cathedra aliquando sedeat. Bernardus cathedra aliquando sedeat. Bernardus ad Eugenium « Audi canticum meum, ad Eugenium « Audi canticum meum, «< simia in tecto, rex fatuus in solio ju- «< simia in tecto, rex fatuus in solio ju- << dicii. >> << dicii. >>

« Ecce iste, » lapis scilicet, « cooper- « Ecce iste, » lapis scilicet, « cooper- tus est auro, et argento, » ut pretiositate tus est auro, et argento, » ut pretiositate metalli opinionem divinitatis mentiatur, metalli opinionem divinitatis mentiatur, « et omnis spiritus non est, » hoc est, « et omnis spiritus non est, » hoc est, nullus spiritus est « in visceribus ejus, » nullus spiritus est « in visceribus ejus, » hoc est, in intrinsecis ejus, et vitalibus: hoc est, in intrinsecis ejus, et vitalibus: quia etsi tales apud exteriores vivere vi- quia etsi tales apud exteriores vivere vi- deantur, intus tamen mortui sunt in deantur, intus tamen mortui sunt in conscientia. I ad Timoth. v, 6: Vidua conscientia. I ad Timoth. v, 6: Vidua quæ in deliciis est, vivens mortua est. quæ in deliciis est, vivens mortua est. Exod. XII, Exod. XII, 30 Neque erat domus in qua 30 Neque erat domus in qua non jaceret mortuus. non jaceret mortuus.

Est etiam in templo, quod domus ora. Est etiam in templo, quod domus ora. tionis est, per propitiationem et per sa- tionis est, per propitiationem et per sa- cramentorum effectum. Psal. xvn, 7: cramentorum effectum. Psal. xvn, 7: Exaudivit de templo sancto suo vocem Exaudivit de templo sancto suo vocem meam. « Sileat, »ita scilicet quod de meam. « Sileat, »ita scilicet quod de nullo alio deo umquam fiat mentio, «< « nullo alio deo umquam fiat mentio, «< « facie ejus, » hoc est, a præsentia ejus, facie ejus, » hoc est, a præsentia ejus, « omnis terra: » per metonymiam, hoe « omnis terra: » per metonymiam, hoe est, omnes habitantes in terra. Jerem. est, omnes habitantes in terra. Jerem. x, 7 : Inter cunctos sapientes Gentium, "I x, 7 : Inter cunctos sapientes Gentium, "I in universis regnis eorum nullus est si- in universis regnis eorum nullus est si- milis tui. Pariter insipientes et fatui pro- milis tui. Pariter insipientes et fatui pro- babuntur doctrina unitatis eorum li- babuntur doctrina unitatis eorum li- gnum argento involutum. Propter quod gnum argento involutum. Propter quod dicitur, ad Philip. II, 10 et 11, quod ab- dicitur, ad Philip. II, 10 et 11, quod ab- jectis idolis, in nomine Jesu omne genu jectis idolis, in nomine Jesu omne genu flectatur cælestium, terrestrium, et in- flectatur cælestium, terrestrium, et in- fernorum, et omnis lingua confiteatur fernorum, et omnis lingua confiteatur quia Dominus Jesus Christus in gloria quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei Patris. Ipse enim non tantum est Dei Patris. Ipse enim non tantum spiritum habet, sed spiritus est omnia spiritum habet, sed spiritus est omnia vivificans. Joan. VI, 64: Spiritus est, qui vivificans. Joan. VI, 64: Spiritus est, qui

: :

Per contrarium autem dicit de Domi- vivificat. Joan. 1, 4: In ipso vita erat. Per contrarium autem dicit de Domi- vivificat. Joan. 1, 4: In ipso vita erat.

no: no:

«< Dominus autem, » supple, est « in «< Dominus autem, » supple, est « in templo sancto suo, » corporis scilicet templo sancto suo, » corporis scilicet quod assumpsit, et uteri virginalis quem quod assumpsit, et uteri virginalis quem sacravit, et sanctæ animæ quam inhabi- sacravit, et sanctæ animæ quam inhabi- tat. Jerem. VII, 4: Templum Domini, tat. Jerem. VII, 4: Templum Domini, templum Domini, templum Domini est. templum Domini, templum Domini est.

" "

Glossa Ambrosii, « sicut in causa. Glossa Ambrosii, « sicut in causa. << Idolum autem (ut dicit Hieronymus) << Idolum autem (ut dicit Hieronymus) « etsi dæmonem habeat extra præsiden- « etsi dæmonem habeat extra præsiden- «< tem, tamen per dæmonem intus non «< tem, tamen per dæmonem intus non « vivificatur. » Psal. xcv, 5: Omnes dii « vivificatur. » Psal. xcv, 5: Omnes dii Gentium dæmonia: Dominus autem ca- Gentium dæmonia: Dominus autem ca- los fecit. los fecit.

CAPUT III. CAPUT III.

1. ORATIO HABACUC PROPHETÆ, PRO IGNORANTIIS. 1. ORATIO HABACUC PROPHETÆ, PRO IGNORANTIIS.

2. Domine, audivi auditionem tuam, et timui. 2. Domine, audivi auditionem tuam, et timui.

Domine opus tuum, in medio annorum vivifica illud: Domine opus tuum, in medio annorum vivifica illud: in medio annorum notum facies : in medio annorum notum facies :

cum iratus fueris, misericordiæ recordaberis. cum iratus fueris, misericordiæ recordaberis.

3. Deus ab austro veniet, 3. Deus ab austro veniet,

et Sanctus de monte Pharan : et Sanctus de monte Pharan :

Operuit cœlos gloria ejus, Operuit cœlos gloria ejus,

et laudis ejus plena est terra. et laudis ejus plena est terra.

4. Splendor ejus ut lux erit, 4. Splendor ejus ut lux erit,

cornua in manibus ejus : cornua in manibus ejus :

ibi abscondita est fortitudo ejus. ibi abscondita est fortitudo ejus.

CAP. III HABACUC. CAP. III HABACUC.

5. Ante faciem ejus ibit mors: 5. Ante faciem ejus ibit mors:

et egredietur diabolus ante pedes ejus. et egredietur diabolus ante pedes ejus.

6. Stetit, et mensus est terram. 6. Stetit, et mensus est terram.

adspexit, et dissolvit gentes : adspexit, et dissolvit gentes :

et contriti sunt montes sæculi, et contriti sunt montes sæculi,

incurvati sunt colles mundi, ab itineribus æternitatis ejus. incurvati sunt colles mundi, ab itineribus æternitatis ejus.

7. Pro iniquitate vidi tentoria Æthiopia, 7. Pro iniquitate vidi tentoria Æthiopia,

turbabuntur pelles terræ Madian. turbabuntur pelles terræ Madian.

8. Numquid in fluminibus iratus es, Domine? 8. Numquid in fluminibus iratus es, Domine? aut in fluminibus furor tuus? aut in fluminibus furor tuus?

vel in mari indignatio tua? vel in mari indignatio tua?

qui ascendes super equos tuos, qui ascendes super equos tuos, et quadrigæ tuæ salvatio. et quadrigæ tuæ salvatio.

9. Suscitans suscitabis arcum tuum, 9. Suscitans suscitabis arcum tuum,

juramenta tribubus quæ locutus es : juramenta tribubus quæ locutus es : fluvios scindes terræ. fluvios scindes terræ.

10. Viderunt te, et doluerunt montes: 10. Viderunt te, et doluerunt montes: gurges aquarum transiit: gurges aquarum transiit:

dedit abyssus vocem suam, dedit abyssus vocem suam,

altitudo manus suas levavit. altitudo manus suas levavit.

11. Sol et luna steterunt in habitaculo suo, 11. Sol et luna steterunt in habitaculo suo, in luce sagittarum tuarum ibunt, in luce sagittarum tuarum ibunt, in splendore fulgurantis hastæ tuæ. in splendore fulgurantis hastæ tuæ.

12. In fremitu conculcabis terram : 12. In fremitu conculcabis terram :

in furore obstupefacies gentes. in furore obstupefacies gentes.

13. Egressus es in salutem populi tui, 13. Egressus es in salutem populi tui,

in salutem cum christo tuo : in salutem cum christo tuo :

percussisti caput de domo impii, percussisti caput de domo impii,

denudasti fundamentum ejus usque ad collum. denudasti fundamentum ejus usque ad collum.