222 222

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Et subdit de peccato calumniæ : Et subdit de peccato calumniæ :

« Quæ calumniam facitis egenis, » « Quæ calumniam facitis egenis, » imponendo scilicet falsa crimina ut con- imponendo scilicet falsa crimina ut con- demnentur. Osee, v, 11: Calumniam demnentur. Osee, v, 11: Calumniam patiens est Ephraim, fractus judicio : patiens est Ephraim, fractus judicio : quoniam cæpit abire post sordes. Genes. quoniam cæpit abire post sordes. Genes. XLIII, 18 Introducti sumus, ut devol- XLIII, 18 Introducti sumus, ut devol- vat in nos calumniam, et violenter sub- vat in nos calumniam, et violenter sub- Calumniam jiciat servituti. Et nota quod calumnia Calumniam jiciat servituti. Et nota quod calumnia egenis, pec- in se peccatum est. Egenis autem facere egenis, pec- in se peccatum est. Egenis autem facere gravissi calumniam, gravissimum est peccatum. gravissi calumniam, gravissimum est peccatum. Eccle. iv, 1 Vidi calumnias quæ sub so- Eccle. iv, 1 Vidi calumnias quæ sub so- le geruntur et lacrymas innocentium, et le geruntur et lacrymas innocentium, et neminem consolatorem. Prov. XXVIII, 17: neminem consolatorem. Prov. XXVIII, 17: Hominem, qui calumniatur animæ san- Hominem, qui calumniatur animæ san- guinem, si usque ad lacum fugerit, nemo guinem, si usque ad lacum fugerit, nemo

struere struere

catum est catum est

mum. mum.

sustinet. sustinet.

Et subdit de peccato tyrannidis : Et subdit de peccato tyrannidis : « Et confringitis pauperes, » sustenta- « Et confringitis pauperes, » sustenta- menta scilicet virium eorum auferendo, menta scilicet virium eorum auferendo, et ad labores corporales compellendo. et ad labores corporales compellendo. Isa. 111, 15 Quare atteritis populum Isa. 111, 15 Quare atteritis populum meum, et facies pauperum commolitis? meum, et facies pauperum commolitis? Hoc peccato peccant Prælati Ecclesiæ, Hoc peccato peccant Prælati Ecclesiæ, omnia judicia sua convertentes ad lucrum. omnia judicia sua convertentes ad lucrum. Et subdit de peccato oppressionis et Et subdit de peccato oppressionis et rapinæ : rapinæ :

« Quæ dicitis dominis vestris: Afferte. « Quæ dicitis dominis vestris: Afferte. Officiati enim et ministri sub majoribus Officiati enim et ministri sub majoribus constituti, superioribus dicebant quod constituti, superioribus dicebant quod afferrent, ut sic ad quæque illicita mi- afferrent, ut sic ad quæque illicita mi- nistrarent. Prov. xxx, 15: Sanguisugæ nistrarent. Prov. xxx, 15: Sanguisugæ duæ sunt filiæ,dicentes: Affer, Affer: una duæ sunt filiæ,dicentes: Affer, Affer: una scilicet in dominis per malos ministros scilicet in dominis per malos ministros populum prædantibus, alia in ministris populum prædantibus, alia in ministris stipendia pro tali obsequio a Dominis ac- stipendia pro tali obsequio a Dominis ac- cipientibus. Utrisque autem dicitur, Isa. cipientibus. Utrisque autem dicitur, Isa. III, 14 Rapina pauperis in domo ve- III, 14 Rapina pauperis in domo ve- stra. Et ibidem, y. 12: Populum meum stra. Et ibidem, y. 12: Populum meum exactores sui spoliaverunt. exactores sui spoliaverunt.

<< Et bibemus : » Innuit ebrietatem et in- << Et bibemus : » Innuit ebrietatem et in- gluviem, quod scilicet spoliata a paupe- gluviem, quod scilicet spoliata a paupe- ribus, in ebrietates expenderunt. Isa. v, ribus, in ebrietates expenderunt. Isa. v, 11: Væ qui consurgitis mane ad ebrieta- 11: Væ qui consurgitis mane ad ebrieta- tem sectandam, et potandum usque ad tem sectandam, et potandum usque ad vesperam, ut vino æstuetis ! Prov. XXXIII, vesperam, ut vino æstuetis ! Prov. XXXIII, 29 et 30 Cui væ ? cujus patri væ? 29 et 30 Cui væ ? cujus patri væ? cui rixæ, cui foveæ ? cui sine causa cui rixæ, cui foveæ ? cui sine causa vulnera? cui suffossio oculorum? Nonne vulnera? cui suffossio oculorum? Nonne

his qui commorantur in vino, et student his qui commorantur in vino, et student calicibus epotandis ? calicibus epotandis ?

Et subdit de pœnæ confirmatione : Et subdit de pœnæ confirmatione :

Juravit Dominus Deus, » hoc est, Juravit Dominus Deus, » hoc est, per veritatis sententiam confirmavit, «< in per veritatis sententiam confirmavit, «< in sancto suo, » id est, in fortitudine sua. sancto suo, » id est, in fortitudine sua. Quidam tamen dicunt, « in templo, » et Quidam tamen dicunt, « in templo, » et quidam, « in sancto, » pro sanctis: sed quidam, « in sancto, » pro sanctis: sed Dominus jurans in templo vel in sanctis, Dominus jurans in templo vel in sanctis, jurat in seipso. Ad Hebr. vi, 13: Quo- jurat in seipso. Ad Hebr. vi, 13: Quo- niam neminem habuit, per quem juraret, niam neminem habuit, per quem juraret, majorem, juravit per semetipsum. Psal. majorem, juravit per semetipsum. Psal. LXXXVIII, 36: Semel juravi in sancto LXXXVIII, 36: Semel juravi in sancto meo. «Quia ecce dies venient. >> Per adver- meo. «Quia ecce dies venient. >> Per adver- bium ecce, demonstrandi notatur eviden- bium ecce, demonstrandi notatur eviden- tia culpæ in poena. Tobiæ, xiv, 3: Video tia culpæ in poena. Tobiæ, xiv, 3: Video enim quia iniquitas ejus finem dabit ei. enim quia iniquitas ejus finem dabit ei. Per hoc autem quod dicit Dominus, ve- Per hoc autem quod dicit Dominus, ve- nient, notatur temporis propinquitas. nient, notatur temporis propinquitas. Isa. XIV, 1: Prope est ut veniat tempus Isa. XIV, 1: Prope est ut veniat tempus ejus. « Super vos. » Per hoc notat quod ejus. « Super vos. » Per hoc notat quod pœna erit opprimens. Job, xxx, 16 : Nunc pœna erit opprimens. Job, xxx, 16 : Nunc in memetipso marcescit anima mea, et pos- in memetipso marcescit anima mea, et pos- sident me dies afflictionis. « Et levabunt sident me dies afflictionis. « Et levabunt vos in contis. » Servat metaphorum vac- vos in contis. » Servat metaphorum vac- carum, quæ postquam interfectæ sunt et carum, quæ postquam interfectæ sunt et excoriatæ, vècte levantur infixo per ner- excoriatæ, vècte levantur infixo per ner- vos posteriorum crurum, et sic sus- vos posteriorum crurum, et sic sus- pensæ vaccæ deportantur conto. Vel con- pensæ vaccæ deportantur conto. Vel con- tus est proprie instrumentum piscato- tus est proprie instrumentum piscato- rum quo anguillæ et cæteri pisces de li- rum quo anguillæ et cæteri pisces de li- mosis et lapidosis antris expelluntur in mosis et lapidosis antris expelluntur in retia, et ita vult dicere, quod isti exco- retia, et ita vult dicere, quod isti exco- riati per exspoliationem, ligati per capti- riati per exspoliationem, ligati per capti- vitatem deportabuntur in exsilium. Simi- vitatem deportabuntur in exsilium. Simi- le, Isa. xxii, 17: Ecce Dominus asportari le, Isa. xxii, 17: Ecce Dominus asportari te faciet, sicut asportatur gallus gallina- te faciet, sicut asportatur gallus gallina- ceus. Gallus enim gallinaceus similiter ceus. Gallus enim gallinaceus similiter ligatis pedibus vecte portatur. « Et reli- ligatis pedibus vecte portatur. « Et reli- quias vestras in ollis ferventibus. » Re- quias vestras in ollis ferventibus. » Re- liquias vocat inferiora vitalia, hepar sci- liquias vocat inferiora vitalia, hepar sci- licet, et intestina. Ollæ autem ferventes licet, et intestina. Ollæ autem ferventes sunt obsessæ civitates et munitiones, in sunt obsessæ civitates et munitiones, in quibus efferbuerunt vitalia eorum ante- quibus efferbuerunt vitalia eorum ante- quam caperentur. Et hæc similitudo de- quam caperentur. Et hæc similitudo de- scribitur, Ezech. xxiv, 9 et 10: Væ civi- scribitur, Ezech. xxiv, 9 et 10: Væ civi- tati sanguinum, cujus ego grandem fa- tati sanguinum, cujus ego grandem fa-

DO DO

munt munt

IN CAP. IV AMOS ENARRATIO. IN CAP. IV AMOS ENARRATIO.

riam pyram! Congere ossa quæ igne suc- riam pyram! Congere ossa quæ igne suc- cendam consumentur carnes, et coque- cendam consumentur carnes, et coque- tur universa compositio, hoc est, intesti- tur universa compositio, hoc est, intesti- na et vitalia. Jerem. 1, 13: Ollam suc- na et vitalia. Jerem. 1, 13: Ollam suc- censam ego video, et faciem ejus a facie censam ego video, et faciem ejus a facie aquilonis. aquilonis.

« Et per aperturas exibitis. » Apertu- « Et per aperturas exibitis. » Apertu- ras vocat fracturas parietum, quia per ras vocat fracturas parietum, quia per ostia, hoste obsidente, exire non aude- ostia, hoste obsidente, exire non aude- bant. Ezech. XII, 12: In caligine egre- bant. Ezech. XII, 12: In caligine egre- dietur parietem perfodient ut edu- dietur parietem perfodient ut edu- cant eum. Jerem. xxxix, 2 et 4: Aperta cant eum. Jerem. xxxix, 2 et 4: Aperta est civitas.... Et omnes viri bellatores fu- est civitas.... Et omnes viri bellatores fu- gerunt et egressi sunt nocte de civitate gerunt et egressi sunt nocte de civitate per viam horti regis, et per portam quæ per viam horti regis, et per portam quæ erat inter duos muros, Chaldæis obsi- erat inter duos muros, Chaldæis obsi- dentibus urbem in gyro. « Altera, » sci- dentibus urbem in gyro. « Altera, » sci- licet vacca, licet vacca, « contra alteram,» scilicet « contra alteram,» scilicet vaccam. Et in hoc notat, quod ita ar- vaccam. Et in hoc notat, quod ita ar- ctati erant ab hostibus, quod unus alte- ctati erant ab hostibus, quod unus alte- rum comprimebat in exiendo. Isa. XXII, rum comprimebat in exiendo. Isa. XXII, 3: Fugerunt simul, dureque ligati sunt. 3: Fugerunt simul, dureque ligati sunt. « Et projiciemini in Armon. » Armon « Et projiciemini in Armon. » Armon montes sunt Armeniæ protensi ad fines montes sunt Armeniæ protensi ad fines Medorum et Persarum quia illic decem Medorum et Persarum quia illic decem tribus captivatæ, sicut res viles projectæ tribus captivatæ, sicut res viles projectæ sunt. Thren. v, 22: Projiciens repulisti sunt. Thren. v, 22: Projiciens repulisti nos, iratus es contra nos vehementer. nos, iratus es contra nos vehementer.

Hæc melius exponuntur de damnatis Hæc melius exponuntur de damnatis in judicio, quos dæmones in contis leva- in judicio, quos dæmones in contis leva- bunt, hoc est, rigiditate et inflexibilitate bunt, hoc est, rigiditate et inflexibilitate sententiæ divinæ : et reliquias, conscien- sententiæ divinæ : et reliquias, conscien- tiarum scilicet, in ollis ferventibus suc- tiarum scilicet, in ollis ferventibus suc- cendent, hoc est, receptaculis inferni, in cendent, hoc est, receptaculis inferni, in quæ secundum exigentiam meritorum quæ secundum exigentiam meritorum projicientur. Ezech. xxiv, 11: Pone ol- projicientur. Ezech. xxiv, 11: Pone ol- lam super prunas vacuam, ut incalescat, lam super prunas vacuam, ut incalescat, et liquefiat æs ejus: et confletur in me- et liquefiat æs ejus: et confletur in me- dio ejus inquinamentum ejus, et consu- dio ejus inquinamentum ejus, et consu- matur rubigo ejus. Et quod dicit, << per matur rubigo ejus. Et quod dicit, << per aperturas exibitis, » intendit quod anima aperturas exibitis, » intendit quod anima per aperturam inferni, et corpus per per aperturam inferni, et corpus per aperturam sepulcri egredientur, et sic aperturam sepulcri egredientur, et sic altera pars venit ad alteram, anima sci- altera pars venit ad alteram, anima sci- licet ad corpus, ut simul puniantur. Ezech. licet ad corpus, ut simul puniantur. Ezech. XXXVII, 12: Ecce ego aperiam tumulos ve- XXXVII, 12: Ecce ego aperiam tumulos ve-

223 223

stros, et educam vos de sepulcris vestris. stros, et educam vos de sepulcris vestris. Et quod addit « Projiciemini in Ar- Et quod addit « Projiciemini in Ar- mon,» intendit de projectione in infer- mon,» intendit de projectione in infer- num. Armon enim exemplum tristitiæ num. Armon enim exemplum tristitiæ vel anathema mæroris interpretatur. vel anathema mæroris interpretatur. Matth. XXII, 13: Ligatis manibus, et pe- Matth. XXII, 13: Ligatis manibus, et pe- dibus ejus, mittite eum in tenebras exte- dibus ejus, mittite eum in tenebras exte- riores: ibi erit fletus et stridor dentium. riores: ibi erit fletus et stridor dentium. Isa. xxiv, 22: Congregabuntur in con- Isa. xxiv, 22: Congregabuntur in con- gregatione unius fascis in lacum, et clau- gregatione unius fascis in lacum, et clau- dentur ibi in carcere. « Dicit Dominus. » dentur ibi in carcere. « Dicit Dominus. » Confirmatio præteritorum est. Confirmatio præteritorum est.

<< Venite ad Bethel. » Per ironiam exag- << Venite ad Bethel. » Per ironiam exag- gerat peccatum hoc in Deum. Hoc autem gerat peccatum hoc in Deum. Hoc autem facit quinque modis, sicut patebit per or- facit quinque modis, sicut patebit per or- dinem in littera. dinem in littera.

Primo itaque tangit impietatem in Primo itaque tangit impietatem in adoratione idoli: « Venite ad Bethel, » adoratione idoli: « Venite ad Bethel, » ad aureum scilicet vitulum, « et impie ad aureum scilicet vitulum, « et impie agite. » Adoratio enim idoli impietas est agite. » Adoratio enim idoli impietas est in Deum. Job, xxxI, 28: Quæ est iniqui- in Deum. Job, xxxI, 28: Quæ est iniqui- tas maxima, et negatio contra Deum al- tas maxima, et negatio contra Deum al- tissimum. « Ad Galgalam,» supple,etiam tissimum. « Ad Galgalam,» supple,etiam venite, « et multiplicate prævaricatio- venite, « et multiplicate prævaricatio- nem,» id est, ex hoc multiplicabitis: in nem,» id est, ex hoc multiplicabitis: in diversis enim locis idola coletis, quod est diversis enim locis idola coletis, quod est multiplicare prævaricationem. Galgal vel multiplicare prævaricationem. Galgal vel Galgala enim locus erat, in quo facta Galgala enim locus erat, in quo facta est secunda circumcisio. Osee, 1x, 15: est secunda circumcisio. Osee, 1x, 15: Omnes nequitiæ eorum in Galgal. Lo- Omnes nequitiæ eorum in Galgal. Lo- cus enim famosus erat, et confluxit illuc cus enim famosus erat, et confluxit illuc populus, propter quod ibi idola pone- populus, propter quod ibi idola pone- bant. bant.

« Et afferte mane victimas vestras. » « Et afferte mane victimas vestras. » Et intendit mane crastinæ diei. Et tan- Et intendit mane crastinæ diei. Et tan- git quædam sacrificia, ut sunt hostiæ pa- git quædam sacrificia, ut sunt hostiæ pa- cificæ, de quibus præceptum est, quod cificæ, de quibus præceptum est, quod usque mane non remaneant: quod præ- usque mane non remaneant: quod præ- ceptum violabant, victimas scilicet et ceptum violabant, victimas scilicet et hostias usque in mane reservantes. Levit. hostias usque in mane reservantes. Levit. VII, 15: Cujus carnes, scilicet hostiæ pa- VII, 15: Cujus carnes, scilicet hostiæ pa- cificæ, eadem comedentur die, nec rema- cificæ, eadem comedentur die, nec rema- nebit eis quiddam usque mane, « Tribus nebit eis quiddam usque mane, « Tribus diebus decimas vestras, » supple, afferte. diebus decimas vestras, » supple, afferte. Et tangit quædam sacrificia quæ in ter-pacificorum Et tangit quædam sacrificia quæ in ter-pacificorum tium diem differri non debebant, sicut vo- tertiam rẻ- tium diem differri non debebant, sicut vo- tertiam rẻ- to vel sponte oblata. Levit. VII, 17 et 18: debuit. to vel sponte oblata. Levit. VII, 17 et 18: debuit.

Victima Victima

in diem in diem

servari non servari non

224 224

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Quidquid tertius invenerit dies, ignis ab- Quidquid tertius invenerit dies, ignis ab- sumet. Si quis de carnibus victimæ paci- sumet. Si quis de carnibus victimæ paci- ficorum in die tertio comederit, irrita fiet ficorum in die tertio comederit, irrita fiet ejus oblatio, nec proderit offerenti: quin ejus oblatio, nec proderit offerenti: quin potius quæcunque anima tali se edulio potius quæcunque anima tali se edulio contaminaverit, prævaricationis rea erit. contaminaverit, prævaricationis rea erit. Has oblationes decimas vocat, quia cum Has oblationes decimas vocat, quia cum decimis offerebantur tribus vicibus per decimis offerebantur tribus vicibus per annum. Hoc præceptum isti non curantes annum. Hoc præceptum isti non curantes in diem tertium oblata servaverunt. in diem tertium oblata servaverunt.

«Et sacrificate de fermentato laudem. » «Et sacrificate de fermentato laudem. » Septuaginta, «Eucharistiam. » Euchari- Septuaginta, «Eucharistiam. » Euchari- stia enim gratiarum actio est. Unde sensus stia enim gratiarum actio est. Unde sensus Fermentum est Fermentum est in sacrifi- in sacrifi-

admitten- admitten- dum. dum.

Sacrificate de fermantato laudem, Sacrificate de fermantato laudem, cio non hoc est, laudabilem oblationem. Et est cio non hoc est, laudabilem oblationem. Et est ironia. Levit. II, 11: Omnis oblatio, quæ ironia. Levit. II, 11: Omnis oblatio, quæ offertur Domino, absque fermento fiet, offertur Domino, absque fermento fiet, nec quidquam fermenti ac mellis adole- nec quidquam fermenti ac mellis adole- bitur in sacrificio Domino. Contra hoc bitur in sacrificio Domino. Contra hoc tamen videtur esse quod dicitur, Levit. tamen videtur esse quod dicitur, Levit. VII, 13: Panes quoque fermentatos, offe- VII, 13: Panes quoque fermentatos, offe- res scilicet, cum hostia gratiarum, quæ res scilicet, cum hostia gratiarum, quæ immolatur pro pacificis. Sed dicendum, immolatur pro pacificis. Sed dicendum, quod fermentati panes quidam offereban- quod fermentati panes quidam offereban- tur Sacerdoti, sed super altare non po- tur Sacerdoti, sed super altare non po- nebantur. nebantur.

Quod autem ironice locutus sit, innuit Quod autem ironice locutus sit, innuit subdens: subdens:

« Et vocate,» supple hoc, « volunta- « Et vocate,» supple hoc, « volunta- rias oblationes, » quæ sic scilicet contra rias oblationes, » quæ sic scilicet contra legem oblatæ sunt, de quibus dicitur, legem oblatæ sunt, de quibus dicitur, Malachiæ, 1, 10: Non est mihi voluntas Malachiæ, 1, 10: Non est mihi voluntas in vobis, dicit Dominus exercituum: et in vobis, dicit Dominus exercituum: et munus non suscipiam de manu vestra. munus non suscipiam de manu vestra. « Et annuntiate, » aliis scilicet peccata, « Et annuntiate, » aliis scilicet peccata, ut complices habeatis. Isa. III, 9: Pecca- ut complices habeatis. Isa. III, 9: Pecca- tum suum quasi Sodoma prædicaverunt, tum suum quasi Sodoma prædicaverunt, nec absconderunt. « Sic enim voluistis. » nec absconderunt. « Sic enim voluistis. » Ac si dicat: Non ex me dixi quæ dicta Ac si dicat: Non ex me dixi quæ dicta sunt, sed ex voluntate vestra, quia sic sunt, sed ex voluntate vestra, quia sic voluistis, o « filii Israel, dicit Dominus voluistis, o « filii Israel, dicit Dominus

Deus. » Deus. »

Hoc spiritualiter exponitur de clericis Hoc spiritualiter exponitur de clericis et religiosis, qui veniunt ad Bethel, hoc et religiosis, qui veniunt ad Bethel, hoc est, ad domum Dei. Genes. xXVIII, 17: est, ad domum Dei. Genes. xXVIII, 17:

1 Cf. Matth. XVI, 6 et 11; Luc. XII, 1. 1 Cf. Matth. XVI, 6 et 11; Luc. XII, 1.

1. 1.

Non est hic aliud nisi domus Dei, et Non est hic aliud nisi domus Dei, et porta cæli, et impie agunt ibi. Jerem. porta cæli, et impie agunt ibi. Jerem. x1, 15: Quid est, quod dilectus meus in x1, 15: Quid est, quod dilectus meus in domo mea fecit scelera multa? Hi veniunt domo mea fecit scelera multa? Hi veniunt ad Galgalam, hoc est, revelationem ad Galgalam, hoc est, revelationem (quod Galgala interpretatur) hoc est, ad (quod Galgala interpretatur) hoc est, ad scientiam litterarum, et multiplicant scientiam litterarum, et multiplicant prævaricationem: quia quo plus intel- prævaricationem: quia quo plus intel- ligunt, eo pejus agunt. Jerem. iv, 22 : ligunt, eo pejus agunt. Jerem. iv, 22 : Sapientes sunt ut faciant malum, bene Sapientes sunt ut faciant malum, bene autem facere nescierunt. Hi mane offerunt autem facere nescierunt. Hi mane offerunt victimas, quia in crastinum, hoc est, victimas, quia in crastinum, hoc est, in futurum oblata Sanctis, sibi thesau in futurum oblata Sanctis, sibi thesau rizant, et sic ab Ecclesiis recedunt. Pro- rizant, et sic ab Ecclesiis recedunt. Pro- verb. VII, 19 et 20: Non est vir in domo verb. VII, 19 et 20: Non est vir in domo sua, abiit via longissima. Sacculum pe- sua, abiit via longissima. Sacculum pe- cuniæ secum tulit. Hi tribus diebus offe. cuniæ secum tulit. Hi tribus diebus offe. runt decimas, hoc est, oblata colligunt, runt decimas, hoc est, oblata colligunt, De tribus enim decimæ offeruntur, agris De tribus enim decimæ offeruntur, agris scilicet, vineis, et animalibus de deci- scilicet, vineis, et animalibus de deci- mis enim colligendis maxima cura est mis enim colligendis maxima cura est eis, de animabus vero nihil. Tales vo- or eis, de animabus vero nihil. Tales vo- or cantur mercenarii. Joan. x, 13 Merce- cantur mercenarii. Joan. x, 13 Merce- narius fugit, quia mercenarius est, et narius fugit, quia mercenarius est, et non pertinet ad eum de ovibus: supple, non pertinet ad eum de ovibus: supple, quamvis pertineat ad eum de utili- quamvis pertineat ad eum de utili- tate ovium. Ezech. xxxiv, 3: Lac come- tate ovium. Ezech. xxxiv, 3: Lac come- debatis, et lana operiebamini, et quod debatis, et lana operiebamini, et quod crassum erat occidebatis : gregem crassum erat occidebatis : gregem autem meum non pascebatis. Hi sacrifi- autem meum non pascebatis. Hi sacrifi- cant de fermentato laudem, quia psalmo- cant de fermentato laudem, quia psalmo- diam ore resonant, et vitæ corruptionem diam ore resonant, et vitæ corruptionem immiscent. I ad Corinth. v, 7: Expurgate immiscent. I ad Corinth. v, 7: Expurgate vetus fermentum, ut sitis nova consper - vetus fermentum, ut sitis nova consper - sio. Marc. VIII, 15 Videte, et cavete a sio. Marc. VIII, 15 Videte, et cavete a fermento Pharisæorum, et fermento He- fermento Pharisæorum, et fermento He- rodis. Exod. x, 7 : Non apparebit rodis. Exod. x, 7 : Non apparebit apud te aliquid fermentatum, nec in apud te aliquid fermentatum, nec in cunctis finibus tuis. Hi aliis nuntiant cunctis finibus tuis. Hi aliis nuntiant peccata sua per malum exemplum. Ma- peccata sua per malum exemplum. Ma- lach, 11, 8: Vos recessistis de via, et lach, 11, 8: Vos recessistis de via, et scandalizastis plurimos in lege. Hi ob- scandalizastis plurimos in lege. Hi ob- sequia divina quæ faciunt, voluntarias sequia divina quæ faciunt, voluntarias vocant oblationes, cum tamem spe mer- vocant oblationes, cum tamem spe mer- cedis temporalis conducti sint. Malach. cedis temporalis conducti sint. Malach. I, 10 Quis est in vobis, qui claudat os- I, 10 Quis est in vobis, qui claudat os- tia, et incendat altare meum gratuito? tia, et incendat altare meum gratuito?

IN CAP. IV AMOS ENARRATIO. IN CAP. IV AMOS ENARRATIO.

225 225

« Unde et ego. » Tangit peccati in- magistratuum fuit in transgressione « Unde et ego. » Tangit peccati in- magistratuum fuit in transgressione corrigibilitatem, et dicit duo : Poenas hac prima. Hi patiuntur indigentiam corrigibilitatem, et dicit duo : Poenas hac prima. Hi patiuntur indigentiam per quas non correcti sunt, et si non panis, verbi scilicet, Eucharistiæ, et per quas non correcti sunt, et si non panis, verbi scilicet, Eucharistiæ, et corrigantur, parent se ad similes vel gratiæ. Psal. CIV, 16: Vocavit famem corrigantur, parent se ad similes vel gratiæ. Psal. CIV, 16: Vocavit famem majores, ibi, . 12: Postquam autem super terram, et omne firmamentum majores, ibi, . 12: Postquam autem super terram, et omne firmamentum hæc fecero tibi. » hæc fecero tibi. » panis contrivit. Isa. 111, 7: In domo mea panis contrivit. Isa. 111, 7: In domo mea non est panis, neque vestimentum. « Et non est panis, neque vestimentum. « Et non estis reversi ad me, dicit Dominus. » non estis reversi ad me, dicit Dominus. » Isa. ix, 13 Populus non est reversus Isa. ix, 13 Populus non est reversus ad percutientem se. ad percutientem se.

Prima habet quinque poenas hic in- Prima habet quinque poenas hic in- ductas, quæ patent in littera. Prima est ductas, quæ patent in littera. Prima est fames, secunda siccitas, tertia ventus fames, secunda siccitas, tertia ventus urens, quarta gladius interficiens, quinta urens, quarta gladius interficiens, quinta subversio. Quælibet istarum dividitur subversio. Quælibet istarum dividitur in duas. in duas.

Dicit enim ictum pœnæ ferientis, et Dicit enim ictum pœnæ ferientis, et duritiam populi non revertentis : duritiam populi non revertentis :

« Unde et ego,» volens scilicet vos aver- « Unde et ego,» volens scilicet vos aver- tere a via iniquitatis, « dedi vobis stuporem tere a via iniquitatis, « dedi vobis stuporem dentium. » Sensus est : Afflixi vos ut dentium. » Sensus est : Afflixi vos ut stuperent dentes, quod ex nimia siccita- stuperent dentes, quod ex nimia siccita- te famis consuevit accidere. Subtracto te famis consuevit accidere. Subtracto enim nutrimento, dentes arescunt: quia enim nutrimento, dentes arescunt: quia de humido nutrimentali crescunt, et con- de humido nutrimentali crescunt, et con- firmantur de radicali. Et tunc quod sub- firmantur de radicali. Et tunc quod sub- ditur: «In cunctis urbibus vestris, » ge- ditur: «In cunctis urbibus vestris, » ge- neralitatem famis significat, et quod se- neralitatem famis significat, et quod se- quitur expositivum est præcedentis: «El quitur expositivum est præcedentis: «El indigentiam panum in omnibus locis ve- indigentiam panum in omnibus locis ve- stris. » Hæc fames facta est, III Reg. stris. » Hæc fames facta est, III Reg. XVII, 1 et seq., sub Elia, et IV Reg. VI, XVII, 1 et seq., sub Elia, et IV Reg. VI, 25 et seq., sub Eliseo, quam deplorat 25 et seq., sub Eliseo, quam deplorat Jeremias, Thren. v, 10 Pellis nostra, Jeremias, Thren. v, 10 Pellis nostra, quasi clibanus exusta est a facie tempes- quasi clibanus exusta est a facie tempes- tatum famis. tatum famis.

Moraliter autem, dentes quibus masti- Moraliter autem, dentes quibus masti- catur cibus Scripturæ, intellectus sunt catur cibus Scripturæ, intellectus sunt et affectus, memoria, meditatio, et ra- et affectus, memoria, meditatio, et ra- tionis collatio, et hujusmodi, de quibus tionis collatio, et hujusmodi, de quibus dicitur, Thren. 111, 16: Fregit ad nume- dicitur, Thren. 111, 16: Fregit ad nume- rum dentes meos. Hi stupescunt per rum dentes meos. Hi stupescunt per peccatum quando dulcedinem cibi ma- peccatum quando dulcedinem cibi ma- sticati non sentiunt, eo quod acerba in sticati non sentiunt, eo quod acerba in consolationibus mundanis masticave- consolationibus mundanis masticave- runt. Ezech. xvIII, 2: Patres comede- runt. Ezech. xvIII, 2: Patres comede- runt uvam acerbam, et dentes filiorum runt uvam acerbam, et dentes filiorum obstupescunt. In cunctis urbibus est de- obstupescunt. In cunctis urbibus est de- fectus iste, quia magis stupescunt dentes fectus iste, quia magis stupescunt dentes corum qui sunt in præsidiis Ecclesiæ. corum qui sunt in præsidiis Ecclesiæ. Jerem. v, 5 Optimates magis simul Jerem. v, 5 Optimates magis simul confregerunt jugum, ruperunt vincula. confregerunt jugum, ruperunt vincula. | Esdræ, 1x, 2: Manus principum et | Esdræ, 1x, 2: Manus principum et

ΧΙΧ ΧΙΧ

Et subdit poenam secundam: Et subdit poenam secundam:

« Ego quoque prohibui a vobis im- « Ego quoque prohibui a vobis im- brem,» serotinum scilicet, « cum adhuc brem,» serotinum scilicet, « cum adhuc tres menses superessent usque ad mes- tres menses superessent usque ad mes- sem » quod dicit Hieronymus a fine sem » quod dicit Hieronymus a fine Aprilis esse usque ad principium Au- Aprilis esse usque ad principium Au- gusti, quando messis est. Propter gusti, quando messis est. Propter quod etiam Dominus ante Passionem quod etiam Dominus ante Passionem loquens Discipulis ait, Joan. IV, 35: loquens Discipulis ait, Joan. IV, 35: Nonne vos dicitis, quod adhuc quatuor Nonne vos dicitis, quod adhuc quatuor menses sunt, et messis venit? Hoc enim menses sunt, et messis venit? Hoc enim cum ante Pascha dixerit, in Martio di- cum ante Pascha dixerit, in Martio di- xit, et ideo tribus hic dictis unum ap- xit, et ideo tribus hic dictis unum ap- posuit. Imber autem ille ad maturitatem posuit. Imber autem ille ad maturitatem fructuum est ex quo grana formantur, ut fructuum est ex quo grana formantur, ut quantitatem debitam accipiant, et dige- quantitatem debitam accipiant, et dige- rantur ad maturitatem. Jerem. III, 3: rantur ad maturitatem. Jerem. III, 3: Prohibitæ sunt stillæ pluviarum, et se- Prohibitæ sunt stillæ pluviarum, et se- rotinus imber non fuit. rotinus imber non fuit.

Et qualiter hoc malum per partes in- Et qualiter hoc malum per partes in- duxerit, subdit : « Et plui super unam duxerit, subdit : « Et plui super unam civitatem,» supple, et illa fructus ha- civitatem,» supple, et illa fructus ha- buit. Psal. Lxiv, 11: In stillicidiis ejus buit. Psal. Lxiv, 11: In stillicidiis ejus lætabitur germinans. « Et super civi- lætabitur germinans. « Et super civi- tatem alteram non plui, » ut scilicet tatem alteram non plui, » ut scilicet exemplo illius corrigeretur altera. Sap. exemplo illius corrigeretur altera. Sap. XII, 2: Eos, qui exerrant, partibus corri- XII, 2: Eos, qui exerrant, partibus corri- pis et de quibus peccant, admones et pis et de quibus peccant, admones et alloqueris: ut relicta malitia, credant alloqueris: ut relicta malitia, credant in te, Domine. « Pars una compluta in te, Domine. « Pars una compluta est, » civitatis scilicet, vel terræ, « et est, » civitatis scilicet, vel terræ, « et pars altera super quam non plui, aruit.» pars altera super quam non plui, aruit.» Hoc ad litteram intelligitur, et factum est, Hoc ad litteram intelligitur, et factum est, III Reg. xvi, 1 et seq., sub Elia, quando III Reg. xvi, 1 et seq., sub Elia, quando non pluit annos tres et menses sex. non pluit annos tres et menses sex.

15 15

226 226

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Cujus siccitatis signum ponit ulte- Cujus siccitatis signum ponit ulte- rius: rius:

» Et venerunt duæ et tres civitates, » » Et venerunt duæ et tres civitates, » hoc est, plures et pauciores non com- hoc est, plures et pauciores non com- plutæ scilicet, « ad unam civitatem, » plutæ scilicet, « ad unam civitatem, » complutam scilicet, « ut biberent complutam scilicet, « ut biberent aquam, hoc est, ut sitim saltem refo- aquam, hoc est, ut sitim saltem refo- cillarent. Et hoc est quod sequitur : cillarent. Et hoc est quod sequitur : «Et non sunt satiatæ. » Jerem xiv, «Et non sunt satiatæ. » Jerem xiv, 3 : 3 : Majores miserunt minores suos ad Majores miserunt minores suos ad aquam venerunt ad hauriendum, non aquam venerunt ad hauriendum, non invenerunt aquam, reportaverunt vasa invenerunt aquam, reportaverunt vasa sua vacua. Et subdit de incorrigibilita- sua vacua. Et subdit de incorrigibilita- te « Et non redistis ad me, dicit Domi- te « Et non redistis ad me, dicit Domi- nus, » per pœnitentiam scilicet. Isa. XLV, nus, » per pœnitentiam scilicet. Isa. XLV, 22 Convertimini ad me, et salvi eritis. 22 Convertimini ad me, et salvi eritis.

Ista siccitas ablationem doctrinæ si- Ista siccitas ablationem doctrinæ si- gnificat. Isa. v, 6: Nubibus mandabo ne gnificat. Isa. v, 6: Nubibus mandabo ne pluant super eam imbrem. Tres menses pluant super eam imbrem. Tres menses usque ad messem, defectum significant usque ad messem, defectum significant trium illuminationum, scilicet fidei, spei, trium illuminationum, scilicet fidei, spei, et charitatis. Osee, v, 7: Nunc devorabit et charitatis. Osee, v, 7: Nunc devorabit eos mensis cum partibus suis. Quod sub- eos mensis cum partibus suis. Quod sub- dit, distinctionem significat. Super civita- dit, distinctionem significat. Super civita- tem enim Sanctorum pluit et doctrinam tem enim Sanctorum pluit et doctrinam et gratiam. Et iste est ros in concha, vel- et gratiam. Et iste est ros in concha, vel- lere, et area Gedeonis 1. Concha signifi- lere, et area Gedeonis 1. Concha signifi- cat Virginis uterum, vellus hominem as- cat Virginis uterum, vellus hominem as- sumptum, area totius Ecclesiæ infusio- sumptum, area totius Ecclesiæ infusio- nem. Et quod additur, quod pars una nem. Et quod additur, quod pars una compluta est et alia aruit, distinctionem compluta est et alia aruit, distinctionem significat inter homines, ex quibus unus significat inter homines, ex quibus unus pluviam recipit, alter vero non. Ad Hebr. pluviam recipit, alter vero non. Ad Hebr. VI, 7 et 8 : Terra sæpe venientem super VI, 7 et 8 : Terra sæpe venientem super se bibens imbrem, et generans herbam se bibens imbrem, et generans herbam opportunam illis, a quibus colitur, ac- opportunam illis, a quibus colitur, ac- cipit benedictionem a Deo : proferens au- cipit benedictionem a Deo : proferens au- tem spinas, ac tribulos, reproba est, et tem spinas, ac tribulos, reproba est, et maledictioni proxima : cujus consum- maledictioni proxima : cujus consum- matio in combustionem, scilicet ignis matio in combustionem, scilicet ignis est. Et quod additur, quod tres et duo est. Et quod additur, quod tres et duo miserunt ad unam, desiderium populi miserunt ad unam, desiderium populi sitientis doctrinam significat, quamvis sitientis doctrinam significat, quamvis non inveniat. Joan. 1v, 15: Domine, da non inveniat. Joan. 1v, 15: Domine, da mihi hanc aquam. Et ibidem, y. 10: Si mihi hanc aquam. Et ibidem, y. 10: Si scires donum Dei, et quis est, qui dicit scires donum Dei, et quis est, qui dicit

1 Cf. Judic. VI, 36 et seq. 1 Cf. Judic. VI, 36 et seq.

tibi: Da mihi bibere: tu forsitan pelis- tibi: Da mihi bibere: tu forsitan pelis- ses ab eo, et dedisset tibi aquam vivam. ses ab eo, et dedisset tibi aquam vivam. Id autem quod de incorrigibilitate sub- Id autem quod de incorrigibilitate sub- ditur, commune est utrique expositioni. ditur, commune est utrique expositioni. Job, xxiv, 29 et 30: Hæc omnia opera- Job, xxiv, 29 et 30: Hæc omnia opera- tur Deus tribus vicibus per singulos. Ut tur Deus tribus vicibus per singulos. Ut revocet animas eorum a corruptione, et revocet animas eorum a corruptione, et illuminet in luce viventium. illuminet in luce viventium.

« Percussi vos in vento urente, » quia « Percussi vos in vento urente, » quia ab Austro scilicet venit, et calore resol- ab Austro scilicet venit, et calore resol- vit corpora, et humores laxat: et quia vit corpora, et humores laxat: et quia turbulentus est, venenosas materias per turbulentus est, venenosas materias per poros corporibus ingerit: propter quod poros corporibus ingerit: propter quod pernecabilis est, ut dicunt medici. Et pernecabilis est, ut dicunt medici. Et hoc est quod dicit, « percussi vos, » hoc hoc est quod dicit, « percussi vos, » hoc est, occidi. « Et in aurigine, » hoc est, est, occidi. « Et in aurigine, » hoc est, auræ rubigine, supple, percussi « multi- auræ rubigine, supple, percussi « multi- tudinem hortorum vestrorum, » ut scili- tudinem hortorum vestrorum, » ut scili- cet quod residuum fuit siccitati, consu- cet quod residuum fuit siccitati, consu- meretur aurigine. Hortus autem ab meretur aurigine. Hortus autem ab oriendo dicitur, et significat omnia quæ oriendo dicitur, et significat omnia quæ in terra oriuntur. Et propter hoc sequi- in terra oriuntur. Et propter hoc sequi- tur: « Et vinearum vestrarum, » supple, tur: « Et vinearum vestrarum, » supple, percussi multitudinem, ut scilicet de ter- percussi multitudinem, ut scilicet de ter- rænascentibus nihil remaneret ad escu- rænascentibus nihil remaneret ad escu- lentum, vel ad poculentum pertinens. lentum, vel ad poculentum pertinens. Et subdit de pertinentibus ad condimen- Et subdit de pertinentibus ad condimen- tum « Oliveta vestra,» scilicet oleum tum « Oliveta vestra,» scilicet oleum perunctionis portantia, « et ficeta ve- perunctionis portantia, « et ficeta ve- stra, » dulcedinis fructum portantia, stra, » dulcedinis fructum portantia, « comedit eruca, » hoc scilicet quod su- « comedit eruca, » hoc scilicet quod su- perfuit ariditati et aurigini. perfuit ariditati et aurigini.

Hæc plaga spiritualiter significat su- Hæc plaga spiritualiter significat su- perbiam: quæ (sicut dicit Augustinus) perbiam: quæ (sicut dicit Augustinus) etiam bonis operibus insidiatur ut pe- etiam bonis operibus insidiatur ut pe- reant, et semper quasi vento inflata tu- reant, et semper quasi vento inflata tu- mescit. Job, xxvII, 21: Tollet eum ventus mescit. Job, xxvII, 21: Tollet eum ventus urens, et auferet, et velut turbo rapiet urens, et auferet, et velut turbo rapiet eum de loco suo. Job, 1, 19: Repente eum de loco suo. Job, 1, 19: Repente ventus vehemens irruit a regione deserti, ventus vehemens irruit a regione deserti, hoc est, a diabolo, et concussit quatuor hoc est, a diabolo, et concussit quatuor angulos domus, quæ corruens oppressit angulos domus, quæ corruens oppressit liberos tuos. Aurigo autem significat in- liberos tuos. Aurigo autem significat in- vidiam, superbiæ (ut dicit Augustinus) vidiam, superbiæ (ut dicit Augustinus) pedissequam. Sap. II, 24: Invidia au- pedissequam. Sap. II, 24: Invidia au-

011 41 011 41

bont bont

IN CAP. IV AMOS ENARRATIO. IN CAP. IV AMOS ENARRATIO.

tem diaboli mors introivit in orbem ter- tem diaboli mors introivit in orbem ter- rarum. Hæc consumit hortos et vineas: rarum. Hæc consumit hortos et vineas: quia quidquid viroris est in opere, et quia quidquid viroris est in opere, et quidquid gaudii spiritualis in sancti Spi- quidquid gaudii spiritualis in sancti Spi- ritus consolatione, arescere facit per de- ritus consolatione, arescere facit per de- tractionem. Joel, 1, 4: Residuum bruchi tractionem. Joel, 1, 4: Residuum bruchi comedit rubigo. Eruca vero significat comedit rubigo. Eruca vero significat libidinem, quæ maculat omne quod tan- libidinem, quæ maculat omne quod tan- git, et comedit oliveta, pinguedinem sci- git, et comedit oliveta, pinguedinem sci- licet devotionis quam aufert, et ficeta, licet devotionis quam aufert, et ficeta, dulcedinem scilicet virtutum. Joel, 1, 4: dulcedinem scilicet virtutum. Joel, 1, 4: Residuum eruca comedit locusta. « Et Residuum eruca comedit locusta. « Et non redistis ad me, dicit Dominus. » non redistis ad me, dicit Dominus. » Jerem. III, 1 Revertere ad me, dicit Do- Jerem. III, 1 Revertere ad me, dicit Do- minus, et ego suscipiam te. minus, et ego suscipiam te.

Et subdit poenam quartam : Et subdit poenam quartam :

« Misi in vos mortem in via Ægyp‐ « Misi in vos mortem in via Ægyp‐ ti. » Narrat Hieronymus, quod « cum so- ti. » Narrat Hieronymus, quod « cum so- « lemnes nuntios mitterent in Ægyptum « lemnes nuntios mitterent in Ægyptum « ad petendum auxilium contra Assy- « ad petendum auxilium contra Assy- « rios, Assyrii insidiantes in via cepe- « rios, Assyrii insidiantes in via cepe- << runt nuntios, quibus occisis, equos in << runt nuntios, quibus occisis, equos in << spolium duxerunt, » et hoc tangit hic. << spolium duxerunt, » et hoc tangit hic. Et sequitur: « Percussi gladio juvenes Et sequitur: « Percussi gladio juvenes vestros,» illos scilicet qui in Ægyptum vestros,» illos scilicet qui in Ægyptum missi fuerant. Psal. LXXVI, 63 et 64: missi fuerant. Psal. LXXVI, 63 et 64: Juvenes eorum comedit ignis, et virgines Juvenes eorum comedit ignis, et virgines corum non sunt lamentatæ. Sacerdotes corum non sunt lamentatæ. Sacerdotes corum in gladio ceciderunt, etc. « Usque corum in gladio ceciderunt, etc. « Usque ad captivitatem equorum vestrorum, » ad captivitatem equorum vestrorum, » quia sicut dictum est, equos abstulerunt. quia sicut dictum est, equos abstulerunt. Et quia fugientes hostibus resistere non Et quia fugientes hostibus resistere non poterant, multis interfectis ad portas eo- poterant, multis interfectis ad portas eo- rum, corpora sepelire non audebant, et rum, corpora sepelire non audebant, et sic prostrati foetores ad nares eorum sic prostrati foetores ad nares eorum spargebant. Et hoc est : « Et ascendere spargebant. Et hoc est : « Et ascendere feci putredinem castrorum vestrorum, » feci putredinem castrorum vestrorum, » hoc est, occisorum in castris, « in nares hoc est, occisorum in castris, « in nares vestras. » Isa. 1, 6: Vulnus, et livor, et vestras. » Isa. 1, 6: Vulnus, et livor, et plaga tumens, non est circumligata, nee plaga tumens, non est circumligata, nee curata medicamine, neque fota oleo. curata medicamine, neque fota oleo. « Et non redistis ad me, dicit Dominus. » « Et non redistis ad me, dicit Dominus. » Jerem. II, 24 Nullus avertet eam : Jerem. II, 24 Nullus avertet eam : omnes, qui quærunt eam, non deficient. omnes, qui quærunt eam, non deficient. Hæc plaga spiritualiter significat gau- Hæc plaga spiritualiter significat gau-

3 Cf. IV Reg. XVIII, 1 et seq. 3 Cf. IV Reg. XVIII, 1 et seq.

227 227

dium mortalis peccati, quo multi in via dium mortalis peccati, quo multi in via Ægypti percussi sunt. Psal. xxxvi, 14: Ægypti percussi sunt. Psal. xxxvi, 14: Gladium evaginaverunt peccatores : in- Gladium evaginaverunt peccatores : in- tenderunt arcum suum. Equi illorum, tenderunt arcum suum. Equi illorum, effrænes concupiscentiæ sunt in captivita- effrænes concupiscentiæ sunt in captivita- tem diaboli redactæ. Psal. xxxI, 9: No- tem diaboli redactæ. Psal. xxxI, 9: No- lite fieri sicut equus et mulus. Foetor ca- lite fieri sicut equus et mulus. Foetor ca- daverum, infamia est carnalium peccato- daverum, infamia est carnalium peccato- rum. Joel, 1, 17: Computruerunt jumen- rum. Joel, 1, 17: Computruerunt jumen- ta in stercore suo. Joan. XI, 39: Jam ta in stercore suo. Joan. XI, 39: Jam foetet, quatriduanus est enim. foetet, quatriduanus est enim.

Et subdit de poena quinta: Et subdit de poena quinta:

« Subverti vos, sicut subvertit Domi- « Subverti vos, sicut subvertit Domi- nus Sodomam, et Gomorrham. » Simili- nus Sodomam, et Gomorrham. » Simili- tudinem notat in parte et non in toto, tudinem notat in parte et non in toto, quia sicut in Sodoma subversa liberati quia sicut in Sodoma subversa liberati sunt pauci, Lot scilicet et filiæ et uxor, sunt pauci, Lot scilicet et filiæ et uxor, ita pauci ex istis liberati, et alii con- ita pauci ex istis liberati, et alii con- sumpti sunt. Et hoc legitur, IV Reg. xvi sumpti sunt. Et hoc legitur, IV Reg. xvi et XVII, ubi decem tribubus captivatis, et XVII, ubi decem tribubus captivatis, pauci fugerunt ad duas tribus, et salvati pauci fugerunt ad duas tribus, et salvati sunt, revocati scilicet per Ezechiam *. sunt, revocati scilicet per Ezechiam *. Sodomam et Gomorrham nominat, Sodomam et Gomorrham nominat, quamvis quinque fuerint, quia istæ fue- quamvis quinque fuerint, quia istæ fue- runt principales. « Et facti estis quasi runt principales. « Et facti estis quasi torris, hoc est, titio « raptus ab incen- torris, hoc est, titio « raptus ab incen- dio, » qui scilicet partim consumptus dio, » qui scilicet partim consumptus est et partim adhuc manet, sicut Lot qui est et partim adhuc manet, sicut Lot qui exivit de Sodomis parte sui corporis, exivit de Sodomis parte sui corporis, hoc est, uxore perempta, ita et vos mag- hoc est, uxore perempta, ita et vos mag- na parte consumpta facultatum et socio- na parte consumpta facultatum et socio- rum, paucissimi salvati estis. Zachar. 111, rum, paucissimi salvati estis. Zachar. 111, 2 Numquid non iste torris est erutus 2 Numquid non iste torris est erutus de igne. « Et non redistis ad me, dicit de igne. « Et non redistis ad me, dicit Dominus,» obstinati scilicet in peccatis. Dominus,» obstinati scilicet in peccatis. Osee, 1, 5 Vadam post amatores Osee, 1, 5 Vadam post amatores meos, qui dant panes mihi. meos, qui dant panes mihi.

Hæc plaga spiritualiter desperationem Hæc plaga spiritualiter desperationem significat, quæ totum subvertit ædifi- significat, quæ totum subvertit ædifi- cium spirituale. Psal. cxxxvi, 7: Dixe- cium spirituale. Psal. cxxxvi, 7: Dixe- runt Exinanite, exinanite usque ad runt Exinanite, exinanite usque ad fundamentum in ea. Thren. iv, 6: Ma- fundamentum in ea. Thren. iv, 6: Ma- jor effecta est iniquitas filiæ populi mei. jor effecta est iniquitas filiæ populi mei. peccato Sodomorum, quæ subversa est in peccato Sodomorum, quæ subversa est in momento, et non ceperunt in ea manus. momento, et non ceperunt in ea manus.

11 11

12 12

228 228

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Aliquando tamen isti facti sunt, sicut Aliquando tamen isti facti sunt, sicut torris raptus de incendio diaboli. I ad torris raptus de incendio diaboli. I ad Corinth. I, 15: Ipse salvus erit, sic ta- Corinth. I, 15: Ipse salvus erit, sic ta- men quasi per ignem. Consumptis enim men quasi per ignem. Consumptis enim jam viribus et ætate multi convertuntur. jam viribus et ætate multi convertuntur. Hoc Hieronymus dicit significari, Ezech. Hoc Hieronymus dicit significari, Ezech. XVI, 55 Soror tua Sodoma, et filiæ XVI, 55 Soror tua Sodoma, et filiæ ejus revertentur ad antiquitatem suam. ejus revertentur ad antiquitatem suam. Hieronymus : « Ut qui suo vitio Sodo- Hieronymus : « Ut qui suo vitio Sodo- << mites est, postquam in eo Sodomiæ << mites est, postquam in eo Sodomiæ « opera arserint, in antiquum restituatur « opera arserint, in antiquum restituatur

<< statum. » << statum. »

Et subdit generaliter : Et subdit generaliter :

«< «<

Quapropter, »scilicet quia plagis Quapropter, »scilicet quia plagis non corrigeris, « hæc faciam tibi, » hoc non corrigeris, « hæc faciam tibi, » hoc est, alias curas ingeram tibi, « o Israel.» est, alias curas ingeram tibi, « o Israel.» Hieronymus « Quid facturus sit tacet, Hieronymus « Quid facturus sit tacet, « ut dum ad singula genera pœnarum « ut dum ad singula genera pœnarum << pendet Israel incertus, quæque terri- << pendet Israel incertus, quæque terri- « biliora sunt inferenda suspicetur, et « biliora sunt inferenda suspicetur, et « saltem hoc terrore agat pœnitentiam. » « saltem hoc terrore agat pœnitentiam. » Osee, vi, 1 In tribulatione sua mane Osee, vi, 1 In tribulatione sua mane consurgent ad me. consurgent ad me.

. .

« Postquam autem hæc. » Secundum « Postquam autem hæc. » Secundum translationem Hieronymi et Septuaginta, translationem Hieronymi et Septuaginta, .exponuntur de consolatione. Secundum .exponuntur de consolatione. Secundum translationem Symmachi autem et quin- translationem Symmachi autem et quin- tæ editionis, exponuntur de plagis ma- tæ editionis, exponuntur de plagis ma- joribus. Dicit autem duo: occursum po- joribus. Dicit autem duo: occursum po- puli, et magnificentiam Dei. puli, et magnificentiam Dei.

« Postquam autem hæc fecero tibi, » « Postquam autem hæc fecero tibi, » plagando te multis, Prov. xxvIII, 35: plagando te multis, Prov. xxvIII, 35: Verberaverunt me, sed non dolui: tra- Verberaverunt me, sed non dolui: tra- xerunt me, et ego non sensi. Jerem. v, xerunt me, et ego non sensi. Jerem. v, 3: Attrivisti eos, et renuerunt accipere 3: Attrivisti eos, et renuerunt accipere disciplinam. « Præparare in occursum disciplinam. « Præparare in occursum Dei tui, Israel. » Symmachus et quinta Dei tui, Israel. » Symmachus et quinta editio « Præparare ut adverseris Deo editio « Præparare ut adverseris Deo tuo. » Deus enim ex tunc impugnavit te. tuo. » Deus enim ex tunc impugnavit te. Sap. v, 21 Pugnabit cum illo orbis Sap. v, 21 Pugnabit cum illo orbis terrarum contra insensatos. Deut. xxvIII, terrarum contra insensatos. Deut. xxvIII, 63 Lætabitur Dominus disperdens vos 63 Lætabitur Dominus disperdens vos atque subvertens. Psal. XCIII, 16: Quis atque subvertens. Psal. XCIII, 16: Quis consurget mihi adversus malignantes? consurget mihi adversus malignantes?

: :

Et ne præsumat resistere, potentiam Et ne præsumat resistere, potentiam Dei subinfert : Dei subinfert :

« Quia ecce formans montes. » Exod. « Quia ecce formans montes. » Exod. xv, 3 Dominus quasi vir pugnator, xv, 3 Dominus quasi vir pugnator, omnipotens nomen ejus. Septuaginta sic omnipotens nomen ejus. Septuaginta sic habent «Verumtamen quia sic facian habent «Verumtamen quia sic facian « tibi, præparare ut invoces Deum tuum « tibi, præparare ut invoces Deum tuum << Israel » et secundum hoc hic promit- << Israel » et secundum hoc hic promit- tit beneficia, et tunc ita exponitur : tit beneficia, et tunc ita exponitur : Postquam plagis veniam accepisti pec- Postquam plagis veniam accepisti pec- cati, præparare pura conscientia et fidei cati, præparare pura conscientia et fidei devotione in occursum Dei tui, o Israel, devotione in occursum Dei tui, o Israel, qui jam scilicet venit per incarnationem qui jam scilicet venit per incarnationem et naturæ sanctificationem. Isa. LXIV, 5 : et naturæ sanctificationem. Isa. LXIV, 5 : Occurristi lætanti, et facienti justitiam. Occurristi lætanti, et facienti justitiam. Sic occurrit Tobias pater Tobiæ juniori, Sic occurrit Tobias pater Tobiæ juniori,

et osculatus est eum'. et osculatus est eum'.

« Quia ecce formans montes, » hoc « Quia ecce formans montes, » hoc est, vertices Sanctorum in gloria et gra- est, vertices Sanctorum in gloria et gra- tia. Cant. 11, 8: Ecce iste venit saliens in tia. Cant. 11, 8: Ecce iste venit saliens in montibus. Jerem. xxxi, 23: Benedicat montibus. Jerem. xxxi, 23: Benedicat tibi Dominus pulchritudo justitiæ, mons tibi Dominus pulchritudo justitiæ, mons sanctus. Psal. CXXIV, 2: Montes in cir- sanctus. Psal. CXXIV, 2: Montes in cir- cuitu ejus et Dominus in circuitu po- cuitu ejus et Dominus in circuitu po- puli sui. « Et creans ventum, » refrige- puli sui. « Et creans ventum, » refrige- rantem scilicet spiritum. Daniel. 111, 50: rantem scilicet spiritum. Daniel. 111, 50: Fecit medium fornacis quasi ventum ro- Fecit medium fornacis quasi ventum ro- ris flantem. Ezech. XXXVII, 9: A quatuor ris flantem. Ezech. XXXVII, 9: A quatuor ventis veni, spiritus, et insuffla super in- ventis veni, spiritus, et insuffla super in- terfectos istos, et reviviscant. Primum terfectos istos, et reviviscant. Primum horum facit Deus potestate, secundum horum facit Deus potestate, secundum bonitate, et subdit tertium quod facit bonitate, et subdit tertium quod facit sapientia. sapientia.

« Et annuntians homini eloquium « Et annuntians homini eloquium suum, » per inspirationem scilicet prophe- suum, » per inspirationem scilicet prophe- talem. Amos, III, 7: Non facit Dominus talem. Amos, III, 7: Non facit Dominus Deus verbum, nisi revelaverit secretum Deus verbum, nisi revelaverit secretum suum ad servos suos Prophetas.Joel, 11, 28: suum ad servos suos Prophetas.Joel, 11, 28: Effundam spiritum meum super omnem Effundam spiritum meum super omnem carnem et prophetabunt filii vestri. carnem et prophetabunt filii vestri.

Et subdit quartum, quod procedit de Et subdit quartum, quod procedit de largitate: « Faciens matutinam nebu- largitate: « Faciens matutinam nebu- lam. » Glossa: « Nebula pinguedo aeris lam. » Glossa: « Nebula pinguedo aeris « est, et significat pinguedinem quan « est, et significat pinguedinem quan « omnibus dat devotionis et gratiæ, qui « omnibus dat devotionis et gratiæ, qui « mane vigilant ad illum. » III Reg. VIII, « mane vigilant ad illum. » III Reg. VIII,

1 Cf. Tob. x1, 10 et 11. 1 Cf. Tob. x1, 10 et 11.

CAP. V AMOS. CAP. V AMOS.

12: Dominus dixit ut habitaret in ne- 12: Dominus dixit ut habitaret in ne- bula. Eccli. XLIII, 24: Medicina omnium bula. Eccli. XLIII, 24: Medicina omnium in festinatione nebulæ. in festinatione nebulæ.

11: 11:

Et subdit de quinto, quod est opus Et subdit de quinto, quod est opus fortitudinis et justitiæ : « Et gradiens fortitudinis et justitiæ : « Et gradiens super excelsa terræ, » hoc est, sublimia super excelsa terræ, » hoc est, sublimia mundi conculcans. Eccli. XXIV, mundi conculcans. Eccli. XXIV, Omnium excellentium et humilium cor- Omnium excellentium et humilium cor- da virtute calcavi. Quædam Glossa ex- da virtute calcavi. Quædam Glossa ex- celsa exponit de celsitudine Sanctorum, in celsa exponit de celsitudine Sanctorum, in quibus Deus graditur per profectum vir- quibus Deus graditur per profectum vir- tutis. Isa. LVII, 15: Hæc dicit Excelsus, tutis. Isa. LVII, 15: Hæc dicit Excelsus, et sublimis habitans æternitatem: et sanc- et sublimis habitans æternitatem: et sanc- tum nomen ejus in excelso, et in sancto tum nomen ejus in excelso, et in sancto habitans. Glossa inducit illud. Apostoli, habitans. Glossa inducit illud. Apostoli,

229 229

tres exer- tres exer- citus. citus.

ad Philip. i, 20: Nostra conversatio ad Philip. i, 20: Nostra conversatio in cœlis est. « Dominus, » possessione, in cœlis est. « Dominus, » possessione, « Deus, » providentia, « exercituum, » Deus habet « Deus, » providentia, « exercituum, » Deus habet quia semper tres habet exercitus, scili- quia semper tres habet exercitus, scili- cet Angelorum disponentium, dæmonum cet Angelorum disponentium, dæmonum instigantium, et hominum exsequentium instigantium, et hominum exsequentium suam voluntatem. Isa. vi, 3 Sanctus, suam voluntatem. Isa. vi, 3 Sanctus, sanctus, sanctus, Dominus Deus exerci- sanctus, sanctus, Dominus Deus exerci- tuum. III Reg. XXII, 19: Vidi Dominum tuum. III Reg. XXII, 19: Vidi Dominum sedentem super solium suum, et omnem sedentem super solium suum, et omnem exercitum coeli assistentem ei a dextris et exercitum coeli assistentem ei a dextris et a sinistris. « Nomen ejus, >> quia per a sinistris. « Nomen ejus, >> quia per notitiam talis potestatis nominatur. Exod. notitiam talis potestatis nominatur. Exod. xv, 3 Omnipotens nomen ejus. xv, 3 Omnipotens nomen ejus.

CAPUT V. CAPUT V.

Luget casum Israelis propheta, revocans eos ad quærendum Dominum, ut ita Luget casum Israelis propheta, revocans eos ad quærendum Dominum, ut ita possint evadere afflictiones suis peccatis debitas, propter quas ubique planctus possint evadere afflictiones suis peccatis debitas, propter quas ubique planctus erit: odit Dominus festivitates ac sacrificia eorum, quibus propter idololatriam erit: odit Dominus festivitates ac sacrificia eorum, quibus propter idololatriam minatur captivitatem. minatur captivitatem.

1. Audite verbum istud, quod ego le- 1. Audite verbum istud, quod ego le-

vo super vos planctum : Domus vo super vos planctum : Domus Israel cecidit, et non adjiciet ut Israel cecidit, et non adjiciet ut resurgat. resurgat.

2. Virgo Israel projecta est in terram 2. Virgo Israel projecta est in terram suam, non est qui suscitet suam, non est qui suscitet

eam. eam.

3. Quia hæc dicit Dominus Deus: 3. Quia hæc dicit Dominus Deus: Urbs de qua egrediebantur mil- Urbs de qua egrediebantur mil- le, relinquentur in ea centum : le, relinquentur in ea centum : et de qua egrediebantur cen- et de qua egrediebantur cen- tum, relinquentur in ea decem tum, relinquentur in ea decem in domo Israel. in domo Israel.

4. Quia hæc dicit Dominus domui 4. Quia hæc dicit Dominus domui Israel Quærite me, et vivetis. Israel Quærite me, et vivetis. 5. Et nolite quærere Bethel, et in 5. Et nolite quærere Bethel, et in Galgalam nolite intrare, et in Galgalam nolite intrare, et in Bersabee non transibitis, quia Bersabee non transibitis, quia

Galgala captiva ducetur, et Be- Galgala captiva ducetur, et Be-

thel erit inutilis. thel erit inutilis.

6. Quærite Dominum, et vivite ne 6. Quærite Dominum, et vivite ne forte comburatur ut ignis do- forte comburatur ut ignis do- mus Joseph, et devorabit, et mus Joseph, et devorabit, et non erit qui exstinguat Bethel. non erit qui exstinguat Bethel. 7. Qui convertitis in absinthium ju- 7. Qui convertitis in absinthium ju- dicium, et justitiam in terra re- dicium, et justitiam in terra re- linquitis. linquitis.

8. Facientem Arcturum et Orionem, 8. Facientem Arcturum et Orionem, et convertentem in mane tene- et convertentem in mane tene- bras, et diem in noctem mutan- bras, et diem in noctem mutan- tem qui vocat aquas maris, et tem qui vocat aquas maris, et effundit eas super faciem ter- effundit eas super faciem ter- ræ Dominus nomen est ejus. ræ Dominus nomen est ejus. 9. Qui subridet vastitatem super ro- 9. Qui subridet vastitatem super ro- bustum, et depopulationem su- bustum, et depopulationem su- per potentem affert. per potentem affert.

1 Infra, IX, 6. 1 Infra, IX, 6.

230 230

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

10. Odio habuerunt corripientem in 10. Odio habuerunt corripientem in porta, et loquentem perfecte abo- porta, et loquentem perfecte abo- minati sunt. minati sunt.

11. Idcirco, pro eo quod diripiebatis 11. Idcirco, pro eo quod diripiebatis pauperem, et prædam electam pauperem, et prædam electam tollebatis ab eo, domos quadro tollebatis ab eo, domos quadro lapide ædificabitis, et non habi- lapide ædificabitis, et non habi- tabitis in eis : vineas planta- tabitis in eis : vineas planta- bitis amantissimas, et non bibe- bitis amantissimas, et non bibe- tis vinum earum 1. tis vinum earum 1. 12. Quia cognovi multa scelera vestra, 12. Quia cognovi multa scelera vestra, et fortia peccata vestra: hostes et fortia peccata vestra: hostes justi, accipientes munus, et pau- justi, accipientes munus, et pau- peres deprimentes in porta. peres deprimentes in porta. 13. Ideo prudens in tempore illo ta- 13. Ideo prudens in tempore illo ta- cebit, quia tempus malum est. cebit, quia tempus malum est. 14. Quærite bonum, et non malum, 14. Quærite bonum, et non malum, ut vivatis et erit Dominus Deus ut vivatis et erit Dominus Deus exercituum vobiscum, sicut di- exercituum vobiscum, sicut di- xistis. xistis.

15. Odite malum, et diligite bonum 2, 15. Odite malum, et diligite bonum 2, et constituite in porta judicium: et constituite in porta judicium: si forte misereatur Dominus si forte misereatur Dominus

Deus exercituum reliquiis Jo- Deus exercituum reliquiis Jo- seph. seph.

16. Propterea hæc dicit Dominus 16. Propterea hæc dicit Dominus Deus exercituum, dominator : Deus exercituum, dominator : In omnibus plateis planctus : In omnibus plateis planctus : et in cunctis quæ foris sunt, et in cunctis quæ foris sunt, dicetur Væ, væ! et vocabunt dicetur Væ, væ! et vocabunt agricolam ad luctum, et ad agricolam ad luctum, et ad planctum eos qui sciunt plan- planctum eos qui sciunt plan- gere. gere. 17. Et in omnibus vineis erit planctus, 17. Et in omnibus vineis erit planctus, quia pertransibo in medio tui, quia pertransibo in medio tui, dicit Dominus. dicit Dominus.

18. Væ desiderantibus diem Domi- 18. Væ desiderantibus diem Domi- ni ad quid eam vobis? dies ni ad quid eam vobis? dies Domini ista, tenebræ, et non Domini ista, tenebræ, et non lux. lux.

19. Quomodo si fugiat vir a facie leo- 19. Quomodo si fugiat vir a facie leo- nis, et occurrat ei ursus : et in- nis, et occurrat ei ursus : et in- grediatur domum, et innitatur grediatur domum, et innitatur manu sua super parietem, et manu sua super parietem, et mordeat eum coluber. mordeat eum coluber. 20. Numquid non tenebræ dies Domi- 20. Numquid non tenebræ dies Domi- ni, et non lux et caligo, et non ni, et non lux et caligo, et non spendor in ea? spendor in ea? 21. Odi, et projeci festivitates vestras, 21. Odi, et projeci festivitates vestras, et non capiam odorem cœtuum et non capiam odorem cœtuum vestrorum. vestrorum.

22. Quod si obtuleritis mihi holocau- 22. Quod si obtuleritis mihi holocau- tomata, et munera vestra, non tomata, et munera vestra, non suscipiam : et vota pinguium suscipiam : et vota pinguium vestrorum non respiciam. vestrorum non respiciam. 23. Aufer a me tumultum carminum 23. Aufer a me tumultum carminum tuorum: et cantica lyræ tuæ tuorum: et cantica lyræ tuæ non audiam. · non audiam. ·

24. Et revelabitur quasi aqua judi- 24. Et revelabitur quasi aqua judi- cium, et justitia quasi torrens cium, et justitia quasi torrens fortis. fortis.

25. Numquid hostias et sacrificium 25. Numquid hostias et sacrificium obtulistis mihi in deserto qua- obtulistis mihi in deserto qua- draginta annis, domus Israel 5 ? draginta annis, domus Israel 5 ? 26. Et portastis tabernaculum Moloch 26. Et portastis tabernaculum Moloch vestro, et imaginem idolorum vestro, et imaginem idolorum vestrorum, sidus Dei vestri, quæ vestrorum, sidus Dei vestri, quæ fecistis vobis. fecistis vobis.

27. Et migrare vos faciam trans Da- 27. Et migrare vos faciam trans Da- mascum, dicit Dominus, Deus mascum, dicit Dominus, Deus exercituum nomen ejus. exercituum nomen ejus.

IN CAPUT V AMOS IN CAPUT V AMOS

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Audite verbum istud. » Exaggerat « Audite verbum istud. » Exaggerat hic magnitudinem mali per planctum. hic magnitudinem mali per planctum.

1 Sophon. 1, 13. 1 Sophon. 1, 13.

2 Psal. xcvi, 10; ad Roman. XII, 9. 2 Psal. xcvi, 10; ad Roman. XII, 9.

3 Jerem xxx 7; Joel 11, 11; Sophon. 1, 15. 3 Jerem xxx 7; Joel 11, 11; Sophon. 1, 15.

] \ ( 1 ] \ ( 1

autem in duas partes. Pri- autem in duas partes. Pri- mo enim ostendit, 'quod sit plangendum, mo enim ostendit, 'quod sit plangendum, et quid plangendo quærendum. Secundo, et quid plangendo quærendum. Secundo, removet malum modum quærendi Domi- removet malum modum quærendi Domi- num, ibi, y. 21 « Odi, et projeci festi- num, ibi, y. 21 « Odi, et projeci festi-

vitates vestras. » vitates vestras. »

Prior adhuc in duas dividitur. In pri- Prior adhuc in duas dividitur. In pri- ma plangit poenam damni: in secunda ma plangit poenam damni: in secunda

* Isa. 1, 11; Jerem. vi, 20; Malach. 1, 12. * Isa. 1, 11; Jerem. vi, 20; Malach. 1, 12.

5 Act. VII, 42. 5 Act. VII, 42.

IN CAP. V AMOS ENARRATIO. IN CAP. V AMOS ENARRATIO.

pœnam sensus, ibi, y. 18: « Væ deside- pœnam sensus, ibi, y. 18: « Væ deside- rantibus diem Domini ! » rantibus diem Domini ! »

Adhuc prior istarum in tres dividitur. Adhuc prior istarum in tres dividitur. In prima enim ostendit, quid plangendo In prima enim ostendit, quid plangendo quærendum sit. Secundo, comminatur quærendum sit. Secundo, comminatur non quærentibus, ibi, y. 6 : « Quærite non quærentibus, ibi, y. 6 : « Quærite Dominum, et vivite: ne forte. » Tertio, Dominum, et vivite: ne forte. » Tertio, docet qualiter quærendum, ibi, y. 14 : docet qualiter quærendum, ibi, y. 14 : « Quærite bonum, et non malum. » « Quærite bonum, et non malum. »

Prior istarum in tres dividitur. Dicit Prior istarum in tres dividitur. Dicit enim quia, et quid plangendum est, et enim quia, et quid plangendum est, et quid quærendum, ibi, y. 4: « Quærite quid quærendum, ibi, y. 4: « Quærite me. » Et quid non quærendum, ibi, y. 5: me. » Et quid non quærendum, ibi, y. 5: « Et nolite quærere Bethel. » « Et nolite quærere Bethel. »

In primo tria sunt, scilicet quia plan- In primo tria sunt, scilicet quia plan- gendum, et quid plangendum in culpis, gendum, et quid plangendum in culpis, et quid plangendum in pœnis. et quid plangendum in pœnis.

« Audite, »interiori auditu. Prov. « Audite, »interiori auditu. Prov. xx, 12 Aurem audientem, et oculum xx, 12 Aurem audientem, et oculum videntem, Dominus fecit utrumque. videntem, Dominus fecit utrumque. «< Verbum istud: » hoc enim solum sal- «< Verbum istud: » hoc enim solum sal- vare vos potest. Jacob, 11, 21: In man- vare vos potest. Jacob, 11, 21: In man- suetudine suscipite insitum verbum, suetudine suscipite insitum verbum, quod potest salvare animas vestras. quod potest salvare animas vestras. Eccli. XLV, 2: In verbis suis monstra Eccli. XLV, 2: In verbis suis monstra placavit. « Quod ego, » in figuram et placavit. « Quod ego, » in figuram et exemplum vestri. Ezech. xxiv, 24: Erit exemplum vestri. Ezech. xxiv, 24: Erit Ezechiel vobis in portentum. « Levo su- Ezechiel vobis in portentum. « Levo su- per vos, » oppressionem scilicet vestram per vos, » oppressionem scilicet vestram significando. Psal. xxxvII, 5: Sicut onus significando. Psal. xxxvII, 5: Sicut onus grave gravatæ sunt super me. « Plan- grave gravatæ sunt super me. « Plan- ctum. » Planctus est vox querula causas ctum. » Planctus est vox querula causas doloris ingeminans. Jerem. VI, 26 : doloris ingeminans. Jerem. VI, 26 : Luctum unigeniti fac tibi, planctum Luctum unigeniti fac tibi, planctum amarum. Planctus levatur, quando us- amarum. Planctus levatur, quando us- que ad cœlum et Deum tollitur. Simile, que ad cœlum et Deum tollitur. Simile, Isa. xxxvi, 4: Leva ergo orationem pro Isa. xxxvi, 4: Leva ergo orationem pro reliquiis, quæ repertæ sunt. Genes. xxix, reliquiis, quæ repertæ sunt. Genes. xxix, 11 Elevata voce flevit. Jerem. xxxi, 11 Elevata voce flevit. Jerem. xxxi, 13 Vox in excelso audita est lamenta- 13 Vox in excelso audita est lamenta- lionis, luctus et fletus Rachel plorantis lionis, luctus et fletus Rachel plorantis filios suos, et nolentis consolari, quia filios suos, et nolentis consolari, quia non sunt. « Domus Israel. » Hoc enim non sunt. « Domus Israel. » Hoc enim ad præcedens refertur, quia vocativi ca- ad præcedens refertur, quia vocativi ca-

1 Cf. Matth. 11, 18: Vox in Rama audita est, 1 Cf. Matth. 11, 18: Vox in Rama audita est, ploratus et ululatus multus: Rachel plorans ploratus et ululatus multus: Rachel plorans

231 231

sus est. Si autem legitur in nominativo, sus est. Si autem legitur in nominativo, tunc ad sequens refertur. tunc ad sequens refertur.

Et subdit quid plangat in culpis : Et subdit quid plangat in culpis : « Cecidit, » casu scilicet culpæ, et maxi- « Cecidit, » casu scilicet culpæ, et maxi- me per idololatriam. Isa. xiv, 12 : Quo- me per idololatriam. Isa. xiv, 12 : Quo- modo cecidisti de cælo, lucifer, qui mane modo cecidisti de cælo, lucifer, qui mane oriebaris? corruisti in terram? Psal. oriebaris? corruisti in terram? Psal. xxxv, 13: Ibi ceciderunt qui operantur xxxv, 13: Ibi ceciderunt qui operantur iniquitatem. « Et non adjiciet ut resur- iniquitatem. « Et non adjiciet ut resur- gat. » Hieronymus : « Per seipsum: per gat. » Hieronymus : « Per seipsum: per «< sé enim cadit, sed per Deum resurgit, «< sé enim cadit, sed per Deum resurgit, « si resurgit. « Vel, « non adjiciet ut re- Innocentia « si resurgit. « Vel, « non adjiciet ut re- Innocentia surgat» ad pristine statum dignitatis surgat» ad pristine statum dignitatis statum enim immunitatis peccati non statum enim immunitatis peccati non potest recuperare. potest recuperare.

Et hoc videtur notare quando addit: Et hoc videtur notare quando addit: « Virgo Israel. » Hieronymus : « Non « Virgo Israel. » Hieronymus : « Non «< negat posse resurgere, sed non resur- «< negat posse resurgere, sed non resur- « get virgo quia semel aberrans a gre- « get virgo quia semel aberrans a gre- << ge, et si reportetur humeris pii pasto- << ge, et si reportetur humeris pii pasto- << ris, non habet eamdem gloriam cum << ris, non habet eamdem gloriam cum « eo qui numquam aberravit. » Quod « eo qui numquam aberravit. » Quod intelligitur de gloria quæ est de dignita- intelligitur de gloria quæ est de dignita- te, et non de gloria quæ est remuneratio. te, et non de gloria quæ est remuneratio. beatitudinis æternæ. Dignior enim et beatitudinis æternæ. Dignior enim et purior et felicior status est numquam purior et felicior status est numquam peccasse, quam peccasse et poenituisse. peccasse, quam peccasse et poenituisse. Jerem. VIII, 4 Numquid qui cadit, non Jerem. VIII, 4 Numquid qui cadit, non resurget? Litteraliter dicere vult, quod resurget? Litteraliter dicere vult, quod populus sicut meretrix per idololatriam populus sicut meretrix per idololatriam cecidit, et sicut meretrix propter inex- cecidit, et sicut meretrix propter inex- plebilem sitim fornicandi non surgit : ita plebilem sitim fornicandi non surgit : ita nec populus. Ezech. xvi, 25 nec populus. Ezech. xvi, 25 pedes tuos omni transeunti. «< Projecta pedes tuos omni transeunti. «< Projecta est in terram suam. » Loquitur ad mo- est in terram suam. » Loquitur ad mo- dum fornicariæ, quæ in pulverem et dum fornicariæ, quæ in pulverem et sordes dejicitur. Eccli. 1x, 10: Omnis sordes dejicitur. Eccli. 1x, 10: Omnis mulier, quæ est fornicaria, quasi stercus mulier, quæ est fornicaria, quasi stercus in via conculcabitur. Isaiæ, LI, 23: Di- in via conculcabitur. Isaiæ, LI, 23: Di- xerunt animæ tuæ: Incurvare, ut trans- xerunt animæ tuæ: Incurvare, ut trans- eamus : et posuisti ut terram corpus eamus : et posuisti ut terram corpus tuum, et quasi viam transeuntibus. tuum, et quasi viam transeuntibus. «Non est qui suscitet eam, » a morte «Non est qui suscitet eam, » a morte scilicet peccati. Psal. LXXXVII, 11: Num- scilicet peccati. Psal. LXXXVII, 11: Num-