Lex Evan- Lex Evan- gelica liber- gelica liber- tatis est. tatis est.

342 342

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Et subdit causam, quare eundum est Et subdit causam, quare eundum est ad domum Dei : ad domum Dei :

« Quia de Sion egredietur lex, » quæ « Quia de Sion egredietur lex, » quæ a servitute et a peccato liberat, et hæc a servitute et a peccato liberat, et hæc est lex Evangelii et charitatis. Ad Rom. est lex Evangelii et charitatis. Ad Rom. VIII, 2: Lex spiritus vitæ in Christo Jesu VIII, 2: Lex spiritus vitæ in Christo Jesu liberavit me a lege peccati et mortis. Isa. liberavit me a lege peccati et mortis. Isa. XLII, 1 Judicium gentibus proferet. Ju- XLII, 1 Judicium gentibus proferet. Ju- dicium enim vocat legem Evangelii. dicium enim vocat legem Evangelii. Psal. xvIII, 8 Lex Domini immaculata, Psal. xvIII, 8 Lex Domini immaculata, convertens animas. Isa. xxxII, 22: Do- convertens animas. Isa. xxxII, 22: Do- minus legifer noster, Dominus rex no- minus legifer noster, Dominus rex no- ster ipse salvabit nos. Isa. LI, 4 : Lex a ster ipse salvabit nos. Isa. LI, 4 : Lex a me exiet, et judicium meum in lucem po- me exiet, et judicium meum in lucem po- pulorum requiescet. « Et verbum Domi- pulorum requiescet. « Et verbum Domi- ni, » doctrinæ scilicet, et prædicationis, ni, » doctrinæ scilicet, et prædicationis, « de Jerusalem, » supple, egredietur, hoc « de Jerusalem, » supple, egredietur, hoc est, de Ecclesia, ut scilicet in forma una est, de Ecclesia, ut scilicet in forma una Ecclesiæ prædicetur et doceatur. Psal. Ecclesiæ prædicetur et doceatur. Psal. LXVII, 12 Dominus dabit verbum evan- LXVII, 12 Dominus dabit verbum evan- gelizantibus, virtute multa. Marc. XVI, gelizantibus, virtute multa. Marc. XVI, 20: Illi autem profecti, prædicaverunt 20: Illi autem profecti, prædicaverunt ubique. Act. IV, 33: Virtute magna red- ubique. Act. IV, 33: Virtute magna red- debant Apostoli testimonium resurrectio- debant Apostoli testimonium resurrectio- nis Jesu Christi Domini nostri. nis Jesu Christi Domini nostri.

OS- OS-

« Et judicabit, » judicio scilicet dis- « Et judicabit, » judicio scilicet dis- cretionis, « inter populos multos, » cretionis, « inter populos multos, » tendens quid verum, quid falsum, quid tendens quid verum, quid falsum, quid bonum, quid malum, quid dignum salu- bonum, quid malum, quid dignum salu- te et quid indignum. Isa. 11, 4: Et arguet te et quid indignum. Isa. 11, 4: Et arguet populos multos. Joan. xvi, 8: Illè ar- populos multos. Joan. xvi, 8: Illè ar- guet mundum de peccato. Psal. XLII, guet mundum de peccato. Psal. XLII, 1: Judica me, 1: Judica me, Deus, et discerne causam Deus, et discerne causam meam de gente non sancta. « Et corripiet meam de gente non sancta. « Et corripiet gentes fortes. » Gentes dicuntur super gentes fortes. » Gentes dicuntur super generationem corruptam nihil habentes, generationem corruptam nihil habentes, fortes vero in defensione erroris sui per- fortes vero in defensione erroris sui per- tinaces. II ad Timoth. iv, 2: Argue, obse- tinaces. II ad Timoth. iv, 2: Argue, obse- cra, increpa. Psal. CXL, 5: Corripiet me cra, increpa. Psal. CXL, 5: Corripiet me justus in misericordia, et increpabit me. justus in misericordia, et increpabit me. « Usque in longinquum, » hoc est, « Usque in longinquum, » hoc est, usque in fines orbis terrarum. Eccli. usque in fines orbis terrarum. Eccli. xxiv, 44: Enarrabo doctrinam usque ad xxiv, 44: Enarrabo doctrinam usque ad longinquum. Isa. xxiv, 16: A finibus longinquum. Isa. xxiv, 16: A finibus terræ laudes audivimus, gloriam justi. terræ laudes audivimus, gloriam justi.

1 Isa. II, 4 Conflabunt... lanceas suas in falces. 1 Isa. II, 4 Conflabunt... lanceas suas in falces.

Et subdit de pace quæ est effectus cul- Et subdit de pace quæ est effectus cul-

tus: tus:

« Et concident gladios suos in vome- « Et concident gladios suos in vome- res, » quamquam post multa bella, orbis res, » quamquam post multa bella, orbis ad pacem redactus fuerit sub Augusto ad pacem redactus fuerit sub Augusto Cæsare, quando natus est Dominus; ta- Cæsare, quando natus est Dominus; ta- men gladii qui conciduntur in vomeres men gladii qui conciduntur in vomeres convenienter intelliguntur rationes et de- convenienter intelliguntur rationes et de- fensiones, quibus quilibet errorem suum fensiones, quibus quilibet errorem suum defensabat, qui conciduntur acumine ve- defensabat, qui conciduntur acumine ve- ritatis et conflantur calore charitatis in ritatis et conflantur calore charitatis in vomeres, hoc est, sermones exhortati- vomeres, hoc est, sermones exhortati- vos, quibus unus homo alium colit ad vos, quibus unus homo alium colit ad fructum justitiæ. Unde, Isa. II, 4: Con- fructum justitiæ. Unde, Isa. II, 4: Con- flabunt gladios suos in vomeres. Psal. flabunt gladios suos in vomeres. Psal. XLV, 10: Arcum conteret, et confringet XLV, 10: Arcum conteret, et confringet arma, et scuta comburet igni.« Et hastas arma, et scuta comburet igni.« Et hastas suas,» Septuaginta, « Zibmnas. » Zib- suas,» Septuaginta, « Zibmnas. » Zib- mnan autem est hasta longa cuspide lan- mnan autem est hasta longa cuspide lan- ceata significant autem dolos et circum- ceata significant autem dolos et circum- ventiones et iras, quibus seinvicem homi- ventiones et iras, quibus seinvicem homi- nes pupugerunt ante Christum « In ligo- nes pupugerunt ante Christum « In ligo- nes, sive in falces, ut dicitur. Isa. I nes, sive in falces, ut dicitur. Isa. I 4, quibus scilicet unus alium metat in 4, quibus scilicet unus alium metat in vitam æternam, et in horreum Domini vitam æternam, et in horreum Domini ponat¹. Joan. ponat¹. Joan. 36 Qui metit, merce- 36 Qui metit, merce- dem accipit, et congregat fructum in vi- dem accipit, et congregat fructum in vi- tam æternam. Matth. 1x, 38: Rogate Do- tam æternam. Matth. 1x, 38: Rogate Do- minum messis ut mittat operarios in mes- minum messis ut mittat operarios in mes-

sem suam. sem suam.

IV, IV,

Et quod dixit, exponit subdens: Et quod dixit, exponit subdens:

«Non sumet gens adversus gentem gla- «Non sumet gens adversus gentem gla- dium, » ad erroris sui defensionem, om- dium, » ad erroris sui defensionem, om- nibus in una fide concorditer viventibus. nibus in una fide concorditer viventibus. Psal. xxxvi, 15: Gladius eorum intret in Psal. xxxvi, 15: Gladius eorum intret in corda ipsorum, et arcus eorum confrin- corda ipsorum, et arcus eorum confrin- gatur. Judic. v, 8: Nova bella elegit Do- gatur. Judic. v, 8: Nova bella elegit Do- minus, et portas hostium ipse subvertit. minus, et portas hostium ipse subvertit. « Et non discent ultra belligerare, » « Et non discent ultra belligerare, » nullo scilicet resistente. Isa. 11, 4: Nec nullo scilicet resistente. Isa. 11, 4: Nec exercebuntur ultra ad prælium. exercebuntur ultra ad prælium.

Et subjungit de securitate: Et subjungit de securitate:

« Et sedebit vir subtus vitem suam. » « Et sedebit vir subtus vitem suam. » ■ Vir est, ut dicit Gregorius, qui contra ■ Vir est, ut dicit Gregorius, qui contra « biformes fortunæ insultus uniformi « biformes fortunæ insultus uniformi

IN CAP. IV MICHÆÆ ENARRATIO, IN CAP. IV MICHÆÆ ENARRATIO,

« constantia mentis militat præmuni- « constantia mentis militat præmuni- «tus. » Hic sub vite sedet, hoc est, «tus. » Hic sub vite sedet, hoc est, quiescit, quando in spe gaudiorum cœ- quiescit, quando in spe gaudiorum cœ- lestium fructum exspectat lætitiæ. Joan. lestium fructum exspectat lætitiæ. Joan. 1, 48: Cum esses sab ficu, vidi te. « Et 1, 48: Cum esses sab ficu, vidi te. « Et subtus ficum suam. » « Subtus ficum se- subtus ficum suam. » « Subtus ficum se- « det, qui dulcedines virtutum et merito- « det, qui dulcedines virtutum et merito- « rum experitur, » ut dicit Hieronymus. « rum experitur, » ut dicit Hieronymus. I Mach. xiv, 12: Sedit unusquisque sub I Mach. xiv, 12: Sedit unusquisque sub vite sua, vite sua, et sub ficulnea sua : et non erat et sub ficulnea sua : et non erat qui eos terreret. Et hoc est quod sequi- qui eos terreret. Et hoc est quod sequi- tur: «Et non erit qui deterreat. » I Ma- tur: «Et non erit qui deterreat. » I Ma- chab. xiv, 13 Defecit impugnans eos chab. xiv, 13 Defecit impugnans eos super terram. Job, v, 24: Scies quod super terram. Job, v, 24: Scies quod pacem habeat tabernaculum tuum. Joan. pacem habeat tabernaculum tuum. Joan. XVI, 33 Hæc locutus sum vobis, ut in XVI, 33 Hæc locutus sum vobis, ut in me pacem habeatis. In mundo pressu- me pacem habeatis. In mundo pressu- ram habebitis, etc. Et subdit sermonis ram habebitis, etc. Et subdit sermonis confirmationem : « Quia os Domini confirmationem : « Quia os Domini exercituum, » quod mentiri non pot- exercituum, » quod mentiri non pot- est, « locutum est. » Numer. XXIII, 19: est, « locutum est. » Numer. XXIII, 19: Non est Deus quasi homo, ut mentiatur: Non est Deus quasi homo, ut mentiatur: nec ut filius hominis, ut mutetur. nec ut filius hominis, ut mutetur.

Et subdit de separatione Ecclesiæ ab Et subdit de separatione Ecclesiæ ab erroribus et errantibus: erroribus et errantibus:

« Quia omnes populi, » errantes sci- « Quia omnes populi, » errantes sci- licet, « ambulabunt, » hoc est, in pejus licet, « ambulabunt, » hoc est, in pejus proficient, « unusquisque in nomine, » proficient, « unusquisque in nomine, » hoc est, in notitia opinata, « Dei sui, » hoc est, in notitia opinata, « Dei sui, » hoc est, erroris sui, quem pro Deo colit. hoc est, erroris sui, quem pro Deo colit. Jerem. II, 25: Adamavi alienos, et post Jerem. II, 25: Adamavi alienos, et post eos ambulabo. Isa. LIN, 6: Omnes nos qua- eos ambulabo. Isa. LIN, 6: Omnes nos qua- si oves erravimus, unusquisque in viam si oves erravimus, unusquisque in viam suam declinavit. « Nos autem,» ab erro- suam declinavit. « Nos autem,» ab erro- ribus aliorum scilicet separati, « ambula- ribus aliorum scilicet separati, « ambula- bimus, »profectu fidei et virtutis, « in bimus, »profectu fidei et virtutis, « in nomine » hoc est, clara notitia, «Domini nomine » hoc est, clara notitia, «Domini Dei nostri. » Isa. LX, 2: Quia ecce tene- Dei nostri. » Isa. LX, 2: Quia ecce tene- bræ operient terram, et caligo populos: bræ operient terram, et caligo populos: super te autem orietur Dominus, et gloria super te autem orietur Dominus, et gloria ejus in te videbitur. « In æternum et ejus in te videbitur. « In æternum et ultra. » Æternum hic improprie sumi- ultra. » Æternum hic improprie sumi- tur pro tempore e termino, hoc est, tur pro tempore e termino, hoc est, quod terminum non habet, quia tempus quod terminum non habet, quia tempus gratiæ Ecclesiæ non habebit alium ter- gratiæ Ecclesiæ non habebit alium ter- minum extra se. Ultra autem dicit pro- minum extra se. Ultra autem dicit pro- fectum in gloria. Exod. xv, 18: Domi- fectum in gloria. Exod. xv, 18: Domi-

343 343

nus regnabit in æternum, et ultra. Qui- nus regnabit in æternum, et ultra. Qui- dam exponunt hoc de his quæ accident dam exponunt hoc de his quæ accident in adventu Messiæ Judæorum : sed pla- in adventu Messiæ Judæorum : sed pla- num est, quod hoc in præterito num- num est, quod hoc in præterito num- quam accidit, sed si exspectatur in futu- quam accidit, sed si exspectatur in futu- rum, non erit nisi in aurea Jerusalem, et rum, non erit nisi in aurea Jerusalem, et ideo fabulam reputamus. Si enim totus ideo fabulam reputamus. Si enim totus fundus convertetur in aurum, mirabile fundus convertetur in aurum, mirabile est ad quid debeant esse aratra et ligo- est ad quid debeant esse aratra et ligo-

nes. nes.

« In die illa. » Tangit hic fidelium « In die illa. » Tangit hic fidelium congregationem et multiplicationem. « In congregationem et multiplicationem. « In die illa, » quando scilicet lucebit veritas die illa, » quando scilicet lucebit veritas et justitia, « dicit Dominus. » Psal. et justitia, « dicit Dominus. » Psal. CXVII, 24: Hæc est dies, quam fecit Do- CXVII, 24: Hæc est dies, quam fecit Do- minus. « Congregabo claudicantem, » minus. « Congregabo claudicantem, » hoc est, Synagogam quæ modo ad ido- hoc est, Synagogam quæ modo ad ido- la, modo ad Deum claudicabat. III Reg. la, modo ad Deum claudicabat. III Reg. XVIII, 21 Usquequo claudicatis in duas XVIII, 21 Usquequo claudicatis in duas partes? Vel peccatores quibus ratio re- partes? Vel peccatores quibus ratio re- ctum dicit, sed voluntas non obedit. Ad ctum dicit, sed voluntas non obedit. Ad Hebr. xn, 12 et 13: Soluta genua eri- Hebr. xn, 12 et 13: Soluta genua eri- gite, et gressus rectos facite pedibus ve- gite, et gressus rectos facite pedibus ve- stris: ut non claudicans quis erret, magis stris: ut non claudicans quis erret, magis autem sanetur. « Et eam quam ejece- autem sanetur. « Et eam quam ejece- ram, »propter fornicationes in idolola- ram, »propter fornicationes in idolola- tria et peccatis, « colligam, scilicet ad tria et peccatis, « colligam, scilicet ad thorum immaculatum. Jerem. II, 1: thorum immaculatum. Jerem. II, 1: Tu fornicata es cum amatoribus multis: Tu fornicata es cum amatoribus multis: tamen revertere ad me, dicit Dominus, tamen revertere ad me, dicit Dominus, et ego suscipiam te. « Et quam afflixe- et ego suscipiam te. « Et quam afflixe- ram, » diversis scilicet captivitatibus, ram, » diversis scilicet captivitatibus, vel forte excommunicationibus tradendo vel forte excommunicationibus tradendo diabolo, vei forte laboribus pœnitentiæ. diabolo, vei forte laboribus pœnitentiæ. Isa. LIV, 6 et 7: Ut mulierem dereli- Isa. LIV, 6 et 7: Ut mulierem dereli- ctam et mærentem spiritu vocavit te Do- ctam et mærentem spiritu vocavit te Do- minus, et uxorem ab adolescentia ab- minus, et uxorem ab adolescentia ab- jectam, dixit Dominus Deus tuus. Ad jectam, dixit Dominus Deus tuus. Ad punctum in modico dereliqui re, et in punctum in modico dereliqui re, et in miserationibus magis congregabo te. miserationibus magis congregabo te.

« Et ponam claudicantem in reli- « Et ponam claudicantem in reli- quias, » ut non tota scilicet perdatur, quias, » ut non tota scilicet perdatur, sed aliqui serventur ex ea. Isa. 1, 9 : sed aliqui serventur ex ea. Isa. 1, 9 : Nisi Dominus exercituum reliquisset Nisi Dominus exercituum reliquisset nobis semen, quasi Sodoma facti esse- nobis semen, quasi Sodoma facti esse-

344 344

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mus. Isa. x, 21: Reliquiæ convertentur, mus. Isa. x, 21: Reliquiæ convertentur, reliquiæ, inquam, Jacob ad Deum for- reliquiæ, inquam, Jacob ad Deum for- tem. « Et eam quæ laboraverat, »> diver- tem. « Et eam quæ laboraverat, »> diver- sis scilicet captivitatibus et oppressioni- sis scilicet captivitatibus et oppressioni- bus malorum et dæmonum. Sap. v. 7: bus malorum et dæmonum. Sap. v. 7: Lassati sumus in via iniquitatis et perdi- Lassati sumus in via iniquitatis et perdi- tionis, et ambulavimus vias difficiles. tionis, et ambulavimus vias difficiles. « In gentem robustam, » supple, ponam. « In gentem robustam, » supple, ponam. << Robustus est quem nec tormenta nec pro- << Robustus est quem nec tormenta nec pro- << missiones separant a charitate Christi, » << missiones separant a charitate Christi, » ut dicit Glossa. Ad Roman. VIII, 35: Quis ut dicit Glossa. Ad Roman. VIII, 35: Quis ergo nos separabit a charitate Christi? ergo nos separabit a charitate Christi? tribulatio ? an angustia ? an fames? tribulatio ? an angustia ? an fames? an nuditas? an periculum? an perse- an nuditas? an periculum? an perse- cutio ? an gladius ? Quasi dicat : cutio ? an gladius ? Quasi dicat : Non. Isa. LX, Non. Isa. LX, 22: Minimus erit in mille, 22: Minimus erit in mille, et parvulus in gentem fortissimam. « Et et parvulus in gentem fortissimam. « Et regnabit Dominus super eos, » eje- regnabit Dominus super eos, » eje- ctam scilicet, et afflictam. Regnum au- ctam scilicet, et afflictam. Regnum au- tem intelligitur in omni justitia et per- tem intelligitur in omni justitia et per- fectione. Matth. vi, 10: Adveniat re- fectione. Matth. vi, 10: Adveniat re- gnum tuum. Sapient. 11, 8: Regnabit gnum tuum. Sapient. 11, 8: Regnabit Dominus illorum in perpetuum. « In Dominus illorum in perpetuum. « In monte Sion,» in Ecclesia scilicet. Isa. monte Sion,» in Ecclesia scilicet. Isa. XLVI, 13: Dabo in Sion salutem, et in XLVI, 13: Dabo in Sion salutem, et in Israel gloriam meam. Psal. CXLV, 10: Israel gloriam meam. Psal. CXLV, 10: Regnabit Dominus in sæcula: Deus tuus, Regnabit Dominus in sæcula: Deus tuus, Sion. Et hoc est quod sequitur; « Ex Sion. Et hoc est quod sequitur; « Ex hoc nunc, » hoc est, ex hoc præsenti hoc nunc, » hoc est, ex hoc præsenti quod breve est, in quo scilicet tri- quod breve est, in quo scilicet tri- bulationes patimur, et in gratia vivi- bulationes patimur, et in gratia vivi- mus, « et usque in æternum, scilicet, mus, « et usque in æternum, scilicet, sæculum, in quo remuneramur. II ad sæculum, in quo remuneramur. II ad Corinth. IV, 17 et 18 Id enim, quod Corinth. IV, 17 et 18 Id enim, quod in præsenti est momentaneum et leve in præsenti est momentaneum et leve tribulationis nostræ, supra modum in tribulationis nostræ, supra modum in sublimitate æternum gloriæ pondus sublimitate æternum gloriæ pondus operatur in nobis, non contemplantibus operatur in nobis, non contemplantibus nobis quæ videntur, sed quæ non vi- nobis quæ videntur, sed quæ non vi-

dentur. dentur.

" "

« Et tu, turris. » Tangit hic de subli- « Et tu, turris. » Tangit hic de subli- mitate potestatis, duo dicens, scilicet mitate potestatis, duo dicens, scilicet adeptionem, et consolationem quæ est adeptionem, et consolationem quæ est ex adeptione tali. ex adeptione tali.

« Et tu, turris gregis nebulosa. » Turris « Et tu, turris gregis nebulosa. » Turris dicitur Sion vel Jerusalem, eo quod gre- dicitur Sion vel Jerusalem, eo quod gre- gem Domini custodiat, et per eam grex gem Domini custodiat, et per eam grex

exeat et introeat. Cant. IV, 4: Sicut tur- exeat et introeat. Cant. IV, 4: Sicut tur- ris David collum tuum, quæ ædificata ris David collum tuum, quæ ædificata est cum propugnaculis mille clypri est cum propugnaculis mille clypri pendent ex ea, omnis armatura fortium. pendent ex ea, omnis armatura fortium. Turris autem dicitur ab altitudine con- Turris autem dicitur ab altitudine con- templationis et subtilitatis, et propter templationis et subtilitatis, et propter munitionem veritatis. Isa. v, 2: Ædifi- munitionem veritatis. Isa. v, 2: Ædifi- cavit turrim in medio ejus. Psal. cxx1, cavit turrim in medio ejus. Psal. cxx1, 7: Fiat pax in virtute tua, et abundan- 7: Fiat pax in virtute tua, et abundan- tia in turribus tuis. Sub hac turri quie- tia in turribus tuis. Sub hac turri quie- scunt greges Ecclesiarum, scilicet con- scunt greges Ecclesiarum, scilicet con- gregationes in defensione et pabulo. gregationes in defensione et pabulo. Prov. xvIII, 10: Turris fortissima no- Prov. xvIII, 10: Turris fortissima no- men Domini: ad ipsum currit justus, el men Domini: ad ipsum currit justus, el exaltabitur. Cant. VIII, 10: Ego murus, exaltabitur. Cant. VIII, 10: Ego murus, et ubera mea sicut turris. Hæc est « ne- et ubera mea sicut turris. Hæc est « ne- bulosa, » et secundum Septuaginta, « ca- bulosa, » et secundum Septuaginta, « ca- liginosa, »secundum Symmachum, «squa- liginosa, »secundum Symmachum, «squa- lida» et, ut dicit Hieronymus. interpre- lida» et, ut dicit Hieronymus. interpre- tatur Ophel Hebraice: quia modo angu- tatur Ophel Hebraice: quia modo angu- stiis premitur et turbationibus. Thren. stiis premitur et turbationibus. Thren. III, 2: Me minavit, et adduxit in tene- III, 2: Me minavit, et adduxit in tene- bras, et non in lucem. « Filia Sion. » bras, et non in lucem. « Filia Sion. » Munit enim filiam Sion, hoc est, Eccle- Munit enim filiam Sion, hoc est, Eccle- siam. Et totum quod dictum est quasi siam. Et totum quod dictum est quasi absolutum est. Et subinfertur: « Usque absolutum est. Et subinfertur: « Usque ad te veniet, » ille scilicet, qui congre- ad te veniet, » ille scilicet, qui congre- gabit claudicantem: venit autem ad to gabit claudicantem: venit autem ad to naturam assumendo et sanctificando, et naturam assumendo et sanctificando, et inter homines conversando. Baruch, inter homines conversando. Baruch, III, 38 Post hæc in terris visus est, et III, 38 Post hæc in terris visus est, et cum hominibus conversatus est. Joan. cum hominibus conversatus est. Joan. 1, 14 Verbum caro factum est, et habi- 1, 14 Verbum caro factum est, et habi- tavit in nobis. « Et veniet, » supple, cum tavit in nobis. « Et veniet, » supple, cum eo, « potestas prima, » hoc est, maxi- eo, « potestas prima, » hoc est, maxi- ma et dignissima. Daniel. VII, 14: Po- ma et dignissima. Daniel. VII, 14: Po- testas ejus, potestas æterna, quæ non testas ejus, potestas æterna, quæ non auferetur : et regnum ejus, quod non cor- auferetur : et regnum ejus, quod non cor- rumpetur. Matth. xxvII, 18: Data est rumpetur. Matth. xxvII, 18: Data est mihi omnis polestas in cœlo, et in terra. mihi omnis polestas in cœlo, et in terra. Joan. v, 27 Potestatem dedit ei judi- Joan. v, 27 Potestatem dedit ei judi- cium facere. Et, XVII, 12: Sicut dedisti cium facere. Et, XVII, 12: Sicut dedisti ei potestatem omnis carnis. Quæ autem ei potestatem omnis carnis. Quæ autem sit ista potestas et in quo, subdit : « Rey- sit ista potestas et in quo, subdit : « Rey- num filiæ Jerusalem, » hoc est, quæ po- num filiæ Jerusalem, » hoc est, quæ po- testas est regnum filiæ Jerusalem. Psal. testas est regnum filiæ Jerusalem. Psal. CXLIV, 13 Regnum tuum, regnum om- CXLIV, 13 Regnum tuum, regnum om- nium sæculorum. In Jerusalem enim, nium sæculorum. In Jerusalem enim, hoc est, in visione pacis æternæ primum hoc est, in visione pacis æternæ primum

VIII, VIII,

IN CAP. IV MICHEÆ ENARRATIO. IN CAP. IV MICHEÆ ENARRATIO.

esse esse

et præcipuum regnum Dei est. Matth. et præcipuum regnum Dei est. Matth. 41 Mittet Filius hominis Angelos 41 Mittet Filius hominis Angelos suos, et colligent de regno ejus omnia suos, et colligent de regno ejus omnia scandala. Hieronymus: « Quod in qui- scandala. Hieronymus: « Quod in qui- << busdam libris legitur: Et ingredietur << busdam libris legitur: Et ingredietur << principatus primus regnum filiæ Sion << principatus primus regnum filiæ Sion « de Babylone, sciamus additum « de Babylone, sciamus additum « de Babylone : quia neque in Hebræo, « de Babylone : quia neque in Hebræo, << neque apud alios habetur interpretes.» << neque apud alios habetur interpretes.» Septuaginta enim translatio sic habet: Septuaginta enim translatio sic habet: « Et ingredietur principatus, primum « Et ingredietur principatus, primum « regnum filiæ Jerusalem. » Isa. 1x, 6: « regnum filiæ Jerusalem. » Isa. 1x, 6: Factus est principatus super humerum Factus est principatus super humerum ejus. ejus.

Et subdit consolationem : Et subdit consolationem :

: :

« Nunc, » hoc est, in præsenti tem- « Nunc, » hoc est, in præsenti tem- pore, «quare, » hoc est, quia de causa, pore, «quare, » hoc est, quia de causa, « mærore contraheris ? » Septuaginta. « mærore contraheris ? » Septuaginta. « Quia cognovisti mala, » hoc est, cog- « Quia cognovisti mala, » hoc est, cog- nosce causam quare sis in moerore et nosce causam quare sis in moerore et mala præsentia cognoscas per experien- mala præsentia cognoscas per experien- tiam. Hoc enim non potest esse, nisi tiam. Hoc enim non potest esse, nisi propter peccatum tuum. Isa. LIV, 6: Ut propter peccatum tuum. Isa. LIV, 6: Ut mulierem derelictam et mærentem spi- mulierem derelictam et mærentem spi- ritu vocavit te Dominus. Quod autem ex ritu vocavit te Dominus. Quod autem ex peccato proprio sit, probat subdens: peccato proprio sit, probat subdens: « Numquid rex non est tibi? » Quasi « Numquid rex non est tibi? » Quasi diceret Est, ex quo venit ad te potestas diceret Est, ex quo venit ad te potestas prima, ergo ex defectu potestatis regis prima, ergo ex defectu potestatis regis moerore non contraheris. Sap. 11, 8: moerore non contraheris. Sap. 11, 8: Regnabit Dominus illorum in perpe- Regnabit Dominus illorum in perpe- tuum. Isa. XXXIII, 17: Regem in decore tuum. Isa. XXXIII, 17: Regem in decore suo videbunt oculi ejus, victoriosum suo videbunt oculi ejus, victoriosum scilicet, et gloriosum, ut etiam Angeli scilicet, et gloriosum, ut etiam Angeli mirentur. Psal. xx, 8: Quis est iste mirentur. Psal. xx, 8: Quis est iste Rex gloriæ ? Isa. LXIII, 1: Quis est iste Rex gloriæ ? Isa. LXIII, 1: Quis est iste qui venit de Edom, tinctis vestibus de qui venit de Edom, tinctis vestibus de Bosra? Non est ergo ex defectu regis. Bosra? Non est ergo ex defectu regis. « Aut consiliarius tuus periit ? » Quasi « Aut consiliarius tuus periit ? » Quasi diceret Non. Isa. 1x, 6: Vocabitur diceret Non. Isa. 1x, 6: Vocabitur nomen ejus, Admirabilis, Consiliarius, nomen ejus, Admirabilis, Consiliarius, etc. Non ergo potest esse ex defectu etc. Non ergo potest esse ex defectu consilii. consilii.

Et bene ergo dico, quod mærore Et bene ergo dico, quod mærore

1 Genes. III, 16. 1 Genes. III, 16.

2 Cf. Luc. XIII, 11. 2 Cf. Luc. XIII, 11.

345 345

est omnis est omnis

pœnæ pœnæ causa. causa.

contraheris ex tuo vitio, « quia com- contraheris ex tuo vitio, « quia com- prehendit te dolor, sicut parturien- Peccatum prehendit te dolor, sicut parturien- Peccatum tem. » Dolor qui comprehendit par- tem. » Dolor qui comprehendit par- turientem, ex concepta libidine causatur: turientem, ex concepta libidine causatur: et ita dolor poenarum, qui compre- et ita dolor poenarum, qui compre- hendit peccatorem, ex concepto prius hendit peccatorem, ex concepto prius in libidine peccato inducitur. Isa. LIX, 4: in libidine peccato inducitur. Isa. LIX, 4: Conceperunt laborem, et pepererunt Conceperunt laborem, et pepererunt iniquitatem. Isa. XXXVII, 3: Dies iniquitatem. Isa. XXXVII, 3: Dies tribulationis, et correptionis, et blas- tribulationis, et correptionis, et blas- phemiæ dies hæc : quia venerunt filii phemiæ dies hæc : quia venerunt filii usque ad partum, et non virtus est usque ad partum, et non virtus est pariendi. I ad Thessal. v, 3: Cum dixe- pariendi. I ad Thessal. v, 3: Cum dixe- rint, pax et securitas: tunc repentinus rint, pax et securitas: tunc repentinus eis superveniet interitus, sicut dolor eis superveniet interitus, sicut dolor in utero habenti. Peccatum enim in in utero habenti. Peccatum enim in libidine concipitur, et in dolore pari- libidine concipitur, et in dolore pari- tur per poenam: econtra sanctum propo- tur per poenam: econtra sanctum propo- situm in timore et tristitia concipitur, et situm in timore et tristitia concipitur, et in gaudio paritur ad gloriam. Isa. xxvi, in gaudio paritur ad gloriam. Isa. xxvi, 17 et 18 A facie tua, Domine, concepi- 17 et 18 A facie tua, Domine, concepi- mus, et quasi parturivimus et peperi- mus, et quasi parturivimus et peperi- mus spiritum, salutis scilicet. Hierony- mus spiritum, salutis scilicet. Hierony- mus in originali. « Legamus Scriptu- mus in originali. « Legamus Scriptu- << ras et numquam inveniemus sanctas << ras et numquam inveniemus sanctas << mulieres cum dolore peperisse, excepta << mulieres cum dolore peperisse, excepta « Rachel, quæ quia in via erat et hip- « Rachel, quæ quia in via erat et hip- «podromo, id est, in equorum cursu, «podromo, id est, in equorum cursu, « qui in Ægypto venumdantur, filium « qui in Ægypto venumdantur, filium « peperit doloris, quem postea vocavit « peperit doloris, quem postea vocavit « pater filium dexteræ. Eva ejecta de « pater filium dexteræ. Eva ejecta de « paradiso audiens, In dolore paries, « paradiso audiens, In dolore paries, << peperisse scribitur in dolore. De Ra- << peperisse scribitur in dolore. De Ra- «chel autem, Genes. xxxv, 17 et 18. «chel autem, Genes. xxxv, 17 et 18. « Uxor Phinees contracta, nec se eri- « Uxor Phinees contracta, nec se eri- « gens, sicut illa quam alligavit Sa- « gens, sicut illa quam alligavit Sa- « tanas, peperit, postquam arcam « tanas, peperit, postquam arcam « Dei captam, populique cognovisset « Dei captam, populique cognovisset « ruinam, et vocavit puerum Ichabod, « ruinam, et vocavit puerum Ichabod, « quod interpretatur inglorius 3. Sara « quod interpretatur inglorius 3. Sara « autem quæ sancta erat, et defecerant ei « autem quæ sancta erat, et defecerant ei « muliebria, hoc est, mulieris mollities, « muliebria, hoc est, mulieris mollities, « nato Isaac, dicit: Risum mihi fecit « nato Isaac, dicit: Risum mihi fecit « Deus. » « Deus. »

3 Cf. I Reg. IV, 10 et seq. 3 Cf. I Reg. IV, 10 et seq. 4 Genes. XXI, 6. 4 Genes. XXI, 6.

10 10

11 11

346 346

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Ex quo ergo tuo vitio comprehendit te affligant, et captivitati subjiciant. Ex quo ergo tuo vitio comprehendit te affligant, et captivitati subjiciant. te dolor, te dolor,

« Dole, » per pœnitentiam et contri- « Dole, » per pœnitentiam et contri- tionem, « et satage, » hoc est, satis age tionem, « et satage, » hoc est, satis age hoc est, satis age per satisfactionem, « o hoc est, satis age per satisfactionem, « o filia Sion, »anima scilicet pertinens ad filia Sion, »anima scilicet pertinens ad æternam contemplationem, ut scilicet æternam contemplationem, ut scilicet tanto beneficio fias digna. Luc. XXIII, tanto beneficio fias digna. Luc. XXIII, 28 Filiæ Jerusalem, nolite flere super 28 Filiæ Jerusalem, nolite flere super me, sed super vos ipsas flete, et super fi- me, sed super vos ipsas flete, et super fi- lios vestros. Dole, dico, « quasi partu- lios vestros. Dole, dico, « quasi partu- riens, » cui causa doloris est conceptus riens, » cui causa doloris est conceptus in libidine, sicut jam ante dictum est. in libidine, sicut jam ante dictum est. Joan. xvi, 21: Mulier cum parit, tristi- Joan. xvi, 21: Mulier cum parit, tristi- tiam habet, quia venit hora ejus. tiam habet, quia venit hora ejus. « Quia,» supple, per peccatum tuum, « Quia,» supple, per peccatum tuum, « nunc, » hoc est, in proximo, « egredie- « nunc, » hoc est, in proximo, « egredie- ris, per captivitatem, « de civitate, » ris, per captivitatem, « de civitate, » supple, tua. Isa. vi, 11: Donec desolen- supple, tua. Isa. vi, 11: Donec desolen- tur civitates absque habitatore, et domus tur civitates absque habitatore, et domus sine homine, et terra relinquetur deserta. sine homine, et terra relinquetur deserta. « Et habitabis in regione, » hoc est, in « Et habitabis in regione, » hoc est, in diversitate regionum per dispersionem diversitate regionum per dispersionem captivitatis. Isa. XXII, 18: Quasi pilam captivitatis. Isa. XXII, 18: Quasi pilam mittet te in terram latam et spatiosam. mittet te in terram latam et spatiosam. « Et venies usque ad Babylonem, « Et venies usque ad Babylonem, » per » per duarum tribuum scilicet captivitatem : duarum tribuum scilicet captivitatem : « ibi liberaberis, » a servitute scilicet « ibi liberaberis, » a servitute scilicet captivitatis, per Zorobabel scilicet, et captivitatis, per Zorobabel scilicet, et Jesum sacerdotem magnum. Job, Jesum sacerdotem magnum. Job, XXXIII, 24: Libera eum, ut non descen- XXXIII, 24: Libera eum, ut non descen- dat in corruptionem. Per quem autem dat in corruptionem. Per quem autem hoc fiat, subdit : « Ibi redimet te Domi- hoc fiat, subdit : « Ibi redimet te Domi- nus, de quo dicitur in Psal. CXXIX, 7: nus, de quo dicitur in Psal. CXXIX, 7: Apud Dominum misericordia, et co- Apud Dominum misericordia, et co- piosa apud eum redemptio. « De manu piosa apud eum redemptio. « De manu inimicorum tuorum, » hoc est, de pote- inimicorum tuorum, » hoc est, de pote- state Chaldæorum et dæmonum. Psal. state Chaldæorum et dæmonum. Psal. xxx, 16: Eripe me de manu inimicorum xxx, 16: Eripe me de manu inimicorum meorum. Osee, XIII, 14: De manu mor- meorum. Osee, XIII, 14: De manu mor- tis liberabo eos, de morte redimam eos. tis liberabo eos, de morte redimam eos.

Adhuc dico, «Dole, et satage. » Adhuc dico, «Dole, et satage. » « Et, » id est, quia « nunc, » in hoc « Et, » id est, quia « nunc, » in hoc præsenti propter peccata tua, « congre- præsenti propter peccata tua, « congre- gatæ sunt super te gentes multæ, » ut gatæ sunt super te gentes multæ, » ut

1 Cf. Levit. xx, 10 et seq. 1 Cf. Levit. xx, 10 et seq.

» »

Psal. 11, 2 Adstiterunt reges terræ, et Psal. 11, 2 Adstiterunt reges terræ, et principes convenerunt in unum adversus principes convenerunt in unum adversus Dominum, et adversus Christum ejus. Dominum, et adversus Christum ejus. Psal. 1, 2 Multipticati sunt qui tri- Psal. 1, 2 Multipticati sunt qui tri- bulant me. « Quæ dicunt : Lapidetur, bulant me. « Quæ dicunt : Lapidetur, sicut scilicet adultera quæ Deum suum sicut scilicet adultera quæ Deum suum dereliquit. Deuteron. xxII, 22 et seq. dereliquit. Deuteron. xxII, 22 et seq. præcipitur adultera lapidari 1. Joan. præcipitur adultera lapidari 1. Joan. VIII, 4 et 5: Hæc mulier modo deprehen- VIII, 4 et 5: Hæc mulier modo deprehen- sa est in adulterio. In lege autem Moy- sa est in adulterio. In lege autem Moy- ses præcepit nobis hujusmodi lapidare. ses præcepit nobis hujusmodi lapidare. « Et adspiciat in Sion, » pœnas scilicet, « Et adspiciat in Sion, » pœnas scilicet, et afflictiones, « oculus noster. » Hie- et afflictiones, « oculus noster. » Hie- ronymus : « Delectetur oculus videns ronymus : « Delectetur oculus videns « poenam illius.» Lucæ, xix, 27: Inimicos « poenam illius.» Lucæ, xix, 27: Inimicos meos illos, qui noluerunt me regnare meos illos, qui noluerunt me regnare super se, adducite huc, et interficite an- super se, adducite huc, et interficite an- te me. Unde gloriantes dicunt, Thren. te me. Unde gloriantes dicunt, Thren. II, 16: En ista est dies quam exspecta- II, 16: En ista est dies quam exspecta- bamus, invenimus, vidimus. bamus, invenimus, vidimus.

Et subdit de sapientia Dei hoc per- Et subdit de sapientia Dei hoc per- mittente. mittente.

" "

MIỀN HÀ MIỀN HÀ

« Ipsi autem non cognoverunt cogita-Cur « Ipsi autem non cognoverunt cogita-Cur tiones Domini, » quare scilicet hoc cogi- ju tiones Domini, » quare scilicet hoc cogi- ju tavit fieri, quod sui in præsenti affligan- tavit fieri, quod sui in præsenti affligan- tur. Hoc enim facit ut peccatum in eis tur. Hoc enim facit ut peccatum in eis deleatur, et magis humilientur, et vir- deleatur, et magis humilientur, et vir- tus eorum probetur, et aliis exemplum tus eorum probetur, et aliis exemplum patientiæ detur. Jacob. I, 12: Beatus patientiæ detur. Jacob. I, 12: Beatus vir, qui suffert tentationem. Jacob. v, vir, qui suffert tentationem. Jacob. v, 10 et 11 Exemplum accipite, fratres, 10 et 11 Exemplum accipite, fratres, exitus mali, laboris et patientiæ, exitus mali, laboris et patientiæ, Prophetas, qui locuti sunt in nomine Prophetas, qui locuti sunt in nomine Domini. Ecce beatificamus eos qui Domini. Ecce beatificamus eos qui

sustinuerunt. « Et non intellexerunt con- sustinuerunt. « Et non intellexerunt con- silium ejus. » « Consilium Dei, diffini- silium ejus. » « Consilium Dei, diffini- << tio est de futuris, » ut dicit Gregorius. << tio est de futuris, » ut dicit Gregorius. Hoc enim diffinivit profundo judicio Hoc enim diffinivit profundo judicio Deus, ut persecutores Sanctorum et fa- Deus, ut persecutores Sanctorum et fa- bricent eis coronas perpetuas, et sibiip- bricent eis coronas perpetuas, et sibiip- sis prolongent iniquitatem ad suppli- sis prolongent iniquitatem ad suppli- cium. Isaiæ, XLIV, 26: Suscitans verbum cium. Isaiæ, XLIV, 26: Suscitans verbum servi sui, et consilium nuntiorum suo- servi sui, et consilium nuntiorum suo- rum complens. Hoc enim est consilium rum complens. Hoc enim est consilium

IN CAP. IV MICHÆÆ ENARRATIO. IN CAP. IV MICHÆÆ ENARRATIO.

quod omnes Prophetæ prænuntiaverunt. quod omnes Prophetæ prænuntiaverunt. Isaiæ, XLVI, 10: Consilium meum sta- Isaiæ, XLVI, 10: Consilium meum sta- bit, et omnis voluntas mea fiet. « Quia bit, et omnis voluntas mea fiet. « Quia congregavit eos quasi fænum areæ. » congregavit eos quasi fænum areæ. » Septuaginta, « ut manipulos areæ. » Septuaginta, « ut manipulos areæ. » Fænum est esca ignis, et cibus jumen- Fænum est esca ignis, et cibus jumen- torum, et significat eos qui ad ignem torum, et significat eos qui ad ignem æternum parati sunt propter supplicia æternum parati sunt propter supplicia quæ inferunt Sanctis. Matth. VI, 30: quæ inferunt Sanctis. Matth. VI, 30: Fænum agri quod hodie est, et cras in Fænum agri quod hodie est, et cras in clibanum mittitur. clibanum mittitur.

Et ex quo ad hoc congregati sunt : Et ex quo ad hoc congregati sunt : « Surge, » hoc est, sursum te age, « Surge, » hoc est, sursum te age, « et tritura, o filia Sion, » inimicos tuos « et tritura, o filia Sion, » inimicos tuos scilicet contere, vel verbo prædicationis, scilicet contere, vel verbo prædicationis, vel malleo comminationis. Isa. XLI, 15: vel malleo comminationis. Isa. XLI, 15: Triturabis montes, et comminues : et col- Triturabis montes, et comminues : et col- les quasi pulverem pones. Isa. xxv, 10: les quasi pulverem pones. Isa. xxv, 10: Triturabitur Moab sub eo, sicuti terun- Triturabitur Moab sub eo, sicuti terun- tur paleæ in plaustro. « Quia cornu tur paleæ in plaustro. « Quia cornu tuum, » quod significat potestatem, « po- tuum, » quod significat potestatem, « po- nam ferreum, » hoc est, domans alias nam ferreum, » hoc est, domans alias potestates sicut ferrum domat alia metal- potestates sicut ferrum domat alia metal- la. Psal. cxxxi, 17: Illuc producam cor- la. Psal. cxxxi, 17: Illuc producam cor- nu David. Item, Psal. Lxxvi, 11: Exal- nu David. Item, Psal. Lxxvi, 11: Exal- tabuntur cornua justi. Unde, Zach. 1, tabuntur cornua justi. Unde, Zach. 1, 20, inducuntur fabri contra cornua ini- 20, inducuntur fabri contra cornua ini- qua. Et subjungitur sic, y. 21: Hæc qua. Et subjungitur sic, y. 21: Hæc sunt cornua quæ ventilaverunt Judam sunt cornua quæ ventilaverunt Judam per singulos vicos, et nemo eorum leva- per singulos vicos, et nemo eorum leva- vit caput suum: et venerunt isti deterre- vit caput suum: et venerunt isti deterre- re ea, ut dejiciant cornua gentium, quæ re ea, ut dejiciant cornua gentium, quæ levaverunt cornu super terram Juda ut levaverunt cornu super terram Juda ut dispergerent eam. Hæc autem cornua dispergerent eam. Hæc autem cornua significant fortitudinem virtutis et firmi- significant fortitudinem virtutis et firmi- tatem veritatis, quæ ventilant errorem tatem veritatis, quæ ventilant errorem et vitium. « Et ungulas tuas ponam et vitium. « Et ungulas tuas ponam æreas. » Ungulæ divisæ discretionem æreas. » Ungulæ divisæ discretionem significant, quibus conteruntur errores significant, quibus conteruntur errores et vitia, sicut palea. Unde, Levit. xi, 14, et vitia, sicut palea. Unde, Levit. xi, 14, animal quod ungulam non findit, im- animal quod ungulam non findit, im- mundum erit. Hæ dicuntur æreæ, quia in mundum erit. Hæ dicuntur æreæ, quia in sono mallei, quod est verbum Dei, palea sono mallei, quod est verbum Dei, palea peccati per discretionem conteritur. peccati per discretionem conteritur.

Et hoc est quod sequitur : Et hoc est quod sequitur :

347 347

« Et comminues populos multos, » « Et comminues populos multos, » hoc est, per pœnitentiam et contritionem hoc est, per pœnitentiam et contritionem ad minuta deduces. Hoc enim commi- ad minuta deduces. Hoc enim commi- nuere est, quod est conterere. Psal. xvii, nuere est, quod est conterere. Psal. xvii, 39: Confringam illos, nec poterunt 39: Confringam illos, nec poterunt stare cadent subtus pedes meos. « Et stare cadent subtus pedes meos. « Et interficies Domino, » hoc est, ad hono- interficies Domino, » hoc est, ad hono- rem Domini. Et tales sunt qui gladio rem Domini. Et tales sunt qui gladio verbi Dei interficiuntur, ut scilicet pecca- verbi Dei interficiuntur, ut scilicet pecca- to moriantur et justitiæ vivant. Exod. to moriantur et justitiæ vivant. Exod. XXXII, 28 Occidat unusquisque fratrem, XXXII, 28 Occidat unusquisque fratrem, et amicum, et proximum suum. « Rapi- et amicum, et proximum suum. « Rapi- nas eorum, et fortitudinem eorum Do- nas eorum, et fortitudinem eorum Do- mino universæ terræ, » supple, conse- mino universæ terræ, » supple, conse- crabis. Unde Septuaginta: « Vovebis crabis. Unde Septuaginta: « Vovebis « Domino multitudinem eorum et robur « Domino multitudinem eorum et robur << eorum Domino universæ terræ.» Rapi- Scion is phi- << eorum Domino universæ terræ.» Rapi- Scion is phi- losophicæ in losophicæ in næ ex præda acceptæ, sunt virtutes sæ- obsequium næ ex præda acceptæ, sunt virtutes sæ- obsequium culares et scientiæ, quæ victis infideli- adhibendee. culares et scientiæ, quæ victis infideli- adhibendee. bus accepimus ab eis in obsequium bus accepimus ab eis in obsequium Christi. Josue, VI, 19: Quidquid auri et Christi. Josue, VI, 19: Quidquid auri et argenti fuerit, et vasorum æneorum ac argenti fuerit, et vasorum æneorum ac ferri, Domino consecretur, repositum in ferri, Domino consecretur, repositum in thesauris ejus. Aurum sapientiam, ar- thesauris ejus. Aurum sapientiam, ar- gentum eloquentiam, æs materiam ser- gentum eloquentiam, æs materiam ser- monum, ferrum artes syllogisticas, quæ monum, ferrum artes syllogisticas, quæ alia domant, significat. alia domant, significat.

Et hoc quidem promitto in futurum : Et hoc quidem promitto in futurum : sed « Nunc vastaberis 1, » captivitate scili- sed « Nunc vastaberis 1, » captivitate scili- cet Babylonica et Romana, « filia latro- cet Babylonica et Romana, « filia latro- nis, » hoc est, diaboli semper ad præ- nis, » hoc est, diaboli semper ad præ- dandum accincti. Habac. 1, 17: Semper dandum accincti. Habac. 1, 17: Semper interficere gentes non parcet. interficere gentes non parcet.

Et subdit signum ex causa sumptum, Et subdit signum ex causa sumptum, et suppletur, quia et suppletur, quia

« Obsidionem posuerunt super nos. » « Obsidionem posuerunt super nos. » Septuaginta, « Angustiam posuerunt Septuaginta, « Angustiam posuerunt « super nos, » scilicet filiæ latronis et « super nos, » scilicet filiæ latronis et ipse latro. Super nos autem dicit, quia ipse latro. Super nos autem dicit, quia Propheta connumerat se capiti, et quo- Propheta connumerat se capiti, et quo- niam obsidionem posuerunt contra Chri- niam obsidionem posuerunt contra Chri- stum, contra Sanctos dixit posuisse. stum, contra Sanctos dixit posuisse. Obsidionem autem posuerunt contra Obsidionem autem posuerunt contra

Dei sunt Dei sunt

1 In Vulgata hic ultimus versiculus pertinet ad 1 In Vulgata hic ultimus versiculus pertinet ad

caput V. caput V.

348 348

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Christum, quando obsederunt eum in Christum, quando obsederunt eum in domo Caiphæ et Annæ, et in prætorio domo Caiphæ et Annæ, et in prætorio Pilati. Job, XIX, 12: Simul venerunt Pilati. Job, XIX, 12: Simul venerunt latrones ejus, et fecerunt sibi viam per latrones ejus, et fecerunt sibi viam per me, et obsederunt in gyro tabernaculum me, et obsederunt in gyro tabernaculum meum. Quid autem fecerint obsidentes, meum. Quid autem fecerint obsidentes, subdit: : « In virga percutient maxillam subdit: : « In virga percutient maxillam judicis Israel.» Virgam arundinem vocat, judicis Israel.» Virgam arundinem vocat, qua percussuni fuit caput Domini. Arun- qua percussuni fuit caput Domini. Arun- do enim quæ sambucus dicitur, ad mo- do enim quæ sambucus dicitur, ad mo- dum virgæ recta est, et propter duritiam dum virgæ recta est, et propter duritiam corticis exterioris dure percutit, et livores corticis exterioris dure percutit, et livores

facit, et ideo cum arundine percussum facit, et ideo cum arundine percussum fuit caput Domini, sicut dicitur, Matth. fuit caput Domini, sicut dicitur, Matth. XXVII, 29 et 30. Hieronymus dicit, «< Su- XXVII, 29 et 30. Hieronymus dicit, «< Su- « per nos, Patrem, et. Filium, et Spiri- « per nos, Patrem, et. Filium, et Spiri- «tum sanctum.» His contumelia facta fuit «tum sanctum.» His contumelia facta fuit in percussione Christi. Judex enim Israel in percussione Christi. Judex enim Israel Christus est. Quod autem dicit maxil- Christus est. Quod autem dicit maxil- lam, propter hoc dicit quia, Joan. xviii, lam, propter hoc dicit quia, Joan. xviii, 22, servus summi pontificis dedit Chri- 22, servus summi pontificis dedit Chri- sto alapam, dicens: Sic respondes ponti- sto alapam, dicens: Sic respondes ponti- fici? Threm. III, 30: Dabit percutienti fici? Threm. III, 30: Dabit percutienti se maxillam, saturabitur opprobriis. se maxillam, saturabitur opprobriis.

CAPUT V. CAPUT V.

Imminens urbis Jerusalem vastatio ostenditur, et Christus in Bethlehem nasci- Imminens urbis Jerusalem vastatio ostenditur, et Christus in Bethlehem nasci- turus; reliquiæ Israel exaltabuntur, devictis inimicis, et ablata ab ipsis ido- turus; reliquiæ Israel exaltabuntur, devictis inimicis, et ablata ab ipsis ido- lolatria. lolatria.

1. Nunc vastaberis, filia latronis. Ob- 1. Nunc vastaberis, filia latronis. Ob- sidionem posuerunt super nos, sidionem posuerunt super nos, in virga percutient maxillam ju- in virga percutient maxillam ju- dicis Israel. dicis Israel.

2. ET TU, BETHLEHEM Ephrata, parvu- 2. ET TU, BETHLEHEM Ephrata, parvu- lus es in millibus Juda : ex te lus es in millibus Juda : ex te mihi egredietur qui sit domi- mihi egredietur qui sit domi- nator in Israel, et egressus ejus nator in Israel, et egressus ejus ab initio, a diebus æternitatis. ab initio, a diebus æternitatis. 3. Propter hoc dabit eos usque ad 3. Propter hoc dabit eos usque ad tempus in quo parturiens pa- tempus in quo parturiens pa- riet et reliquiæ fratrum ejus riet et reliquiæ fratrum ejus convertentur ad filios Israel. convertentur ad filios Israel. 4. Et stabit, et pascet in fortitudine 4. Et stabit, et pascet in fortitudine Domini, in sublimitate nomi- Domini, in sublimitate nomi- nis Domini Dei sui: et conver- nis Domini Dei sui: et conver- tentur, quia nunc magnificabi tentur, quia nunc magnificabi tur usque ad terminos terræ. tur usque ad terminos terræ. 5. Et erit iste pax. Cum venerit As- 5. Et erit iste pax. Cum venerit As- syrius in terram nostram, et syrius in terram nostram, et quando calcaverit in domibus quando calcaverit in domibus nostris, et suscitabimus super nostris, et suscitabimus super eum septem pastores et octo eum septem pastores et octo primates homines : primates homines :

1 Matth. 11, 6; Joan. VII, 42. 1 Matth. 11, 6; Joan. VII, 42.

6. Et pascent terram Assur in gla- 6. Et pascent terram Assur in gla-

dio, et terram Nemrod in lan- dio, et terram Nemrod in lan- ceis ejus, et liberabit ab Assur ceis ejus, et liberabit ab Assur cum venerit in terram nostram, cum venerit in terram nostram, et cum calcaverit in finibus et cum calcaverit in finibus nostris. nostris.

7. Et erunt reliquiæ Jacob in medio 7. Et erunt reliquiæ Jacob in medio populorum multorum quasi ros populorum multorum quasi ros

a Domino, et quasi stillæ super a Domino, et quasi stillæ super herbam, quæ non exspectat vi- herbam, quæ non exspectat vi- rum, et non præstolatur filios rum, et non præstolatur filios hominum. hominum.

8. Et erunt reliquiæ Jacob in genti- 8. Et erunt reliquiæ Jacob in genti-

bus, in medio populorum mul- bus, in medio populorum mul- torum, quasi leo in jumentis torum, quasi leo in jumentis silvarum, et quasi catulus leo- silvarum, et quasi catulus leo- nis in gregibus pecorum, qui nis in gregibus pecorum, qui cum transierit, et conculcave- cum transierit, et conculcave- rit, et ceperit, non est qui rit, et ceperit, non est qui

eruat. eruat.

9. Exaltabitur manus tua super ho- 9. Exaltabitur manus tua super ho- stes tuos, et omnes inimici tui stes tuos, et omnes inimici tui interibunt. interibunt.

10. Et erit in die illa, dicit Dominus: 10. Et erit in die illa, dicit Dominus:

IN CAP. V MICHÆÆ ENARRATIO. IN CAP. V MICHÆÆ ENARRATIO.

349 349

leem leem

Auferam equos tuos de medio Auferam equos tuos de medio tui, et disperdam quadrigas tui, et disperdam quadrigas

tuas. tuas.

11. Et perdam civitates terræ tuæ, et 11. Et perdam civitates terræ tuæ, et destruam omnes munitiones destruam omnes munitiones tuas: et auferam maleficia de tuas: et auferam maleficia de

manu tua, et divinationes non manu tua, et divinationes non erunt in te : erunt in te :

12. Et perire faciam sculptilia tua, 12. Et perire faciam sculptilia tua,

IN CAPUT V MICHÆÆ IN CAPUT V MICHÆÆ

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Et tu, Bethlehem.» Tangitur hic de « Et tu, Bethlehem.» Tangitur hic de liberatore, et habet partes duas. Primo liberatore, et habet partes duas. Primo enim tanguntur proprietates liberatoris, enim tanguntur proprietates liberatoris, secundo, proprietates liberationis, ibi, secundo, proprietates liberationis, ibi, y. 7 : « Et erunt reliquiæ Jacob. » y. 7 : « Et erunt reliquiæ Jacob. »

In prima determinantur duo, scilicet In prima determinantur duo, scilicet modus ortus sive nativitatis, et modus modus ortus sive nativitatis, et modus pacis quam faciet, ibi, « Et erit iste pacis quam faciet, ibi, « Et erit iste pax. » pax. »

In prima tria sunt, scilicet modus or- In prima tria sunt, scilicet modus or- tus ex patria, et modus ortus ex patre et tus ex patria, et modus ortus ex patre et matre, et magnificentia præsentantis. matre, et magnificentia præsentantis.

« Et tu, Bethlehem Ephrata 1.» Ephra- « Et tu, Bethlehem Ephrata 1.» Ephra- ta Bethlehem dicitur ab uxore Caleph ibi ta Bethlehem dicitur ab uxore Caleph ibi ent sepulta, et non ex hoc quod in sorte ent sepulta, et non ex hoc quod in sorte Ephraim fuerit, vel ex hoc, ut dicunt Ephraim fuerit, vel ex hoc, ut dicunt quidam, quod cum primo esset ibi fames, quidam, quod cum primo esset ibi fames, quoniam Noemi inde peregrinata est 2, quoniam Noemi inde peregrinata est 2, tanta ubertas facta est postea ibi, tanta ubertas facta est postea ibi, quod et Bethlehem et Ephrata dicta quod et Bethlehem et Ephrata dicta est. Bethlehem enim domus panis, est. Bethlehem enim domus panis, Ephrata fructifera interpretatur. Bethle- Ephrata fructifera interpretatur. Bethle- hem enim secundum veritatem in sorte hem enim secundum veritatem in sorte Judæ fuit. Unde Matth. II, 5 et 6, Sa- Judæ fuit. Unde Matth. II, 5 et 6, Sa- cerdotes et Scribæ dixerunt Herodi sci- cerdotes et Scribæ dixerunt Herodi sci- scitanti ubi Christus nasceretur: In Beth- scitanti ubi Christus nasceretur: In Beth-

1 Expositio . 1 Vulgatæ, « Nunc vastaberis, 1 Expositio . 1 Vulgatæ, « Nunc vastaberis, filia latronis. Obsidionem posuerunt super nos, filia latronis. Obsidionem posuerunt super nos, in virga percutient maxillam judicis Israel, facta in virga percutient maxillam judicis Israel, facta fuit a B. Alberto in fine capitis præcedentis. fuit a B. Alberto in fine capitis præcedentis.

et statuas tuas de medio tui, et et statuas tuas de medio tui, et non adorabis ultra opera ma- non adorabis ultra opera ma-

nuum tuarum: nuum tuarum:

13. Et evellam lucos tuos de medio 13. Et evellam lucos tuos de medio tui, et conteram civitates tuas. tui, et conteram civitates tuas. 14. Et faciam, in furore et indignatio- 14. Et faciam, in furore et indignatio- ne, ultionem in omnibus genti- ne, ultionem in omnibus genti- bus quæ non audierunt. bus quæ non audierunt.

lehem Judæ Sic enim scriptum est per lehem Judæ Sic enim scriptum est per Prophetam Et tu, Bethlehem, terra Ju- Prophetam Et tu, Bethlehem, terra Ju- da, nequaquam minima es in principibus da, nequaquam minima es in principibus Juda. Ab eventu ergo Ephrata dicebatur. Juda. Ab eventu ergo Ephrata dicebatur. «< Parvulus es in millibus Juda, » hoc «< Parvulus es in millibus Juda, » hoc est, parvulus viculus es, quantitate scili- est, parvulus viculus es, quantitate scili- cet, «Juda, » hoc est in sorte, ubi tot cet, «Juda, » hoc est in sorte, ubi tot sunt millia civitatum, oppidorum, et sunt millia civitatum, oppidorum, et viculorum. Et licet sis parva quantitate, viculorum. Et licet sis parva quantitate, magna tamen eris dignitate, supple, magna tamen eris dignitate, supple, quia « ex te mihi, » hoc est, ad honorem quia « ex te mihi, » hoc est, ad honorem meum, « egredietur, » quantum ad nati- meum, « egredietur, » quantum ad nati- vitatem terrenam, « qui sit dominator vitatem terrenam, « qui sit dominator in Israel, » Christus scilicet de quo dici- in Israel, » Christus scilicet de quo dici- tur in Psal. LXXI, 8: Dominabitur a mari tur in Psal. LXXI, 8: Dominabitur a mari usque ad mare. Ille enim vere domina- usque ad mare. Ille enim vere domina- tor est, qui per naturam divinam aucto- tor est, qui per naturam divinam aucto- ritatem habet omnis dominii, eo quod ritatem habet omnis dominii, eo quod omnibus superponitur ; et per naturam omnibus superponitur ; et per naturam humanam natus est in dominium regni, humanam natus est in dominium regni, sicut Christus fuit. Sapient. vi, 8: Non sicut Christus fuit. Sapient. vi, 8: Non subtrahet personam cujusquam Deus, subtrahet personam cujusquam Deus, qui est omnium dominator, nec verebitur qui est omnium dominator, nec verebitur magnitudinem cujusquam. Sapient. XII, magnitudinem cujusquam. Sapient. XII, 18 Tu dominator virtutis, cum tran- 18 Tu dominator virtutis, cum tran- quillitate judicas. Unde etiam Dominus quillitate judicas. Unde etiam Dominus dominorum dicitur, I ad Timoth. vi, dominorum dicitur, I ad Timoth. vi, 15: Rex regum, et Dominus dominan- 15: Rex regum, et Dominus dominan- tium. Apocal. xix, 16: Habet in vesti- tium. Apocal. xix, 16: Habet in vesti- mento, et in femore suo scriptum : Rex mento, et in femore suo scriptum : Rex regum, et Dominus dominantium. regum, et Dominus dominantium.

Hieronymus objicit contrarietatem ex Hieronymus objicit contrarietatem ex Matth. 11, 6, ubi dicitur: Nequaquam Matth. 11, 6, ubi dicitur: Nequaquam minima, hic autem,« Parvulus es. » Sol- minima, hic autem,« Parvulus es. » Sol-

nam in versione hebraica, ad hoc caput perti- nam in versione hebraica, ad hoc caput perti- net iste versiculus. net iste versiculus.

2 Cf. Ruth. 1, 1. et 6. 2 Cf. Ruth. 1, 1. et 6.

350 350

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

vit autem sic « Dictum est quod par- vit autem sic « Dictum est quod par- « vulus fuit viculus quantitate, ne- « vulus fuit viculus quantitate, ne- « quaquam autem parvulus dignitate. Si « quaquam autem parvulus dignitate. Si << tunc vellemus hoc quod hic dicitur: << tunc vellemus hoc quod hic dicitur: « Parvulus es in millibus Juda, inter- « Parvulus es in millibus Juda, inter- « rogative legere sic: Parvulus « rogative legere sic: Parvulus

es, es,

«< hoc est, parvulus es in millibus? Qua- «< hoc est, parvulus es in millibus? Qua- « si diceret : Non. Quia ex te mihi egre- « si diceret : Non. Quia ex te mihi egre- « dietur. Tunc concordaret prophetia « dietur. Tunc concordaret prophetia «< cum Evangelio, et in hoc sensu videtur «< cum Evangelio, et in hoc sensu videtur << ab Evangelista inductum esse. » << ab Evangelista inductum esse. » Et subdit de modo generationis a Pa- Et subdit de modo generationis a Pa-

tre: tre:

« Et egressus ejus, » per divinam sci- « Et egressus ejus, » per divinam sci- licet generationem, supple, est « .ab ini- licet generationem, supple, est « .ab ini- tio, » hoc est, a Patre qui omnium ini- tio, » hoc est, a Patre qui omnium ini- tium est, et qui principium est totius tium est, et qui principium est totius divinitatis, ut dicit Augustinus. In ipso divinitatis, ut dicit Augustinus. In ipso enim est initium Filii per generationem enim est initium Filii per generationem activam, et initium Spiritus sancti per activam, et initium Spiritus sancti per activam spirationem, qui sunt dies æter- activam spirationem, qui sunt dies æter- nitatis. Sunt enim prima lux omnia illu- nitatis. Sunt enim prima lux omnia illu- strans, qui nec principium durationis ha- strans, qui nec principium durationis ha- bent nec finem. Psal. cix, 3: In splen- bent nec finem. Psal. cix, 3: In splen- doribus sanctorum, ex utero ante luci- doribus sanctorum, ex utero ante luci- ferum genui te. Eccli. xxiv, 6: Ego fe- ferum genui te. Eccli. xxiv, 6: Ego fe- ci in cælis ut oriretur lumen indeficiens. ci in cælis ut oriretur lumen indeficiens. Sap. v, 26 Candor est lucis æternæ, Sap. v, 26 Candor est lucis æternæ, et speculum sine macula Dei majestatis, et speculum sine macula Dei majestatis, et imago bonitatis illius. Et cum sit una et imago bonitatis illius. Et cum sit una lux trium, tamen propter distinctionem lux trium, tamen propter distinctionem personarum et attributorum, pluraliter personarum et attributorum, pluraliter significantur, cum dicitur: « A diebus significantur, cum dicitur: « A diebus æternitatis. » Luces enim singularium æternitatis. » Luces enim singularium mysterium personarum in Christo homine apparue- mysterium personarum in Christo homine apparue- tum emi- runt, Pater- scilicet in potentia, Joan. tum emi- runt, Pater- scilicet in potentia, Joan.

Trinitatis Trinitatis

circa Chris- circa Chris-

cuit. cuit.

XIV, 10: Pater in me manens ipse facit XIV, 10: Pater in me manens ipse facit opera Filius ipse in sapientia, Eccli. 1, opera Filius ipse in sapientia, Eccli. 1, 5: Fons sapientiæ verbum Dei in excel- 5: Fons sapientiæ verbum Dei in excel- sis: Spiritus sanctus in distributione cha- sis: Spiritus sanctus in distributione cha- rismatum et gratiarum, Joan. 1, 16: rismatum et gratiarum, Joan. 1, 16: De plenitudine ejus nos omnes accepi- De plenitudine ejus nos omnes accepi- et gratiam pro gratia. Eccli. et gratiam pro gratia. Eccli. XLIII, 4 Tripliciter sol exurens montes, XLIII, 4 Tripliciter sol exurens montes, radios igneos exsuflans. radios igneos exsuflans.

mus, mus,

1 Genes. v, 1: In die qua creavit Deus homi- 1 Genes. v, 1: In die qua creavit Deus homi-

Et subjungit de ortu ex matre, et do Et subjungit de ortu ex matre, et do conversione facta ad ipsum : conversione facta ad ipsum :

fortuit fortuit

« Propter hoc, » quia scilicet talis est li- « Propter hoc, » quia scilicet talis est li- berator, « dabit eos,» supple, Deus nunc, berator, « dabit eos,» supple, Deus nunc, hoc est, Judæos tradet in manus hostium hoc est, Judæos tradet in manus hostium et contrariorum, ut afflictis per pœnam et contrariorum, ut afflictis per pœnam dulcior et appetibilior sit liberatio. Psal. dulcior et appetibilior sit liberatio. Psal. XLIII, 12: Dedisti nos tamquam oves es- XLIII, 12: Dedisti nos tamquam oves es- carum, et in gentibus dispersisti nos. Et carum, et in gentibus dispersisti nos. Et hoc est quod sequitur: « Usque ad tem- hoc est quod sequitur: « Usque ad tem- pus, in quo parturiens pariet. » Partu- rin quil pus, in quo parturiens pariet. » Partu- rin quil riens parere dicitur Beata Virgo, vel Ec- do riens parere dicitur Beata Virgo, vel Ec- do clesia, quia sola peperit perfectum : om- clesia, quia sola peperit perfectum : om- nes autem aliæ quasi informes genue- nes autem aliæ quasi informes genue- runt. Et quia sola, sicut sine concupi- runt. Et quia sola, sicut sine concupi- scentia concepit, ita sine dolore peperit. scentia concepit, ita sine dolore peperit. Isaiæ, LXVI, 7 et 8: Antequam parturi- Isaiæ, LXVI, 7 et 8: Antequam parturi- ret, peperit: antequam veniret partus ret, peperit: antequam veniret partus ejus, peperit masculum. Quis audivit ejus, peperit masculum. Quis audivit umquam tale? et quis vidit huic simile? umquam tale? et quis vidit huic simile? Jerem. XXXI, 22 Creavit Dominus no- Jerem. XXXI, 22 Creavit Dominus no- vum super terram, fœmina circumdabit vum super terram, fœmina circumdabit virum. Hæc est generatio quarta, de qua virum. Hæc est generatio quarta, de qua dicitur, Genes. xv, 16 Generatione dicitur, Genes. xv, 16 Generatione quarta revertentur huc. Humanas enim Go! quarta revertentur huc. Humanas enim Go! generationes quatuor legimus: Adæ de generationes quatuor legimus: Adæ de terra, formante Deo: Evæ virginis de terra, formante Deo: Evæ virginis de Adam virgine, item Deo formante: Abel Adam virgine, item Deo formante: Abel et Cain de Adam et Eva corruptis, quæ et Cain de Adam et Eva corruptis, quæ sicut, dicitur, Genes v, 1, non fuit ad ima- sicut, dicitur, Genes v, 1, non fuit ad ima- ginem Dei perfectam *, sed ad imaginem ginem Dei perfectam *, sed ad imaginem Adæ corruptam. Quarta autem fuit Chri- Adæ corruptam. Quarta autem fuit Chri- sti virginis de Virgine Maria, non ad ima- sti virginis de Virgine Maria, non ad ima- ginem hominis, nec ad imaginem Dei, ginem hominis, nec ad imaginem Dei, quia præpositio ad notat diversitatem et quia præpositio ad notat diversitatem et remotionem, sed fuit generatio ipsius Dei remotionem, sed fuit generatio ipsius Dei imaginis. Unde sicut in integritate natus imaginis. Unde sicut in integritate natus est ex Patre, sic in integritate natus est est ex Patre, sic in integritate natus est ex matre. Ad Hebr. 1, 3: Qui cum sit ex matre. Ad Hebr. 1, 3: Qui cum sit splendor gloriæ, et figura substantiæ splendor gloriæ, et figura substantiæ ejus. Ad Coloss. 1, 15: Qui est imago ejus. Ad Coloss. 1, 15: Qui est imago Dei invisibilis. Dei invisibilis.

Et quia quarta generatio reducit, ideo Et quia quarta generatio reducit, ideo sequitur : sequitur :

« Et reliquiæ fratrum ejus » hoc est, « Et reliquiæ fratrum ejus » hoc est, qui reliqui fuerunt, quos gladius et fa- qui reliqui fuerunt, quos gladius et fa-

nem, ad similitudinem Dei fecit illum. nem, ad similitudinem Dei fecit illum.

noo noo

Sum Sum

IN CAP. V MICHÆÆ ENARRATIO. IN CAP. V MICHÆÆ ENARRATIO.

mes non consumet, et error infidelitatis mes non consumet, et error infidelitatis non obcæcabit, « convertuntur. » Fra- non obcæcabit, « convertuntur. » Fra- tres autem vocat Judæos, quia ex eis se- tres autem vocat Judæos, quia ex eis se- cundum carnem natus est. Joan. xx, 17: cundum carnem natus est. Joan. xx, 17: Dic fratribus meis: Ascendo ad Patrem Dic fratribus meis: Ascendo ad Patrem meum, et Patrem vestrum. Ad Hebr. 111, meum, et Patrem vestrum. Ad Hebr. 111, 11 et 12 Non confunditur fratres eos 11 et 12 Non confunditur fratres eos vocare, dicens: Nuntiabo nomen tuum vocare, dicens: Nuntiabo nomen tuum fratribus meis. « Ad filios Israel, » hoc fratribus meis. « Ad filios Israel, » hoc est, ad fidem Patriarcharum et Prophe- est, ad fidem Patriarcharum et Prophe- tarum, qui fide et operibus prænuntiave- tarum, qui fide et operibus prænuntiave- runt Christum, et credendum esse in runt Christum, et credendum esse in eum. Sic enim corda patrum sunt in eum. Sic enim corda patrum sunt in filiis per fidei unitatem. Luc. 1, 17: Ut filiis per fidei unitatem. Luc. 1, 17: Ut convertat corda patrum in filios ¹, et cor convertat corda patrum in filios ¹, et cor filiorum ad patres eorum. Isa. x, 21: filiorum ad patres eorum. Isa. x, 21: Reliquiæ convertentur: reliquiæ, inquam, Reliquiæ convertentur: reliquiæ, inquam, Jacob ad Deum fortem. Jacob ad Deum fortem.

: :

« Et stabit, » rectitudine scilicet vitæ, « Et stabit, » rectitudine scilicet vitæ, doctrinæ, et judicii. Joan. 1, 26: Medius doctrinæ, et judicii. Joan. 1, 26: Medius vestrum stetit, quem vos nescitis. Cantic. vestrum stetit, quem vos nescitis. Cantic. 11, 9 En ipse stat post parietem no- 11, 9 En ipse stat post parietem no- strum. Solus enim in rectitudine stetit strum. Solus enim in rectitudine stetit post corporis parietem : « et pascet » post corporis parietem : « et pascet » conversos scilicet ad se verbo, et exem- conversos scilicet ad se verbo, et exem- plo, et temporali subsidio. Joan. VI, 5: plo, et temporali subsidio. Joan. VI, 5: Unde ememus panes, ut manducent hi ? Unde ememus panes, ut manducent hi ? Sap. xvi, 20 Angelorum esca nutrivisti Sap. xvi, 20 Angelorum esca nutrivisti populum tuum, et paratum panem de populum tuum, et paratum panem de colo præstitisti illis sine labore, omne colo præstitisti illis sine labore, omne delectamentum in se habentem, et omnis delectamentum in se habentem, et omnis saporis suavitatem. Et hoc est quod se- saporis suavitatem. Et hoc est quod se- quitur: « In fortitudine Domini. » Pa- quitur: « In fortitudine Domini. » Pa- nis enim ille confortat virtute Domini. nis enim ille confortat virtute Domini. Act. IX, 19 Cum accepisset cibum, con- Act. IX, 19 Cum accepisset cibum, con- fortatus est. Psal. CII, 15: Panis cor fortatus est. Psal. CII, 15: Panis cor hominis confirmat. In fortitudine hujus hominis confirmat. In fortitudine hujus cibi ambulavit Elias quadraginta die- cibi ambulavit Elias quadraginta die- bus et quadraginta noctibus usque ad bus et quadraginta noctibus usque ad montem Dei Horeb 2. « Et in subli- montem Dei Horeb 2. « Et in subli- mitate nominis Domini Dei sui. » Hoc mitate nominis Domini Dei sui. » Hoc dicit, quantum ad perfectionem sapien- dicit, quantum ad perfectionem sapien- tiæ. Matth. VII, 28 et 29: Admira- tiæ. Matth. VII, 28 et 29: Admira- bantur turbæ super doctrina ejus. bantur turbæ super doctrina ejus.