Manda Manda

Pon Pon

IN CAP. II AMOS ENARRATIO. IN CAP. II AMOS ENARRATIO.

Galatea ista pulchritudinem mundi signi- Galatea ista pulchritudinem mundi signi- ficans, interpretatur magnifica, quæ ficans, interpretatur magnifica, quæ multos invitat malo, hoc est, pomo, cum multos invitat malo, hoc est, pomo, cum tamen fugiat ad salices, hoc est, ad ste- tamen fugiat ad salices, hoc est, ad ste- rilitatem, et nolit videri nisi ante et non rilitatem, et nolit videri nisi ante et non post. Ut violarent nomen sanctum post. Ut violarent nomen sanctum meum. » Ut non notat causam, sed ter- meum. » Ut non notat causam, sed ter- minum operis. Ex hoc enim accidit, quod minum operis. Ex hoc enim accidit, quod multi malo opere blasphemant nomen multi malo opere blasphemant nomen Domini. Ezech. xxxv1, 22: Propter no- Domini. Ezech. xxxv1, 22: Propter no- men sanctum meum, quod polluistis in men sanctum meum, quod polluistis in gentibus. gentibus.

Et hoc peccatum ulterius exaggerat: Et hoc peccatum ulterius exaggerat: « Et super vestimentis pignoratis, » « Et super vestimentis pignoratis, » hoc est, pignoris loco acceptis, « accu- hoc est, pignoris loco acceptis, « accu- buerunt, » talibus scilicet mulieribus. buerunt, » talibus scilicet mulieribus. Contra quod dicitur, Exod. xxi, 26 et 27: Contra quod dicitur, Exod. xxi, 26 et 27: Si pignus a proximo tuo acceperis vesti- Si pignus a proximo tuo acceperis vesti- mentum, ante solis occasum reddes ei: mentum, ante solis occasum reddes ei: ipsum enim est solum, quo operitur, in- ipsum enim est solum, quo operitur, in- dumentum carnis ejus, nec habet aliud dumentum carnis ejus, nec habet aliud in quo dormiat. Hieronymus tamen in in quo dormiat. Hieronymus tamen in originali dicit propter litteram Septua- originali dicit propter litteram Septua- ginta, quæ sic habet: « Et vestimenta ginta, quæ sic habet: « Et vestimenta « sua alligantes funibus, faciebant um- « sua alligantes funibus, faciebant um- « bracula juxta altare, quod super vesti- « bracula juxta altare, quod super vesti- « mentis eorum qui ad idola ire note- « mentis eorum qui ad idola ire note- « bant, sed ad templum Domini quæ vi « bant, sed ad templum Domini quæ vi << extorserant in idolo epulantes accum- << extorserant in idolo epulantes accum- << bebant, et tantus erat contemptus in << bebant, et tantus erat contemptus in « Deum, ut ex illis лpañеráσμata, id est, « Deum, ut ex illis лpañеráσμata, id est, « velamina vel tentoria facerent, quibus « velamina vel tentoria facerent, quibus « obumbratos fornicantes nullus posset « obumbratos fornicantes nullus posset « adspicere: sicut legimus fecisse Absa- « adspicere: sicut legimus fecisse Absa- << lom ad consilium Achitophel¹, quan- << lom ad consilium Achitophel¹, quan- « do polluit concubinas patris sui. » « do polluit concubinas patris sui. » « Juxta omne altare, » idolorum scilicet. « Juxta omne altare, » idolorum scilicet. Multa erant altaria idolorum, altare au- Multa erant altaria idolorum, altare au- tem Domini non nisi unum. Osee, x, 1: tem Domini non nisi unum. Osee, x, 1: Secundum multitudinem fructus sui Secundum multitudinem fructus sui multiplicavit altaria, juxta ubertatem multiplicavit altaria, juxta ubertatem terræ suæ exuberavit simulacris. Hoc terræ suæ exuberavit simulacris. Hoc apud nos expositione non indiget, quia apud nos expositione non indiget, quia in Ecclesia et juxta altare concumbunt in Ecclesia et juxta altare concumbunt Sacerdotes cum mulieribus etiam sine Sacerdotes cum mulieribus etiam sine

1 Cf. II Reg. XVI, 1 Cf. II Reg. XVI,

22. 22.

207 207

velaminibus. « Et vinum damnato- velaminibus. « Et vinum damnato- rum, » hoc est, quos propter hoc dam- rum, » hoc est, quos propter hoc dam- nabant ex calumnia, quod in Jerusalem nabant ex calumnia, quod in Jerusalem ad templum Dei pergebant, « bibebant, » ad templum Dei pergebant, « bibebant, » in luxuria scilicet, et ebrietate, « in do- in luxuria scilicet, et ebrietate, « in do- mo Dei sui, » vituli scilicet, in Bethel, et mo Dei sui, » vituli scilicet, in Bethel, et in Dan quod nostri Sacerdotes faciunt in Dan quod nostri Sacerdotes faciunt et judices, qui omne judicium per ca- et judices, qui omne judicium per ca- lumniam in lucrum convertunt, et illo lumniam in lucrum convertunt, et illo lucro in domo Dei sui, mammona scili- lucro in domo Dei sui, mammona scili- cet, ventris vel veneris abutuntur in la- cet, ventris vel veneris abutuntur in la- scivias. Job, xxiv, 5 et 6: Vigilantes ad scivias. Job, xxiv, 5 et 6: Vigilantes ad prædam, præparant panem liberis. prædam, præparant panem liberis. Agrum non suum demetunt: et vineam Agrum non suum demetunt: et vineam ejus, quem vi oppresserint, vindemiant. ejus, quem vi oppresserint, vindemiant.

« Ego autem exterminavi Amorrhæum « Ego autem exterminavi Amorrhæum a facie eorum. » In hac parte per ingra- a facie eorum. » In hac parte per ingra- titudinem exaggerat peccatum decem tri- titudinem exaggerat peccatum decem tri- buum, primo ostendens beneficia præ- buum, primo ostendens beneficia præ- stita secundo, ingratitudinem, ibi, y. 12: stita secundo, ingratitudinem, ibi, y. 12: « Et propinabitis. » Tertio, ingratorum « Et propinabitis. » Tertio, ingratorum poenam, ibi, . 13: « Ecce ego stridebo. » poenam, ibi, . 13: « Ecce ego stridebo. »

Beneficia vero ponendo, primo tangit Beneficia vero ponendo, primo tangit quatuor beneficia, duo corporalia, et duo quatuor beneficia, duo corporalia, et duo spiritualia. Secundo, convincit de veri- spiritualia. Secundo, convincit de veri- tate beneficiorum, ibi, y. 11: « Numquid tate beneficiorum, ibi, y. 11: « Numquid non ita est? non ita est?

Duo corporalia beneficia sunt, pri- Duo corporalia beneficia sunt, pri- nium quidem factum per Josue et judi- nium quidem factum per Josue et judi- ces et reges Israel, hoc est, exterminatio ces et reges Israel, hoc est, exterminatio inimici impedientis. Secundum autem inimici impedientis. Secundum autem eductio de Ægypto, quæ facta est per eductio de Ægypto, quæ facta est per Moysen, Aaron, Mariam, et Hur. Moysen, Aaron, Mariam, et Hur.

De priori itaque beneficio corporali di- De priori itaque beneficio corporali di- cit: cit:

« Ego autem exterminavi Amorrhæum « Ego autem exterminavi Amorrhæum a facie eorum, » hoc est, a præsentia eo- a facie eorum, » hoc est, a præsentia eo- rum ut liberam invenirent possessionem. rum ut liberam invenirent possessionem. Deut. vi, 1 Cum introduxerit te Domi- Deut. vi, 1 Cum introduxerit te Domi- nus Deus in terram, quam possessurus nus Deus in terram, quam possessurus ingrederis, et deleverit gentes multas co- ingrederis, et deleverit gentes multas co- ram te, Hethæum, et Gergesæum, et ram te, Hethæum, et Gergesæum, et Amorrhæum, et Chananæum, et Phere- Amorrhæum, et Chananæum, et Phere- zæum, et Hevæum, et Jebusæum, septem zæum, et Hevæum, et Jebusæum, septem gentes multo majoris numeri quam tu gentes multo majoris numeri quam tu

9 9

208 208

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

es, et robustiores te. Et cum septem sint, es, et robustiores te. Et cum septem sint, tantum Amorrhæum nominavit, quia tantum Amorrhæum nominavit, quia ille fortior fuit. Hic dicitur exterminatus, ille fortior fuit. Hic dicitur exterminatus, quia fuit extra terminos vitæ, et extra quia fuit extra terminos vitæ, et extra terminos terræ promissionis ejectus, ne terminos terræ promissionis ejectus, ne aliquod scilicet posset procurare impedi- aliquod scilicet posset procurare impedi- mentum, quin Israel liberam conseque- mentum, quin Israel liberam conseque- retur possessionem. retur possessionem.

Et subdit de fortitudine illius: « Cujus Et subdit de fortitudine illius: « Cujus altitudo,» in sublimitate scilicet digni- altitudo,» in sublimitate scilicet digni- tatis, potestatis, et divitiarum, et cor- tatis, potestatis, et divitiarum, et cor- poris proceritate, « cedrorum altitudo poris proceritate, « cedrorum altitudo ejus, » hic est pleonasmus et hyperbole. ejus, » hic est pleonasmus et hyperbole. Pleonasmus, quia superfluit alterum re- Pleonasmus, quia superfluit alterum re- lativorum, sicut ibi, Cujus participatio lativorum, sicut ibi, Cujus participatio ejus in idipsum. Hyperbole autem, ejus in idipsum. Hyperbole autem, quia excessum facit in comparatione plus quia excessum facit in comparatione plus ponens et minus significans, sicut Numer. ponens et minus significans, sicut Numer. XIII, 34 Ibi vidimus monstra quædam XIII, 34 Ibi vidimus monstra quædam filiorum Enac,de genere giganteo: quibus filiorum Enac,de genere giganteo: quibus comparati,quasi locustæ videbamur. « Et comparati,quasi locustæ videbamur. « Et fortis ipse, » Amorrhæus scilicet, « quasi fortis ipse, » Amorrhæus scilicet, « quasi quercus. » Quercus enim arbor durissima quercus. » Quercus enim arbor durissima et fortissima est, unde et robur communi et fortissima est, unde et robur communi nomine vocatur. Ex cujus vocabulo Philo nomine vocatur. Ex cujus vocabulo Philo Esau dictus putat Esau vocari quercinum vel robo- Esau dictus putat Esau vocari quercinum vel robo-

est quer- est quer- cinus. cinus.

reum. reum.

Qualiter autem contriverit, subdit : Qualiter autem contriverit, subdit : « Et contrivi fructum ejus desuper. » « Et contrivi fructum ejus desuper. » Fructus dicuntur divitiæ, ædificia, cul- Fructus dicuntur divitiæ, ædificia, cul- tura, etc., quæ ille populus perfecerat tura, etc., quæ ille populus perfecerat in terra ad fructificandum sibi. « Et in terra ad fructificandum sibi. « Et radices ejus subter, » supple, con- radices ejus subter, » supple, con- trivi. Radices dicuntur tribus familiæ, et trivi. Radices dicuntur tribus familiæ, et successio filiorum et nepotum,sicut Psal. successio filiorum et nepotum,sicut Psal. LI, 7: Evellet te, et emigrabit te de ta- LI, 7: Evellet te, et emigrabit te de ta- bernaculo tuo: et radicem tuam de terra bernaculo tuo: et radicem tuam de terra viventium. viventium.

Mystice autem Amorrhæus interpreta- Mystice autem Amorrhæus interpreta- tur amaricans, et peccatores significat, tur amaricans, et peccatores significat, diabolum scilicet et diabolicos homines, diabolum scilicet et diabolicos homines, qui ad amaritudinem provocant Deum. qui ad amaritudinem provocant Deum. Osee, XII, 14 Ad iracundiam me provo- Osee, XII, 14 Ad iracundiam me provo- cavit Ephraim in amaritudinibus suis. cavit Ephraim in amaritudinibus suis. Habacuc, 1, 15: Væ qui potum dat Habacuc, 1, 15: Væ qui potum dat amico suo mittens fel suum, et inebrians amico suo mittens fel suum, et inebrians ut adspiciat nuditatem ejus! Act. VIII, ut adspiciat nuditatem ejus! Act. VIII,

1 Psal. CXXI, 3. 1 Psal. CXXI, 3.

: :

23, dixit Petrus ad Simonem: In fel- 23, dixit Petrus ad Simonem: In fel- le amaritudinis, et obligatione iniqui- le amaritudinis, et obligatione iniqui- tatis video te esse. Hunc Deus extermi- tatis video te esse. Hunc Deus extermi- nat, hoc est, extra terminos rationis nat, hoc est, extra terminos rationis et gratiæ et vitæ ponit. Job, XL, 6 el et gratiæ et vitæ ponit. Job, XL, 6 el seq.: Disperge superbos in furore tuo, el seq.: Disperge superbos in furore tuo, el respiciens omnem arrogantem humilia. respiciens omnem arrogantem humilia. Respice cunctos superbos, et confunde Respice cunctos superbos, et confunde eos, et contere impios in loco suo. Abs- eos, et contere impios in loco suo. Abs- conde eos in pulvere simul, et facies eo- conde eos in pulvere simul, et facies eo- rum demerge in foveam. Hujus altitudo rum demerge in foveam. Hujus altitudo comparatur cedro in superbia cordis. comparatur cedro in superbia cordis. Psal. xxxvi, 35 et 36: Vidi impium su- Psal. xxxvi, 35 et 36: Vidi impium su- perexaltatum, et elevatum sicut cedros Li- perexaltatum, et elevatum sicut cedros Li- bani. Et transivi, et ecce non erat. Isti bani. Et transivi, et ecce non erat. Isti adhærent diabolo, sicut cauda corpori. adhærent diabolo, sicut cauda corpori. Job, XL, 12: Stringit caudam quasi ce- Job, XL, 12: Stringit caudam quasi ce- drum. Psal. XXVIII, 5: Vox Domini con- drum. Psal. XXVIII, 5: Vox Domini con- fringentis cedros. Fortitudo autem com- fringentis cedros. Fortitudo autem com- paratur quercui: quercus enim fortis ar- paratur quercui: quercus enim fortis ar- bor est, fructus non ferens, nisi glan- bor est, fructus non ferens, nisi glan- dium, quas porci manducant, et signifi- dium, quas porci manducant, et signifi- cat gulosos et luxuriosos, qui sunt fortitu- cat gulosos et luxuriosos, qui sunt fortitu- do diaboli, qua fere totum mundum vicit. do diaboli, qua fere totum mundum vicit. Job, XL, 11: Fortitudo ejus in lumbis Job, XL, 11: Fortitudo ejus in lumbis ejus, et virtus illius in umbilico ventris ejus, et virtus illius in umbilico ventris ejus ubi dicit Gregorius, quod << luxu- ejus ubi dicit Gregorius, quod << luxu- «ria virorum in lumbis est, fœminarum «ria virorum in lumbis est, fœminarum << autem in umbilico. » Hæc est quercus, << autem in umbilico. » Hæc est quercus, in qua mortuus est Absalom, II Reg. in qua mortuus est Absalom, II Reg. XVIII, 9: Cumque ingressus fuisset mu- XVIII, 9: Cumque ingressus fuisset mu- lus, cui insedebat Absalom, subter con- lus, cui insedebat Absalom, subter con- densam quercum et magnam, adhæsit ca- densam quercum et magnam, adhæsit ca- put ejus quercui: et illo suspenso inter put ejus quercui: et illo suspenso inter cælum et terram, mulus, cui insederat, cælum et terram, mulus, cui insederat, pertransiit. Multi enim capite, hoc est, pertransiit. Multi enim capite, hoc est, mente ad hanc quercum suspensi sunt, mente ad hanc quercum suspensi sunt, et maxime qui insident mulis, hoc est, et maxime qui insident mulis, hoc est, irrationabilibus concupiscentiis. Psal. irrationabilibus concupiscentiis. Psal. xxx1, 9 Nolite fieri sicut equus et mu- xxx1, 9 Nolite fieri sicut equus et mu- lus. De exterminatione horum simul, lus. De exterminatione horum simul, Isa. 11, 12 et 13 Dies Domini exerci- Isa. 11, 12 et 13 Dies Domini exerci- tuum super omnem superbum, et excel- tuum super omnem superbum, et excel- sum, et super omnem arrogantem, et hu- sum, et super omnem arrogantem, et hu- miliabitur et super omnes cedros Liba- miliabitur et super omnes cedros Liba- ni sublimes, et erectas, et super omnes ni sublimes, et erectas, et super omnes quercus Basan. Fructus harum arborum quercus Basan. Fructus harum arborum

: :

IN CAP. II AMOS ENARRATIO. IN CAP. II AMOS ENARRATIO.

sunt opera et delectationes; radices au- sunt opera et delectationes; radices au- tem, error in intellectu, et libido in affe- tem, error in intellectu, et libido in affe- ctu, quorum utrumque conterendum est. ctu, quorum utrumque conterendum est. Sap. IV, 5 Confringentur rami incon- Sap. IV, 5 Confringentur rami incon- summati, et fructus illorum inutiles, et summati, et fructus illorum inutiles, et acerbi ad manducandum, et ad nihilum acerbi ad manducandum, et ad nihilum apti. Daniel. IV, 11: Excutite folia ejus, apti. Daniel. IV, 11: Excutite folia ejus, et dispergite fructus ejus. Isa. xiv, 22: et dispergite fructus ejus. Isa. xiv, 22: Consurgam super eos, dicit Dominus ex- Consurgam super eos, dicit Dominus ex- ercituum et perdam Babylonis nomen, ercituum et perdam Babylonis nomen, et reliquias, et germen, et progeniem. et reliquias, et germen, et progeniem.

Et subdit de secundo beneficio corporali: Et subdit de secundo beneficio corporali: « Ego sum, qui ascendere vos feci de « Ego sum, qui ascendere vos feci de terra Ægypti. » Ascendere dicit, quia terra Ægypti. » Ascendere dicit, quia Ægyptus plana terra est, et terra pro- Ægyptus plana terra est, et terra pro- missionis montuosa. Et ista ascensio as- missionis montuosa. Et ista ascensio as- censionem significat de vitiis ad virtutes, censionem significat de vitiis ad virtutes, hoc est, de tenebris ad lumen inte lle- hoc est, de tenebris ad lumen inte lle- ctualium virtutum, et de moerore ad gau- ctualium virtutum, et de moerore ad gau- dium virtutum moralium et heroica- dium virtutum moralium et heroica- rum. Exod. xx, 2: Ego sum Dominus rum. Exod. xx, 2: Ego sum Dominus Deus tuus, qui eduxi te de terra Ægyp- Deus tuus, qui eduxi te de terra Ægyp- ti. Mich. vi, 4 Memento... quia eduxi te ti. Mich. vi, 4 Memento... quia eduxi te de terra Ægypti, et de domo servientium de terra Ægypti, et de domo servientium liberari te et misi ante faciem tuam liberari te et misi ante faciem tuam Moysen, et Aaron, et Mariam, Moysen Moysen, et Aaron, et Mariam, Moysen in exemplum virtutis, Aaron ad exem- in exemplum virtutis, Aaron ad exem- plum devotionis, Mariam ut esset forma plum devotionis, Mariam ut esset forma pœnitentiæ et compunctionis. « Et duxi pœnitentiæ et compunctionis. « Et duxi vos in deserto, » de mansione in mansio- vos in deserto, » de mansione in mansio- nem, «quadraginta annis: » qui nune- nem, «quadraginta annis: » qui nune- rus quia partibus suis ad quinquaginta rus quia partibus suis ad quinquaginta surgit, poenitentiam significat, quæ ad surgit, poenitentiam significat, quæ ad remissionis annum terminatur. Psal. remissionis annum terminatur. Psal. XCIV, 10 Quadraginta annis proximus XCIV, 10 Quadraginta annis proximus fui generationi illi. Osee, XI, 1: Ex fui generationi illi. Osee, XI, 1: Ex Egypto vocavi filium meum. « Ut pos- Egypto vocavi filium meum. « Ut pos- sideretis terram Amorrhæi, » quam Moy- sideretis terram Amorrhæi, » quam Moy- ses divisit Ruben et Gad, et dimidiæ tri- ses divisit Ruben et Gad, et dimidiæ tri- bui Manasse. Hæc autem terra spiritua- bui Manasse. Hæc autem terra spiritua- liter possidetur, quando in locum caden- liter possidetur, quando in locum caden- tium Angelorum, qui per Amorrhæum tium Angelorum, qui per Amorrhæum intelliguntur, felices animæ restituuntur. intelliguntur, felices animæ restituuntur. Eccli. x, 18 Radices gentium superba- Eccli. x, 18 Radices gentium superba-

1 Cf. Numer. xxXII, 33. 1 Cf. Numer. xxXII, 33.

2 III Esdr. III, 12: « Super omnia vincit veri- 2 III Esdr. III, 12: « Super omnia vincit veri-

XIX XIX

209 209

rum arefecit Deus, et plantavit humiles rum arefecit Deus, et plantavit humiles ex ipsis gentibus. Luc. 1, 52: Deposuit ex ipsis gentibus. Luc. 1, 52: Deposuit potentes de sede, et exaltavit humiles. potentes de sede, et exaltavit humiles.

Et subdit de beneficiis spiritualibus, Et subdit de beneficiis spiritualibus, quorum primum est ad informationem quorum primum est ad informationem intellectus in veritate: intellectus in veritate:

« Et suscitavi de filiis vestris in Pro- « Et suscitavi de filiis vestris in Pro- phetas, » quorum vicem tenent Doctores phetas, » quorum vicem tenent Doctores in Ecclesia. Joel, II, 28: Effundam spi- in Ecclesia. Joel, II, 28: Effundam spi- ritum meum super omnem carnem : et ritum meum super omnem carnem : et prophetabunt filii vestri, et filiæ vestræ. prophetabunt filii vestri, et filiæ vestræ. Sap. vii, 27 : Per nationes in animas Sap. vii, 27 : Per nationes in animas sanctas se transfert, amicos Dei et Pro- sanctas se transfert, amicos Dei et Pro- phetas constituit. Joel, 11, 23 : Exsultate, phetas constituit. Joel, 11, 23 : Exsultate, et lætamini in Domino Deo vestro, quia et lætamini in Domino Deo vestro, quia dedit vobis doctorem justitiæ. dedit vobis doctorem justitiæ.

Et subdit de secundo, quod est ad Et subdit de secundo, quod est ad exemplum virtutis: exemplum virtutis:

11 11

Quæ lex Quæ lex fuerit Naza- fuerit Naza-

« Et de juvenibus vestris Nazaræos, » « Et de juvenibus vestris Nazaræos, » supple, suscitavi. Nazaræus sanctus vel ræorum? supple, suscitavi. Nazaræus sanctus vel ræorum? floridus interpretatur, de quorum lege floridus interpretatur, de quorum lege Numer. vi, 18 et seq. continetur. Fue- Numer. vi, 18 et seq. continetur. Fue- runt enim qui votum habebant, et pilos runt enim qui votum habebant, et pilos capitis non radebant, et vinum non bi- capitis non radebant, et vinum non bi- bebant, nec aliquid quod inebriare potuit. bebant, nec aliquid quod inebriare potuit. Thren. iv, 7 Candidiores Nazaræi ejus Thren. iv, 7 Candidiores Nazaræi ejus nive, nitidiores lacte, rubicundiores ebore nive, nitidiores lacte, rubicundiores ebore antiquo, sapphiro pulchriores. Candidi antiquo, sapphiro pulchriores. Candidi enim fuerunt castitate, nitidi virtutis ho- enim fuerunt castitate, nitidi virtutis ho- nestate, rubicundi Dei charitate, sapphiro nestate, rubicundi Dei charitate, sapphiro pulchriores cœlesti conversatione, quo- pulchriores cœlesti conversatione, quo- rum vicem religiosi deberent tenere in rum vicem religiosi deberent tenere in Ecclesia. Ecclesia.

Et convincit eos de dictorum veritate: Et convincit eos de dictorum veritate: « Numquid non ita est, filii Israel, di- « Numquid non ita est, filii Israel, di- cit Dominus? » Veritas enim semper cit Dominus? » Veritas enim semper vincit et invalescit, sicut dicitur in libris vincit et invalescit, sicut dicitur in libris apocryphis 2. apocryphis 2.

Et subdit de ingratitudine: Et subdit de ingratitudine:

12 12

« Et propinabitis Nazaræis vinum, » « Et propinabitis Nazaræis vinum, » ut scilicet calore vini provocati, voti Ebrietas ut scilicet calore vini provocati, voti Ebrietas

tas. » tas. »

14 14

non est se- non est se- creti tenax. creti tenax.

210 210

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sanctitatem macularent. Prov. xxxi, 4: sanctitatem macularent. Prov. xxxi, 4: Noli regibus, o Lamuel, noli regibus Noli regibus, o Lamuel, noli regibus dare vinum quia nullum secretum ubi dare vinum quia nullum secretum ubi regnat ebrietas. Hoc vinum, temporalis regnat ebrietas. Hoc vinum, temporalis jucunditatis est gaudium. Isa. v, 22 : Væ jucunditatis est gaudium. Isa. v, 22 : Væ qui potentes estis ad bibendum vinum, qui potentes estis ad bibendum vinum, et viri fortes ad miscendam ebrietatem, et viri fortes ad miscendam ebrietatem, ut vino æstuetis ! Contra hoc tamen vide- ut vino æstuetis ! Contra hoc tamen vide- tur esse quod dicitur (Jerem. xxxv, 2) tur esse quod dicitur (Jerem. xxxv, 2) ubi Dominus præcepit, quod Jeremias ubi Dominus præcepit, quod Jeremias Rechabita propinaret Rechabitis vinum, qui Naza- Rechabita propinaret Rechabitis vinum, qui Naza- giosa con- ræi erant 1. Sed ad hoc respondetur, quod giosa con- ræi erant 1. Sed ad hoc respondetur, quod

rum reli. rum reli.

stantia. stantia.

13 13

non propinabatur ut biberent, sed ut eo- non propinabatur ut biberent, sed ut eo- rum comparatione cum non biberent, rum comparatione cum non biberent, alii condemnarentur. « Et Prophetis alii condemnarentur. « Et Prophetis mandabatis, dicentes: Ne prophetetis. » mandabatis, dicentes: Ne prophetetis. » Hoc factum est, Amos VII, 12 et seq., ubi Hoc factum est, Amos VII, 12 et seq., ubi Amasias sacerdos prohibuit Amos ne Amasias sacerdos prohibuit Amos ne prophetaret. Jerem. xxvi, 11: Judicium prophetaret. Jerem. xxvi, 11: Judicium mortis est viro huic quia prophetavit mortis est viro huic quia prophetavit adversus civitatem istam. Jerem. xxxvi, adversus civitatem istam. Jerem. xxxvi, 23, Joakim, rex Juda, librum Jeremiæ 23, Joakim, rex Juda, librum Jeremiæ incidit et combussit. Isa. xxx, 10 et 11: incidit et combussit. Isa. xxx, 10 et 11: Dicunt videntibus : Nolite videre: et ad- Dicunt videntibus : Nolite videre: et ad- spicientibus Nolite adspicere ea, quæ spicientibus Nolite adspicere ea, quæ recta sunt loquimini nobis placentia, recta sunt loquimini nobis placentia, videte nobis errores. Auferte a me viam, videte nobis errores. Auferte a me viam, declinate a me semitam, cesset a facie declinate a me semitam, cesset a facie nostra sanctus Israel. Sic adhuc Docto- nostra sanctus Israel. Sic adhuc Docto- ribus veritatis silentium indicitur. Psal. ribus veritatis silentium indicitur. Psal. XXXVIII, 3: Obmutui, et humiliatus sum, XXXVIII, 3: Obmutui, et humiliatus sum, et silui a bonis. Et præmisit, y. 2: Cum et silui a bonis. Et præmisit, y. 2: Cum consisteret peccator adversum me. Act. consisteret peccator adversum me. Act. IV, 18 Vocantes eos, Apostolos scilicet, IV, 18 Vocantes eos, Apostolos scilicet, denuntiaverunt ne omnino loquerentur, denuntiaverunt ne omnino loquerentur, nec docerent in nomine Jesu. nec docerent in nomine Jesu.

: :

« Ecce ego stridebo. » Tangit hic pœ- « Ecce ego stridebo. » Tangit hic pœ- nam ingratorum, quam nec effugere pot- nam ingratorum, quam nec effugere pot- erunt nec resistere, quod per septem dif- erunt nec resistere, quod per septem dif- ferentias ostendit. ferentias ostendit.

« Ecce ego stridebo. » Hieronymus « Ecce ego stridebo. » Hieronymus habet, «stridebam, » Septuaginta, « ego habet, «stridebam, » Septuaginta, « ego volvam subter vos, » sicut volvitur volvam subter vos, » sicut volvitur plaustrum plenum stipulæ. Et hoc est plaustrum plenum stipulæ. Et hoc est quod additur hic : « Subter vos, sicut quod additur hic : « Subter vos, sicut

1 Jerem. xxxvi, 2: Vade ud domum Rechabita- 1 Jerem. xxxvi, 2: Vade ud domum Rechabita-

stridet plaustrum onustum fæno. » Pri- stridet plaustrum onustum fæno. » Pri- mo enim quando boni erant, gestavit mo enim quando boni erant, gestavit eos Dominus in sinu suo, sicut nutrix eos Dominus in sinu suo, sicut nutrix infantem: postea autem cum mali erant, infantem: postea autem cum mali erant, cum labore portavit eos, sicut plaustrum cum labore portavit eos, sicut plaustrum onustum, quatuor rotis, quatuor indu- onustum, quatuor rotis, quatuor indu- ctis beneficiis subvectum. Jerem, xxIII, 33: ctis beneficiis subvectum. Jerem, xxIII, 33: Si interrogaverit te populus iste, vel Si interrogaverit te populus iste, vel Propheta, aut Sacerdos, dicens : Quod est Propheta, aut Sacerdos, dicens : Quod est onus Domini? dices ad eos : Vos estis onus Domini? dices ad eos : Vos estis onus, projiciam quippe vos, dicit Domi- onus, projiciam quippe vos, dicit Domi- nus. Stridor significat comminationem, nus. Stridor significat comminationem, onus gravitatem. Isa. 1, 14: Facta sunt onus gravitatem. Isa. 1, 14: Facta sunt mihi molesta, laboravi sustinens. Fœ- mihi molesta, laboravi sustinens. Fœ- num autem sive stipula significat, quod num autem sive stipula significat, quod ut materia incendii portentur. Matth. vi, ut materia incendii portentur. Matth. vi, 30 Fænum agri quod hodie est, et cras 30 Fænum agri quod hodie est, et cras in clibanum mittitur. Est ergo sensus, in clibanum mittitur. Est ergo sensus, quod graviter Deus eos sustineat, et ad quod graviter Deus eos sustineat, et ad ignem continuo portet. ignem continuo portet.

« Et peribit fuga a veloce, » ita scili- « Et peribit fuga a veloce, » ita scili- cet, quod effugere non poterit. Prov. cet, quod effugere non poterit. Prov. XIX, 2 Qui festinus est pedibus, offen- XIX, 2 Qui festinus est pedibus, offen- det. Isa. xxx, 16: Velociores erunt, qui det. Isa. xxx, 16: Velociores erunt, qui persequentur vos. Veloces autem isti sub- persequentur vos. Veloces autem isti sub- tiles ingenio significant, qui tunc argu- tiles ingenio significant, qui tunc argu- menta quibus effugiant non invenerunt. menta quibus effugiant non invenerunt. « Et fortis non obtinebit virtutem suam. » « Et fortis non obtinebit virtutem suam. » Fortis hic dicitur non a fortitudine virtu- Fortis hic dicitur non a fortitudine virtu- tis, sed a fortitudine quæ est per exer- tis, sed a fortitudine quæ est per exer- citium et rei militaris experimentum, qui citium et rei militaris experimentum, qui tunc resistere non poterit. Eccle. ix, 11: tunc resistere non poterit. Eccle. ix, 11: Vidi sub sole nec velocium esse cursum, Vidi sub sole nec velocium esse cursum, nec fortium bellum. « Et robustus non nec fortium bellum. « Et robustus non salvabit animam suam. » Robustus dici- salvabit animam suam. » Robustus dici- tur a robore corporis, qui tunc concul- tur a robore corporis, qui tunc concul- cabitur. Anima dicitur animalis vita. cabitur. Anima dicitur animalis vita. Judic. v, 21 : Conculca, anima mea, ro- Judic. v, 21 : Conculca, anima mea, ro- bustos. Psal. xxx, 16: Gigas non bustos. Psal. xxx, 16: Gigas non salvabitur in multitudine virtutis suæ. salvabitur in multitudine virtutis suæ.

« Et tenens arcum non stabit, » hoc « Et tenens arcum non stabit, » hoc est, instructus armis bellicis, qui tunc ad est, instructus armis bellicis, qui tunc ad impugnandum hostem stare non poterit. impugnandum hostem stare non poterit.

rum,... et dabis eis bibere vinum, etc. rum,... et dabis eis bibere vinum, etc.

CAP. III AMOS. CAP. III AMOS.

Ezech. xxxix, 3: Percutiam arcum in Ezech. xxxix, 3: Percutiam arcum in manu sinistra tua, et sagittas tuas de manu sinistra tua, et sagittas tuas de manu dextera tua dejiciam. Isti signifi- manu dextera tua dejiciam. Isti signifi- cant Doctores tenentes Scripturam, et cant Doctores tenentes Scripturam, et vitam non conformantes ei quod docent. vitam non conformantes ei quod docent. « Et velox pedibus suis non salvabitur, » « Et velox pedibus suis non salvabitur, » qui scilicet cursu non equo velox est : in qui scilicet cursu non equo velox est : in hoc enim differt a primo: significat au- hoc enim differt a primo: significat au- tem instabiles, nunc huc nunc illuc ve- tem instabiles, nunc huc nunc illuc ve- lociter discurrentes. II Reg. 11, 18: Porro lociter discurrentes. II Reg. 11, 18: Porro Asael cursor velocissimus fuit, quasi unus Asael cursor velocissimus fuit, quasi unus ex capreis, quæ morantur in silvis. Je- ex capreis, quæ morantur in silvis. Je- rem. xiv, 10: Populus hic dilexit mo- rem. xiv, 10: Populus hic dilexit mo- vere pedes suos, et non quievit, et Domi- vere pedes suos, et non quievit, et Domi- no non placuit. « Et ascensor equi non no non placuit. « Et ascensor equi non salvabit animam suam. » Ascensor equi salvabit animam suam. » Ascensor equi significat superbum. Psal. xxXII, 17: significat superbum. Psal. xxXII, 17: Fallax Fallax ad salutem. Exod. ad salutem. Exod. equus equus XV, XV, Ingressus est enim eques Pharao cum Ingressus est enim eques Pharao cum curribus et equitibus ejus in mare : et curribus et equitibus ejus in mare : et reduxit super eos Dominus aquas maris, reduxit super eos Dominus aquas maris, hoc est, æternæ amaritudinis. hoc est, æternæ amaritudinis.

211 211

bus bonis et patria denudatus. Job, 1, bus bonis et patria denudatus. Job, 1, 21 Nudus egressus sum ex utero ma- 21 Nudus egressus sum ex utero ma- tris meæ, et nudus revertar illuc. « In die tris meæ, et nudus revertar illuc. « In die illa. » judicii mei scilicet, et claræ justi- illa. » judicii mei scilicet, et claræ justi- tiæ, « dicit Dominus. » Confirmatio est tiæ, « dicit Dominus. » Confirmatio est omnium prædictorum. omnium prædictorum.

hæc hæc

Hieronymus hæc adaptat secundum. Hieronymus hæc adaptat secundum. Hebræos ad septem reges. Jeroboam Hebræos ad septem reges. Jeroboam enim velox fuit, qui fugit in Ægyp- enim velox fuit, qui fugit in Ægyp- tum et statim rediit 1. Baasa autem tum et statim rediit 1. Baasa autem qui multa fortitudinis opera fecit, vir- qui multa fortitudinis opera fecit, vir- tutem suam non obtinuit 2. Amri quo- tutem suam non obtinuit 2. Amri quo- que qui erat robustus et Zambri interfe- que qui erat robustus et Zambri interfe- cit, animam vero suam non salvavit. Jehu cit, animam vero suam non salvavit. Jehu etiam qui sagitta Ochoziam interfecit, etiam qui sagitta Ochoziam interfecit, tenens arcum non stetit 3. Quamvis vero tenens arcum non stetit 3. Quamvis vero hi quatuor tempore istius prophetiæ mor- hi quatuor tempore istius prophetiæ mor- tui fuerint, tamen posteri eorum, tui fuerint, tamen posteri eorum, 19: 19: quæ dicta sunt, passi sunt. Manahem ve- quæ dicta sunt, passi sunt. Manahem ve- ro qui velox pedibus fuit, et modo ad ro qui velox pedibus fuit, et modo ad regem Assyriorum, modo ad regem regem Assyriorum, modo ad regem Ægyptiorum convolavit, salvatus non Ægyptiorum convolavit, salvatus non est. Phacee quoque, filius Romeliæ, qui est. Phacee quoque, filius Romeliæ, qui cum Syris ascensor equorum fuit, ani- cum Syris ascensor equorum fuit, ani- mam suam non salvavit 5. Osee autem mam suam non salvavit 5. Osee autem qui primo robustus .corde fuit, ut popu- qui primo robustus .corde fuit, ut popu- lum ad Deum revocaret, non persevera- lum ad Deum revocaret, non persevera- vit, et ideo denudatus regno et honore, vit, et ideo denudatus regno et honore, nudus profugit, omnibus fortibus suis nudus profugit, omnibus fortibus suis destitutus 6. destitutus 6.

« Et robustus corde inter fortes, » « Et robustus corde inter fortes, » hoc est, magnanimus qui sibi cæteris hoc est, magnanimus qui sibi cæteris fortior videtur. Jerem. ix, 3: Non glo- fortior videtur. Jerem. ix, 3: Non glo- rietur fortis in fortitudine sua. Isa. 1, rietur fortis in fortitudine sua. Isa. 1, 31 Erit fortitudo vestra ut favilla 31 Erit fortitudo vestra ut favilla stuppa. «Nudus fugiet, » hoc est, omni- stuppa. «Nudus fugiet, » hoc est, omni-

CAPUT III. CAPUT III.

Domum Israel populum olim unice electum arguit variorum scelerum: ex quibus Domum Israel populum olim unice electum arguit variorum scelerum: ex quibus paucos dicit servandos in superventura afflictione, quam ipsis comminatur. paucos dicit servandos in superventura afflictione, quam ipsis comminatur.

1. Audite verbum quod locutus est 1. Audite verbum quod locutus est Dominus super vos, filii Israel, Dominus super vos, filii Israel, super omnem cognationem super omnem cognationem quam eduxi de terra Ægypti, quam eduxi de terra Ægypti, dicens : dicens :

1 Cf. III Reg. xv et xvi. 1 Cf. III Reg. xv et xvi.

2 Ibidem. 2 Ibidem.

3 Cf. IV Reg. IX. 3 Cf. IV Reg. IX.

2. Tantummodo vos cognovi ex om- 2. Tantummodo vos cognovi ex om- nibus cognationibus terræ : id- nibus cognationibus terræ : id- circo visitabo super vos omnes circo visitabo super vos omnes iniquitates vestras. iniquitates vestras.

4 Cf. IV Reg. xv. 4 Cf. IV Reg. xv.

5 lbidem. 5 lbidem.

6 Ibidem. 6 Ibidem.

212 212

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

3. Numquid ambulabunt duo pariter, 3. Numquid ambulabunt duo pariter, nisi convenerit eis? nisi convenerit eis? 4. Numquid rugiet leo in saltu, nisi 4. Numquid rugiet leo in saltu, nisi habuerit prædam? Numquid da- habuerit prædam? Numquid da- bit catulus leonis vocem de cu- bit catulus leonis vocem de cu- bili suo, nisi aliquid apprehen- bili suo, nisi aliquid apprehen- derit? derit?

5. Numquid cadet avis in laqueum 5. Numquid cadet avis in laqueum terræ absque aucupe? Numquid terræ absque aucupe? Numquid auferetur laqueus de terra ante- auferetur laqueus de terra ante- quam quid ceperit? quam quid ceperit?

6. Si clanget tuba in civitate, et po- 6. Si clanget tuba in civitate, et po- pulus non expavescet? Si erit pulus non expavescet? Si erit malum in civitate, quod Domi- malum in civitate, quod Domi- nus non fecerit? nus non fecerit?

7. Quia non facit Dominus Deus ver- 7. Quia non facit Dominus Deus ver- bum, nisi revelaverit secretum bum, nisi revelaverit secretum suum ad servos suos prophe- suum ad servos suos prophe-

tas. tas.

8. Leo rugiet, quis non timebit? Do- 8. Leo rugiet, quis non timebit? Do- minus Deus locutus est, quis non minus Deus locutus est, quis non prophetabit? prophetabit?

9. Auditum facite in ædibus Azoti, 9. Auditum facite in ædibus Azoti,

et in ædibus terræ Ægypti, et et in ædibus terræ Ægypti, et dicite Congregamini super dicite Congregamini super montes Samariæ, et videte in- montes Samariæ, et videte in- sanias multas in medio ejus, et sanias multas in medio ejus, et calumniam patientes in penetra- calumniam patientes in penetra- libus ejus. libus ejus.

10. Et nescierunt facere rectum, dicit 10. Et nescierunt facere rectum, dicit Dominus, thesaurizantes iniqui- Dominus, thesaurizantes iniqui- tatem et rapinas in ædibus tatem et rapinas in ædibus suis. suis.

11. Propterea hæc dicit Dominus 11. Propterea hæc dicit Dominus Deus Tribulabitur et circuietur Deus Tribulabitur et circuietur terra et detrahetur ex te forti- terra et detrahetur ex te forti- tudo tua, et diripientur ædes tudo tua, et diripientur ædes

tuæ. tuæ.

12. Hæc dicit Dominus: Quomodo si 12. Hæc dicit Dominus: Quomodo si eruat pastor de ore leonis duo eruat pastor de ore leonis duo crura, aut extremum auriculæ, crura, aut extremum auriculæ, sic eruentur filii Israel, qui ha- sic eruentur filii Israel, qui ha- bitant in Samaria in plaga le- bitant in Samaria in plaga le- ctuli, et in Damasci grabato. ctuli, et in Damasci grabato. 13. Audite, et contestamini in domo 13. Audite, et contestamini in domo Jacob, dicit Dominus Deus exer- Jacob, dicit Dominus Deus exer- cituum: cituum:

14. Quia in die cum visitare cœpero 14. Quia in die cum visitare cœpero prævaricationes Israel, super prævaricationes Israel, super eum visitabo, et super altaria eum visitabo, et super altaria Bethel et amputabuntur cor- Bethel et amputabuntur cor- nua altaris, et cadent in ter- nua altaris, et cadent in ter-

ram. ram.

: :

15. Et percutiam domum hiemalem 15. Et percutiam domum hiemalem cum domo æstiva: et peribunt cum domo æstiva: et peribunt domus eburneæ, et dissipabun- domus eburneæ, et dissipabun- tur ædes multæ, dicit Dominus. tur ædes multæ, dicit Dominus.

IN CAPUT III AMOS IN CAPUT III AMOS

ENARRATIO. ENARRATIO.

«< Audite verbum quod locutus est Do- «< Audite verbum quod locutus est Do- minus. » Ista pars est de comminatione minus. » Ista pars est de comminatione visitationis, et in duas dividitur partes, visitationis, et in duas dividitur partes, in quarum prima rationem ostendit, qua- in quarum prima rationem ostendit, qua- re specialiter inter alias gentes visitandi re specialiter inter alias gentes visitandi sunt. In secunda visitatoris ostendit ex- sunt. In secunda visitatoris ostendit ex-

probrationem in culpa, et comminatio- probrationem in culpa, et comminatio- nem in pœna, infra, iv, 1, ibi, « Audite nem in pœna, infra, iv, 1, ibi, « Audite verbum hoc, vaccæ pingues. » verbum hoc, vaccæ pingues. »

Prima pars in tres dividitur. Primo Prima pars in tres dividitur. Primo enim ex ratione ostendit, quod visitandi enim ex ratione ostendit, quod visitandi sunt. In secunda, ex judicio humano et sunt. In secunda, ex judicio humano et

inimicorum, ibi y. 9 : « Auditum facite inimicorum, ibi y. 9 : « Auditum facite in ædibus Azoti. » In tertia concludit in ædibus Azoti. » In tertia concludit propositum, et indicit diem ad visitan- propositum, et indicit diem ad visitan- dum, ibi, . 11 : « Propterea hæc dicit dum, ibi, . 11 : « Propterea hæc dicit Dominus Deus: Tribulabitur. » Dominus Deus: Tribulabitur. »

Prima adhuc in duas dividitur In pri Prima adhuc in duas dividitur In pri ma convincit per rationem. In secunda, ma convincit per rationem. In secunda, ostendit quod indicenda est per prophe- ostendit quod indicenda est per prophe- ticam enuntiationem, ibi, y. 6: Si erit ticam enuntiationem, ibi, y. 6: Si erit malum in civitate. » malum in civitate. »

Adhuc prima in duas. Primo enim os- Adhuc prima in duas. Primo enim os- tendit per rationem, quod visitare debet. tendit per rationem, quod visitare debet. Secundo, confirmat hoc per sextuplicem Secundo, confirmat hoc per sextuplicem similitudinem, ibi, y. 3: Numquid am- similitudinem, ibi, y. 3: Numquid am- bulabunt duo pariter ? » bulabunt duo pariter ? »

In prima adhuc duo facit, excitat scilicet In prima adhuc duo facit, excitat scilicet ad auditum, et proponit quid audiant. ad auditum, et proponit quid audiant.

IN CAP. III AMOS ENARRATIO. IN CAP. III AMOS ENARRATIO.

« Audite, » interiori scilicet auditu. « Audite, » interiori scilicet auditu. Matth. xv, 10: Audite, et intelligite. Matth. xv, 10: Audite, et intelligite. « Verbum, » scilicet quod voce signifi- « Verbum, » scilicet quod voce signifi- catur, et in corde remanet etiam voce catur, et in corde remanet etiam voce transeunte. Ezech. III, 17: Audies de ore transeunte. Ezech. III, 17: Audies de ore meo verbum, et annuntiabis eis. « Quod meo verbum, et annuntiabis eis. « Quod locutus est Dominus. » Hoc enim habet locutus est Dominus. » Hoc enim habet auctoritatem. Dicit namque Hieronymus auctoritatem. Dicit namque Hieronymus super Jeremiam, quod « servi est demis- super Jeremiam, quod « servi est demis- « so vultu, aure patula, prompta volun- « so vultu, aure patula, prompta volun- « tate ad obediendum audire vocem Do- « tate ad obediendum audire vocem Do- << mini. » I Reg. III, 10: Loquere, Domi- << mini. » I Reg. III, 10: Loquere, Domi- ne, quia audit servus tuus. « Super vos. » ne, quia audit servus tuus. « Super vos. » Notat oppressionem, quia de commina- Notat oppressionem, quia de commina- tione et terrore est, vel quia de divinis tione et terrore est, vel quia de divinis est quæ super nos sunt. Psal. XVII, 14: est quæ super nos sunt. Psal. XVII, 14: Intonuit de cœlo Dominus, et Altissimus Intonuit de cœlo Dominus, et Altissimus dedit vocem suam. Ad Hebr. dedit vocem suam. Ad Hebr. XII, 25: Si XII, 25: Si illi non effugerunt, recusantes eum, qui illi non effugerunt, recusantes eum, qui super terram loquebatur: multo magis super terram loquebatur: multo magis nos, qui de cœlo loquentem nobis averti- nos, qui de cœlo loquentem nobis averti-

mus, mus,

hoc est, recusamus audire: o « filii hoc est, recusamus audire: o « filii Israel, hoc est, decem tribus. Genes. Israel, hoc est, decem tribus. Genes. XLIX, 2 Congregamini : et audite, XLIX, 2 Congregamini : et audite, filii Jacob, audite Israel patrem ves- filii Jacob, audite Israel patrem ves-

trum. trum.

Et ne duæ tribus putent se ad hoc non Et ne duæ tribus putent se ad hoc non pertinere, subdit : « Super omnem cogna- pertinere, subdit : « Super omnem cogna- tionem,» tribuum scilicet et familiarum, tionem,» tribuum scilicet et familiarum, « quam eduxi, » in patribus scilicet, « quam eduxi, » in patribus scilicet, « de terra Ægypti, » supple, locutus est. « de terra Ægypti, » supple, locutus est. Sap. VI, Sap. VI, 8 Pusillum et magnum ipse 8 Pusillum et magnum ipse fecit, et æqualiter est illi cura de omni- fecit, et æqualiter est illi cura de omni- bus. Marc. XIII, 37: Quod vobis dico, bus. Marc. XIII, 37: Quod vobis dico, omnibus dico. Et quod dicit de terra omnibus dico. Et quod dicit de terra Egypti, beneficium speciale commemo- Egypti, beneficium speciale commemo- rat, redemptionis scilicet, et liberationis. In rat, redemptionis scilicet, et liberationis. In quo speciali benevolentia patres cogno- quo speciali benevolentia patres cogno- vit. Mich. vi, 4: Eduxite de terra Ægy- vit. Mich. vi, 4: Eduxite de terra Ægy- pti, et de domo servientium liberavite. Et pti, et de domo servientium liberavite. Et post pauca subdit, y. 5 : Popule meus,me- post pauca subdit, y. 5 : Popule meus,me- mento, quæso. Sicut et nobis memoran-. mento, quæso. Sicut et nobis memoran-. dum est, quod sanguine Christi de pecca- dum est, quod sanguine Christi de pecca- to educti sumus. Thren. 11, 19: Recor- to educti sumus. Thren. 11, 19: Recor- dare paupertatis et transgressionis meæ, dare paupertatis et transgressionis meæ, absynthii, et fellis. « Dicens. » Ad hoc absynthii, et fellis. « Dicens. » Ad hoc refertur quod locutus est. refertur quod locutus est.

Et proponit quid audiant. Et proponit quid audiant.

213 213

« Tantummodo vos cognovi, » per be- « Tantummodo vos cognovi, » per be- neplacitum scilicet, quia me vobis re- neplacitum scilicet, quia me vobis re- velavi, legem vobis posui, promissiones velavi, legem vobis posui, promissiones adhibui, præmiis remuneravi, prophetiis adhibui, præmiis remuneravi, prophetiis illuminavi. Psal. CXLVII, 20: Non fecit illuminavi. Psal. CXLVII, 20: Non fecit taliter omni nationi: et judicia sua non taliter omni nationi: et judicia sua non manifestavit eis. Deuter. IV,36 et 37: De manifestavit eis. Deuter. IV,36 et 37: De cœlo te fecit audire vocem suam, ut do- cœlo te fecit audire vocem suam, ut do- ceret te, et in terra ostendit tibi ignem ceret te, et in terra ostendit tibi ignem suum maximum: et audisti verba illius suum maximum: et audisti verba illius de medio ignis, quia dilexit patres tuos, de medio ignis, quia dilexit patres tuos, et elegit semen eorum post eos. Exod. et elegit semen eorum post eos. Exod. XXXIII, 17 Invenisti gratiam coram XXXIII, 17 Invenisti gratiam coram me, et teipsum novi ex nomine. « Ex me, et teipsum novi ex nomine. « Ex omnibus cognationibus terræ, » Genti- omnibus cognationibus terræ, » Genti- lium scilicet, vel peccatorum, de quibus lium scilicet, vel peccatorum, de quibus dicit Christus, Matth. VII, 23: Et tunc dicit Christus, Matth. VII, 23: Et tunc confitebor illis : Quia numquam novi confitebor illis : Quia numquam novi vos, eo quod ostendit eis incorruptum vos, eo quod ostendit eis incorruptum legis lumen, necnon benevolentiæ suæ legis lumen, necnon benevolentiæ suæ vultum. Propter quod, Isa. xLv, 15: Vere vultum. Propter quod, Isa. xLv, 15: Vere tu es Deus absconditus. Propter quod, tu es Deus absconditus. Propter quod, Act. xvi, 23, Athenienses altare inscrip- Act. xvi, 23, Athenienses altare inscrip- serunt Ignoto Deo, et Apostolus sub- serunt Ignoto Deo, et Apostolus sub- junxit: Quod ergo ignorantes colitis, hoc junxit: Quod ergo ignorantes colitis, hoc ego annuntio vobis. ego annuntio vobis.

Ex hac ratione infert propositum. Ex hac ratione infert propositum.

« Idcirco visitabo, » hoc est, officio vi- « Idcirco visitabo, » hoc est, officio vi- sitare debeo, « super vos, » comprimen- sitare debeo, « super vos, » comprimen- dos scilicet, « omnes iniquitates ve- dos scilicet, « omnes iniquitates ve- stras. » Glossa, « ut sit nihil impuni- stras. » Glossa, « ut sit nihil impuni- tum. » Justum enim est etiam inter tum. » Justum enim est etiam inter homines, ut qui redemit et legem po- homines, ut qui redemit et legem po- nit, visitet secundum legem subjectos. nit, visitet secundum legem subjectos. Psal. LVIII, 6: Intende ad visitandas Psal. LVIII, 6: Intende ad visitandas omnes gentes non miserearis omnibus, omnes gentes non miserearis omnibus, qui operantur iniquitatem. Isa. xxvi, qui operantur iniquitatem. Isa. xxvi, 21 Ecce Dominus egredietur de loco 21 Ecce Dominus egredietur de loco suo, ut visitet iniquitatem habitatoris suo, ut visitet iniquitatem habitatoris terræ contra eum. I ad Corinth. v, 12: terræ contra eum. I ad Corinth. v, 12: Quid ad me de iis, qui foris sunt, judi- Quid ad me de iis, qui foris sunt, judi- care? Ad Roman. II, 12: Quicumque sine care? Ad Roman. II, 12: Quicumque sine lege peccaverunt, sine lege peribunt : et lege peccaverunt, sine lege peribunt : et quicumque in lege peccaverunt, per le- quicumque in lege peccaverunt, per le- gem judicabuntur. gem judicabuntur.

sentientibus sentientibus

præsto est. præsto est.

214 214

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Hanc rationem sex probat similitudi- Hanc rationem sex probat similitudi- nibus, subdens: nibus, subdens:

« Numquid ambulabunt duo pari- « Numquid ambulabunt duo pari- ter, hoc est, per unum iter, « nisi ter, hoc est, per unum iter, « nisi convenerit eis, » hoc est, nisi una con- convenerit eis, » hoc est, nisi una con- venientia voluntatum et amicitiæ sit inter venientia voluntatum et amicitiæ sit inter eos? sicut scilicet ambulavi vobiscum eos? sicut scilicet ambulavi vobiscum per desertum. Unde Exod. xxXIII, 15, per desertum. Unde Exod. xxXIII, 15, dixit Moyses: Si non tu ipse præcedas, dixit Moyses: Si non tu ipse præcedas, Deus con- ne educas nos de loco isto. Sic Angelus Deus con- ne educas nos de loco isto. Sic Angelus sibi Raphael ambulavit cum Tobia 1. Talis sibi Raphael ambulavit cum Tobia 1. Talis consensus ad Deum movit Jacob, quan- consensus ad Deum movit Jacob, quan- do dixit: Si fuerit Deus mecum, et cu- do dixit: Si fuerit Deus mecum, et cu- stodierit me in via,per quam ego ambu- stodierit me in via,per quam ego ambu- lo, etc. 2. Sic Dominus dicit suis, Apoc. lo, etc. 2. Sic Dominus dicit suis, Apoc. III, Ambulabunt mecum in albis, III, Ambulabunt mecum in albis, quia digni sunt. Per contrarium autem quia digni sunt. Per contrarium autem vult ex hoc intelligi, quod si non conve- vult ex hoc intelligi, quod si non conve- nerit eis, sed dissentiant in voluntate, nerit eis, sed dissentiant in voluntate, quod simul non ambulabunt. Numer xiv, quod simul non ambulabunt. Numer xiv, 12 Nolite ascendere: non enim est Domi- 12 Nolite ascendere: non enim est Domi- nus vobiscum. Ezech. I, 12: Benedicta nus vobiscum. Ezech. I, 12: Benedicta gloria Domini de loco suo, supple, reces- gloria Domini de loco suo, supple, reces- sit. Sic recessit a Saul, et statim exagi- sit. Sic recessit a Saul, et statim exagi- tabat cum spiritus nequam, a Domino 3. tabat cum spiritus nequam, a Domino 3.

4 4

Secundam inducit similitudinem, sub- Secundam inducit similitudinem, sub-

dens: dens:

« Numquid rugiet leo: » et inducitur ad « Numquid rugiet leo: » et inducitur ad separatos a Domino, qui statim incidunt separatos a Domino, qui statim incidunt in periculum. « Numquid rugiet leo, » in periculum. « Numquid rugiet leo, » comminando et frendendo. Leo autem comminando et frendendo. Leo autem dicitur, vel Deus comminans, vel me- dicitur, vel Deus comminans, vel me- lius, inimicus invadens, vel homo, vel lius, inimicus invadens, vel homo, vel diabolus. « In saltu. » In saltu enim diabolus. « In saltu. » In saltu enim moratur leo, ut dicit Glossa, et non in moratur leo, ut dicit Glossa, et non in agris cultis vel vineis. « Nisi habuerit agris cultis vel vineis. « Nisi habuerit prædam? » supple, sibi paratam. Sic re- prædam? » supple, sibi paratam. Sic re- cedens à Deo præda datur leoni. Jerem. cedens à Deo præda datur leoni. Jerem. IV, 7 Ascendit leo de cubili suo, et IV, 7 Ascendit leo de cubili suo, et prædo gentium se levavit: egressus est prædo gentium se levavit: egressus est de loco suo ut ponat terram tuam in so- de loco suo ut ponat terram tuam in so- litudinem. I Petr. v, 8: Adversarius ve- litudinem. I Petr. v, 8: Adversarius ve- ster diabolus tamquam leo rugiens cir- ster diabolus tamquam leo rugiens cir- cuit, quærens quem devoret. Et est sen- cuit, quærens quem devoret. Et est sen- sus Si rugitum et fremitum hostium sus Si rugitum et fremitum hostium

1 Cf. Tob. v, 3 et seq. 1 Cf. Tob. v, 3 et seq.

2 Genes. XXVIII, 20. 2 Genes. XXVIII, 20.

auditis, non est mirum, quia non ambu- auditis, non est mirum, quia non ambu- lantes cum Deo, dati estis hostibus in præ- lantes cum Deo, dati estis hostibus in præ- dam. Job, xv, 21: Sonitus terroris semper dam. Job, xv, 21: Sonitus terroris semper in auribus illius. Sap. xvn, 10: Semper in auribus illius. Sap. xvn, 10: Semper præsumit sæva perturbata conscientia. præsumit sæva perturbata conscientia. Et subdit tertiam : Et subdit tertiam :

« «

Numquid dabit catulus leonis, » Numquid dabit catulus leonis, » esuriens scilicet, « vocem, » in rugitu esuriens scilicet, « vocem, » in rugitu scilicet, « de cubili suo, » antro scilicet scilicet, « de cubili suo, » antro scilicet in quo cubat, « nisi aliquid apprehende- in quo cubat, « nisi aliquid apprehende- rit, per se, vel patrem vel matrem, ut rit, per se, vel patrem vel matrem, ut dicit Glossa. Et sensus est, quod catuli dicit Glossa. Et sensus est, quod catuli leonis subditi sunt magni leonis, regis leonis subditi sunt magni leonis, regis Assyriorum vel diaboli, quos incitat in Assyriorum vel diaboli, quos incitat in eos qui sibi in prædam propter peccatum eos qui sibi in prædam propter peccatum dati sunt. Isa. V, 9 Rugitus ejus ut dati sunt. Isa. V, 9 Rugitus ejus ut leonis, rugiet ut catuli leonum: et fren- leonis, rugiet ut catuli leonum: et fren- det, et tenebit prædam. Ezech. XIX, 6 et det, et tenebit prædam. Ezech. XIX, 6 et 7 Factus est leo, et didicit prædam 7 Factus est leo, et didicit prædam capere, et homines devorare: didicit vi- capere, et homines devorare: didicit vi- duas facere, et civitates in desertum ad- duas facere, et civitates in desertum ad- ducere et desolata est terra, et plenitu- ducere et desolata est terra, et plenitu- do ejus a voce rugitus illius. do ejus a voce rugitus illius.

Et subdit quartamı : Et subdit quartamı :

« «

Numquid cadet avis in laqueum ter- Numquid cadet avis in laqueum ter- ræ, hoc est, in terra absconditum, ræ, hoc est, in terra absconditum, « absque aucupe? » Et est sensus, quod « absque aucupe? » Et est sensus, quod quamdiu aves in aere alte volant, la- quamdiu aves in aere alte volant, la- queum in terra positum et insidias au- queum in terra positum et insidias au- cupis non timent. Tunc enim verum est cupis non timent. Tunc enim verum est quod dicitur, Prover. 1, 17: Frustra ja- quod dicitur, Prover. 1, 17: Frustra ja- citur rete ante oculos pennatorum. Ita citur rete ante oculos pennatorum. Ita et-vos, quoniam pennis virtutum exalta- et-vos, quoniam pennis virtutum exalta- bimini in cœlum, non timuistis laqueos, bimini in cœlum, non timuistis laqueos, hoc est, captivitates hostium nec decep- hoc est, captivitates hostium nec decep- tiones aucupum, hoc est, falsas consola- tiones aucupum, hoc est, falsas consola- tiones pseudoprophetarum et regum et tiones pseudoprophetarum et regum et sacerdotum vos ad idololatriam inducen- sacerdotum vos ad idololatriam inducen- tium. Quoniam autem cecidistis in ter- tium. Quoniam autem cecidistis in ter- ram per terrenum affectum, et in idolola- ram per terrenum affectum, et in idolola- triam decepti sibilo aucupum, dæmonum triam decepti sibilo aucupum, dæmonum vel malorum doctorum, captivitatis la- vel malorum doctorum, captivitatis la- queus vos apprehendit. Etenim, queus vos apprehendit. Etenim, Fistula dulce canit, volucrem dum decipit auceps. Fistula dulce canit, volucrem dum decipit auceps.

3 I Reg. XVI, 14. 3 I Reg. XVI, 14.

IN CAP. III AMOS ENARRATIO. IN CAP. III AMOS ENARRATIO.

Thren. III, 52 Venatione ceperunt me Thren. III, 52 Venatione ceperunt me quasi avem inimici mei gratis. Hoc ni- quasi avem inimici mei gratis. Hoc ni- mis expresse dicitur, Job, xvIII, 8 et mis expresse dicitur, Job, xvIII, 8 et seq. Immisit in rete pedes suos, et in seq. Immisit in rete pedes suos, et in maculis ejus ambulat. Tenebitur planta maculis ejus ambulat. Tenebitur planta illius laqueo, et exardescet contra eum illius laqueo, et exardescet contra eum sitis. Abscondita est in terra pedica ejus, sitis. Abscondita est in terra pedica ejus, et decipula illius super semitam. Undique et decipula illius super semitam. Undique terrebunt eum formidines, et involvent terrebunt eum formidines, et involvent pedes ejus. pedes ejus.

Et subdit quintam : Et subdit quintam :

« Numquid auferetur laqueus de ter- « Numquid auferetur laqueus de ter- ra, »supple, ab aucupe, « antequam ra, »supple, ab aucupe, « antequam quid,» hoc est, aliquid « ceperit? » Et quid,» hoc est, aliquid « ceperit? » Et est sensus, quod insidiæ aucupum, hoc est sensus, quod insidiæ aucupum, hoc est, hostium, . non cessabunt ab eis, est, hostium, . non cessabunt ab eis, quamdiu in terra, hoc est, in terrenis vi- quamdiu in terra, hoc est, in terrenis vi- derint eos ambulare. Isaiæ, xxiv, 17 et derint eos ambulare. Isaiæ, xxiv, 17 et 18 Formido, et fovea, et laqueus super 18 Formido, et fovea, et laqueus super le, qui habitator es terræ. Et erit: Qui le, qui habitator es terræ. Et erit: Qui fugerit a facie formidinis, cadet in fo- fugerit a facie formidinis, cadet in fo- veam : et qui se explicuerit de fovea, te- veam : et qui se explicuerit de fovea, te- nebitur laqueo, vel dæmonum scilicet, nebitur laqueo, vel dæmonum scilicet, vel hominum insidiantium. Jerem. XLVIII, vel hominum insidiantium. Jerem. XLVIII, 44 Pavor, et fovea, et laqueus super te, 44 Pavor, et fovea, et laqueus super te, o habitator Moab, dicit Dominus. Qui fu- o habitator Moab, dicit Dominus. Qui fu- gerit a facie pavoris, cadet in foveam: gerit a facie pavoris, cadet in foveam: et qui conscendit de fovea, capietur la- et qui conscendit de fovea, capietur la- queo. Formido est in comminatione, la- queo. Formido est in comminatione, la- queus in peccati obligatione, fovea in queus in peccati obligatione, fovea in carceris condemnatione. carceris condemnatione.

Et subdit sextam, quæ de præsenti Et subdit sextam, quæ de præsenti malo est: malo est:

« Si clanget tuba, » hostium scilicet « Si clanget tuba, » hostium scilicet victorum, « in civitate, » capta scilicet victorum, « in civitate, » capta scilicet jam, et populus non expavescet ? » jam, et populus non expavescet ? » Capta enim civitate, tota terra capta est, Capta enim civitate, tota terra capta est, quia munitio terræ est civitas. Et est quia munitio terræ est civitas. Et est sensus Jam auditur tuba, quia aliæ sensus Jam auditur tuba, quia aliæ gentes destructæ sunt, et quod contra gentes destructæ sunt, et quod contra vos procedit hostis: et ideo mirum est vos procedit hostis: et ideo mirum est quod per poenitentiam non expavescitis. quod per poenitentiam non expavescitis. Osee, VIII, 1 In gutture tuo sit tuba Osee, VIII, 1 In gutture tuo sit tuba quasi aquila super domum Domini. Isa. quasi aquila super domum Domini. Isa. v, 30 Sonabit super eum in die illa sic- v, 30 Sonabit super eum in die illa sic- ut sonitus maris adspiciemus in ter- ut sonitus maris adspiciemus in ter- ram, et ecce tenebræ tribulationis, et lux ram, et ecce tenebræ tribulationis, et lux

215 215

obtenebrata est in caligine ejus. Ezech. obtenebrata est in caligine ejus. Ezech. III, 12 Audivi post me vocem commo- III, 12 Audivi post me vocem commo- tionis magnæ. Et talem terrorem indicit tionis magnæ. Et talem terrorem indicit tuba vocans ad judicium. I ad Corinth. tuba vocans ad judicium. I ad Corinth. xv, 52: In momento, in ictu oculi, in xv, 52: In momento, in ictu oculi, in novissima tuba. novissima tuba.

Et post omnia subdit pii Patris et Do- Et post omnia subdit pii Patris et Do- mini clementiam, qui suos præmunit ut mini clementiam, qui suos præmunit ut per poenitentiam resipiscant. Et tria di- per poenitentiam resipiscant. Et tria di- cit. Primum, quod mali futuri habet po- cit. Primum, quod mali futuri habet po- testatem vel inducendi vel avertendi. Se- testatem vel inducendi vel avertendi. Se- cundum, quod per Prophetas facit admo- cundum, quod per Prophetas facit admo- nitionem. Tertio, Prophetarum ponit ex- nitionem. Tertio, Prophetarum ponit ex- cusationem, quia quod ipse injungit, di- cusationem, quia quod ipse injungit, di- mittere non audent. mittere non audent.

Poena Poena omnis, non omnis, non

volente infli- volente infli-

gitur. gitur.

« Si,» hoc est, an «erit, » in futuro « Si,» hoc est, an «erit, » in futuro scilicet, « malum, » pœnæ non culpæ, nisi beo scilicet, « malum, » pœnæ non culpæ, nisi beo « in civitate, » hoc est, populi commu- « in civitate, » hoc est, populi commu- nitate, « quod Dominus non fecerit, » nitate, « quod Dominus non fecerit, » hoc est, induxerit? Isa. XLV, 6 et 7 : Ego hoc est, induxerit? Isa. XLV, 6 et 7 : Ego Dominus, et non est alter, formans lu- Dominus, et non est alter, formans lu- cem, et creans tenebras, faciens pacem, cem, et creans tenebras, faciens pacem, et creans malum. Sapient. xvi, 13 : Tu es, et creans malum. Sapient. xvi, 13 : Tu es, Domine, qui vitæ et mortis habes pote- Domine, qui vitæ et mortis habes pote- statem. Isa. xxxi, 2: Ipse autem sapiens statem. Isa. xxxi, 2: Ipse autem sapiens adduxit malum, et verba sua non abstu- adduxit malum, et verba sua non abstu- lit. Isa. L, 11 De manu mea factum est lit. Isa. L, 11 De manu mea factum est hoc vobis: in doloribus dormietis. hoc vobis: in doloribus dormietis.

Et subdit de revelatione, ut per poeni- Et subdit de revelatione, ut per poeni- tentiam resipiscant : tentiam resipiscant :

« Quia non facit Dominus Deus ver- « Quia non facit Dominus Deus ver- bum,» scilicet de malo inducendo, pœ- bum,» scilicet de malo inducendo, pœ- næ scilicet temporalis vel æternæ, « nisi næ scilicet temporalis vel æternæ, « nisi revelaverit, » supple, prius, « secretum revelaverit, » supple, prius, « secretum suum, » hoc est, præordinationis suæ suum, » hoc est, præordinationis suæ absconditam voluntatem, « ad servos absconditam voluntatem, « ad servos suos Prophetas, » qui scilicet præmu- suos Prophetas, » qui scilicet præmu- niant populum de pœnitentia. Iste sensus niant populum de pœnitentia. Iste sensus innuitur in translatione Septuaginta, qui innuitur in translatione Septuaginta, qui sic dicunt: « Quia non faciet Dominus sic dicunt: « Quia non faciet Dominus « aliquid, nisi revelaverit eruditionem « aliquid, nisi revelaverit eruditionem « suam ad servos Prophetas. » Ideo, Ezech. « suam ad servos Prophetas. » Ideo, Ezech. 111, 17, dicitur : Fili hominis, specula- 111, 17, dicitur : Fili hominis, specula- torem dedi te domui Israel. Et subdit, torem dedi te domui Israel. Et subdit, . 21 Si tu annuntiaveris justo ut non . 21 Si tu annuntiaveris justo ut non peccet justus, et ille non peccaverit, vivens peccet justus, et ille non peccaverit, vivens

216 216

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

vivet, quia annuntiasti ei, et tu animam vivet, quia annuntiasti ei, et tu animam tuam liberasti. Si autem non annun- tuam liberasti. Si autem non annun- tiaveris, sanguinem ejus de manu tua tiaveris, sanguinem ejus de manu tua requiram. Isa. xx1, 6: Pone speculato- requiram. Isa. xx1, 6: Pone speculato- rem et quodcumque viderit, annuntiet. rem et quodcumque viderit, annuntiet. Secretum enim est quamdiu in Deo est Secretum enim est quamdiu in Deo est dispositum, et tunc haberi non potest. dispositum, et tunc haberi non potest. Isa. xxiv, 16 Secretum meum mihi, se- Isa. xxiv, 16 Secretum meum mihi, se- cretum meum mihi. Joan. xv, 22: Si cretum meum mihi. Joan. xv, 22: Si non venissem, et locutus fuissem eis, non venissem, et locutus fuissem eis, peccatum non haberent : nunc autem ex- peccatum non haberent : nunc autem ex- cusationem non habent de peccato suo. cusationem non habent de peccato suo.

Et subdit de necessitate prophetandi, Et subdit de necessitate prophetandi, quando Dominus injungit. Et præmittit quando Dominus injungit. Et præmittit similitudinem pastoribus consuetam: similitudinem pastoribus consuetam:

«Leo rugiet, quis non timebit ? » «Leo rugiet, quis non timebit ? » Glossa, « Cum Dominus revelet Prophe- Glossa, « Cum Dominus revelet Prophe- «< tis, quis, audeat tacere quod Dominus «< tis, quis, audeat tacere quod Dominus << revelat? sicut rugitum leonis nulla ani- << revelat? sicut rugitum leonis nulla ani- << malia audent contemnere. » Joel, 11, << malia audent contemnere. » Joel, 11, 16, et Amos, I, 2: Dominus de Sion ru- 16, et Amos, I, 2: Dominus de Sion ru- giet, et de Jerusalem dabit vocem suam. giet, et de Jerusalem dabit vocem suam. Et hoc est quod explanando subdit: Et hoc est quod explanando subdit: « Dominus Deus locutus est, » supple, « Dominus Deus locutus est, » supple, ad Prophetas. Psal. Lxxxiv, 9: Audiam ad Prophetas. Psal. Lxxxiv, 9: Audiam quid loquatur in me Dominus Deus. quid loquatur in me Dominus Deus. « Quis non prophetabit ? » Glossa, « Quis non prophetabit ? » Glossa, << Pauci viri sunt qui audeant, Domino << Pauci viri sunt qui audeant, Domino Prophetandi «Deo jubente, non prophetare. » Moysi Prophetandi «Deo jubente, non prophetare. » Moysi Deo jubente enim excusationem non recepit, propter Deo jubente enim excusationem non recepit, propter

munus munus

non fugien- non fugien-

dum. hoc quod impediti labii fuit 2: Isaiam dum. hoc quod impediti labii fuit 2: Isaiam

audire noluit, quia polluti labii fuit ³: audire noluit, quia polluti labii fuit ³: Jeremias non evasit, quia puer erat * : Jeremias non evasit, quia puer erat * : Ezechiel propter timorem mortis et duri- Ezechiel propter timorem mortis et duri- tiam populi evadere non potuit: Amos tiam populi evadere non potuit: Amos pastor et rusticus doctrinæ non aptus, pastor et rusticus doctrinæ non aptus, coactus est ad prophetandum 6. coactus est ad prophetandum 6.

« Auditum facite. » Vocat hic ad ju- « Auditum facite. » Vocat hic ad ju- dicium etiam ignotos et inimicos, ut ju- dicium etiam ignotos et inimicos, ut ju- dicio humano convincantur. Deuter. dicio humano convincantur. Deuter. XXXII, 31 Inimici nostri sunt judices. XXXII, 31 Inimici nostri sunt judices.

1 Ezech. III, 20. 1 Ezech. III, 20.

2 Cf. Exod. IV, 10 et seq. 2 Cf. Exod. IV, 10 et seq.

3 Isa. VI, 5. 3 Isa. VI, 5.

Tria autem facit: judices vocat, ad con- Tria autem facit: judices vocat, ad con- siderandum quid rectum sit monet, et de siderandum quid rectum sit monet, et de quo judicent proponit. quo judicent proponit.

« Auditum facite, » o vos Prophetæ, « Auditum facite, » o vos Prophetæ, « in ædibus Azoti, » hoc est, in terra « in ædibus Azoti, » hoc est, in terra Philisthiim, vel sæcularium: quia Azo- Philisthiim, vel sæcularium: quia Azo- tus interpretatur ignis uberum, et signi- tus interpretatur ignis uberum, et signi- ficat eos qui igniculo rationis tantum ju- ficat eos qui igniculo rationis tantum ju- dicant, et cognitionem legis divinæ non dicant, et cognitionem legis divinæ non habent: « et in ædibus terræ Ægypti » habent: « et in ædibus terræ Ægypti » hoc est, in civitatibus et villis, ubi etiam hoc est, in civitatibus et villis, ubi etiam rudes habitant. Ægypti autem dicit, quia rudes habitant. Ægypti autem dicit, quia etiam ignorantia Dei circumdati hoc non etiam ignorantia Dei circumdati hoc non judicarent, quod talibus esset parcen- judicarent, quod talibus esset parcen- dum. Hoc significatur, Matth. xxi, 41, dum. Hoc significatur, Matth. xxi, 41, ubi mali agricolæ sententiam contra se ubi mali agricolæ sententiam contra se dederunt, dicentes: Malos male perdet. dederunt, dicentes: Malos male perdet. « Et dicite, » o Prophetæ, « Congrega- « Et dicite, » o Prophetæ, « Congrega- mini, » ut scilicet simul consilium de mini, » ut scilicet simul consilium de judicio habeatis, « super montes Sama- judicio habeatis, « super montes Sama- riæ » terra enim montuosa est : qui riæ » terra enim montuosa est : qui montes superbiam habitantium signifi- montes superbiam habitantium signifi- ficant. Isa. v, 3: Nunc ergo, habitatores ficant. Isa. v, 3: Nunc ergo, habitatores Jerusalem, et viri Juda, judicate inter Jerusalem, et viri Juda, judicate inter me et vineam meam. « Et videte, » ra- me et vineam meam. « Et videte, » ra-