192 192

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Et subdit de tempore et de regibus Et subdit de tempore et de regibus « In diebus Oziæ, » de quo IV Re- « In diebus Oziæ, » de quo IV Re- gum, xvi, « regis Juda, » hoc est, dua- gum, xvi, « regis Juda, » hoc est, dua- rum tribuum : « et in diebus Jerobo- rum tribuum : « et in diebus Jerobo- am, » de quo IV Regum, xiv, « filii am, » de quo IV Regum, xiv, « filii Joas, » de quo ibidem, « regis Israel, » Joas, » de quo ibidem, « regis Israel, » hoc est, decem tribuum. Iste Joas nepos hoc est, decem tribuum. Iste Joas nepos fuit Jehu, et Jeroboam filius ejus prone- fuit Jehu, et Jeroboam filius ejus prone- pos. Promiserat enim Dominus, IV Reg. pos. Promiserat enim Dominus, IV Reg. xv, 12¹, quod usque ad quartam ge- xv, 12¹, quod usque ad quartam ge- nerationem ex semine Jehu essent nerationem ex semine Jehu essent reges futuri super Israel. Et hoc com- reges futuri super Israel. Et hoc com- pletum fuit in Jeroboam: filius enim pletum fuit in Jeroboam: filius enim Jehu fuit Joathan 2, filius vero Joathan Jehu fuit Joathan 2, filius vero Joathan fuit Joas, et filius Joas Jeroboam ³, qui fuit Joas, et filius Joas Jeroboam ³, qui quartus fuit, in quo regnum Jehu defe- quartus fuit, in quo regnum Jehu defe- cit. cit.

Litteralis autem quæstio est, cum isti Litteralis autem quæstio est, cum isti iidem reges ponantnr in titulo Osee, qui iidem reges ponantnr in titulo Osee, qui primus est inter duodecim, et titulo primus est inter duodecim, et titulo istius, qui est tertius, quare in medio, istius, qui est tertius, quare in medio, hoc est, in Joel non ponuntur. Et re- hoc est, in Joel non ponuntur. Et re- spondet quidam, quod cum iste non sit spondet quidam, quod cum iste non sit filius Prophetæ, sed in prophetia a Do- filius Prophetæ, sed in prophetia a Do- mino segregatus, sicut et Paulus ad Ro- mino segregatus, sicut et Paulus ad Ro- man. 1, 1, dicitur, Segregatus in Evan- man. 1, 1, dicitur, Segregatus in Evan- gelium Dei, non esset prophetia ista au- gelium Dei, non esset prophetia ista au- thentica, nisi a regibus authenticaretur. thentica, nisi a regibus authenticaretur. Mali reges Quæ responsio hæresim sonat: mali nullam Mali reges Quæ responsio hæresim sonat: mali nullam enim reges de Scripturis nihil authenti- enim reges de Scripturis nihil authenti- tem confe- cant; quamvis enim per tempora regum tem confe- cant; quamvis enim per tempora regum prophetis. certificatur historia, tamen non certifi- prophetis. certificatur historia, tamen non certifi-

auctorita- auctorita-

runt runt

catur ut prophetia. catur ut prophetia.

Adhuc, Idem posset dicere de Osee, Adhuc, Idem posset dicere de Osee, et de Isaia, et de aliis. Quamvis enim et de Isaia, et de aliis. Quamvis enim genealogia patrum et avorum ad com- genealogia patrum et avorum ad com- mendationem faciat Prophetæ, tamen mendationem faciat Prophetæ, tamen nihil faciunt ad inspirationis auctorita- nihil faciunt ad inspirationis auctorita- tem. In Joel autem non ponuntur re- tem. In Joel autem non ponuntur re- ges, quia non ad reges, sed ad commu- ges, quia non ad reges, sed ad commu- nem populum prophetavit. nem populum prophetavit.

Et de tempore prophetiæ subjungit : Et de tempore prophetiæ subjungit : « Ante duos annos terræmotus, » de « Ante duos annos terræmotus, » de quo terræmotu in præcedentibus sa- quo terræmotu in præcedentibus sa- tis dictum est. Dicit tamen Hieronymus, tis dictum est. Dicit tamen Hieronymus, quod « terræmotus per metonymiam quod « terræmotus per metonymiam « est motus terrenorum in captivitatem *, « est motus terrenorum in captivitatem *, « quos ante per duos annos commo- « quos ante per duos annos commo- << nuit per Prophetam, ut si vellent, pœ- << nuit per Prophetam, ut si vellent, pœ- « nitentiam agerent, et sic de cætero « nitentiam agerent, et sic de cætero « terræmotum non sentirent. » Psal. « terræmotum non sentirent. » Psal. xcv, 9: Commoveatur a facie ejus uni- xcv, 9: Commoveatur a facie ejus uni- versa terra. Job, xxiv, 29: Dedit ei Deus versa terra. Job, xxiv, 29: Dedit ei Deus locum pœnitentiæ, et ille abutitur eo locum pœnitentiæ, et ille abutitur eo in superbiam. in superbiam.

Iste est ergo titulus. Iste est ergo titulus.

« Et dixit. » Hic incipit prophetia, « Et dixit. » Hic incipit prophetia, quæ in duas partes dividitur, in quarum quæ in duas partes dividitur, in quarum prima describit terrorem judicis: in se- prima describit terrorem judicis: in se- cunda pœnam judicandorum et causam, cunda pœnam judicandorum et causam, ibi, y. 6: «Hæc dicit Dominus: Super ibi, y. 6: «Hæc dicit Dominus: Super tribus sceleribus. » tribus sceleribus. »

Terror judicis describitur in signo et Terror judicis describitur in signo et effectu. effectu.

De terrore judicis dicit: Dominus de De terrore judicis dicit: Dominus de Sion rugiet. » Rugitus proprie leonis Sion rugiet. » Rugitus proprie leonis est, ut leo significaret fortitudinem, ru- est, ut leo significaret fortitudinem, ru- gitus autem comminationem terroris. gitus autem comminationem terroris. Prov. xx, 2: Sicut rugitus leonis, ita et Prov. xx, 2: Sicut rugitus leonis, ita et terror regis: qui provocat eum, peccat in terror regis: qui provocat eum, peccat in animam suam. Amos, III, 8: Leo ru- animam suam. Amos, III, 8: Leo ru- giet, quis non timebit? Dominus Deus giet, quis non timebit? Dominus Deus locutus est, quis non prophetabit? Dici- locutus est, quis non prophetabit? Dici- tur autem de Sion rugire, quia in Sion tur autem de Sion rugire, quia in Sion est, et non in Dan vel Bethel, ubi est est, et non in Dan vel Bethel, ubi est habitatio idoli. Isa. 11, 3: De Sion exibit habitatio idoli. Isa. 11, 3: De Sion exibit lex, et verbum Domini de Jerusalem. lex, et verbum Domini de Jerusalem. « Et de Jerusalem dabit vocem suam, » « Et de Jerusalem dabit vocem suam, » quia etiam in Jerusalem habitat. Psal. quia etiam in Jerusalem habitat. Psal. LXXV, 3: Factus est in pace locus ejus. LXXV, 3: Factus est in pace locus ejus.

1 IV Reg. xv, 12: 1ste est sermo Domini quam 1 IV Reg. xv, 12: 1ste est sermo Domini quam locutus est ad Jehu, dicens: Filii tui usque ad locutus est ad Jehu, dicens: Filii tui usque ad quartam generationem sedebunt super thronum quartam generationem sedebunt super thronum Israel. Factumque est ita. Cf. etiam IV Reg. x, Israel. Factumque est ita. Cf. etiam IV Reg. x, 30, et 1x, 6 et seq. 30, et 1x, 6 et seq.

2 Vulg. habet, IV Reg. x1,35: Et dormivit Jehu 2 Vulg. habet, IV Reg. x1,35: Et dormivit Jehu cum patribus suis,... et regnavit Joachaz filius cum patribus suis,... et regnavit Joachaz filius ejus pro eo. ejus pro eo.

3 Jeroboam scilicet secundum. 3 Jeroboam scilicet secundum. * Cf. IV Reg. xvi, 7 et seq. * Cf. IV Reg. xvi, 7 et seq.

Iren Iren

no no

IN CAP. I AMOS ENARRATIO. IN CAP. I AMOS ENARRATIO.

Alia translatio, « In Jerusalem, et habi- Alia translatio, « In Jerusalem, et habi- tatio ejus in Sion. » Propter quod Sion tatio ejus in Sion. » Propter quod Sion speculativos significat, Jerusalem autem speculativos significat, Jerusalem autem perfectos in actione. Jerem. xxv, 30: perfectos in actione. Jerem. xxv, 30: Dominus de excelso rugiet, et de habita- Dominus de excelso rugiet, et de habita- culo sancto suo dabit vocem suam: ru- culo sancto suo dabit vocem suam: ru- giens rugiet super decorem suum. giens rugiet super decorem suum.

Et subdit de effectu : Et subdit de effectu :

« Et luxerunt speciosa pastorum. » « Et luxerunt speciosa pastorum. » Tangit hic effectum terroris per meta- Tangit hic effectum terroris per meta- phoram loquens, per speciosa pastorum phoram loquens, per speciosa pastorum intelligens speciositatem terræ in habi- intelligens speciositatem terræ in habi- tatione hominum et cultura, per luctum tatione hominum et cultura, per luctum allo autem tristitiam. Dicit enim Hierony- allo autem tristitiam. Dicit enim Hierony- mus, « naturale esse, quod omnes qui mus, « naturale esse, quod omnes qui « volunt rem rei comparare, ex eis re- « volunt rem rei comparare, ex eis re- << bus sumant comparationem quas sunt << bus sumant comparationem quas sunt « experti et in quibus sunt nutriti. Sic « experti et in quibus sunt nutriti. Sic << iste qui fuit pastor pecorum, timorem << iste qui fuit pastor pecorum, timorem « suum rugitui leonis assimilat, inimi- « suum rugitui leonis assimilat, inimi- « cos autem ursos vocat. Speciosa ergo « cos autem ursos vocat. Speciosa ergo « pastorum sunt, planities camporum, « pastorum sunt, planities camporum, « viriditas pratorum, loca diversis her- « viriditas pratorum, loca diversis her- « bis abundantia. » Isa. xxx, 12 et 13: « bis abundantia. » Isa. xxx, 12 et 13: Super ubera plangite, super regione desi- Super ubera plangite, super regione desi- derabili, super vinea fertili. Super hu- derabili, super vinea fertili. Super hu- mum populi mei spinæ et vepres ascen- mum populi mei spinæ et vepres ascen- dent. Isa. xv, 6: Aruit herba, defecit dent. Isa. xv, 6: Aruit herba, defecit germen, viror omnis interiit. Spirituali- germen, viror omnis interiit. Spirituali- ter autem, speciosa pastorum sunt po- ter autem, speciosa pastorum sunt po- pulus in spiritualibus speciose dispositus, pulus in spiritualibus speciose dispositus, qui luget quando talis deficit speciositas. qui luget quando talis deficit speciositas. Thren. IV, Thren. IV, 7 et 8 Candidiores Nazaræi 7 et 8 Candidiores Nazaræi ejus nive, nitidiores lacte, rubicundio- ejus nive, nitidiores lacte, rubicundio- res ebore antiquo, sapphiro pulchriores. res ebore antiquo, sapphiro pulchriores. Denigrata est super carbones facies eo- Denigrata est super carbones facies eo- rum. I Machab. 11, 11 et 12: Omnis com- rum. I Machab. 11, 11 et 12: Omnis com- positio ejus ablata est. Quæ erat libera, positio ejus ablata est. Quæ erat libera, facta est ancilla. Et ecce sancta nostra, facta est ancilla. Et ecce sancta nostra, et pulchritudo nostra, et claritas no- et pulchritudo nostra, et claritas no- stra desolata est, et coinquinaverunt stra desolata est, et coinquinaverunt ca gentes, hoc est, gentiliter viventes per ca gentes, hoc est, gentiliter viventes per malum exemplum. « Et exsiccatus est malum exemplum. « Et exsiccatus est vertex Carmeli. » Hieronymus : « Mons vertex Carmeli. » Hieronymus : « Mons « qui in Hebræo dicitur 5, et græce et « qui in Hebræo dicitur 5, et græce et « latine Carmelus dicitur, et est duplex, « latine Carmelus dicitur, et est duplex,

1 Cf. I Reg. xxv, 1 Cf. I Reg. xxv,

2 et seq. 2 et seq.

193 193

malos pro- malos pro- phetas. phetas.

« unus de quo fuit Nabal Carmelus 1 : « unus de quo fuit Nabal Carmelus 1 : « alius, in quo Elias oravit 2. Uterque au- « alius, in quo Elias oravit 2. Uterque au- « tem pascuis uberrimus est, et ideo ex- « tem pascuis uberrimus est, et ideo ex- «siccatus hic perhibetur. » Significat au- «siccatus hic perhibetur. » Significat au- tem Prælatos pabulo verbi, et exempli tem Prælatos pabulo verbi, et exempli abundantes. Sed talis gradus modo in abundantes. Sed talis gradus modo in Ecclesia luget, quia tali speciositate de- Ecclesia luget, quia tali speciositate de- stitutus est. In Prælatis enim nec est stitutus est. In Prælatis enim nec est verbum doctrinæ, nec exemplum virtu- Contra verbum doctrinæ, nec exemplum virtu- Contra tis. Isa. xxix, 17: Nonne adhuc in mo- tis. Isa. xxix, 17: Nonne adhuc in mo- dico et in brevi convertetur Libanus in dico et in brevi convertetur Libanus in charmel, et charmel in saltum reputa- charmel, et charmel in saltum reputa- bitur? hoc est, altitudo sæculi converte- bitur? hoc est, altitudo sæculi converte- tur ad Ecclesiam, et ex hoc etiam con- tur ad Ecclesiam, et ex hoc etiam con- vertetur in silvestreitatem, et sic exsicca- vertetur in silvestreitatem, et sic exsicca- bitur quod viride est in ea. Cant. VIII, bitur quod viride est in ea. Cant. VIII, 5: Caput tuum ut Carmelus. Carmelus 5: Caput tuum ut Carmelus. Carmelus autem scientia circumcisionis interpre- autem scientia circumcisionis interpre- tatur, quam Prælati maxime scire de- tatur, quam Prælati maxime scire de- berent, quid scilicet in se et quid in aliis berent, quid scilicet in se et quid in aliis circumcidere deberent. Jerem. Iv, 4 : circumcidere deberent. Jerem. Iv, 4 : Circumcidimini Domino, et auferte præ- Circumcidimini Domino, et auferte præ- putia cordium vestrorum, viri Juda. putia cordium vestrorum, viri Juda. Ad Rom. 11, 28 et 29: Non quæ in mani- Ad Rom. 11, 28 et 29: Non quæ in mani- festo, in carne, est circumcisio: sed circum- festo, in carne, est circumcisio: sed circum- cisio cordis in spiritu, non littera: cujus cisio cordis in spiritu, non littera: cujus laus non ex hominibus, sed ex Deo est. laus non ex hominibus, sed ex Deo est.

« Hæc dicit Dominus. » Tangit hic « Hæc dicit Dominus. » Tangit hic onera in speciali, et dividitur in duas onera in speciali, et dividitur in duas partes. Primo enim tangit onera aliarum partes. Primo enim tangit onera aliarum gentium. Secundo, quare magis ulcisci- gentium. Secundo, quare magis ulcisci- tur in Judam et in decem tribus, quam tur in Judam et in decem tribus, quam in alios, infra, III, 1, ibi, «Audite ver- in alios, infra, III, 1, ibi, «Audite ver- bum, quod locutus est Dominus. » bum, quod locutus est Dominus. »

Adhuc prima in duas. Primo enim Adhuc prima in duas. Primo enim describit sex onera vicinarum gentium. describit sex onera vicinarum gentium. Secundo, describit duo, Judæ scilicet, Secundo, describit duo, Judæ scilicet, et Israel, ibi, 11, 4: « Hæc dicit Domi- et Israel, ibi, 11, 4: « Hæc dicit Domi- nus Super tribus sceleribus Juda. » nus Super tribus sceleribus Juda. »

Prima in sex, onus scilicet Damasci Prima in sex, onus scilicet Damasci sive Syriæ, onus Philisthiim, onus Tyri, sive Syriæ, onus Philisthiim, onus Tyri, onus Edom, onus Ammon, et onus onus Edom, onus Ammon, et onus Moab, quæ per ordinem dicuntur in- Moab, quæ per ordinem dicuntur in- littera. littera.

In omnibus his unus modus divisionis In omnibus his unus modus divisionis

2 Cf. III Reg. xvIII, 42. 2 Cf. III Reg. xvIII, 42.

3 3

ΧΙΧ ΧΙΧ

13 13

194 194

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est. Primo enim auctoritatem innuit ser- est. Primo enim auctoritatem innuit ser- monis secundo, circumstantiam sceleris: monis secundo, circumstantiam sceleris: tertio, actum criminis : et quarto, pœnam. tertio, actum criminis : et quarto, pœnam. Onera autem aliarum gentium præ- Onera autem aliarum gentium præ- mittit tribus de causis, scilicet ut pa- mittit tribus de causis, scilicet ut pa- tientius audiatur a suis quando onera tientius audiatur a suis quando onera hostium præmittit. Quædam enim con- hostium præmittit. Quædam enim con- solatio est afflictio inimici. Secundo, solatio est afflictio inimici. Secundo, ut minus mirentur Judæi, si ipsi affli- ut minus mirentur Judæi, si ipsi affli- guntur qui legem acceperunt et trans- guntur qui legem acceperunt et trans- gressi sunt; quando etiam qui exleges gressi sunt; quando etiam qui exleges reputantur, pro peccatis affliguntur. reputantur, pro peccatis affliguntur. Tertio, ut videntes alias gentes torqueri Tertio, ut videntes alias gentes torqueri secundum prophetiam, magis timeant secundum prophetiam, magis timeant quod et ea quæ dicta sunt, ipsis eve- quod et ea quæ dicta sunt, ipsis eve- niant. De primo dicitur, Mich. v, 10: niant. De primo dicitur, Mich. v, 10: Adspiciet me inimica mea, et operietur Adspiciet me inimica mea, et operietur confusione. Et post pauca: Nunc erit confusione. Et post pauca: Nunc erit in conculcationem ut lutum platearum. in conculcationem ut lutum platearum. Sap. XII, 22: Cum ergo das nobis disci- Sap. XII, 22: Cum ergo das nobis disci- plinam, inimicos nostros multipliciter plinam, inimicos nostros multipliciter flagellas. De secundo dicitur, Jerem. flagellas. De secundo dicitur, Jerem. XLV, 4 et 5 Ecce quos ædificavi, eyo XLV, 4 et 5 Ecce quos ædificavi, eyo destruo: et quos plantavi, ego evello, et destruo: et quos plantavi, ego evello, et universam terram hanc. Et tu quæris universam terram hanc. Et tu quæris tibi grandia? noli quærere. Ad Hebr. tibi grandia? noli quærere. Ad Hebr. 11, 2 et 3 Si omnis prævaricatio, et 11, 2 et 3 Si omnis prævaricatio, et Files per inobedientia accepit justam mercedis Files per inobedientia accepit justam mercedis a supplicit retributionem: quomodo nos effugie- a supplicit retributionem: quomodo nos effugie- mus, si tantam neglexerimus salutem? mus, si tantam neglexerimus salutem? De tertio dicitur, Ezech. 1x, 6: A san- De tertio dicitur, Ezech. 1x, 6: A san- ctuario meo incipite. Amos, III, 2: Tan- ctuario meo incipite. Amos, III, 2: Tan- tummodo vos cognovi ex omnibus cogna- tummodo vos cognovi ex omnibus cogna- tionibus terræ, idcirco visitabo super tionibus terræ, idcirco visitabo super vos omnes iniquitates vestras. vos omnes iniquitates vestras.

catorem catorem

non liberat. non liberat.

« Hæc dicit Dominus. » Auctoritas « Hæc dicit Dominus. » Auctoritas verbi sequentis est. Jerem. 1, 9: Ecce verbi sequentis est. Jerem. 1, 9: Ecce dedi verba mea in ore tuo. «< Super tri- dedi verba mea in ore tuo. «< Super tri- bus sceleribus. » Scelus est crimen ac- bus sceleribus. » Scelus est crimen ac-

cusatione dignum: id est, ac si dicat: Si cusatione dignum: id est, ac si dicat: Si semel vel bis vel ter Damascus populum semel vel bis vel ter Damascus populum afflixisset, hoc est, rapina, mulcta, et afflixisset, hoc est, rapina, mulcta, et gladio, dare veniam possem sed quia gladio, dare veniam possem sed quia quartum addidit, obstinatam quartum addidit, obstinatam scilicet scilicet voluntatem semper affligendi populum voluntatem semper affligendi populum meum, parcere non possum. « Dama- meum, parcere non possum. « Dama-

sci. » Damascum ponit, quia caput Syriæ sci. » Damascum ponit, quia caput Syriæ est et metropolis. Isa. vII, 8: Caput Sy- est et metropolis. Isa. vII, 8: Caput Sy- riæ Damascus. « Et super quatuor, » ut riæ Damascus. « Et super quatuor, » ut quarto deformitas peccato addita intel- quarto deformitas peccato addita intel- ligatur. Iste est quadrans, de quo dicitur, ligatur. Iste est quadrans, de quo dicitur, Matth. v, 26: Non exies inde, donec Matth. v, 26: Non exies inde, donec reddas usque ad novissimum quadran- reddas usque ad novissimum quadran- tem. «Non convertam eum, » ut scili- tem. «Non convertam eum, » ut scili- cet peccatum dimittat, et per poeniten- cet peccatum dimittat, et per poeniten- tiam resipiscat, sed potius peccatum pec- : tiam resipiscat, sed potius peccatum pec- : cato addendo, peccatum impleat usque cato addendo, peccatum impleat usque ad condemnationem. Unde Septuaginta ad condemnationem. Unde Septuaginta habent: « Non aversabor eum, » hoc est habent: « Non aversabor eum, » hoc est non impediam eum quin de peccato in pec- non impediam eum quin de peccato in pec- catum ruat. I ad Thessal. 11, 16: Ut imple- catum ruat. I ad Thessal. 11, 16: Ut imple- ant peccata sua semper. Apocal. xxıı, ant peccata sua semper. Apocal. xxıı, 11: 11: Qui in sordibus est, sordescat adhuc. Hæc Qui in sordibus est, sordescat adhuc. Hæc est impletio, de qua Genes.xv, 16: Nec- est impletio, de qua Genes.xv, 16: Nec- dum enim completæ sunt iniquitates dum enim completæ sunt iniquitates Amorrhæorum usque ad præsens tempus. Amorrhæorum usque ad præsens tempus.

Et subdit actum : Et subdit actum :

« Eo quod trituraverint, » semel et « Eo quod trituraverint, » semel et iterum et tertio obstinata voluntate, «< in iterum et tertio obstinata voluntate, «< in plaustris ferreis. » Plaustrum a ploden- plaustris ferreis. » Plaustrum a ploden- do dicitur, eo quod non ad vehendum, do dicitur, eo quod non ad vehendum, sed ad complodendum factum sit, et est sed ad complodendum factum sit, et est rota in campis, exterius clavis ferreis rota in campis, exterius clavis ferreis dentata et cuspidibus, quam victores su- dentata et cuspidibus, quam victores su- per inimicos in circulo prostratos cir- per inimicos in circulo prostratos cir- cumduxerunt, sicut et apud nos circum- cumduxerunt, sicut et apud nos circum- duci solet super gaudam et sandicem, duci solet super gaudam et sandicem, quibus panni colorantur, ut cuspidibus quibus panni colorantur, ut cuspidibus viscera eorum perfoderentur : et pon- viscera eorum perfoderentur : et pon- dere rotæ circumductæ, ossa eorum dere rotæ circumductæ, ossa eorum confringerentur. Hoc etiam modo dicit confringerentur. Hoc etiam modo dicit Glossa: « In terris ubi fœnum non Glossa: « In terris ubi fœnum non « abundat, arida palea in pabulum con- « abundat, arida palea in pabulum con- fringitur jumentorum. » Et hac crude- fringitur jumentorum. » Et hac crude- litate Syri populum Dei vexaverunt. litate Syri populum Dei vexaverunt. « Galaad; » quæ civitas trans Jordanem « Galaad; » quæ civitas trans Jordanem est in sorte Manasses, ubi Laban com- est in sorte Manasses, ubi Laban com- prehendit patriarcham Jacob ¹. Et quia prehendit patriarcham Jacob ¹. Et quia metropolis erat illius tribus, propter hoc metropolis erat illius tribus, propter hoc per eam tota sors illius tribus intelligitur per eam tota sors illius tribus intelligitur quæ versus Syriam erat. Isa. XLI, 15: quæ versus Syriam erat. Isa. XLI, 15:

« «

2 Cf. Genes. xxxI, 23 et seq. 2 Cf. Genes. xxxI, 23 et seq.

IN CAP. I AMOS ENARRATIO. IN CAP. I AMOS ENARRATIO.

Ego posui te quasi plaustrum triturans Ego posui te quasi plaustrum triturans novum, habens rostra serrantia: tritu- novum, habens rostra serrantia: tritu- rabis montes, et comminues: et colles rabis montes, et comminues: et colles quasi pulverem pones. quasi pulverem pones.

Et subdit de poena huic peccato de- Et subdit de poena huic peccato de- bita: bita:

« «

Et mittam ignem in domum Et mittam ignem in domum Azael,» qui rex Syriæ erat, sicut dicitur, Azael,» qui rex Syriæ erat, sicut dicitur, IV Reg. vin, x et XII. Ignis autem iram IV Reg. vin, x et XII. Ignis autem iram Dei significat, ut præhabitum est, domus Dei significat, ut præhabitum est, domus vero significat familiam et genus. Et vero significat familiam et genus. Et hoc est quod sequitur: « Et devorabit hoc est quod sequitur: « Et devorabit domos Benadad, » hoc est, familias. domos Benadad, » hoc est, familias. Benadad enim fuit filius Azael, sicut Benadad enim fuit filius Azael, sicut dicitur, IV Reg. xIII, 24, et Isa. xxvi, dicitur, IV Reg. xIII, 24, et Isa. xxvi, 11: Ignis hostes tuos devoret. Thren. II, 11: Ignis hostes tuos devoret. Thren. II, 4: Effudit quasi ignem indignationem 4: Effudit quasi ignem indignationem suam. Et ibidem parum ante, y. 3 : suam. Et ibidem parum ante, y. 3 : Succendit in Jacob quasi ignem flammæ Succendit in Jacob quasi ignem flammæ devorantis in ggro. devorantis in ggro.

Et subdit de processu istius iræ in Et subdit de processu istius iræ in

terram: terram:

« Et conteram vectem Damasci. » Ve- « Et conteram vectem Damasci. » Ve- ctes dicuntur urbes et munitiones in ex- ctes dicuntur urbes et munitiones in ex- tremis terrarum positæ, per similitudi- tremis terrarum positæ, per similitudi- nem ad vectes quæ ponuntur in loricu- nem ad vectes quæ ponuntur in loricu- lis civitatum quia sicut vectes ante ci- lis civitatum quia sicut vectes ante ci- vitatem sustinent impetus hostium, ita vitatem sustinent impetus hostium, ita munitiones positæ in extremitate terra- munitiones positæ in extremitate terra- rum, ne hostes possint irrumpere in reg- rum, ne hostes possint irrumpere in reg- num. Et litteraliter tangit hoc quod di- num. Et litteraliter tangit hoc quod di- citur, IV Reg. XIII, 25, quod Joas, filius citur, IV Reg. XIII, 25, quod Joas, filius Joachaz, tulit urbes de manu Benadad, Joachaz, tulit urbes de manu Benadad, filii Azael, quas tulerat de manu Joachaz, filii Azael, quas tulerat de manu Joachaz, patris sui, jure proelii: tribus vicibus patris sui, jure proelii: tribus vicibus percussit eum Joas, et reddidit civitates percussit eum Joas, et reddidit civitates Israeli. Sic accipiuntur vectes, Isa. xv, Israeli. Sic accipiuntur vectes, Isa. xv, 5, ubi de Moab dicitur: Vectes ejus 5, ubi de Moab dicitur: Vectes ejus usque ad Segor, vitulam consternantem. usque ad Segor, vitulam consternantem. Et hoc quasi exponens, subdit : Et hoc quasi exponens, subdit :

« Et disperdam habitatorem, » omnem « Et disperdam habitatorem, » omnem scilicet universaliter, « de campo idoli. » scilicet universaliter, « de campo idoli. » Campus dicitur, quia plana terra Campus dicitur, quia plana terra

1 Cf. IV Reg. XVI, 7 et seq. 1 Cf. IV Reg. XVI, 7 et seq.

est est

195 195

Syria: et idoli, quia plena idolis. Syria: et idoli, quia plena idolis. Isa. vi, 11 Desolatæ sunt civitates abs- Isa. vi, 11 Desolatæ sunt civitates abs- que habitatore, et domus sine homine. que habitatore, et domus sine homine. Isa. II, 8 Repleta est terra ejus idolis. Isa. II, 8 Repleta est terra ejus idolis. « Et tenentem sceptrum, » disperdam « Et tenentem sceptrum, » disperdam scilicet regalem tribum, « de domo volup- scilicet regalem tribum, « de domo volup- tatis. » Reges enim Syriæ voluptati va- tatis. » Reges enim Syriæ voluptati va- cabant sicut Sardanapalus, ut dicit cabant sicut Sardanapalus, ut dicit Hieronymus. Voluptas enim causa luxu- Hieronymus. Voluptas enim causa luxu- riæ est et fomentum. Job, xxvi, 13: riæ est et fomentum. Job, xxvi, 13: Non invenitur in terra suaviter viven- Non invenitur in terra suaviter viven- tium. tium.

Et subjungit de populo : « Et trans- Et subjungit de populo : « Et trans- feretur populus Syriæ, » feretur populus Syriæ, » per captivi- per captivi- tatem scilicet, « Cyrenen, » quæ est tatem scilicet, « Cyrenen, » quæ est regio ultra Ægyptum, quod factum regio ultra Ægyptum, quod factum est a Theglatphalasar ¹. « Dicit Domi- est a Theglatphalasar ¹. « Dicit Domi- nus: » confirmatio præcedentium est. nus: » confirmatio præcedentium est. Isa. xxxi, 2: Ipse sapiens adduxit ma- Isa. xxxi, 2: Ipse sapiens adduxit ma- lum, et verba sua non abstulit. lum, et verba sua non abstulit.

omne omne

poscenti poscenti

Septuaginta, ubi nos habemus, « In Septuaginta, ubi nos habemus, « In plaustris ferreis Galaad 2, » habent: plaustris ferreis Galaad 2, » habent: «< Eo quod trituraverunt in serris ferreis «< Eo quod trituraverunt in serris ferreis « prægnantes Galaad. » Spiritualiter au- « prægnantes Galaad. » Spiritualiter au- tem tria scelera sunt, peccatum cogita- Peccatum tem tria scelera sunt, peccatum cogita- Peccatum tionis, locutionis, et operis, quibus ali- dimittitur tionis, locutionis, et operis, quibus ali- dimittitur quando parcitur, sed si addatur pecca- citra despe- quando parcitur, sed si addatur pecca- citra despe- tum desperationis per finalem impœni- tum desperationis per finalem impœni- tentiam non parcitur. De primo dicitur, tentiam non parcitur. De primo dicitur, Isa. 1, 16: Auferte malum cogitationum Isa. 1, 16: Auferte malum cogitationum vestrarum ab oculis meis. De secundo, vestrarum ab oculis meis. De secundo, Matth. XII, 37: Ex verbis tuis justifi- Matth. XII, 37: Ex verbis tuis justifi- caberis, et ex verbis tuis condemnaberis. caberis, et ex verbis tuis condemnaberis. De tertio, Isa. I, 16 et seq. : Quiescite De tertio, Isa. I, 16 et seq. : Quiescite agere perverse, discite benefacere, etc. agere perverse, discite benefacere, etc. Si fuerint peccata vestra ut coccinum, Si fuerint peccata vestra ut coccinum, quasi nix dealbabuntur. De quarto, quasi nix dealbabuntur. De quarto, I Joan. v, 16: Est peccatum ad mortem: I Joan. v, 16: Est peccatum ad mortem: non pro illo dico ut roget quis. Dama- non pro illo dico ut roget quis. Dama- scus autem interpretatur potus sanguinis, scus autem interpretatur potus sanguinis, et significat eos qui delectabiliter bibunt et significat eos qui delectabiliter bibunt corruptionem peccati a sanguine proce- corruptionem peccati a sanguine proce- dentem. Apoc. XVI, 6: Sanguinem de- dentem. Apoc. XVI, 6: Sanguinem de- disti eis bibere. Plaustrum autem fer- disti eis bibere. Plaustrum autem fer- reum rota est volubilitatis humanæ et reum rota est volubilitatis humanæ et fortunæ, et maxime potestatis qua mali fortunæ, et maxime potestatis qua mali triturant et serrant bonos. Jacob. Il, 6 : triturant et serrant bonos. Jacob. Il, 6 :

2 Cf. enarrationem superius factam, in ŷ. 3. 2 Cf. enarrationem superius factam, in ŷ. 3.

196 196

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Nonne divites per potentiam opprimunt Nonne divites per potentiam opprimunt vos, et ipsi pertrahunt vos ad judicia? vos, et ipsi pertrahunt vos ad judicia? Boni enim significantur per Galaad, Boni enim significantur per Galaad, quod acervus testimonii interpretatur, quod acervus testimonii interpretatur, quia coacervant testimonia Scriptura- quia coacervant testimonia Scriptura- rum, et secundum ea dirigunt vitam. rum, et secundum ea dirigunt vitam. I Paralip. xx, 3: Fecit super eos tribulas, I Paralip. xx, 3: Fecit super eos tribulas, et trahas, et ferrata carpenta transire. et trahas, et ferrata carpenta transire. Azael autem interpretatur desertio, Be- Azael autem interpretatur desertio, Be- nadad vero filius spontaneus, et signifi- nadad vero filius spontaneus, et signifi- cant desertos a gratia et spontaneos ad cant desertos a gratia et spontaneos ad malum. Prov. 1, 16: Pedes illorum ad malum. Prov. 1, 16: Pedes illorum ad malum currunt. Vectes fortitudinem sæ- malum currunt. Vectes fortitudinem sæ- culi significant, quam conterit Dominus. culi significant, quam conterit Dominus. Isa. VIII, 4 Auferetur fortitudo Da- Isa. VIII, 4 Auferetur fortitudo Da- masci. Psal. CVI, 16: Contrivit portas masci. Psal. CVI, 16: Contrivit portas æreas, et vectes ferreos confregit. Cam- æreas, et vectes ferreos confregit. Cam- pus autem idoli latitudinem significat si- pus autem idoli latitudinem significat si- mulacrorum mundi, in quo alius ven- mulacrorum mundi, in quo alius ven- trem adorat, ad Philip. II, 19: Quorum trem adorat, ad Philip. II, 19: Quorum Deus venter est alius libidinem venereo- Deus venter est alius libidinem venereo- rum, Psal. CV, rum, Psal. CV, 28: Initiati sunt Beel- 28: Initiati sunt Beel- phegor alius vero mammona, hoc est, phegor alius vero mammona, hoc est, divitias, ad Ephes. v, 5: Avarus, quod divitias, ad Ephes. v, 5: Avarus, quod est idolorum servitus. Hoc disperdit Do- est idolorum servitus. Hoc disperdit Do- minus, Psal. c, 8: In matutino interfi- minus, Psal. c, 8: In matutino interfi- ciebam omnes peccatores terræ : ut dis- ciebam omnes peccatores terræ : ut dis- perderem de civitate Domini omnes ope- perderem de civitate Domini omnes ope- rantes iniquitatem. Sceptrum autem te- rantes iniquitatem. Sceptrum autem te- nens in domo voluptatis, gula est, Isa. nens in domo voluptatis, gula est, Isa. IX, 4: Sceptrum exactoris ejus superasti. IX, 4: Sceptrum exactoris ejus superasti. « Exactor enim venter est, » ut dicit « Exactor enim venter est, » ut dicit Gregorius. Habac. III, 14 Maledixisti Gregorius. Habac. III, 14 Maledixisti sceptris ejus. Populus autem Syriæ, qui sceptris ejus. Populus autem Syriæ, qui sublimis interpretatur, superbos signifi- sublimis interpretatur, superbos signifi- cat, qui in Cyrenen transfertur, quia dæ- cat, qui in Cyrenen transfertur, quia dæ- monibus datur in hæreditatem. Cyrenen monibus datur in hæreditatem. Cyrenen enim hæres interpretatur. Numer. xxiv, enim hæres interpretatur. Numer. xxiv, 18 Hæreditas Seir cedet inimicis suis. 18 Hæreditas Seir cedet inimicis suis. Isa. xv, 3 Et cessabit adjutorium ab Isa. xv, 3 Et cessabit adjutorium ab Epraim, et regnum a Damasco: et reli- Epraim, et regnum a Damasco: et reli- quiæ Syriæ sicut gloria filiorum Israel quiæ Syriæ sicut gloria filiorum Israel erunt, scilicet cessabunt. erunt, scilicet cessabunt.

« Hæc dicit Dominus. » Post onus « Hæc dicit Dominus. » Post onus Syriæ, quæ plus afflixit populum Dei, Syriæ, quæ plus afflixit populum Dei, subjungit onus Philisthiim, quia Phili- subjungit onus Philisthiim, quia Phili- sthiim propinqui inimici fuerunt, et om- sthiim propinqui inimici fuerunt, et om-

nes juverunt qui populum Dei persecuti nes juverunt qui populum Dei persecuti

sunt. sunt.

Dividitur autem sicut præcedens : Dividitur autem sicut præcedens : Primo,itaque inducit sermonis auctori- Primo,itaque inducit sermonis auctori- tatem «Hæc dicit Dominus. » Ad Rom. tatem «Hæc dicit Dominus. » Ad Rom. IV, 21 Quæcumque promisit Deus, po- IV, 21 Quæcumque promisit Deus, po- tens est et facere. « Super tribus sceleri- tens est et facere. « Super tribus sceleri- bus Gazæ. » Gaza metropolis est Phili- bus Gazæ. » Gaza metropolis est Phili- sthinorum, unde per Gazam et alias quas sthinorum, unde per Gazam et alias quas inducit Philisthinorum civitates, quæ se- inducit Philisthinorum civitates, quæ se- mel et iterum et tertio, hoc est, mulcta, mel et iterum et tertio, hoc est, mulcta, fame per terræ vastitatem, et gladio fame per terræ vastitatem, et gladio populum Dei persecuti sunt. « Et super populum Dei persecuti sunt. « Et super quatuor, » hoc est, quarto, obstinatam quatuor, » hoc est, quarto, obstinatam voluntatem addiderunt, « non convertam voluntatem addiderunt, « non convertam eum, »ut scilicet conversus ulterius non eum, »ut scilicet conversus ulterius non peccet, sed potius peccata impleat. Job, peccet, sed potius peccata impleat. Job, xv, 20 Cunctis diebus suis impius su- xv, 20 Cunctis diebus suis impius su- perbit. perbit.

Et subdit actum peccati : « Eo quod Et subdit actum peccati : « Eo quod transtulerint captivitatem perfectam. » transtulerint captivitatem perfectam. » Captivitatem materialiter intelligit, et est Captivitatem materialiter intelligit, et est sensus quod captivitatem perfectam trans- sensus quod captivitatem perfectam trans- latione fecit: fugientes enim filios Israel latione fecit: fugientes enim filios Israel Idumæis vendiderunt, et punien- Idumæis vendiderunt, et punien-

eos, eos,

Ich Ich

sem sem

inte inte

ad ad dos dederunt, et propter hoc irrevoca- dos dederunt, et propter hoc irrevoca- bilis facta est captivitas eorum. Et hoc bilis facta est captivitas eorum. Et hoc est quod sequitur: « Ut concluderent runt est quod sequitur: « Ut concluderent runt eam,» scilicet captivitatem, « in Idu- eam,» scilicet captivitatem, « in Idu- mæa. » Idumæi enim semper fuerunt in- mæa. » Idumæi enim semper fuerunt in- festi filiis Israel et inimici. Unde pater festi filiis Israel et inimici. Unde pater eorum dixit, Genes. xxvII, 41: Venient eorum dixit, Genes. xxvII, 41: Venient dies luctus patris mei, et occidam Jacob dies luctus patris mei, et occidam Jacob fratrem meum. fratrem meum.

Significant autem hæc tria scelera, Significant autem hæc tria scelera, peccatum in voluntate et in consensu et peccatum in voluntate et in consensu et in opere, quibus quartum additur, scili- in opere, quibus quartum additur, scili- cet peccatum obdurationis, quod etiam cet peccatum obdurationis, quod etiam peccatum est in Spiritum sanctum. De peccatum est in Spiritum sanctum. De tribus dicitur, Job, xxx, 29: Hæc om- tribus dicitur, Job, xxx, 29: Hæc om- nia operatur Deus tribus vicibus per nia operatur Deus tribus vicibus per singulos, hoc est, puniendo in singulis singulos, hoc est, puniendo in singulis tria peccata. De quarto autem, quod est tria peccata. De quarto autem, quod est obduratio, Eccli. 111, 27: Cor durum obduratio, Eccli. 111, 27: Cor durum male habebit in novissimo: et qui amat male habebit in novissimo: et qui amat periculum, in illo peribit. Unde et de periculum, in illo peribit. Unde et de quibusdam sic per obstinationem con- quibusdam sic per obstinationem con- verti nolentibus dictum est, Numer. xvi, verti nolentibus dictum est, Numer. xvi, 15 Ne respicias sacrificia eorum. De- 15 Ne respicias sacrificia eorum. De-

quid quid

IN CAP. 1 AMOS ENARRATIO. IN CAP. 1 AMOS ENARRATIO.

speratorum quippe sacrificiis Deus non speratorum quippe sacrificiis Deus non

a placatur. Obduratio enim peccatum est a placatur. Obduratio enim peccatum est quo aliquis obfirmat cor, ne vel benefi- quo aliquis obfirmat cor, ne vel benefi- ciis per charitatem mollescat, vel timo- ciis per charitatem mollescat, vel timo- re pœnarum frangatur, vel compunctio- re pœnarum frangatur, vel compunctio- ne scindatur ad pœnitentiam. Psal. xciv, ne scindatur ad pœnitentiam. Psal. xciv, 8 Nolite obdurare corda vestra: talibus 8 Nolite obdurare corda vestra: talibus enim juravit, ut non introirent in re- enim juravit, ut non introirent in re- quiem. Ad Hebr. II, 18 et 19: Quibus quiem. Ad Hebr. II, 18 et 19: Quibus autem juravit non introire in requiem autem juravit non introire in requiem ipsius, nisi illis, qui increduli fuerunt? ipsius, nisi illis, qui increduli fuerunt? Et videmus, quia non potuerunt introire Et videmus, quia non potuerunt introire propter incredulitatem. Gaza vero for- propter incredulitatem. Gaza vero for- titudo vel imperium interpretatur, et titudo vel imperium interpretatur, et significat Prælatos qui dicunt, Sap. 11, significat Prælatos qui dicunt, Sap. 11, 11 Sit fortitudo nostra lex justitiæ. Hi 11 Sit fortitudo nostra lex justitiæ. Hi captivant in peccatis subditos. II ad Ti- captivant in peccatis subditos. II ad Ti- moth. III, 6 Captivas ducunt muliercu- moth. III, 6 Captivas ducunt muliercu- las, hoc est, molles animas, oneratas las, hoc est, molles animas, oneratas peccatis. Et concludunt perfectam capti- peccatis. Et concludunt perfectam capti- vitatem in Idumæam, quæ terrena vel vitatem in Idumæam, quæ terrena vel sanguinea interpretatur, quia faciunt eos sanguinea interpretatur, quia faciunt eos amare carnem in libidine, et terram in amare carnem in libidine, et terram in avaritia, ex quo amore perficitur capti- avaritia, ex quo amore perficitur capti- vitas eorum, ita quod desperata fiat. vitas eorum, ita quod desperata fiat. Isa. xix, 4 Rex fortis dominabitur eo- Isa. xix, 4 Rex fortis dominabitur eo- rum. Abdiæ, . 10 et seq. Propter rum. Abdiæ, . 10 et seq. Propter interfectionem, et propter iniquitatem in interfectionem, et propter iniquitatem in fratrem tuum Jacob, operiet te confusio, fratrem tuum Jacob, operiet te confusio, et peribis in æternum. In die cum stares et peribis in æternum. In die cum stares adversus eum, quando capiebant alieni adversus eum, quando capiebant alieni exercitum ejus, etc. Hieronymus : exercitum ejus, etc. Hieronymus : « Alieni specialiter Philisthæi dicuntur. » « Alieni specialiter Philisthæi dicuntur. »

R. R.

« Et mittam ignem in murum Gazæ. » « Et mittam ignem in murum Gazæ. » Murus Gazæ ardere non potest, et ideo Murus Gazæ ardere non potest, et ideo murus munitionem significat, et maxime murus munitionem significat, et maxime homines qui muniunt terram, sicut sa- homines qui muniunt terram, sicut sa- pientes et potentes quos Deus dissipat. pientes et potentes quos Deus dissipat. Thren. II, 8: Cogitavit Dominus dissi- Thren. II, 8: Cogitavit Dominus dissi- pare murum filiæ Sion. Et ibidem: Mu- pare murum filiæ Sion. Et ibidem: Mu- rus pariter dissipatus est. « Et devora- rus pariter dissipatus est. « Et devora- bit ædes ejus,» hoc est, ædificia : ædi- bit ædes ejus,» hoc est, ædificia : ædi- ficia enim munitionum sæculi deficient. ficia enim munitionum sæculi deficient. Matth. xxiv, 2 : Non relinquetur hic la- Matth. xxiv, 2 : Non relinquetur hic la- pis super lapidem, qui non destruatur. pis super lapidem, qui non destruatur.

* Scilicet Gaza, Azotus, Ascalon, Geth et Ac- * Scilicet Gaza, Azotus, Ascalon, Geth et Ac-

197 197

Et disperdam habitatorem de Azo- Et disperdam habitatorem de Azo- to, » quæ est secunda civitas seu metro- to, » quæ est secunda civitas seu metro- polis Philisthinorum. Quinque enim sunt polis Philisthinorum. Quinque enim sunt civitates Philisthiim, de quibus dicitur civitates Philisthiim, de quibus dicitur I Reg. v, 1 et seq. 1. Azotus autem in- I Reg. v, 1 et seq. 1. Azotus autem in- terpretatur ignis uberum, et signifi- terpretatur ignis uberum, et signifi- cat libidinis ardorem. Osee, 11, 2: Au- cat libidinis ardorem. Osee, 11, 2: Au- ferat fornicationes suas a facie sua, ferat fornicationes suas a facie sua, et aldulteria sua de medio uberum et aldulteria sua de medio uberum suorum. « Et tenentem sceptrum de As- suorum. « Et tenentem sceptrum de As- calone. » Glossa : « Ascalon antiquitus calone. » Glossa : « Ascalon antiquitus « vocabatur Philisthiim, unde et regio « vocabatur Philisthiim, unde et regio « postea vocata est Philisthæa, eo quod « postea vocata est Philisthæa, eo quod « Ascalon principalis civitas est in ea, « Ascalon principalis civitas est in ea, « et est ista tertia civitas Philisthino- « et est ista tertia civitas Philisthino- « rum interpretatur autem ignis infa- « rum interpretatur autem ignis infa- « mis,in qua sceptrum tenent Sodomitæ.>> « mis,in qua sceptrum tenent Sodomitæ.>> Ad Rom. 1, 26: Propterea tradidit illos Ad Rom. 1, 26: Propterea tradidit illos Deus in passiones ignominiæ. Gen. XIII, Deus in passiones ignominiæ. Gen. XIII, 13: Homines Sodomitæ pessimi erant. 13: Homines Sodomitæ pessimi erant. « Et convertam manum meam, » percu- « Et convertam manum meam, » percu- tientem scilicet, « super Accaron, » quæ tientem scilicet, « super Accaron, » quæ quarta civitas est inter civitates Phili- quarta civitas est inter civitates Phili- sthinorum. Accaron interpretatur sterili- sthinorum. Accaron interpretatur sterili- tas, et significat otiosos vel pigros, qui tas, et significat otiosos vel pigros, qui steriles sunt ad omnem bonum fructum. steriles sunt ad omnem bonum fructum. Prov. xxiv, 30, 31: Per agrum hominis Prov. xxiv, 30, 31: Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stul- pigri transivi, et per vineam viri stul- ti: et ecce totum repleverant urticæ, et ti: et ecce totum repleverant urticæ, et operuerant superficiem ejus spinæ. Ager operuerant superficiem ejus spinæ. Ager ab agendo dicitur, et perfectionem in ab agendo dicitur, et perfectionem in actione virtutum significat, loco cujus in actione virtutum significat, loco cujus in pigro crescunt urticæ concupiscentiarum pigro crescunt urticæ concupiscentiarum carnalium. Urtica enim ab urendo dici- carnalium. Urtica enim ab urendo dici- tur, tales vero libidine utuntur. Ad Ga- tur, tales vero libidine utuntur. Ad Ga- lat. v, 17 Caro concupiscit adversus spi- lat. v, 17 Caro concupiscit adversus spi- ritum. Dimittit autem hic quintam civi- ritum. Dimittit autem hic quintam civi- tatem, quæ Geth vocabatur, quia ista tatem, quæ Geth vocabatur, quia ista minima fuit, et parvus respectus habeba- minima fuit, et parvus respectus habeba- tur ad ipsam : interpretatur autem torcu. tur ad ipsam : interpretatur autem torcu. lar, et significat tyrannos hujus sæculi, lar, et significat tyrannos hujus sæculi, qui alios torquent et comprimunt. Isa. qui alios torquent et comprimunt. Isa. XVI, 10: Vinum in torculari non calca- XVI, 10: Vinum in torculari non calca- bit, qui calcare consueverat. Post omnes bit, qui calcare consueverat. Post omnes autem civitates subjungit de terræ de- autem civitates subjungit de terræ de- structione : « Et peribunt reliqui Phili- structione : « Et peribunt reliqui Phili- sthinorum. » Philisthiim potioneca dentes sthinorum. » Philisthiim potioneca dentes

caron, uti videre est, Josue, XIII, 3. caron, uti videre est, Josue, XIII, 3.

Induratio Induratio

198 198

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

interpretantur, et significant eos qui bi- interpretantur, et significant eos qui bi- bunt velut aquam subsannationem. Job, bunt velut aquam subsannationem. Job, XXXIV, 7 Qui bibit subsannationem XXXIV, 7 Qui bibit subsannationem quasi aquam. Jerem. xxv, 27: Bibite, et quasi aquam. Jerem. xxv, 27: Bibite, et inebriamini, et vomite : et cadite, neque inebriamini, et vomite : et cadite, neque surgatis a facie gladii, quem ego mit- surgatis a facie gladii, quem ego mit- tam inter vos. a Dicit Dominus Deus. » tam inter vos. a Dicit Dominus Deus. » Confirmatio est prædictorum. Matth. Confirmatio est prædictorum. Matth. XXIV, 35: Coelum et terra transibunt, XXIV, 35: Coelum et terra transibunt, verba autem mea non præteribunt. verba autem mea non præteribunt.

«Ilæc dicit Dominus. »Post onus «Ilæc dicit Dominus. »Post onus Philisthinorum ponit onus Tyri et Sido- Philisthinorum ponit onus Tyri et Sido- nis, qui in alia parte terræ conjuncti nis, qui in alia parte terræ conjuncti erant Judæis, et multis afflictionibus affli- erant Judæis, et multis afflictionibus affli- gebant populum. gebant populum.

« Super tribus sceleribus Tyri, » qui « Super tribus sceleribus Tyri, » qui obsidione, fame et gladio persecutus est obsidione, fame et gladio persecutus est populum, « et super quatuor. » Quartum populum, « et super quatuor. » Quartum cordis, quid? peccatum est, cordis induratio. Induratio cordis, quid? peccatum est, cordis induratio. Induratio enim est pertinacia permanendi in pecca- enim est pertinacia permanendi in pecca- to, a quo homo non recedit per verecun- to, a quo homo non recedit per verecun- diam, nec flectitur per aliquem boni affe- diam, nec flectitur per aliquem boni affe- ctum. Ezech. II, 7: Omnis quippe domus ctum. Ezech. II, 7: Omnis quippe domus Israel attrita fronte est, et duro corde. Israel attrita fronte est, et duro corde. Jerem. III, 3 Frons mulieris meretricis Jerem. III, 3 Frons mulieris meretricis facta est tibi, noluisti erubescere. Hæc facta est tibi, noluisti erubescere. Hæc autem induratio est peccatum in Spiri- autem induratio est peccatum in Spiri- tum sanctum, et ob hoc sequitur : « Non tum sanctum, et ob hoc sequitur : « Non convertam eum. » Matth. XII, 37: Qui convertam eum. » Matth. XII, 37: Qui dixerit contra Spiritum sanctum, non dixerit contra Spiritum sanctum, non remittetur ei, neque in hoc sæculo, ne- remittetur ei, neque in hoc sæculo, ne- que in futuro '. que in futuro '.

Et subjungit causam : Et subjungit causam :

« Eo quod concluserint captivitatem « Eo quod concluserint captivitatem perfectam, » hoc est, perfecte, « in Idu- perfectam, » hoc est, perfecte, « in Idu- mæa. » Sicut enim Philisthiim, ita et isti mæa. » Sicut enim Philisthiim, ita et isti populum ad se fugientem vendiderunt populum ad se fugientem vendiderunt Idumæis. Isa. v, 13: Propterea captivus Idumæis. Isa. v, 13: Propterea captivus ductus est populus meus, quia non ha- ductus est populus meus, quia non ha- buit scientiam. In Idumæa autem con- buit scientiam. In Idumæa autem con- cluditur, quæ sanguinea interpretatur, cluditur, quæ sanguinea interpretatur, qui vitiis sanguinis et carnis addicitur. qui vitiis sanguinis et carnis addicitur. Ad Roman. VII, 25: Infelix ego homo, Ad Roman. VII, 25: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis hu- quis me liberabit de corpore mortis hu- jus. « Et non sint recordati fœderis fra- jus. « Et non sint recordati fœderis fra-

1 Cf. Luc. XII, 10 et Marc. 111, 29. 1 Cf. Luc. XII, 10 et Marc. 111, 29.

trum. » Fœdus fratrum dicitur fœdus trum. » Fœdus fratrum dicitur fœdus quod habuit Hiram, rex Tyri, cum David quod habuit Hiram, rex Tyri, cum David et Salomone 2. Et dicuntur fratres ami- et Salomone 2. Et dicuntur fratres ami- citia, eo quod amici ut fratres se dili- citia, eo quod amici ut fratres se dili- gunt. Joan. vш, 41 : Unum patrem ha- gunt. Joan. vш, 41 : Unum patrem ha- bemus Deum. Isa. xxiv, 5: Dissipave- bemus Deum. Isa. xxiv, 5: Dissipave- runt foedus sempiternum. Matth. xxII, runt foedus sempiternum. Matth. xxII, 8: Omnes vos fratres estis. Job, xix, 13: 8: Omnes vos fratres estis. Job, xix, 13: Fratres meos longe fecit a me. Fratres meos longe fecit a me.

« Et mittam ignem, » iræ meæ scili- « Et mittam ignem, » iræ meæ scili- cet. Ad Hebr. ix, 27: Terribilis quædam cet. Ad Hebr. ix, 27: Terribilis quædam exspectatio judicii, et ignis æmulatio, exspectatio judicii, et ignis æmulatio, quæ consumptura est adversarios. « In quæ consumptura est adversarios. « In murum Tyri. » Tyrus angustia interpre- murum Tyri. » Tyrus angustia interpre- tatur, et significat sollicitudinem sæcu- tatur, et significat sollicitudinem sæcu- li murus autem munitionem significat li murus autem munitionem significat divitiarum. Ezech. XIII, 11: Dic ad eos, divitiarum. Ezech. XIII, 11: Dic ad eos, qui liniunt murum absque temperatura, qui liniunt murum absque temperatura, quod casurus sit. Absque temperatura quod casurus sit. Absque temperatura enim linitur, quod sine charitate conjun- enim linitur, quod sine charitate conjun- gitur. «Et devorabit ædes ejus. » Quid- gitur. «Et devorabit ædes ejus. » Quid- quid enim sollicitudine nimia ædificatur, quid enim sollicitudine nimia ædificatur, ignis iræ Dei consumit. Job, xv, 34: ignis iræ Dei consumit. Job, xv, 34: Ignis devorabit tabernacula corum, qui Ignis devorabit tabernacula corum, qui munera libenter accipiunt. munera libenter accipiunt.

« Hæc dicit Dominus. » Quarto hic « Hæc dicit Dominus. » Quarto hic subjicit de onere Idumæorum, qui sem- subjicit de onere Idumæorum, qui sem- per filios Israel, patrueles suos, ex invidia per filios Israel, patrueles suos, ex invidia persequebantur, et ideo post finitimas persequebantur, et ideo post finitimas gentes statim ponitur onus eorum. gentes statim ponitur onus eorum.

Et sicut in aliis, ita et hic præmittit Et sicut in aliis, ita et hic præmittit auctoritatem sermonis dicens : auctoritatem sermonis dicens : « Hæc « Hæc dicit Dominus. » II Reg. XXIII, 2 : Spi- dicit Dominus. » II Reg. XXIII, 2 : Spi- ritus Domini loculus est per me, et ser- ritus Domini loculus est per me, et ser- mo ejus per linguam meam. Et subdit mo ejus per linguam meam. Et subdit de circumstantia peccati : « Super tribus de circumstantia peccati : « Super tribus sceleribus Edom, » hoc est, Idumæo- sceleribus Edom, » hoc est, Idumæo- rum, quod scilicet semel et iterum et rum, quod scilicet semel et iterum et tertio populum Dei cum aliis terram va- tertio populum Dei cum aliis terram va- stando, mulctam imponendo, homines stando, mulctam imponendo, homines interficiendo, persecuti sunt. « Et super interficiendo, persecuti sunt. « Et super quatuor, » quod est pertinacia volunta- quatuor, » quod est pertinacia volunta- nisi, invidentia scilicet fraternæ gratiæ nisi, invidentia scilicet fraternæ gratiæ

2 Cf. III Reg. 1 et seq. 2 Cf. III Reg. 1 et seq.

" "

re- re-

A. A.

IN CAP. I AMOS ENARRATIO. IN CAP. I AMOS ENARRATIO.

« «

obstinata. Æmulus enim erat fratris sui. obstinata. Æmulus enim erat fratris sui. Sap. 11, 24 et 25: Invidia diaboli mors Sap. 11, 24 et 25: Invidia diaboli mors introivit in orbem terrarum: imitantur introivit in orbem terrarum: imitantur autem illum qui sunt ex parte illius. autem illum qui sunt ex parte illius. « Non convertam eum : eo, » hoc est, « Non convertam eum : eo, » hoc est, ideo « quod persecutus sit in gladio, »> ideo « quod persecutus sit in gladio, »> hoc est, ad occidendum, fratrem hoc est, ad occidendum, fratrem suum, » Jacob scilicet et filios ejus. Un- suum, » Jacob scilicet et filios ejus. Un- de Genes. xxvi, 41, dixit Esau: Venient de Genes. xxvi, 41, dixit Esau: Venient dies luctus patris mei, et occidam Jacob dies luctus patris mei, et occidam Jacob fratrem meum. Et hoc odium in poste- fratrem meum. Et hoc odium in poste- ris suis perseveravit. Et hoc est quod ris suis perseveravit. Et hoc est quod sequitur: « Et violaverit misericordiam sequitur: « Et violaverit misericordiam ejus, » qua scilicet naturali vinculo ad- ejus, » qua scilicet naturali vinculo ad- strictus ei fuerat. Jacob. 11, 13: Judi- strictus ei fuerat. Jacob. 11, 13: Judi- cium sine misericordia illi, qui non fecit cium sine misericordia illi, qui non fecit misericordiam. Job, xxiv, 20: Oblivi- misericordiam. Job, xxiv, 20: Oblivi- scatur ejus misericordia. scatur ejus misericordia.

In quo autem hoc fecerit, subdit : In quo autem hoc fecerit, subdit :

« Et indignationem suam, » quam « Et indignationem suam, » quam scilicet concepit in utero contra cum pro scilicet concepit in utero contra cum pro o, ablatione primogenituræ. Indignatio est o, ablatione primogenituræ. Indignatio est proprie aversio vultus et respectus ex proprie aversio vultus et respectus ex odio, ita quod benignum respectum ad odio, ita quod benignum respectum ad eum habere non potest. Genes. XXVII, eum habere non potest. Genes. XXVII, 41 : 41 : Oderat ergo semper Esau Jacob pro be- Oderat ergo semper Esau Jacob pro be- nedictione qua benedixerat ei pater. Isa. nedictione qua benedixerat ei pater. Isa. xxx, 27 Labia ejus repleta sunt indi- xxx, 27 Labia ejus repleta sunt indi- gnatione. « Servaverit usque in finem, » gnatione. « Servaverit usque in finem, » contra illud quod dicitur, ad Ephes. iv, contra illud quod dicitur, ad Ephes. iv, **** 26: Sol non occidat super iracundiam **** 26: Sol non occidat super iracundiam vestram : « et tenuerit ultra,» supple, vestram : « et tenuerit ultra,» supple, quam debuisset, « furorem suum, » quam debuisset, « furorem suum, » contra illud quod dicitur, ad Rom. XII, contra illud quod dicitur, ad Rom. XII, 21 Noli vinci a malo, sed vince in bo- 21 Noli vinci a malo, sed vince in bo- no malum. Levit. xix, 18: Non quæras no malum. Levit. xix, 18: Non quæras ultionem, nec memor eris injuriæ ci- ultionem, nec memor eris injuriæ ci- vium tuorum. Psal. xxxvi, 8: Desine ab vium tuorum. Psal. xxxvi, 8: Desine ab ira, et derelinqne furorem: noli æmula- ira, et derelinqne furorem: noli æmula- ri ut maligneris. Hoc autem quod dici- ri ut maligneris. Hoc autem quod dici- tur, « usque in finem, » notat quod in tur, « usque in finem, » notat quod in peccato usque ad mortem perseverave- peccato usque ad mortem perseverave- rit, vel quod peccatum peccato cumula- rit, vel quod peccatum peccato cumula- verit usque in finem condemnationis. verit usque in finem condemnationis. Contra quod dicitur, Psal. c1, 9: Non Contra quod dicitur, Psal. c1, 9: Non in perpetuum irascetur, scilicet Domi- in perpetuum irascetur, scilicet Domi- nus : neque in æternum comminabi- nus : neque in æternum comminabi-

tur. tur.

Et subdit pœnam : Et subdit pœnam :

199 199

« Mittam ignem in Theman, » quæ « Mittam ignem in Theman, » quæ est metropolis Idumæorum, et auster in- est metropolis Idumæorum, et auster in- terpretatur. Et de igne iræ divinæ in- terpretatur. Et de igne iræ divinæ in- telligitur, Isa. .xxx, 27: Ardens furor telligitur, Isa. .xxx, 27: Ardens furor ejus, et gravis ad portandum. « Et de- ejus, et gravis ad portandum. « Et de- vorabit ædes Bosræ, » quæ est alia me- vorabit ædes Bosræ, » quæ est alia me- tropolis ejusdem regni, et interpretatur tropolis ejusdem regni, et interpretatur munita. Et intendit quod munitiones et munita. Et intendit quod munitiones et civitates omnes Idumææ destruentur. civitates omnes Idumææ destruentur. Isa.xxxiv, 8: Victima Domini in Bosra, Isa.xxxiv, 8: Victima Domini in Bosra, et interfectio magna in terra Edom. Ab- et interfectio magna in terra Edom. Ab- diæ, *. 18: Et erit domus Jacob ignis, et diæ, *. 18: Et erit domus Jacob ignis, et domus Joseph flamma, et domus Esau sti- domus Joseph flamma, et domus Esau sti- pula: et succendentur eis, et devorabunt pula: et succendentur eis, et devorabunt eos et non erunt reliquiæ domus Esau. eos et non erunt reliquiæ domus Esau.

Ista pars spiritualiter exponitur de Ista pars spiritualiter exponitur de invidis, quorum tria et quatuor scelera invidis, quorum tria et quatuor scelera sunt. Primum quidem parvitas cordis : sunt. Primum quidem parvitas cordis : omnia enim parva reputat quæ habet, omnia enim parva reputat quæ habet, quamdiu alium videt in prosperis. Job, quamdiu alium videt in prosperis. Job, v, 2 Parvulum occidit invidia. Unde v, 2 Parvulum occidit invidia. Unde Esther, III, 1 et 2, Aman (qui iniquus Esther, III, 1 et 2, Aman (qui iniquus interpretatur) cum omnia haberet, nihil interpretatur) cum omnia haberet, nihil reputavit, quia vidit Mardochæum se- reputavit, quia vidit Mardochæum se- dentem ante fores palatii. Secundum est dentem ante fores palatii. Secundum est tristitia de bono alterius: torquetur enim tristitia de bono alterius: torquetur enim invidus in bonis proximi. Unde Poeta : invidus in bonis proximi. Unde Poeta :

Invidia Siculi non invenere tyranni Invidia Siculi non invenere tyranni Majus tormentum. Majus tormentum.

Sap. II, 14 et 15: Factus est nobis in Sap. II, 14 et 15: Factus est nobis in traductionem cogitationum nostrarum. traductionem cogitationum nostrarum. Gravis est nobis etiam ad videndum. Gravis est nobis etiam ad videndum. Tertium est machinatio continua ad no- Tertium est machinatio continua ad no- cendum. Prov. v1, 14: Pravo corde ma- cendum. Prov. v1, 14: Pravo corde ma- chinatur malum, et omni tempore jurgia chinatur malum, et omni tempore jurgia seminat. Isti sunt tres spiritus, de qui- seminat. Isti sunt tres spiritus, de qui- bus dicitur, Apoc. XVI, 13 et 14 Vidi bus dicitur, Apoc. XVI, 13 et 14 Vidi de ore draconis, et de ore bestiæ, et de de ore draconis, et de ore bestiæ, et de ore pseudoprophetæ spiritus tres immun- ore pseudoprophetæ spiritus tres immun- dos in modum ranarum. Sunt enim spi- dos in modum ranarum. Sunt enim spi- ritus dæmoniorum. Quartum est perti- ritus dæmoniorum. Quartum est perti- nax fratris impugnatio, qua scilicet sine nax fratris impugnatio, qua scilicet sine foedere fratres impugnant. Cantic. 1, 5: foedere fratres impugnant. Cantic. 1, 5: Filii matris meæ pugnaverunt contra Filii matris meæ pugnaverunt contra me. Et hæc facile est referre ad ea quæ me. Et hæc facile est referre ad ea quæ sequuntur. Quod enim dicit, non con- sequuntur. Quod enim dicit, non con-

12 12

Invidus Invidus

quatuor pec- quatuor pec- catis catis obnoxius. obnoxius.

13 13

200 200

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

eorum. eorum.

vertam, glossandum est pro vix con- vertam, glossandum est pro vix con- vertam. Isa. vi, 10 : Ne convertatur, et vertam. Isa. vi, 10 : Ne convertatur, et sanem eum. Quod dicit, quod persecu- sanem eum. Quod dicit, quod persecu- tus sit in gladio fratrem suum, de lin- tus sit in gladio fratrem suum, de lin- guæ gladio intelligitur. Prov. xxx, 14 : guæ gladio intelligitur. Prov. xxx, 14 : Generatio, quæ pro dentibus habet gla- Generatio, quæ pro dentibus habet gla- dios, et commandit molaribus, ut come- dios, et commandit molaribus, ut come- dat inopes de terra. Job, v, 15: Salvum dat inopes de terra. Job, v, 15: Salvum faciet egenum a gladio oris faciet egenum a gladio oris Quod autem violat misericordiam et te- Quod autem violat misericordiam et te- net furorem et indignationem, commune net furorem et indignationem, commune est utrique expositioni. Ignis autem qui est utrique expositioni. Ignis autem qui mittitur in Themam, iram Dei significat mittitur in Themam, iram Dei significat in prospera invidi, pro quibus invidet in prospera invidi, pro quibus invidet alienæ felicitati. Psal. cxxxix, 11 In alienæ felicitati. Psal. cxxxix, 11 In ignem dejicies eos: in miseriis non sub- ignem dejicies eos: in miseriis non sub- sistent. Quod dicit de Bosra, significat sistent. Quod dicit de Bosra, significat munitiones quibus se munit ad nocen- munitiones quibus se munit ad nocen- dum proximo, quæ igne iræ Dei succen- dum proximo, quæ igne iræ Dei succen- dentur. Psal. LXVII, 3: Sicut fluit cera a dentur. Psal. LXVII, 3: Sicut fluit cera a facie ignis, sic pereant peccatores a facie facie ignis, sic pereant peccatores a facie

Dei. Dei.

« Hæc dicit Dominus. » Tangit hic « Hæc dicit Dominus. » Tangit hic onus Ammon, qui fuit unus de filiis Lot, onus Ammon, qui fuit unus de filiis Lot, a quo populus Ammonitarum dissemi- a quo populus Ammonitarum dissemi- natus est, et ordinem tenet consuetum, natus est, et ordinem tenet consuetum, scilicet primo, sermonis ponens auctori- scilicet primo, sermonis ponens auctori- tatem secundo, sceleris circumstan- tatem secundo, sceleris circumstan- tiam tiam

tertio, actum quarto, pœnam. tertio, actum quarto, pœnam.

« Hæc dicit Dominus. » Numer. XXIII, « Hæc dicit Dominus. » Numer. XXIII, 19 Dixit ergo, et non faciet ? locutus 19 Dixit ergo, et non faciet ? locutus est, et non implebit ? Quasi dicat, non. est, et non implebit ? Quasi dicat, non. « Super tribus sceleribus filiorum Am- « Super tribus sceleribus filiorum Am- mon. » Tria scelera in littera numeravit, mon. » Tria scelera in littera numeravit, scilicet crudelitatem, avaritiam, in qui- scilicet crudelitatem, avaritiam, in qui- bus tertium intelligitur, quod est perse- bus tertium intelligitur, quod est perse- cutio. Quartum autem, obstinata perti- cutio. Quartum autem, obstinata perti- nacia est semper hæc faciendi, et hoc nacia est semper hæc faciendi, et hoc onus prolixe describitur¹. Interpretatur onus prolixe describitur¹. Interpretatur autem Ammon populus inutilis vel po- autem Ammon populus inutilis vel po- pulus mæroris, et significat avaros, qui pulus mæroris, et significat avaros, qui non tantum inutiles, sed etiam nocivi non tantum inutiles, sed etiam nocivi sunt, et moeroris populus sunt, propter sunt, et moeroris populus sunt, propter sollicitudines acquirendi, et timorem sollicitudines acquirendi, et timorem

1 Cf. Jerem. XLIX, 1 et seq. 1 Cf. Jerem. XLIX, 1 et seq.

2 Cf. Luc. XVIII, 24 et 25 Quam difficile, qui 2 Cf. Luc. XVIII, 24 et 25 Quam difficile, qui

perdendi divitias. Eccle. v, 15 et 16: perdendi divitias. Eccle. v, 15 et 16: Quid prodest ei quod laboravit in ven- Quid prodest ei quod laboravit in ven- tum? Cunctis diebus vitæ suæ comedit tum? Cunctis diebus vitæ suæ comedit in tenebris et in curis multis, et in in tenebris et in curis multis, et in ærumna atque tristitia. Tria vero scelera ærumna atque tristitia. Tria vero scelera sunt, aliena concupiscere, non sua illi- sunt, aliena concupiscere, non sua illi- cite acquirere, acquisita duritia cordis cite acquirere, acquisita duritia cordis retinere, quæ significantur per fuscinu- retinere, quæ significantur per fuscinu- lam tridentem, I Reg. 1, 14 Omne, lam tridentem, I Reg. 1, 14 Omne, quod levabat fuscinula, tollebat sacer- quod levabat fuscinula, tollebat sacer- dos sibi. « Et super quatuor. » Quartum dos sibi. « Et super quatuor. » Quartum enim est, insatiabilitas avari. Eccle. v, enim est, insatiabilitas avari. Eccle. v, 9: Avarus non implebitur pecunia. 9: Avarus non implebitur pecunia. Prov. xxx, 10: Ignis numquam dicit: Prov. xxx, 10: Ignis numquam dicit: Sufficit. Ab hoc peccato plusquam ab Sufficit. Ab hoc peccato plusquam ab aliis homo difficulter convertitur, ut di- aliis homo difficulter convertitur, ut di- cit Hieronymus. Senescente enim ho- cit Hieronymus. Senescente enim ho- mine, avaritia in co juvenescit. Eccli. x, mine, avaritia in co juvenescit. Eccli. x, 10 Nihil est iniquius quam amare pe- 10 Nihil est iniquius quam amare pe- cuniam hic enim et animam suam ve- cuniam hic enim et animam suam ve- nalem habet: quoniam in vita sua pro- nalem habet: quoniam in vita sua pro- jecit intima sua. Et ideo addit : « Non jecit intima sua. Et ideo addit : « Non convertam eum. » Jerem. xv, 1: Non est convertam eum. » Jerem. xv, 1: Non est anima mea ad populum istum : ejice il- anima mea ad populum istum : ejice il- los a facie mea. Difficile enim est a lu- los a facie mea. Difficile enim est a lu- cris recedere. Matth. xix, 23 et 24: Je- cris recedere. Matth. xix, 23 et 24: Je- sus dixit discipulis suis: Amen dico vo- sus dixit discipulis suis: Amen dico vo- bis: quia dives difficile intrabit in reg- bis: quia dives difficile intrabit in reg- num cælorum. Et iterum dico vobis : num cælorum. Et iterum dico vobis : Facilius est camelum per foramen acus Facilius est camelum per foramen acus transire, quam divitem intrare in reg- transire, quam divitem intrare in reg- num cælorum 2. num cælorum 2.

Et subdit peccati actum : Et subdit peccati actum :

« Eo quod dissecuerit prægnantes Ga- « Eo quod dissecuerit prægnantes Ga- laad. » Hieronymus dicit hoc factum laad. » Hieronymus dicit hoc factum esse tempore Saulis regis, quando Naas esse tempore Saulis regis, quando Naas Ammonitarum princeps (ut habetur Ammonitarum princeps (ut habetur I Reg. xi, 1 et seq.) vastaverat Jabes I Reg. xi, 1 et seq.) vastaverat Jabes Galaad, et dissecuerat prægnantes ejus, ut Galaad, et dissecuerat prægnantes ejus, ut dilataret terminos suos, et omnem Ga- dilataret terminos suos, et omnem Ga- laad suo imperio subjugaret. Quæ im- laad suo imperio subjugaret. Quæ im- pietas ob hoc gravior censetur, quod pietas ob hoc gravior censetur, quod cognati fuerint ac propinqui Ammonitis cognati fuerint ac propinqui Ammonitis filii Israel ac Galaaditæ. Nam filii Am- filii Israel ac Galaaditæ. Nam filii Am- mon de stirpe Lot sunt generati, qui mon de stirpe Lot sunt generati, qui

pecunias habent, in regnum Dei intrabunt. Faci- pecunias habent, in regnum Dei intrabunt. Faci- lius est enim camelum, etc. lius est enim camelum, etc.

IN CAP. I AMOS ENARRATIO. IN CAP. I AMOS ENARRATIO.

filius erat fratris Abraham a quo descen- filius erat fratris Abraham a quo descen- derunt Judæi. II Reg. xiv, 7 : Quærunt derunt Judæi. II Reg. xiv, 7 : Quærunt exstinguere scintillam meam, quæ reli- exstinguere scintillam meam, quæ reli- cta est, ut non supersit viro meo nomen, cta est, ut non supersit viro meo nomen, et reliquiæ super terram. IV Reg. vIII, et reliquiæ super terram. IV Reg. vIII, 12 Civitates eorum igne succendes, et 12 Civitates eorum igne succendes, et juvenes interficies gladio, et parvulos juvenes interficies gladio, et parvulos eorum elides, et prægnantes divides. eorum elides, et prægnantes divides. « Ad dilatandum terminum suum, » « Ad dilatandum terminum suum, » hoc est, ut terram sortis Manassæ terræ hoc est, ut terram sortis Manassæ terræ suæ conjungerent, et imperio suo subji- suæ conjungerent, et imperio suo subji- cerent. Et hoc expressius tangitur, Je- cerent. Et hoc expressius tangitur, Je- rem. XLIX, 1 Numquid non filii sunt rem. XLIX, 1 Numquid non filii sunt Israel? aut hæres non est ei? Cur igitur Israel? aut hæres non est ei? Cur igitur hæreditate possedit Melchom Gad, et hæreditate possedit Melchom Gad, et populus ejus in urbibus ejus habitavit? populus ejus in urbibus ejus habitavit? Hoc etiam avaris competit qui prægnan- Hoc etiam avaris competit qui prægnan- Mpit tes in conceptu boni propositi secant, Mpit tes in conceptu boni propositi secant, extrahendo viscera eorum per lucra illi- extrahendo viscera eorum per lucra illi- cità quod significatur, IV Reg. 1v, 1, cità quod significatur, IV Reg. 1v, 1, ubi vidua. clamavit ad Eliseum: Ecce ubi vidua. clamavit ad Eliseum: Ecce creditor venit ut tollat duos filios meos creditor venit ut tollat duos filios meos ad serviendum sibi. Prægnans enim di- ad serviendum sibi. Prægnans enim di- viditur, quando filii torquentur. Hoc isti viditur, quando filii torquentur. Hoc isti faciunt ad dilatandum terminum suum. faciunt ad dilatandum terminum suum. Isa. v, 8 : Væ qui conjungitis domum Isa. v, 8 : Væ qui conjungitis domum ad domum, et agrum agro copulatis us- ad domum, et agrum agro copulatis us- que ad terminum loci ! que ad terminum loci !