bo eat bo eat

burlo burlo

IN CAP. IX AMOS ENARRATIO. IN CAP. IX AMOS ENARRATIO.

Ecclesia. Isa. LX, 12: Gens et regnum, Ecclesia. Isa. LX, 12: Gens et regnum, quod non servierit tibi, peribit: et gen- quod non servierit tibi, peribit: et gen- tes solitudine vastabuntur. « Eo quod tes solitudine vastabuntur. « Eo quod invocatum sit, » in sanctificatione scili- invocatum sit, » in sanctificatione scili- cet sacramentorum, « nomen meum su- cet sacramentorum, « nomen meum su- per eos. Jeremiæ, xiv, 9: Tu autem per eos. Jeremiæ, xiv, 9: Tu autem in nobis es, Domine, et nomen tuum in- in nobis es, Domine, et nomen tuum in- vocatum est super nos, ne derelinquas vocatum est super nos, ne derelinquas nos. Est autem invocatum, id est, intus nos. Est autem invocatum, id est, intus vocatum quantum ad intellectum et af- vocatum quantum ad intellectum et af- fectum, sicut dicit Augustinus. Numer. fectum, sicut dicit Augustinus. Numer. VI, 27: Invocabunt nomen meum su- VI, 27: Invocabunt nomen meum su- per filios Israel, et ego benedicam eis. per filios Israel, et ego benedicam eis. « Dicit Dominus faciens hæc. » Dictum « Dicit Dominus faciens hæc. » Dictum enim Dei factivum est. Psal. CXLVIII, 5: enim Dei factivum est. Psal. CXLVIII, 5: Dixit, et facta sunt. Dixit, et facta sunt.

«Ecce dies veniunt. » Tangit de terræ «Ecce dies veniunt. » Tangit de terræ fertilitate, quam fertilitate, quam diem vocat. Ad Roman. diem vocat. Ad Roman. XIII, 12: Nox præcessit, dies autem ap- XIII, 12: Nox præcessit, dies autem ap- propinquavit. «< Dicit Dominus, » qui lux propinquavit. «< Dicit Dominus, » qui lux est faciens diem. Joan. 1, 9: Erat lux est faciens diem. Joan. 1, 9: Erat lux vera, quæ illuminat omnem hominem vera, quæ illuminat omnem hominem venientem in hanc mundum. « Et com- venientem in hanc mundum. « Et com- prehendet, » opere scilicet, « arator mes- prehendet, » opere scilicet, « arator mes- sorem,» ita scilicet quod non interve- sorem,» ita scilicet quod non interve- niet raptor qui messem auferat. Jacob. niet raptor qui messem auferat. Jacob. v, 7: Ecce agricola exspectat pretiosum v, 7: Ecce agricola exspectat pretiosum fructum terræ, patienter ferens donec fructum terræ, patienter ferens donec accipiat temporaneum et serotinum. accipiat temporaneum et serotinum. ator Arator autem est, qui vomere prædica- ator Arator autem est, qui vomere prædica- tionis scindit corda auditorum: messor tionis scindit corda auditorum: messor autem qui fructum boni operis colligit in autem qui fructum boni operis colligit in vitam æternam. « Et calcator uvæ, D vitam æternam. « Et calcator uvæ, D supple, comprehendet « mittentem se- supple, comprehendet « mittentem se- men, » raptore non interveniente. Cal- men, » raptore non interveniente. Cal- cator uvæ est qui comprimit ad vinum cator uvæ est qui comprimit ad vinum compunctionis mittens autem semen, compunctionis mittens autem semen, qui semina virtutum concipit ad initium qui semina virtutum concipit ad initium bonæ conversationis. Isaiæ, LXII, 8 et bonæ conversationis. Isaiæ, LXII, 8 et 9 Juravit Dominus in dextera sua, et 9 Juravit Dominus in dextera sua, et in brachio fortitudinis suæ: Si dedero in brachio fortitudinis suæ: Si dedero triticum tuum ultra cibum inimicis tuis : triticum tuum ultra cibum inimicis tuis : et si biberint filii alieni vinum tuum, in et si biberint filii alieni vinum tuum, in quo laborasti. Quia qui congregant quo laborasti. Quia qui congregant illud, comedent, et laudabunt Domi- illud, comedent, et laudabunt Domi- num et qui comportant illud, bibent in num et qui comportant illud, bibent in atriis sanctis meis. atriis sanctis meis.

: :

267 267

« Et stillabunt montes, » hoc est, terra « Et stillabunt montes, » hoc est, terra montuosa, « dulcedinem: » per quos signi- montuosa, « dulcedinem: » per quos signi- ficantur Doctores, dulcedinem verborum ficantur Doctores, dulcedinem verborum in alios distillantes « Et omnes colles, » in alios distillantes « Et omnes colles, » inferiores in partem sollicitudinis vocati, inferiores in partem sollicitudinis vocati, « culti erunt, » cultu scilicet justitiæ. « culti erunt, » cultu scilicet justitiæ. Isaiæ, xxxII, 17: Erit cultus justitiæ si- Isaiæ, xxxII, 17: Erit cultus justitiæ si- lentium, et securitas usque in sempiter- lentium, et securitas usque in sempiter- num. Joel, 111, 18: In die illa stilla- num. Joel, 111, 18: In die illa stilla- bunt montes dulcedinem, et colles fluent bunt montes dulcedinem, et colles fluent lacte. lacte.

Et, » supple, in his et taliter, « con- Et, » supple, in his et taliter, « con- vertam,» supple, ad me, « captivitatem vertam,» supple, ad me, « captivitatem populi mei Israel. » III Reg. xvIII, 37 : populi mei Israel. » III Reg. xvIII, 37 : Discat populus iste, quia tu es Dominus Discat populus iste, quia tu es Dominus Deus, et tu convertisti eor eorum iterum. Deus, et tu convertisti eor eorum iterum. Isaiæ, xLv, 22: Convertimini ad me, et Isaiæ, xLv, 22: Convertimini ad me, et salvi eritis, omnes fines terræ. salvi eritis, omnes fines terræ.

« Et ædificabunt, » Tangit hic de ci- « Et ædificabunt, » Tangit hic de ci- vitatum spiritualium reædificatione. vitatum spiritualium reædificatione.

« Et ædificabunt civitates desertas, « Et ædificabunt civitates desertas, vel litteraliter, vel Ecclesias in ædificiis vel litteraliter, vel Ecclesias in ædificiis virtutum. Isa. LVIII, 12: Vocaberis ædi- virtutum. Isa. LVIII, 12: Vocaberis ædi- ficator sepium, avertens semitas in quie- ficator sepium, avertens semitas in quie- tem. « Et inhabitabunt,» supple, in eis, tem. « Et inhabitabunt,» supple, in eis, hoste scilicet eos non ejiciente. Psal. hoste scilicet eos non ejiciente. Psal. LXXXVI, 7: Sicut lætantium omnium ha- LXXXVI, 7: Sicut lætantium omnium ha- bitatio est in te. Ezechielis, XLVIII, 35: bitatio est in te. Ezechielis, XLVIII, 35: Nomen civitatis ex illa die: Dominus Nomen civitatis ex illa die: Dominus ibidem. Isa. LXII, 4: Non vocaberis ultra ibidem. Isa. LXII, 4: Non vocaberis ultra Derelicta, et terra tua non vocabitur Derelicta, et terra tua non vocabitur amplius Desolata: sed vocaberis Vo- amplius Desolata: sed vocaberis Vo- luntas mea in ea, et terra tua inhabita- luntas mea in ea, et terra tua inhabita- ta, quia complacuit Domino in te. « Et ta, quia complacuit Domino in te. « Et plantabunt vineas, » litteraliter, vel spi- plantabunt vineas, » litteraliter, vel spi- ritualiter Ecclesias de viris germinanti- ritualiter Ecclesias de viris germinanti- bus gaudium Spiritus sancti, « et bi- bus gaudium Spiritus sancti, « et bi- bent, » per consolationem de profectu bent, » per consolationem de profectu subditorum, « vinum earum. » Psal. cv1, subditorum, « vinum earum. » Psal. cv1, 37 Seminaverunt agros, et plantave- 37 Seminaverunt agros, et plantave- runt vineas: et fecerunt fructum nativi- runt vineas: et fecerunt fructum nativi- tatis. Cantic. VII, 9: Guttur tuum sicut tatis. Cantic. VII, 9: Guttur tuum sicut vinum optimum, dignum dilecto meo ad vinum optimum, dignum dilecto meo ad potandum, labiisque et dentibus illius ad potandum, labiisque et dentibus illius ad

14 14

15 15

268 268

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ruminandum. « Et facient hortos,» ab ruminandum. « Et facient hortos,» ab oriendo dictos, eo quod omnes stirpes oriendo dictos, eo quod omnes stirpes oriuntur in eis: qui significant Ecclesias oriuntur in eis: qui significant Ecclesias collegiatas, et religiones. Cantic. vi, 1 : collegiatas, et religiones. Cantic. vi, 1 : Dilectus meus descendit in hortum suum Dilectus meus descendit in hortum suum ad areolam aromatum, ut ibi pascatur ad areolam aromatum, ut ibi pascatur in hortis, et lilia colligat. in hortis, et lilia colligat.

Et hoc est quod sequitur: « Et come- Et hoc est quod sequitur: « Et come- dent fructus eorum, » hoc est, in pro- dent fructus eorum, » hoc est, in pro- fectibus virtutum reficientur. Cantic. v, fectibus virtutum reficientur. Cantic. v, : Veniat dilectus meus in hortum suum, : Veniat dilectus meus in hortum suum, et comedat fructus pomorum suorum. et comedat fructus pomorum suorum. Isaiæ, LVIII, 11: Eris quasi hortus irri- Isaiæ, LVIII, 11: Eris quasi hortus irri- guus, et sicut fons aquarum, cujus non guus, et sicut fons aquarum, cujus non deficient aquæ. Cantic. IV, 12: Hortus deficient aquæ. Cantic. IV, 12: Hortus conclusus, fons signatus. conclusus, fons signatus.

« Et, » supple, taliter « plantabo eos « Et, » supple, taliter « plantabo eos super humum suam, » quæ stabilem et super humum suam, » quæ stabilem et

7 Cf. Cantic. VIII, 2: Dabo tibi poculum ex vino 7 Cf. Cantic. VIII, 2: Dabo tibi poculum ex vino

pretiosum fundum Ecclesiæ significat. pretiosum fundum Ecclesiæ significat. Jeremiæ, XII, 2: Plantasti eos, et radi- Jeremiæ, XII, 2: Plantasti eos, et radi- cem miserunt: proficiunt, et faciunt fru- cem miserunt: proficiunt, et faciunt fru- ctum. Exodi, xv, 17: Introduces eos, el ctum. Exodi, xv, 17: Introduces eos, el plantabis in monte hæreditatis tuæ, fir- plantabis in monte hæreditatis tuæ, fir- missimo habitaculo tuo quod operatus missimo habitaculo tuo quod operatus es, Domine. « Et non evellam eos ultra, » es, Domine. « Et non evellam eos ultra, » scilicet sicut feci antea per captivitatem : scilicet sicut feci antea per captivitatem : quod significat Ecclesiam non esse evel- quod significat Ecclesiam non esse evel- lendam. Jeremiæ, xxx1, 40: Sanctum lendam. Jeremiæ, xxx1, 40: Sanctum Domini non evelletur, et non destruetur Domini non evelletur, et non destruetur ultra in perpetuum. « De terra sua, ultra in perpetuum. « De terra sua, quam dedi eis, » in promissionibus scili- quam dedi eis, » in promissionibus scili- cet patrum. Isaiæ, LVIII, 14: Sustollam cet patrum. Isaiæ, LVIII, 14: Sustollam te super altitudines terræ, et cibabo te te super altitudines terræ, et cibabo te hæreditate Jacob, patris tui. « Dicit Do- hæreditate Jacob, patris tui. « Dicit Do- minus Deus tuus. Confirmatio est om- minus Deus tuus. Confirmatio est om- nium prædictorum. Ad Tit. 1, 2: Quam nium prædictorum. Ad Tit. 1, 2: Quam promisit qui non mentitur, Deus. promisit qui non mentitur, Deus.

condito, et mustum malorum granatorum meorum. condito, et mustum malorum granatorum meorum.

: :

INDEX INDEX

IN AMOS PROPHETAM. IN AMOS PROPHETAM.

Prologus D. Alberti. Prologus D. Alberti.

181 181

Prologus D. Hieronymi in Amos prophetam. Prologus D. Hieronymi in Amos prophetam.

183 183

Explanatio hujus prologi. Explanatio hujus prologi.

183 183

Argumentum D. Hieronymi in Amos prophetam. Argumentum D. Hieronymi in Amos prophetam.

185 185

Explanatio hujus argumenti. Explanatio hujus argumenti.

185 185

Tertius Prologus D. Hieronymi. Tertius Prologus D. Hieronymi.

187 187

Explanatio hujus tertii prologi. Explanatio hujus tertii prologi.

188 188

CAPUT I. CAPUT I.

190 190

II. II.

202 202

III. III.

211 211

IV. IV.

220 220

V. V.

229 229

VI. VI.

240 240

VII. VII.

247 247

VIII. VIII.

254 254

IX. IX.

260 260

D. ALBERTI MAGNI, D. ALBERTI MAGNI,

EPISCOPI RATISBONENSIS, EPISCOPI RATISBONENSIS,

DOCTRINA TOTO ORBE CELEBERRIMI, DOCTRINA TOTO ORBE CELEBERRIMI,

ORDINIS PRÆDICATORUM, ORDINIS PRÆDICATORUM,

IN ABDIAM PROPHETAM ENARRATIO. IN ABDIAM PROPHETAM ENARRATIO.

Prologus Divi Hieronymi in Abdiam prophetam. Prologus Divi Hieronymi in Abdiam prophetam.

Jacob patriarcha fratrem habuit Esau, qui ob ruborem corporis sui Edom Jacob patriarcha fratrem habuit Esau, qui ob ruborem corporis sui Edom hebræa lingua appellatus est, quod latine sanguineus dicitur. Is memoratum hebræa lingua appellatus est, quod latine sanguineus dicitur. Is memoratum fratrem suum, qui Israel nomen acceperat, gravi odio commotus, interimere fratrem suum, qui Israel nomen acceperat, gravi odio commotus, interimere conatus est. Qua de causa omnes qui populum Israel, id est, filios patriarchæ conatus est. Qua de causa omnes qui populum Israel, id est, filios patriarchæ Jacob, prædicti Esau odium imitati, persecuti sunt, Esau et Edom appellati Jacob, prædicti Esau odium imitati, persecuti sunt, Esau et Edom appellati sunt. Et quia populus Israel de captivitate Chaldæorum per Cyrum, regem Per- sunt. Et quia populus Israel de captivitate Chaldæorum per Cyrum, regem Per- sarum, nutu Dei revocatus in Jerusalem, ab alio regno graviter afflictus atque sarum, nutu Dei revocatus in Jerusalem, ab alio regno graviter afflictus atque oppresus est: ideo hoc regnum, quod more Esau, prædictum populum perse- oppresus est: ideo hoc regnum, quod more Esau, prædictum populum perse- cutum est, per denuntiationem Abdiæ Prophetæ increpatur, quod non Dei indi- cutum est, per denuntiationem Abdiæ Prophetæ increpatur, quod non Dei indi- gnatione, sed sua virtute populum superatum gloriabatur: de quo regno olim per gnatione, sed sua virtute populum superatum gloriabatur: de quo regno olim per David, in Psalmo cxxxvi, 7, dictum est: Memorare, Domine, filiorum Edom, in die David, in Psalmo cxxxvi, 7, dictum est: Memorare, Domine, filiorum Edom, in die Jerusalem. Nam reliqua a lectione comprehensa futurum in Gentes judicium, Jerusalem. Nam reliqua a lectione comprehensa futurum in Gentes judicium, ob causas lectione comprehensas, et regnum Dei in populo Israel significant. ob causas lectione comprehensas, et regnum Dei in populo Israel significant.

Hebræi hunc dicunt esse, qui sub rege Samariæ Achab, et impiissima Hebræi hunc dicunt esse, qui sub rege Samariæ Achab, et impiissima Jezabel, pavit centum prophetas in specubus: qui non curvaverunt genua ante Jezabel, pavit centum prophetas in specubus: qui non curvaverunt genua ante Baal, et de septem millibus erant, quos Elias arguitur ignorasse. Baal, et de septem millibus erant, quos Elias arguitur ignorasse.

Sepulcrum quoque ejus usque hodie cum mausoleo Elisei Prophetæ et Bap- Sepulcrum quoque ejus usque hodie cum mausoleo Elisei Prophetæ et Bap- tistæ Joannis, in Sabaste venerationi habetur, quæ olim Samaria dicebatur. tistæ Joannis, in Sabaste venerationi habetur, quæ olim Samaria dicebatur. Hanc Herodes rex Antipatris filius, in honore Augusti Cæsaris, græco nomine Hanc Herodes rex Antipatris filius, in honore Augusti Cæsaris, græco nomine vocavit Augustam. vocavit Augustam.

Hic igitur, qui centum prophetas paverat, gratiam accepit prophetalem: et Hic igitur, qui centum prophetas paverat, gratiam accepit prophetalem: et de duce exercitus, fit dux Ecclesiæ. Tunc in Samaria parvum gregem paverat, de duce exercitus, fit dux Ecclesiæ. Tunc in Samaria parvum gregem paverat, nunc in toto orbe Christi pascit Ecclesias: et sicut Stephanus coronam meruit nunc in toto orbe Christi pascit Ecclesias: et sicut Stephanus coronam meruit passionis, sic hic servitutis Dei cum Paulo Apostolo nomine gloriatur, quia passionis, sic hic servitutis Dei cum Paulo Apostolo nomine gloriatur, quia Abdias servus Domini in nostro sonat eloquio. Abdias servus Domini in nostro sonat eloquio.

1 Vulg. habet, Psal. cxxxvi, 7: Memor esto, Domine, filiorum Edom, in die Jerusalem. 1 Vulg. habet, Psal. cxxxvi, 7: Memor esto, Domine, filiorum Edom, in die Jerusalem.

⚫ Hæc altera pars prologi sumitur ex principio Commentariorum Hieronymi in Abdiam. ⚫ Hæc altera pars prologi sumitur ex principio Commentariorum Hieronymi in Abdiam.

272 272

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

PROLOGI DIVI HIERONYMI IN ABDIAM PROLOGI DIVI HIERONYMI IN ABDIAM PROPHETAM ENARRATIO. PROPHETAM ENARRATIO.

« Jacob patriarcha. « Iste prologus in « Jacob patriarcha. « Iste prologus in duas partes dividitur. In prima ostendit duas partes dividitur. In prima ostendit contra quem et propter quid Abdias pro- contra quem et propter quid Abdias pro- phetat. In secunda merita describit pro- phetat. In secunda merita describit pro- phetantis,ibi,« Hebræi hunc dicunt esse.» phetantis,ibi,« Hebræi hunc dicunt esse.»

In primo dicit quatuor, scilicet quod con- In primo dicit quatuor, scilicet quod con- tra Esau propter odium, et contra similes tra Esau propter odium, et contra similes Esau in odio, et contra Gentes judicium Esau in odio, et contra Gentes judicium divinum processurum prophetat Abdias. divinum processurum prophetat Abdias.

« Jacob patriarcha. » Patriarcha est « Jacob patriarcha. » Patriarcha est princeps patrum, eo quod totum semen princeps patrum, eo quod totum semen ejus in benedictione fuit. « Fratrem ejus in benedictione fuit. « Fratrem habuit Esau, qui, » scilicet Esau, « ob habuit Esau, qui, » scilicet Esau, « ob ruborem corporis sui ³, Edom hebræa ruborem corporis sui ³, Edom hebræa Edom dictus lingua appellatus est. » Edom dictus lingua appellatus est. »

Esau cur Esau cur

sit? sit?

Genes. xxv, Genes. xxv, 25 Qui prior egressus est, rufus erat, 25 Qui prior egressus est, rufus erat, et totus in morem pellis hispidus: voca- et totus in morem pellis hispidus: voca- tumque est nomen ejus Esau. Cogno- tumque est nomen ejus Esau. Cogno- men autem ab accidente impositum fuit men autem ab accidente impositum fuit Edom, « quod, » scilicet Edom, « latine Edom, « quod, » scilicet Edom, « latine sanguineus dicitur, » eo quod sanguis sanguineus dicitur, » eo quod sanguis

rubeus est. rubeus est.

Et subdit propter quid prophetat con- Et subdit propter quid prophetat con-

tra illum: tra illum:

« Is,» scilicet Edom, « memoratum « Is,» scilicet Edom, « memoratum fratrem suum, » Jacob scilicet, « qui, » fratrem suum, » Jacob scilicet, « qui, » scilicet Jacob, « Israel nomen accepe- scilicet Jacob, « Israel nomen accepe- rat: » Genes. xxxvii, 28 : Nequaquam rat: » Genes. xxxvii, 28 : Nequaquam Jacob appellabitur nomen tuum, sed Jacob appellabitur nomen tuum, sed Israel. «Gravi odio commotus. » Gre- Israel. «Gravi odio commotus. » Gre- gorius: « Odium inveterata ira est. « In- gorius: « Odium inveterata ira est. « In- terimere conatus est. » Genes. XXVII, terimere conatus est. » Genes. XXVII, 41 Veniet dies luctus patris mei, et oc- 41 Veniet dies luctus patris mei, et oc- cidam Jacob, fratrem meum. cidam Jacob, fratrem meum.

Et subdit, quomodo nomen Edom in Et subdit, quomodo nomen Edom in alios similes sibi in odio propagatur: alios similes sibi in odio propagatur:

« Qua de causa omnes qui populum « Qua de causa omnes qui populum Israel, » spiritualem scilicet, « id est, Israel, » spiritualem scilicet, « id est,

1 Cf. Genes. XLIX, 1 et seq. 1 Cf. Genes. XLIX, 1 et seq.

* Genes. xxv, 25 et xxvII, 1 et seq. * Genes. xxv, 25 et xxvII, 1 et seq.

3 Aliter : « Ob coctionem rufam propter 3 Aliter : « Ob coctionem rufam propter

filios patriarchæ Jacob prædicti, » et filios patriarchæ Jacob prædicti, » et intelligit de filiis spiritualibus, «Esau intelligit de filiis spiritualibus, «Esau odium imitati. » Genes. xxxv11, 4 : Ode- odium imitati. » Genes. xxxv11, 4 : Ode- rant eum, nec poterant ei quidquid pu- rant eum, nec poterant ei quidquid pu- cifice loqui. « Persecuti sunt. » Il ad cifice loqui. « Persecuti sunt. » Il ad Timoth. 1, 12: Omnes, qui pie volunt Timoth. 1, 12: Omnes, qui pie volunt vivere in Christo Jesu, persecutionem vivere in Christo Jesu, persecutionem patientur. « Esau et Edom, » propter patientur. « Esau et Edom, » propter similitudinem odii scilicet, « appellati similitudinem odii scilicet, « appellati sunt. » Exod. I, 13 et 14: Oderant sunt. » Exod. I, 13 et 14: Oderant filios Israel Ægyptii, et affligebant il- filios Israel Ægyptii, et affligebant il- ludentes eis atque ad amaritudinem ludentes eis atque ad amaritudinem perducebant vitam eorum. Genes. xxvii, perducebant vitam eorum. Genes. xxvii, 41 Oderat ergo semper Esau Jacob pro 41 Oderat ergo semper Esau Jacob pro benedictione qua benedixerat ei pater. benedictione qua benedixerat ei pater.

Et descendit ad speciale, subdens: Et descendit ad speciale, subdens: « Et quia populus Israel, » hoc est, « Et quia populus Israel, » hoc est, filiorum Israel, « de captivitate Chal- filiorum Israel, « de captivitate Chal- dæorum, » facta scilicet per Nabuchodo- dæorum, » facta scilicet per Nabuchodo- nosor, «per Cyrum, regem Persarum, », nosor, «per Cyrum, regem Persarum, », de quo, Isa. XLV, 1: Hæc dicit Dominus de quo, Isa. XLV, 1: Hæc dicit Dominus christo meo Cyro, cujus apprehendi christo meo Cyro, cujus apprehendi dexteram. « Nutu, » hoc est, instinctu, dexteram. « Nutu, » hoc est, instinctu, « Dei revocatus in Jerusalem. » II Paral. « Dei revocatus in Jerusalem. » II Paral. xxxv1, 22 et 23: Suscitavit Dominus xxxv1, 22 et 23: Suscitavit Dominus spiritum Cyri, regis Persarum : qui spiritum Cyri, regis Persarum : qui jussit prædicari in universo regno suo, jussit prædicari in universo regno suo, etiam per scripturam, dicens: Hæc dicit etiam per scripturam, dicens: Hæc dicit Cyrus, rex Persarum: Omnia regna Cyrus, rex Persarum: Omnia regna terræ dedit mihi Dominus, Deus cæli, el terræ dedit mihi Dominus, Deus cæli, el ipse præcepit mihi ut ædificarem ci ipse præcepit mihi ut ædificarem ci domum in Jerusalem, quæ est in Ju- domum in Jerusalem, quæ est in Ju- dæa. Quis ex vobis est in omni populo dæa. Quis ex vobis est in omni populo ejus ? sit Dominus Deus suus cum eo, ejus ? sit Dominus Deus suus cum eo, et ascendat. Hoc idem continetur, I Es- et ascendat. Hoc idem continetur, I Es- dræ, 1, 1 et seq. « Ab alio regno, » dræ, 1, 1 et seq. « Ab alio regno, » quod scilicet Alexandro successit in An- quod scilicet Alexandro successit in An- tiocho Epiphane, sicut dicitur, I Ma- tiocho Epiphane, sicut dicitur, I Ma- chab. 1, 11, « graviter afflictus atque op- chab. 1, 11, « graviter afflictus atque op- pressus est. » Afflictus bello, oppressus pressus est. » Afflictus bello, oppressus servitute et tributis. « Ideo hoc regnum, »> servitute et tributis. « Ideo hoc regnum, »> persecutorum scilicet, quod more persecutorum scilicet, quod more Esau, » primi scilicet inimici et invidentis, Esau, » primi scilicet inimici et invidentis, «< prædictum populum, » Israel scilicet, «< prædictum populum, » Israel scilicet,

« «

quam vendidit primogenita. » Biblia Robert quam vendidit primogenita. » Biblia Robert Stephani, Parisiis, MDXXXII. Stephani, Parisiis, MDXXXII.

* Aliter << Rufus. » Ibidem. * Aliter << Rufus. » Ibidem.

" "

D. HIERONYMI IN ABDIAM ENARRATIO D. HIERONYMI IN ABDIAM ENARRATIO

persecutum est. » Psal. cv, 17 : persecutum est. » Psal. cv, 17 : Persecutus est hominem inopem et men- Persecutus est hominem inopem et men- dicum, et compunctum corde mortifica- dicum, et compunctum corde mortifica- re. «Per denuntiationem Abdiæ Prophe- re. «Per denuntiationem Abdiæ Prophe- ta,» prophetiam scilicet, « increpatur. »> ta,» prophetiam scilicet, « increpatur. »> ad Timoth. IV, 2: Argue, absecra, ad Timoth. IV, 2: Argue, absecra, increpa in omni patientia et doctrina. increpa in omni patientia et doctrina. " Quod non Dei indignatione, » hoc est, " Quod non Dei indignatione, » hoc est, pro Dei indignatione, «sed sua, » pro- pro Dei indignatione, «sed sua, » pro- pria scilicet, a virtute, » hoc est, forti- pria scilicet, a virtute, » hoc est, forti- tudine, «< populum,» scilicet Dei, «< su- tudine, «< populum,» scilicet Dei, «< su- peratum gloriabatur. » Isa. x, 13 : Di- peratum gloriabatur. » Isa. x, 13 : Di- rit enim Infotrtiudine manus meæ rit enim Infotrtiudine manus meæ feci, et in sapientia mea intellexi: et feci, et in sapientia mea intellexi: et abstuli terminos populorum, et princi- abstuli terminos populorum, et princi- pes eorum deprædatus sum. « De quo pes eorum deprædatus sum. « De quo regno, » persequente scilicet Ecclesiam, regno, » persequente scilicet Ecclesiam, « olim, » diu ante, « per David in Psal- « olim, » diu ante, « per David in Psal- mo cxxxvi, 7, dictum est, » istud scili- mo cxxxvi, 7, dictum est, » istud scili- cet: cet: « Memorare, Domine, filiorum « Memorare, Domine, filiorum Edom, ad ultionem scilicet, « in die Je- Edom, ad ultionem scilicet, « in die Je- rusalem, » hoc est, in die lætitiæ Jeru- rusalem, » hoc est, in die lætitiæ Jeru- salem. Michææ, VII, 10: Et adspiciet salem. Michææ, VII, 10: Et adspiciet inimica mea, et operietur confusione. inimica mea, et operietur confusione.

: :

Et subdit de judicio processuro in Et subdit de judicio processuro in

Gentes: Gentes:

« Nam reliqua a ¹, » præinductis scili- « Nam reliqua a ¹, » præinductis scili- cet, «lectione comprehensa, » Abdiæ cet, «lectione comprehensa, » Abdiæ scilicet, «futurum in Gentes, » hoc est, scilicet, «futurum in Gentes, » hoc est, contra Gentes, « judicium, » hoc est, contra Gentes, « judicium, » hoc est, vindictam, « ob causas, » hoc est, pro- vindictam, « ob causas, » hoc est, pro- pter causas a lectione comprehensas, » pter causas a lectione comprehensas, » in textu scilicet. Joel, III, 2: Congrega- in textu scilicet. Joel, III, 2: Congrega- bo omnes gentes, et deducam eas in val- bo omnes gentes, et deducam eas in val- lem Josaphat et disceptabo cum eis. lem Josaphat et disceptabo cum eis. « Et regnum Dei, » supple, futurum « Et regnum Dei, » supple, futurum esse, « in populo Israel significant ³. » esse, « in populo Israel significant ³. » Ultimum enim verbum prophetiæ est : Ultimum enim verbum prophetiæ est : Et erit Domino regnum". Et erit Domino regnum".

: :

«< Hebræi hunc. » In hac secunda par- «< Hebræi hunc. » In hac secunda par-

1 Deest a in Biblia Rob. Stephani. 1 Deest a in Biblia Rob. Stephani.

2 Biblia Rob. Stephani habet: Regnumque. 2 Biblia Rob. Stephani habet: Regnumque.

8 Ibidem, Significatur. 8 Ibidem, Significatur.

* Abdiæ, ŷ. 24. * Abdiæ, ŷ. 24.

Bibl. Rob. Stephani : Genu. Bibl. Rob. Stephani : Genu.

ΧΙΧ ΧΙΧ

273 273

te meritum tangit Prophetæ in quatuor : te meritum tangit Prophetæ in quatuor : in eleemosyna scilicet, in gloria sepul- in eleemosyna scilicet, in gloria sepul- turæ, in honore exaltationis, et in nomine. turæ, in honore exaltationis, et in nomine.

« Hebræi hunc dicunt esse, » « Hebræi hunc dicunt esse, » quamvis per Scripturam confirmari non quamvis per Scripturam confirmari non possit, « qui sub rege Samaria Achab, » possit, « qui sub rege Samaria Achab, »

cemtum cemtum

pavit in pavit in

de de quo III Regum, xvIII, « et impiissima quo III Regum, xvIII, « et impiissima Jezabel, » quæ fluxus sterquilinii inter- Jezabel, » quæ fluxus sterquilinii inter- pretatur, « pavit centum Prophetas, » pretatur, « pavit centum Prophetas, » latitantes scilicet propter persecutionem latitantes scilicet propter persecutionem Jezabel, « in specubus. » Hoc ideo credi- Jezabel, « in specubus. » Hoc ideo credi- tur, quia III Reg ×Vш, 3 et seq., Achab tur, quia III Reg ×Vш, 3 et seq., Achab Abdiam misit pro Elia, qui ibidem, y. 13, Abdias Abdiam misit pro Elia, qui ibidem, y. 13, Abdias dixit Eliæ Numquid non indicatum est Prophetas dixit Eliæ Numquid non indicatum est Prophetas tibi,domino meo,quid fecerim cum inter- specubus. tibi,domino meo,quid fecerim cum inter- specubus. ficeret Jezabel prophetas Domini, quod ficeret Jezabel prophetas Domini, quod absconderim de prophetis Domini cen- absconderim de prophetis Domini cen- tum viros, quinquagenos et quinquage- tum viros, quinquagenos et quinquage- nos in speluncis, et paverim eos pane et nos in speluncis, et paverim eos pane et aqua? Sed quod idem sit iste Abdias et aqua? Sed quod idem sit iste Abdias et ille non est probatum. « Qui non curva- ille non est probatum. « Qui non curva- verunt genua verunt genua 5 ante Baal, » hoc est, 5 ante Baal, » hoc est, idola non adoraverunt, « et de septem idola non adoraverunt, « et de septem millibus erant 6, » quantum ad meritum, millibus erant 6, » quantum ad meritum, « quos Elias arguitur ignorasse. » Cum « quos Elias arguitur ignorasse. » Cum enim diceret Elias: Derelictus sum ego enim diceret Elias: Derelictus sum ego solus, et opinaretur se solum esse su- solus, et opinaretur se solum esse su- perstitem inter servos Dei, arguens perstitem inter servos Dei, arguens eum, respondit Dominus: Derelinquam eum, respondit Dominus: Derelinquam mihi in Israel septem millia virorum, mihi in Israel septem millia virorum, quorum genua non sunt incurvata ante quorum genua non sunt incurvata ante Baal. Et idem inducitur in epistola Pau- Baal. Et idem inducitur in epistola Pau- li ad Roman. XI, 4 8. li ad Roman. XI, 4 8.

10 10

7 7

Et subdit de sepulcro : Et subdit de sepulcro :

« Sepulcrum quoque ejus. » Isa. XI, « Sepulcrum quoque ejus. » Isa. XI, Erit sepulcrum ejus gloriosum. Erit sepulcrum ejus gloriosum. « Usque hodie, » per successiones scili- « Usque hodie, » per successiones scili- cet generationum, « cum Mausoleo Elisei cet generationum, « cum Mausoleo Elisei Prophetæ. » Mausoleum sepulcrum ædi- Prophetæ. » Mausoleum sepulcrum ædi- ficatum et ornatum est, in quo defuncti ficatum et ornatum est, in quo defuncti præclara facinora, ac res memoria dignæ præclara facinora, ac res memoria dignæ sunt descripta. Dicitur autem a Mausolo, sunt descripta. Dicitur autem a Mausolo, Cariæ rege, cui Artemisia uxor sepul- Cariæ rege, cui Artemisia uxor sepul-

6 Ibidem, Erat. 6 Ibidem, Erat.

7 Cf. III Reg. XIX, 10 et seq. 7 Cf. III Reg. XIX, 10 et seq.

8 Ad Roman. XI, 4: Reliqui mihi septem mil- 8 Ad Roman. XI, 4: Reliqui mihi septem mil- lia virorum,qui non curvaverunt genua ante Baal. lia virorum,qui non curvaverunt genua ante Baal.

18 18

274 274

« «

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

crum ædificavit ita egregiis operibus, ut in- crum ædificavit ita egregiis operibus, ut in- ter septem orbis miracula numeretur. At- ter septem orbis miracula numeretur. At- tollitur enim in altitudinem viginti quinque tollitur enim in altitudinem viginti quinque cubitis, et cingitur columnis triginta sex. cubitis, et cingitur columnis triginta sex. A quo sepulcro omnia pretiosa sepulcra A quo sepulcro omnia pretiosa sepulcra ex nomine ejus mausolea dicuntur. « Et ex nomine ejus mausolea dicuntur. « Et Baptistæ Joannis, » supple, mausoleo, Baptistæ Joannis, » supple, mausoleo, in Sebaste, » civitate scilicet Samariæ, in Sebaste, » civitate scilicet Samariæ, " venerationi habetur, » sicut dignum " venerationi habetur, » sicut dignum est ossibus Sanctorum venerationem est ossibus Sanctorum venerationem impendi. Quæ, » scilicet Sebaste, impendi. Quæ, » scilicet Sebaste, « olim Samaria dicebatur, » ut dicit « olim Samaria dicebatur, » ut dicit Chrysostomus, a quodam Samer qui Chrysostomus, a quodam Samer qui montem quem possedit, et civitatem montem quem possedit, et civitatem quam ibi ædificavit, Samariam vocavit, quam ibi ædificavit, Samariam vocavit, quæ cum metropolis facta esset terræ, quæ cum metropolis facta esset terræ, ab ipsa tota terra nomen accepit. ab ipsa tota terra nomen accepit. «Hanc, » scilicet civitatem, « Herodes «Hanc, » scilicet civitatem, « Herodes rex,» qui alienigena in Judæa regnavit, rex,» qui alienigena in Judæa regnavit, « Antipatris filius, » qui de successori- « Antipatris filius, » qui de successori- bus Antiochi fuit, « in honore Augusti bus Antiochi fuit, « in honore Augusti Cæsaris, » sub quo tempore regnavit, Cæsaris, » sub quo tempore regnavit, « græco nomine vocavit Augustam *. » « græco nomine vocavit Augustam *. » Augustus enim in græce, latine sonat Augustus enim in græce, latine sonat solemniter stans, vel solemnitatis addi- solemniter stans, vel solemnitatis addi- tio; propter quod etiam scriptores so- tio; propter quod etiam scriptores so- lemnizati, auctores dicuntur, et Deus lemnizati, auctores dicuntur, et Deus auctor boni dicitur potius quam actor, auctor boni dicitur potius quam actor, quia solemnis est in boni profusione. quia solemnis est in boni profusione.

Et subdit de profectu honoris : Et subdit de profectu honoris :

«< Hic igitur qui 3 centum Prophetas «< Hic igitur qui 3 centum Prophetas paverat, »supple, merito illius eleemo- paverat, »supple, merito illius eleemo- synæ et pietatis, « accepit gratiam pro- synæ et pietatis, « accepit gratiam pro- phetalem. » I ad Timoth, iv, 8: Pietas phetalem. » I ad Timoth, iv, 8: Pietas ad omnia utilis est, promissionem ha- ad omnia utilis est, promissionem ha- bens vitæ, quæ nunc est, et futuræ. Ec- bens vitæ, quæ nunc est, et futuræ. Ec- cli. iv, 1 : Fili, eleemosynam pauperis cli. iv, 1 : Fili, eleemosynam pauperis

1 In Biblia Rob. Stephani additur: Judææ. 1 In Biblia Rob. Stephani additur: Judææ.

ne defraudes, et oculos tuos ne transver- ne defraudes, et oculos tuos ne transver- tas a paupere. « Et de duce exercitus, » tas a paupere. « Et de duce exercitus, » corporalis scilicet, « fit dux Ecclesiæ, » corporalis scilicet, « fit dux Ecclesiæ, » sicut Petrus de piscatore piscium factus sicut Petrus de piscatore piscium factus est piscator hominum 4. Psal. LXVII, 28: est piscator hominum 4. Psal. LXVII, 28: Principes Juda duces eorum. Isa. XXXII, Principes Juda duces eorum. Isa. XXXII, 8: Princeps, quæ digna sunt principe, 8: Princeps, quæ digna sunt principe, cogitabit, et ipse super duces stabil. cogitabit, et ipse super duces stabil. « Tunc in Samaria, » quando dux erat « Tunc in Samaria, » quando dux erat Achab, « parvum gregem paverat, » Achab, « parvum gregem paverat, » centum scilicet viros tantum, « nunc, » centum scilicet viros tantum, « nunc, » supple, factus dux spiritualis, << in toto supple, factus dux spiritualis, << in toto orbe Christi pascit Ecclesias, orbe Christi pascit Ecclesias, pabulo pabulo scilicet verbi Dei, et mysteriorum. VOISHIN scilicet verbi Dei, et mysteriorum. VOISHIN Matth. IV, 4: Non in solo pane vivit ho- Matth. IV, 4: Non in solo pane vivit ho- mo, sed in omni verbo, quod procedit de mo, sed in omni verbo, quod procedit de ore Dei. Sapient. xv1, 26: Non nativita- ore Dei. Sapient. xv1, 26: Non nativita- tis fructus pascunt homines, sed sermo tis fructus pascunt homines, sed sermo tuus hos, qui in te crediderint, conservat. tuus hos, qui in te crediderint, conservat.

7 7

» »

Et subdit de nominis dignitate : Et subdit de nominis dignitate : « Et sicut Stephanus » corona inter- « Et sicut Stephanus » corona inter- pretatur secundum congruentiam sui pretatur secundum congruentiam sui nominis, « coronam meruit passionis, »> nominis, « coronam meruit passionis, »> primus scilicet et præcipuus. Psal. VIII, primus scilicet et præcipuus. Psal. VIII, 6 Gloria et honore coronasti eum, Do- 6 Gloria et honore coronasti eum, Do- mine. « Sic hic, » Propheta scilicet, mine. « Sic hic, » Propheta scilicet, « servitutis Dei, » interpretatione scili- « servitutis Dei, » interpretatione scili- cet nominis, «cum Paulo Apostolo,» qui cet nominis, «cum Paulo Apostolo,» qui in prima sua epistola ad Romanos, 1, 1, in prima sua epistola ad Romanos, 1, 1, scribit Paulus Jesu Christi servus. scribit Paulus Jesu Christi servus. « Nomine, » hoc est, nominis interpre- « Nomine, » hoc est, nominis interpre- tatione, «< gloriatur. » Pythagoras enim tatione, «< gloriatur. » Pythagoras enim vult, quod nomen qualitatem indicet vult, quod nomen qualitatem indicet

personæ. personæ.

Et subdit renuntiationem : « Quia Et subdit renuntiationem : « Quia Abdias servus Domini in nostro, » hoc Abdias servus Domini in nostro, » hoc est, in latino «< sonat eloquio. est, in latino «< sonat eloquio.

» »

2 Alias Augustum dicitur, vel ab augmento, vel quasi rite a populo sacerdotibus dicatum. 2 Alias Augustum dicitur, vel ab augmento, vel quasi rite a populo sacerdotibus dicatum.

3 Bibl. Rob. Stephani: Quia. 3 Bibl. Rob. Stephani: Quia.

4 Cf. Matth. IV, 19. 4 Cf. Matth. IV, 19.

5 Cf. III Reg. XVIII. 5 Cf. III Reg. XVIII.

6 Cf. Deuteron. VIII, 3. 6 Cf. Deuteron. VIII, 3.

7 In Bibl. Rob. Stephani habetur, Et pepwvúμwc, sicut in Actis Apostolorum Stephanus marty- 7 In Bibl. Rob. Stephani habetur, Et pepwvúμwc, sicut in Actis Apostolorum Stephanus marty- rio coronatus, ita et hic, servus appellatus est Domini. rio coronatus, ita et hic, servus appellatus est Domini.

ANDHID ANDHID

ABDIE CAP. UNICUM. ABDIE CAP. UNICUM.

275 275

CAPUT UNICUM. CAPUT UNICUM.

Vaticinatur existium adversus Idumæos qui affligebant ac subsannabant filios Vaticinatur existium adversus Idumæos qui affligebant ac subsannabant filios Israel: qui tamen reducti, dominium accipient in eos qui ipsos afflixerant. Israel: qui tamen reducti, dominium accipient in eos qui ipsos afflixerant.

1. Visio Abdiæ. 1. Visio Abdiæ. Hæc dicit Dominus Deus ad Hæc dicit Dominus Deus ad Edom Auditum audivimus a Edom Auditum audivimus a

: :

Domino; et legatum ad gentes Domino; et legatum ad gentes misit Surgite, et consurgamus misit Surgite, et consurgamus adversus eum in proelium. adversus eum in proelium. 2. Ecce parvulum dedi te in genti- 2. Ecce parvulum dedi te in genti- bus, contemptibilis tu es valde. bus, contemptibilis tu es valde. 3. Superbia cordis tui extulit te, ha- 3. Superbia cordis tui extulit te, ha-

bitantem in scissuris petrarum, bitantem in scissuris petrarum, exaltantem solium tuum: qui exaltantem solium tuum: qui dicis in corde tuo : Quis detra- dicis in corde tuo : Quis detra- het me in terram? het me in terram?

4. Si exaltatus fueris ut aquila, et si 4. Si exaltatus fueris ut aquila, et si inter sidera posueris nidum inter sidera posueris nidum tuum, inde detraham te, dicit tuum, inde detraham te, dicit Dominus. Dominus.

5. Si fures introissent ad te, si latro- 5. Si fures introissent ad te, si latro-

nes per noctem, quomodo con- nes per noctem, quomodo con- ticuisses? Nonne furati essent ticuisses? Nonne furati essent sufficientia sibi? Si vindemiatores sufficientia sibi? Si vindemiatores introissent ad te, numquid sal- introissent ad te, numquid sal- tem racemum reliquissent tibi? tem racemum reliquissent tibi? 6. Quomodo scrutati sunt Esau? In- 6. Quomodo scrutati sunt Esau? In-

vestigaverunt abscondita ejus? vestigaverunt abscondita ejus? 7. Usque ad terminum emiserunt te : 7. Usque ad terminum emiserunt te : omnes viri foederis tui illuserunt omnes viri foederis tui illuserunt tibi, invaluerunt adversum te tibi, invaluerunt adversum te viri pacis tuæ, qui comedunt viri pacis tuæ, qui comedunt tecum ponent insidias subter tecum ponent insidias subter te non est prudentia in eo. te non est prudentia in eo. 8. Numquid non in die illa, dicit 8. Numquid non in die illa, dicit Dominus, perdam sapientes de Dominus, perdam sapientes de Idumæa, et prudentiam de mon- Idumæa, et prudentiam de mon- te Esau 2? te Esau 2?

1 Jerem. XLIX, 14. 1 Jerem. XLIX, 14.

2 Isa. xxix, 14; I ad Cor. 1, 19. 2 Isa. xxix, 14; I ad Cor. 1, 19.

9. Et timebunt fortes tui a meridie, 9. Et timebunt fortes tui a meridie, ut intereat vir de monte Esau. ut intereat vir de monte Esau. 10. Propter interfectionem et propter 10. Propter interfectionem et propter iniquitatem in fratrem tuum iniquitatem in fratrem tuum Jacob 3, operiet te confusio, et Jacob 3, operiet te confusio, et peribis in æternum. peribis in æternum. 11. In die cum stares adversus eum, 11. In die cum stares adversus eum, quando capiebant alieni exerci- quando capiebant alieni exerci- tum ejus, et extranei ingredie- tum ejus, et extranei ingredie- bantur portas ejus, et super Je- bantur portas ejus, et super Je- rusalem mittebant sortem, tu rusalem mittebant sortem, tu quoque eras quasi unus ex quoque eras quasi unus ex eis. eis.

12. Et non despicies in die fratris tui, 12. Et non despicies in die fratris tui, in die peregrinationis ejus : et in die peregrinationis ejus : et non lætaberis super filios juda non lætaberis super filios juda in die perditionis corum, et in die perditionis corum, et non magnificabis os tuum in non magnificabis os tuum in die angustiæ. die angustiæ. 13. Neque ingredieris portam populi 13. Neque ingredieris portam populi

mei in die ruinæ eorum : neque mei in die ruinæ eorum : neque despicies et tu in malis ejus in despicies et tu in malis ejus in die vastitatis illius: et non emit- die vastitatis illius: et non emit- teris adversus exercitum ejus teris adversus exercitum ejus in die vastitatis illius. in die vastitatis illius.

14. Neque stabis in exitibus ut inter- 14. Neque stabis in exitibus ut inter- ficias eos qui fugerint, et non ficias eos qui fugerint, et non concludes reliquos ejus in die concludes reliquos ejus in die tribulationis. tribulationis.

15. Quoniam juxta est dies Domini 15. Quoniam juxta est dies Domini super omnes gentes : sicut fe- super omnes gentes : sicut fe- cisti, fiet tibi: retributionem cisti, fiet tibi: retributionem tuam convertet in caput tuum. tuam convertet in caput tuum. 16. Quomodo enim bibistis super 16. Quomodo enim bibistis super montem sanctum meum, bibent montem sanctum meum, bibent

3 Genes. XXVII, 42. 3 Genes. XXVII, 42.

276 276

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

omnes gentes jugiter; et bibent, omnes gentes jugiter; et bibent, et absorbebunt, et erunt quasi et absorbebunt, et erunt quasi non sint. non sint.

17. Et in monte Sion erit salvatio, et 17. Et in monte Sion erit salvatio, et erit sanctus et possidebit do- erit sanctus et possidebit do- mus Jacob eos qui se possede- mus Jacob eos qui se possede-

rant. rant.

18. Et erit domus Jacob ignis, et do- 18. Et erit domus Jacob ignis, et do- mus Joseph flamma, et domus mus Joseph flamma, et domus Esau stipula et succendentur Esau stipula et succendentur in eis, et devorabunt eos, et non in eis, et devorabunt eos, et non erunt reliquiæ domus Esau, erunt reliquiæ domus Esau, quia Dominus locutus est. quia Dominus locutus est. 19. Et hæreditabunt hi qui ad au- 19. Et hæreditabunt hi qui ad au-

IN ABDIAM PROPHETAM IN ABDIAM PROPHETAM

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Visio Abdiæ. » Ista prophetia dividi- « Visio Abdiæ. » Ista prophetia dividi- tur in titulum, et in tractatum. tur in titulum, et in tractatum.

Titulus duo continet, certitudinem sci- Titulus duo continet, certitudinem sci- licet veritatis, et confirmationem aucto- licet veritatis, et confirmationem aucto- Revelatio ritatis. Certitudo veritatis importatur per Revelatio ritatis. Certitudo veritatis importatur per tribus mo hoc quod dicitur, « Abdiæ. » tribus mo hoc quod dicitur, « Abdiæ. »

divina fit divina fit

dis. dis.

Quia cum sint tres modi revelationis, Quia cum sint tres modi revelationis, scilicet sensibilis, imaginabilis, et intel- scilicet sensibilis, imaginabilis, et intel- lectualis in sensibili et in imaginabili lectualis in sensibili et in imaginabili multæ sunt illusiones, hæc autem pro- multæ sunt illusiones, hæc autem pro- phetia sola intellectuali visione revelata phetia sola intellectuali visione revelata est, propter quod certissima est, et nulli est, propter quod certissima est, et nulli ludificationi exposita. Genes. xxxII, 30: ludificationi exposita. Genes. xxxII, 30: Vidi Deum facie ad faciem. Quod dicit Vidi Deum facie ad faciem. Quod dicit Abdiæ, significat auctorem qui sicut in- Abdiæ, significat auctorem qui sicut in- strumentum auctor est, qui servitute Do- strumentum auctor est, qui servitute Do- mini meruit gratiam prophetiæ. Amos, mini meruit gratiam prophetiæ. Amos, III, 7 Non facit Dominus Deus verbum, III, 7 Non facit Dominus Deus verbum, nisi revelaverit secretum suum ad servos nisi revelaverit secretum suum ad servos suos prophetas. Sap. 1x, 10 Mitte sapien- suos prophetas. Sap. 1x, 10 Mitte sapien- tiam de cœlis sanctis tuis, et a sede magni- tiam de cœlis sanctis tuis, et a sede magni- tudinis tuæ. Et paulo antea, y. 5, dicit: tudinis tuæ. Et paulo antea, y. 5, dicit: Quoniam servus tuus sum ego, et filius Quoniam servus tuus sum ego, et filius ancillæ tuæ. Psal. cxvi, 125: Servus ancillæ tuæ. Psal. cxvi, 125: Servus tuus sum ego da mihi intellectum. tuus sum ego da mihi intellectum.

strum sunt, montem Esau: et qui strum sunt, montem Esau: et qui in campestribus, Philistiim et in campestribus, Philistiim et possidebunt regionem Ephraim possidebunt regionem Ephraim et regionem Samariæ, et Benja- et regionem Samariæ, et Benja- min possidebit Galaad. min possidebit Galaad. 20. Et transmigratio exercitus hujus 20. Et transmigratio exercitus hujus filiorum Israel, omnia loca Cha- filiorum Israel, omnia loca Cha- nanæorum usque ad Sareptam : nanæorum usque ad Sareptam : et transmigratio Jerusalem, et transmigratio Jerusalem, quæ in Bosphoro est, posside- quæ in Bosphoro est, posside- bit civitates austri. bit civitates austri.

21. Et ascendent salvatores in mon- 21. Et ascendent salvatores in mon- Sion judicare montem Sion judicare montem Esau et erit Domino regnum. Esau et erit Domino regnum.

tem tem

Et subdit de auctoritate : Et subdit de auctoritate :

« Hæc dicit Dominus Deus. » Pronomi- « Hæc dicit Dominus Deus. » Pronomi- ne notat sermonis auctoritatem. Si enim ne notat sermonis auctoritatem. Si enim hæc Dominus dicit, habent auctoritatem, hæc Dominus dicit, habent auctoritatem, quia omnis sermo Dei auctoritas est. quia omnis sermo Dei auctoritas est. Job, xxix, 22: Verbis meis nihil addere Job, xxix, 22: Verbis meis nihil addere audebant. « Dicit, » notat revelationem: audebant. « Dicit, » notat revelationem: dicere enim est per revelationem intelle- dicere enim est per revelationem intelle- ctum rerum in animam Prophetæ ponere. ctum rerum in animam Prophetæ ponere. Psal. LXXXIV, 9: Audiam quid loquatur Psal. LXXXIV, 9: Audiam quid loquatur in me Dominus Deus. « Dominus, » in me Dominus Deus. « Dominus, » potestatem notat implendi per opus om- potestatem notat implendi per opus om- ne quod dicit. Psal. cxxxiv, 6: Omnia ne quod dicit. Psal. cxxxiv, 6: Omnia quæcumque voluit Dominus fecil. quæcumque voluit Dominus fecil.

« Deus » autem dicit, ut notetur in co « Deus » autem dicit, ut notetur in co esse omnis scientia, quia Oò græce a esse omnis scientia, quia Oò græce a eux derivatur quod est video. Dictum eux derivatur quod est video. Dictum ergo Dei et ex scientia veritatis est, et ergo Dei et ex scientia veritatis est, et plenitudine potestatis. Daniel. XIII, 42: plenitudine potestatis. Daniel. XIII, 42: Deus æterne, qui absconditorum es co- Deus æterne, qui absconditorum es co- gnitor, qui nosti omnia antequam fiant. gnitor, qui nosti omnia antequam fiant.

« Ad Edom. » Hic notat materiam. « Ad Edom. » Hic notat materiam. Totius enim prophetiæ materia Edom est Totius enim prophetiæ materia Edom est in poenis et in peccatis acceptus: impro- in poenis et in peccatis acceptus: impro- perantur enim ei peccata, et comminan- perantur enim ei peccata, et comminan- tur pœnæ. Isa. XXXIV, 6: Victima Domi- tur pœnæ. Isa. XXXIV, 6: Victima Domi- ni in Bosra, et interfectio magna in ter- ni in Bosra, et interfectio magna in ter- ra Edom. Et attendendum est quod cum ra Edom. Et attendendum est quod cum dicitur: « Visio Abdiæ, » non determi- dicitur: « Visio Abdiæ, » non determi- natur nec per locum, nec per tempora natur nec per locum, nec per tempora regum cujus causa potest esse, quia ad regum cujus causa potest esse, quia ad populum suum iste Propheta non pro- populum suum iste Propheta non pro- phetavit, et ideo tempora regum suorum phetavit, et ideo tempora regum suorum in titulo ponere noluit. in titulo ponere noluit.

IN ABDIAM ENARRATIO. IN ABDIAM ENARRATIO.

« Auditum. » Hic incipit Prophetia. « Auditum. » Hic incipit Prophetia. Et dividitur in partes duas. Primo com- Et dividitur in partes duas. Primo com- minatur poenam superbiæ contra Deum. minatur poenam superbiæ contra Deum. Secundo, comminatur pœnam invidiæ Secundo, comminatur pœnam invidiæ contra proximum, ibi, y. 10: Propter contra proximum, ibi, y. 10: Propter interfectionem et propter iniquitatem. » interfectionem et propter iniquitatem. » In prima tria sunt: superbiæ dejectio, In prima tria sunt: superbiæ dejectio, divitiarum spoliatio, ibi,y. 5: « Si fures, » divitiarum spoliatio, ibi,y. 5: « Si fures, » et auxilii destitutio, ibi, y. 7 : « Omnes et auxilii destitutio, ibi, y. 7 : « Omnes viri fæderis tui. » viri fæderis tui. »

In prima harum adhuc tria sunt, scili- In prima harum adhuc tria sunt, scili- cet hostium contra Edom missio et con- cet hostium contra Edom missio et con- citatio, superbiæ præsumptio, et super- citatio, superbiæ præsumptio, et super- biæ dejectio. biæ dejectio.

« Auditum. » Materialiter, hoc est, « Auditum. » Materialiter, hoc est, rem per oraculum divinum acceptam. rem per oraculum divinum acceptam. « Audivimus, » ego scilicet, et alii Pro- « Audivimus, » ego scilicet, et alii Pro- phetæ, Isaias scilicet in cap. xxxiv, et Je- phetæ, Isaias scilicet in cap. xxxiv, et Je- remias in cap. XLIX, ubi fere tota ista remias in cap. XLIX, ubi fere tota ista prophetia continetur, et Ezechiel. in cap. prophetia continetur, et Ezechiel. in cap. xxxv. Deuter. xix, 15: In ore duorum, xxxv. Deuter. xix, 15: In ore duorum, vel trium testium stabit omne verbum. vel trium testium stabit omne verbum. « A Domino, » cujus sermo non excidit. « A Domino, » cujus sermo non excidit. Tobiæ, xiv, 6 Non excidit verbum Do- Tobiæ, xiv, 6 Non excidit verbum Do- mini. Job, XLII, 5: Auditu auris audivi mini. Job, XLII, 5: Auditu auris audivi te. Eccli. xLv, 5: Audivit eum, et vocem te. Eccli. xLv, 5: Audivit eum, et vocem ipsius, et induxit illum in nubem. Luc. ipsius, et induxit illum in nubem. Luc. XI, 28 Beati, qui audiunt verbum Dei, XI, 28 Beati, qui audiunt verbum Dei, et custodiunt illud. et custodiunt illud.

: :

Quid autem audierint, subdit : «Et le- Quid autem audierint, subdit : «Et le- gatum, » Nabuchodonosor, « ad gentes, » gatum, » Nabuchodonosor, « ad gentes, » hoc est enim, contra gentes, « misit. » hoc est enim, contra gentes, « misit. » Ista missio facta est per instinctum qui Ista missio facta est per instinctum qui tangitur, Judith, 11, 3: Dixit Nabucho- tangitur, Judith, 11, 3: Dixit Nabucho- donosor cogitationem suam in eo esse, ut donosor cogitationem suam in eo esse, ut omnem terram suo subjugaret imperio. omnem terram suo subjugaret imperio. Hoc enim in corde suo Deus posuit, ut pec- Hoc enim in corde suo Deus posuit, ut pec- cata Gentium digna ultione vindicarentur. cata Gentium digna ultione vindicarentur.

Et subdit de exhortatione ducum : Et subdit de exhortatione ducum : « Surgite, » hoc est, robur sursum agite, « Surgite, » hoc est, robur sursum agite, ut scilicet audacter invadatis. Isa. XII, ut scilicet audacter invadatis. Isa. XII, 2: Super montem caliginosum levate sig- 2: Super montem caliginosum levate sig- num, exaltate vocem, levate manum. Isa. num, exaltate vocem, levate manum. Isa. XX1,5: Surgite,principes, arripite clypeum. XX1,5: Surgite,principes, arripite clypeum. « Et consurgamus, » unanimiter omnes « Et consurgamus, » unanimiter omnes

1 Isa. IX, 6 Vocabitur nomen ejus, Admirabi- 1 Isa. IX, 6 Vocabitur nomen ejus, Admirabi- lis, Consiliarius, Deus, Fortis, Pater futuri sæcu- lis, Consiliarius, Deus, Fortis, Pater futuri sæcu- li, Princeps pacis. Hic sex nomina dantur Em- li, Princeps pacis. Hic sex nomina dantur Em-

277 277

scilicet,« adversus eum, » hoc est, Edom, scilicet,« adversus eum, » hoc est, Edom, « in prælium. » Psal. xcш, 16 : Quis « in prælium. » Psal. xcш, 16 : Quis consurget mihi adversus malignantes ? consurget mihi adversus malignantes ? aut quis stabit mecum adversus operan- aut quis stabit mecum adversus operan- tes iniquitatem? Mystice iste legatus tes iniquitatem? Mystice iste legatus Christus est cum Apostolis ac cœtu toto Christus est cum Apostolis ac cœtu toto Prædicatorum. Isa. 1x, 6, secundum Prædicatorum. Isa. 1x, 6, secundum translationem Septuaginta : « Vocabitur translationem Septuaginta : « Vocabitur magni consilii Angelus ¹. » Jerem. XLIX, magni consilii Angelus ¹. » Jerem. XLIX, 14 Auditum audivi a Domino, et lega- 14 Auditum audivi a Domino, et lega- tus ad gentes missus est. His dicit Deus: tus ad gentes missus est. His dicit Deus: « Surgite, » hoc est, ad coelestia sursum « Surgite, » hoc est, ad coelestia sursum vos agite et isti respondentur, « Con- vos agite et isti respondentur, « Con- surgamus » per obedientiam, ut scilicet surgamus » per obedientiam, ut scilicet in obsequium Christi debellent gentes in obsequium Christi debellent gentes gladio prædicationis. Jerem. XLIX, 14: gladio prædicationis. Jerem. XLIX, 14: Congregamini, et venite contra eam, et Congregamini, et venite contra eam, et consurgamus in prælium. consurgamus in prælium.

Et subdit de præsumptione superbiæ: Et subdit de præsumptione superbiæ:

Ecce parvulum dedi te in Jentibus, » Ecce parvulum dedi te in Jentibus, » non virtute humilitatis, sed numero bel- non virtute humilitatis, sed numero bel- latorum : in quo a cæteris gentibus supe- latorum : in quo a cæteris gentibus supe- rabantur. Et hoc est quod sequitur: «Con- rabantur. Et hoc est quod sequitur: «Con- temptibilis tu es valde, » supple, etiam temptibilis tu es valde, » supple, etiam ex rerum paupertate. Simile, I Reg. ex rerum paupertate. Simile, I Reg. IX, 21 Numquid non filius Jemini IX, 21 Numquid non filius Jemini ego sum, de minima tribu Israel? et co- ego sum, de minima tribu Israel? et co- gnatio mea novissima inter omnes fami- gnatio mea novissima inter omnes fami- lias de tribu Benjamin ? lias de tribu Benjamin ?

2 2

8 8

tres condi- tres condi-

tiones de- tiones de-

testandæ. testandæ.

Et cum habeas occasionem humiliandi Et cum habeas occasionem humiliandi te, tunc « Superbia cordis tui extulit te, tunc « Superbia cordis tui extulit te, » quod est unum eorum quæ odit te, » quod est unum eorum quæ odit Deus. Eccli. xxv, 3 et 4: Tres species Hominum Deus. Eccli. xxv, 3 et 4: Tres species Hominum odivit anima mea, et aggravor valde odivit anima mea, et aggravor valde animæ illorum pauperem superbum : animæ illorum pauperem superbum : divitem mendacem: senem fatuum et in- divitem mendacem: senem fatuum et in- sensatum. Job, xv, 13: Quid tumet con- sensatum. Job, xv, 13: Quid tumet con- tra Deum spiritus tuus ? Et ibidem,y. 12: tra Deum spiritus tuus ? Et ibidem,y. 12: Quid te elevat cor tuum ? Quid te elevat cor tuum ? « Habi- « Habi- tantem in scissuris petrarum. » Despe- tantem in scissuris petrarum. » Despe- ctive legendum est, hoc est, cum nec ctive legendum est, hoc est, cum nec

manuel, ad quæ septimum primo loco addunt manuel, ad quæ septimum primo loco addunt Septuaginta : μεγάλης βουλῆς ἄγγελος, magni Septuaginta : μεγάλης βουλῆς ἄγγελος, magni consilii angelus. consilii angelus.

278 278

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tecta habeas, sed in cavernis et in scis- tecta habeas, sed in cavernis et in scis- suris petrarum cogaris habitare. Jerem. suris petrarum cogaris habitare. Jerem. XLIX, 16 Arrogantia tua decepit te, et XLIX, 16 Arrogantia tua decepit te, et superbia cordis tui: qui habitas in superbia cordis tui: qui habitas in cavernis petræ, et apprehendere nite- cavernis petræ, et apprehendere nite- ris altitudinem collis. « Exaltantem ris altitudinem collis. « Exaltantem solium tuum : » regnum enim suum solium tuum : » regnum enim suum præferre voluit aliis, cum esset omni- præferre voluit aliis, cum esset omni- bus humilius. Isa. xiv, 13: Super as- bus humilius. Isa. xiv, 13: Super as- tra Dei exaltabo solium meum. «Qu tra Dei exaltabo solium meum. «Qu dicit in corde tuo. » Metaplasmus dicit in corde tuo. » Metaplasmus et mutat secundam in tertiam personam, et mutat secundam in tertiam personam, ut ostendat quod in hoc cor alienum est ut ostendat quod in hoc cor alienum est ab ipso. Job, xv, 5: Docuit iniquitas ab ipso. Job, xv, 5: Docuit iniquitas tua os tuum, et imitaris linguam blas- tua os tuum, et imitaris linguam blas- phemantium. « Quis detrahet me in ter- phemantium. « Quis detrahet me in ter- ram? » Quasi dicat: Nullus potest hoc ram? » Quasi dicat: Nullus potest hoc facere. Isa. x, 13 : Dixit enim : In for- facere. Isa. x, 13 : Dixit enim : In for- titudine manus meæ feci, et in sapientia titudine manus meæ feci, et in sapientia mea intellexi. Simile, Apocal. xvIII, 7: mea intellexi. Simile, Apocal. xvIII, 7: Sedeo regina, et vidua non sum, et lu- Sedeo regina, et vidua non sum, et lu- Ictum non videbo. Ictum non videbo.

Sed quia Deus superbis resistit 1, ideo Sed quia Deus superbis resistit 1, ideo sequitur: « Si exaltatus fueris ut aquila,» sequitur: « Si exaltatus fueris ut aquila,» continua scilicet cordis elevatione, sicut continua scilicet cordis elevatione, sicut aquila altius volat, « et si inter sidera aquila altius volat, « et si inter sidera posueris nidum tuum. » Hyperbole est. posueris nidum tuum. » Hyperbole est. Jerem, XLIX, 16: Cum exaltaveris quasi Jerem, XLIX, 16: Cum exaltaveris quasi aquila nidum tuum. « Inde detraham te, aquila nidum tuum. « Inde detraham te, dicit Dominus. » Isa. xiv, 15: Ad infer- dicit Dominus. » Isa. xiv, 15: Ad infer- num detraheris in profundum laci. Poe- num detraheris in profundum laci. Poe-

ta: ta:

Frangit Deus omne superbum. Frangit Deus omne superbum.

Spiritualiter superbi in scissuris petra- Spiritualiter superbi in scissuris petra- rum habitant, quia et in duritia cordis, et rum habitant, quia et in duritia cordis, et in scissura charitatis. Job, vIII, 17: Su- in scissura charitatis. Job, vIII, 17: Su- per acervum petrarum radices ejus den- per acervum petrarum radices ejus den- sabuntur, et inter lapides commorabitur. sabuntur, et inter lapides commorabitur.

« Si fures. » Tangit hic de spoliatione: « Si fures. » Tangit hic de spoliatione: primo tres similitudines ponens de spolio primo tres similitudines ponens de spolio particulari, et subinferens de universali. particulari, et subinferens de universali.

1 Vulg. habet, dicis. 1 Vulg. habet, dicis.

" "

Vie Vie

« Si fures introissent ad te, » in furno « Si fures introissent ad te, » in furno hoc est, in nigro, sive in occulto rapien- hoc est, in nigro, sive in occulto rapien- tes, supple, non omnia abstulissent, sed tes, supple, non omnia abstulissent, sed quædam. « Si latrones per noctem, » qui quædam. « Si latrones per noctem, » qui domos nocte fodere, et quæ in domibus domos nocte fodere, et quæ in domibus sunt, rapere solent, « quomodo conti- sunt, rapere solent, « quomodo conti- cuisses? Quasi dicat: Non conticuisses, cuisses? Quasi dicat: Non conticuisses, sed repulisses, Jerem. XLIX, 9: Si fures sed repulisses, Jerem. XLIX, 9: Si fures in nocte, supple, venissent super te, ra- in nocte, supple, venissent super te, ra- puissent quod sufficeret sibi. Et hoc est puissent quod sufficeret sibi. Et hoc est quod hic sequitur: « Nonne furati essent quod hic sequitur: « Nonne furati essent sufficientia sibi ? » « Si vindemiatores in- sufficientia sibi ? » « Si vindemiatores in- troissent ad te, » violenter scilicet, ma- troissent ad te, » violenter scilicet, ma- teriam gaudii diripientes, « numquid non teriam gaudii diripientes, « numquid non saltem racemum, » supple, aliquem, saltem racemum, » supple, aliquem, « reliquissent tibi ? » Jerem. XLIX, 9: Si « reliquissent tibi ? » Jerem. XLIX, 9: Si vindemiatores venissent super te, non vindemiatores venissent super te, non reliquissent racemum. Gregorius dicit, reliquissent racemum. Gregorius dicit, quod « diabolus fur est in negotio peram- o quod « diabolus fur est in negotio peram- o « bulante in tenebris: quando scilicet, « bulante in tenebris: quando scilicet, « insidiando circumvolat, vel promitten- « insidiando circumvolat, vel promitten- «do decipit, vel suadendo blanditur. » «do decipit, vel suadendo blanditur. » Joan. x, 10 Fur non venit nisi ut fure- Joan. x, 10 Fur non venit nisi ut fure- tur, et mactet, et perdat. Latro auten tur, et mactet, et perdat. Latro auten est, quando violenter facit, et aperte, est, quando violenter facit, et aperte, scilicet quando minando terret, vel op- scilicet quando minando terret, vel op- primendo rapit, vel desperando frangit. primendo rapit, vel desperando frangit. Osee, VII, 1 Fur ingressus est spolians, Osee, VII, 1 Fur ingressus est spolians, latrunculus foris. Proverb. XXIII, 28: latrunculus foris. Proverb. XXIII, 28: Insidiatur in via quasi latro, et quos in- Insidiatur in via quasi latro, et quos in- cautos viderit, interficiet. Vindemiator cautos viderit, interficiet. Vindemiator autem est, quando materiam gaudii tol- autem est, quando materiam gaudii tol- lit, et in tristitiam perpetuam dejicit. lit, et in tristitiam perpetuam dejicit. Job, xxiv, 18 Maledicta sit pars ejus Job, xxiv, 18 Maledicta sit pars ejus in terra, nec ambulet per viam vinea- in terra, nec ambulet per viam vinea- rum. Tales sunt qui interficiunt seipsos, rum. Tales sunt qui interficiunt seipsos, gaudii scilicet materiam in seipsis non gaudii scilicet materiam in seipsis non invenientes. Proverb. xxv, 20: Sicut ti- Te invenientes. Proverb. xxv, 20: Sicut ti- Te nea vestimento, et vermis ligno: ita tri- nea vestimento, et vermis ligno: ita tri- 'stitia viri nocet cordi. Eccli. xiv, 2: Fe- 'stitia viri nocet cordi. Eccli. xiv, 2: Fe- lix qui non habuit animi sui tristitiam, lix qui non habuit animi sui tristitiam, et non excidit a spe sua. Eccli. xxv, 17: et non excidit a spe sua. Eccli. xxv, 17: Omnis plaga tristitia cordis est. Eccli. Omnis plaga tristitia cordis est. Eccli. xxx, 22 et 23: Tristitiam non des ani- xxx, 22 et 23: Tristitiam non des ani- mæ tuæ, et non affligas temetipsum in mæ tuæ, et non affligas temetipsum in consilio tuo. Jucunditas cordis, hæc est consilio tuo. Jucunditas cordis, hæc est

vita hominis. vita hominis.

2 Jacob. IV, 6. 2 Jacob. IV, 6.

" "

10 10

1 1

IN ABDIAM ENARRATIO. IN ABDIAM ENARRATIO.

Et subdit de spolio universali : Et subdit de spolio universali :

« Quomodo scrutati sunt Esau ? » « Quomodo scrutati sunt Esau ? » Et hoc subdit, explanans : « Investigave- Et hoc subdit, explanans : « Investigave- runt abscondita ejus ? » Glossa, « caver- runt abscondita ejus ? » Glossa, « caver- nas et foramina, » ut scilicet in antris ni- nas et foramina, » ut scilicet in antris ni- hil absconditum retinere possent. Job, hil absconditum retinere possent. Job, 10 Nudis et incedentibus absque 10 Nudis et incedentibus absque vestitu, et esurientibus tulerunt spicas. vestitu, et esurientibus tulerunt spicas.

XXIV, XXIV,

Et ideo sequitur: « Usque ad termi- Et ideo sequitur: « Usque ad termi- num, »supple, denudatum, « emise- num, »supple, denudatum, « emise- runt te, » extra terram tuam, scilicet in runt te, » extra terram tuam, scilicet in captivitatem. Hoc significat scrutinium captivitatem. Hoc significat scrutinium dæmonum, ad auferendum a peccatore dæmonum, ad auferendum a peccatore omne bonum. Psal. cv, 11: Scrutetur omne bonum. Psal. cv, 11: Scrutetur fœnerator omnem substantiam ejus, et fœnerator omnem substantiam ejus, et diripiant alieni labores ejus et hoc us- diripiant alieni labores ejus et hoc us- que ad terminos emittitur. De tribus enim que ad terminos emittitur. De tribus enim terminis hujus vitæ ad quos sæculares terminis hujus vitæ ad quos sæculares vitam futuram terminare cupiunt, scili- vitam futuram terminare cupiunt, scili- cet divitiis, deliciis, et honoribus, in cet divitiis, deliciis, et honoribus, in tres terminos inferni projicitur, dolorem tres terminos inferni projicitur, dolorem scilicet, penuriam, et ignominiam. Job, scilicet, penuriam, et ignominiam. Job, XXI, 13: In puncto ad inferna descendunt. XXI, 13: In puncto ad inferna descendunt.

« Omnes viri fœderis tui. » Tangit « Omnes viri fœderis tui. » Tangit destitutionem auxilii: primo exterioris, destitutionem auxilii: primo exterioris, et postea interioris. et postea interioris.

« Omnes viri fœderis tui, » hoc est, « Omnes viri fœderis tui, » hoc est, quos confoederatos habebas, Ammonitæ quos confoederatos habebas, Ammonitæ scilicet et Moabitæ, « illuserunt tibi, » scilicet et Moabitæ, « illuserunt tibi, » per hoc scilicet quod rupto foedere additi per hoc scilicet quod rupto foedere additi sunt inimicis tuis. « Invaluerunt adver- sunt inimicis tuis. « Invaluerunt adver- sum te, » ducendo scilicet te in captivita- sum te, » ducendo scilicet te in captivita- tem,« viri pacis tuæ, » hoc est, in qui- tem,« viri pacis tuæ, » hoc est, in qui- rebus pacem sperabas. Jerem. 1x,4 : Unus- rebus pacem sperabas. Jerem. 1x,4 : Unus- enquisque se a proximo suo custodiat, et in enquisque se a proximo suo custodiat, et in omni fratre suo non habeat fiduciam : omni fratre suo non habeat fiduciam : quia omnis frater supplantans supplan- quia omnis frater supplantans supplan- tabit. Mich. VII, 5: Nolite credere ami- tabit. Mich. VII, 5: Nolite credere ami- co: et nolite confidere in duce. « Qui com- co: et nolite confidere in duce. « Qui com- edunt tecum, » supple, ut amici, « po- edunt tecum, » supple, ut amici, « po- nent insidias subter te, » ut scilicet te nent insidias subter te, » ut scilicet te evertant et supplantent, de quibus dicit, evertant et supplantent, de quibus dicit, Eccli. VI, 9 et 10: Est amicus qui odium Eccli. VI, 9 et 10: Est amicus qui odium et rixam, et convicia denudabit. Est au- et rixam, et convicia denudabit. Est au- tem amicus socius mensæ, et non perma- tem amicus socius mensæ, et non perma- nebit in die necessitatis. Thren. 1, 2: nebit in die necessitatis. Thren. 1, 2: