162 162

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

buistis vos, incontaminatos esse negotio. buistis vos, incontaminatos esse negotio. Ecce quomodo pro uno bono perdito, se- Ecce quomodo pro uno bono perdito, se- ptem surrexerunt. Hæ sunt septem spicæ ptem surrexerunt. Hæ sunt septem spicæ quæ pullulabant in culmo uno plenæ at- quæ pullulabant in culmo uno plenæ at- que formosæ . Sic dictum est, ad Rom. que formosæ . Sic dictum est, ad Rom. VIII, 28, quod diligentibus Deum, omnia VIII, 28, quod diligentibus Deum, omnia cooperantur in bonum. Et dicit Glossa, cooperantur in bonum. Et dicit Glossa, « etiam peccatum, quia per peccatum « etiam peccatum, quia per peccatum << ferventiores resurgunt pœnitentes. » << ferventiores resurgunt pœnitentes. » « Fortitudo mea magna. » Hieronymus « Fortitudo mea magna. » Hieronymus vult, quod hoc non referatur nisi ad eru- vult, quod hoc non referatur nisi ad eru- cam, dicit enim sic: « Eruca vix move- cam, dicit enim sic: « Eruca vix move- << tur et levi contactu conteritur, in quo << tur et levi contactu conteritur, in quo « fortitudo Dei magna et humana fragi- « fortitudo Dei magna et humana fragi- « litas demonstratur, sicut per sciniphes « litas demonstratur, sicut per sciniphes « in Egypto, quæ tam parvæ sunt ut « in Egypto, quæ tam parvæ sunt ut Deus fortia « vix cernantur. Poterat quidem Deus Deus fortia « vix cernantur. Poterat quidem Deus per infirma. «< cuncta diluvio operire, vel fulmine per infirma. «< cuncta diluvio operire, vel fulmine « cremare; sed potentiam suam et no- « cremare; sed potentiam suam et no- « stram fragilitatem per hujusmodi os- « stram fragilitatem per hujusmodi os- « tendit. Si enim hæc tam parva sunt « tendit. Si enim hæc tam parva sunt << homine fortiora, unde gloriatur terra << homine fortiora, unde gloriatur terra « et cinis ? » « Quam misi in vos, » « et cinis ? » « Quam misi in vos, » hoc est, contra vos, destruendos scilicet: hoc est, contra vos, destruendos scilicet: hæc enim vim non habuissent ad nocen- hæc enim vim non habuissent ad nocen- dum, nisi a Deo missa essent. Job, 1x, dum, nisi a Deo missa essent. Job, 1x, 19: Si fortitudo quæritur, robustissimus 19: Si fortitudo quæritur, robustissimus est. Deuter. xxvIII, 25: Tradat te Do- est. Deuter. xxvIII, 25: Tradat te Do- minus corruentem ante hostes tuos. minus corruentem ante hostes tuos.

prosternit prosternit

26 26

« Et comedetis vescentes. » Vescor ab « Et comedetis vescentes. » Vescor ab esca et væ componitur: quia (sicut di- esca et væ componitur: quia (sicut di- cit Augustinus) « non nisi pro væ neces- cit Augustinus) « non nisi pro væ neces- sitatis esca sumi debet. » Psal. xx1, 27: sitatis esca sumi debet. » Psal. xx1, 27: Edent pauperes, et saturabuntur. Pau- Edent pauperes, et saturabuntur. Pau- peres dicuntur de necessitate famis de- peres dicuntur de necessitate famis de- perditi sibi non sufficientes. « Et satura- perditi sibi non sufficientes. « Et satura- bimini. » Prov. XIII, 25: Justus comedit et bimini. » Prov. XIII, 25: Justus comedit et replet animam suam venter autem im- replet animam suam venter autem im- piorum insaturabilis. Iloc etiam spiri- piorum insaturabilis. Iloc etiam spiri- tualiter intelligitur de esurientibus justi- tualiter intelligitur de esurientibus justi- tiam. Matth. v, 6: Beati, qui esuriunt, tiam. Matth. v, 6: Beati, qui esuriunt, et sitiunt justitiam : quoniam ipsi sa- et sitiunt justitiam : quoniam ipsi sa- turabuntur. « Et laudabitis nomen Do- turabuntur. « Et laudabitis nomen Do- mini Dei vestri, » in gratiarum actione mini Dei vestri, » in gratiarum actione

1 Cf. Genes. XLI, 22. 1 Cf. Genes. XLI, 22.

2 Cf. Exod. VIII, 17. 2 Cf. Exod. VIII, 17.

scilicet. Psal. xxi, 27: Laudabunt Do- scilicet. Psal. xxi, 27: Laudabunt Do- minum qui requirunt cum. Eccli. LI, minum qui requirunt cum. Eccli. LI, 13: Laudabo nomen tuum assidue, et 13: Laudabo nomen tuum assidue, et collaudabo illud in confessione. « Qui collaudabo illud in confessione. « Qui fecit mirabilia vobiscum, » resuscitando fecit mirabilia vobiscum, » resuscitando scilicet antiquum miraculum quo turbas scilicet antiquum miraculum quo turbas pavit, in deserto 1. Psal. cx, 4 et 5: pavit, in deserto 1. Psal. cx, 4 et 5: Memoriam fecit mirabilium suorum, Memoriam fecit mirabilium suorum, misericors et miserator Dominus: escam misericors et miserator Dominus: escam

dedit timentibus se. « Et non confunde- dedit timentibus se. « Et non confunde- tur populus meus in sempiternum. » tur populus meus in sempiternum. » Glossa, «< si permanserit incepto ope- Glossa, «< si permanserit incepto ope- re pœnitentiæ. » Isa. L, 7: Dominus re pœnitentiæ. » Isa. L, 7: Dominus Deus auxiliator meus, et ideo non Deus auxiliator meus, et ideo non sum confusus ideo posui faciem me- sum confusus ideo posui faciem me- am ut petram durissimam, et scio am ut petram durissimam, et scio quoniam non confundar. Psal. quoniam non confundar. Psal.

3 3

: :

XXIV, XXIV,

Universi, qui sustinent te, non Universi, qui sustinent te, non confundentur. confundentur.

12: 12:

« Et scietis, » per experimentum sci- « Et scietis, » per experimentum sci- licet gratiæ, « quia in medio Israel ego licet gratiæ, « quia in medio Israel ego sum, » sine personarum acceptione om- sum, » sine personarum acceptione om- nibus æqualiter paratus. Ezech. XLIII, nibus æqualiter paratus. Ezech. XLIII, 7: Locus solii mei, et locus vestigiorum 7: Locus solii mei, et locus vestigiorum pedum meorum, ubi habito in medio pedum meorum, ubi habito in medio filiorum Israel. Joan. 1, 26: Medius ve- filiorum Israel. Joan. 1, 26: Medius ve- strum stetit, quem vos nescitis. Luc. xxII, strum stetit, quem vos nescitis. Luc. xxII, 27 Ego in medio vestrum sum sicut 27 Ego in medio vestrum sum sicut qui ministrat. « Et ego Dominus Deus qui ministrat. « Et ego Dominus Deus vester, » supple, sum. Psal. XLIV, vester, » supple, sum. Psal. XLIV, Ipse est Dominus Deus tuus, et adora- Ipse est Dominus Deus tuus, et adora- bunt eum. « Et non est amplius, » sup- bunt eum. « Et non est amplius, » sup- ple, præter me Deus. Isa. XLV, 21 : ple, præter me Deus. Isa. XLV, 21 : Numquid non ego Dominus, et non est Numquid non ego Dominus, et non est ultra Deus absque me? Deus justus, et ultra Deus absque me? Deus justus, et salvans non est præter me. « Et non salvans non est præter me. « Et non confundetur populus meus in æter- confundetur populus meus in æter- num, » confusione scilicet præteriti pec- num, » confusione scilicet præteriti pec- cati. Isa. LIV, 4: Confusionis adolescen- cati. Isa. LIV, 4: Confusionis adolescen- tiæ tuæ oblivisceris, et opprobrii vidui- tiæ tuæ oblivisceris, et opprobrii vidui- tatis tuæ non recordaberis amplius. tatis tuæ non recordaberis amplius.

3 Eccli. x, 9 Quid superbit terra et cinis ? 3 Eccli. x, 9 Quid superbit terra et cinis ? 4 Cf. Exod. XVI et XVII. 4 Cf. Exod. XVI et XVII.

IN CAP. II JOEL ENARRATIO. IN CAP. II JOEL ENARRATIO.

« Et erit post hæc. » Tangit consola- « Et erit post hæc. » Tangit consola- tionem in bonorum spiritualium colla- tionem in bonorum spiritualium colla- tione, et tria dicit, in communi scilicet tione, et tria dicit, in communi scilicet Spiritus effusionem: spiritus ostensio- Spiritus effusionem: spiritus ostensio- nem, ibi, « Et dabo prodigia: » et ju- nem, ibi, « Et dabo prodigia: » et ju- dicii terrorem, ibi, « Sol convertetur. » dicii terrorem, ibi, « Sol convertetur. » In primo tria sunt, largitas scilicet In primo tria sunt, largitas scilicet Spiritus effusi, generalitas, et distribu- Spiritus effusi, generalitas, et distribu- tio per effectus. tio per effectus.

« Et erit, » certitudinis significativum « Et erit, » certitudinis significativum est. I Regum, 1x 6: Omne, quod loqui- est. I Regum, 1x 6: Omne, quod loqui- tur, sine ambiguitate venit. « Post tur, sine ambiguitate venit. « Post hæc, » ordinem notat veritatis ad figu- hæc, » ordinem notat veritatis ad figu- ram. I ad Corinth. xv, 46: Non prius ram. I ad Corinth. xv, 46: Non prius quod spirituale est, sed prius quod ani- quod spirituale est, sed prius quod ani-

male. male.

« Effundam. » Largitatem doni et « Effundam. » Largitatem doni et muneris significat, et quod Spiritus qui muneris significat, et quod Spiritus qui prius fuit in Dei occultis, nunc ad exte- prius fuit in Dei occultis, nunc ad exte- riora diffunditur. Ad Tit. 1, 5 et 6: Per riora diffunditur. Ad Tit. 1, 5 et 6: Per lavacrum regenerationis, et renovationis lavacrum regenerationis, et renovationis Spiritus sancti, quem effudit in nos Spiritus sancti, quem effudit in nos abunde. Effunditur autem Sipritus sicut abunde. Effunditur autem Sipritus sicut aqua, scilicet mundificans, refrigerans, aqua, scilicet mundificans, refrigerans, reficiens, et rigans. Mundificans a sorde, reficiens, et rigans. Mundificans a sorde, Ezech. xxx, 25: Effundam super vos Ezech. xxx, 25: Effundam super vos aquam mundam, et mundabimini ab aquam mundam, et mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris. Refrige- omnibus inquinamentis vestris. Refrige- rans a concupiscentia, Daniel. XIII, 15: rans a concupiscentia, Daniel. XIII, 15: Susanna voluit lavari in pomario : æs- Susanna voluit lavari in pomario : æs- tus quippe erat. Voluit ergo lavari, hoc tus quippe erat. Voluit ergo lavari, hoc est, refrigerari ab æstu. Reficiens verbo est, refrigerari ab æstu. Reficiens verbo Dei et sacramento altaris, Psal. xxn, 2 : Dei et sacramento altaris, Psal. xxn, 2 : Super aquam refectionis educavit me, Super aquam refectionis educavit me, rigans interiori consolatione. Eccli. rigans interiori consolatione. Eccli. XXIV, 41 et 42 Ego quasi fluvius dio- XXIV, 41 et 42 Ego quasi fluvius dio- ryx, et sicut aquæductus exivi de para- ryx, et sicut aquæductus exivi de para- diso. Dixi Rigabo hortum meum plan- diso. Dixi Rigabo hortum meum plan- tationum, et inebriabo prati mei fructum. tationum, et inebriabo prati mei fructum. Dioryx medicamentum generationis in- Dioryx medicamentum generationis in- terpretatur, aquæductus vero abundan- terpretatur, aquæductus vero abundan- tiam fluxus significat. Isa. LXVI, 12 Ecce tiam fluxus significat. Isa. LXVI, 12 Ecce ego declinabo super eam, quasi fluvium ego declinabo super eam, quasi fluvium pacis. Joan. VII, 38 et 39: Flumina de pacis. Joan. VII, 38 et 39: Flumina de ventre ejus fluent aquæ vivæ. Hoc autem ventre ejus fluent aquæ vivæ. Hoc autem dixit de Spiritu quem accepturi erant dixit de Spiritu quem accepturi erant

163 163

credente sineum. Eccli. xxiv, 40: Ego credente sineum. Eccli. xxiv, 40: Ego sapientia effudi flumina. Et attende sapientia effudi flumina. Et attende quod cum impetu fluit Spiritus, quem quod cum impetu fluit Spiritus, quem impellit interior Spiritus. Isa. Lx, 19: impellit interior Spiritus. Isa. Lx, 19: Timebunt qui ab occidente, nomen Do- Timebunt qui ab occidente, nomen Do- mini: et qui ab ortu solis, gloriam ejus : mini: et qui ab ortu solis, gloriam ejus : cum venerit quasi fluvius violentus, cum venerit quasi fluvius violentus, quem spiritus Domini cogit. Pictate quem spiritus Domini cogit. Pictate enim charitatis violenter compellitur ad enim charitatis violenter compellitur ad nos. Effusio autem notat in exterioribus nos. Effusio autem notat in exterioribus manifestationem, ut scilicet non tantum manifestationem, ut scilicet non tantum in occulto Angelorum contineatur. Prov. in occulto Angelorum contineatur. Prov. v, 16: Deriventur fontes tui foras, et v, 16: Deriventur fontes tui foras, et in plateis aquas tuas divide. in plateis aquas tuas divide.

Spiritus Spiritus fluit cum fluit cum impetu. impetu.

« Spiritum, » qui principium vitæ est, « Spiritum, » qui principium vitæ est, et principium illuminationis, et princi- et principium illuminationis, et princi- pium operis ; et sic operatur vitam in pium operis ; et sic operatur vitam in gratia, illuminationem in revelatione, et gratia, illuminationem in revelatione, et virtutem in opere. De primo, Joan. vi, virtutem in opere. De primo, Joan. vi, 64 Spiritus est, qui vivificat. De secun- 64 Spiritus est, qui vivificat. De secun- do, II ad Corinth. IV, 6: Deus, qui do, II ad Corinth. IV, 6: Deus, qui dixit de tenebris lumen splendescere, dixit de tenebris lumen splendescere, ipse illuxit in cordibus nostris. Pro- ipse illuxit in cordibus nostris. Pro- pter hoc dicitur Spiritus veritatis. pter hoc dicitur Spiritus veritatis. Joan. xvi, 13 Cum venerit ille Spi- Joan. xvi, 13 Cum venerit ille Spi- ritus. veritatis, docebit vos omnem ve- ritus. veritatis, docebit vos omnem ve- ritatem. De principio operis, quod ritatem. De principio operis, quod est virtus, Luc. xxiv, 49: Sedete in est virtus, Luc. xxiv, 49: Sedete in civitate, quoadusque induamini virtu- civitate, quoadusque induamini virtu- te ex alto. I ad Corinth. xn, 11: Hæc te ex alto. I ad Corinth. xn, 11: Hæc omnia operatur unus atque idem Spiri- omnia operatur unus atque idem Spiri- tus. Et attende, quod non dicit, de Spi- tus. Et attende, quod non dicit, de Spi- ritu, quia quod ex parte est, imperfe- ritu, quia quod ex parte est, imperfe- ctum est . Tria sunt autem in quibus ctum est . Tria sunt autem in quibus Spiritus datur perfecte, scilicet ad san- Spiritus datur perfecte, scilicet ad san- ctificatoris inhabitationem, ad sancti- perfecto ad ctificatoris inhabitationem, ad sancti- perfecto ad tatis demonstrationem, et ad sanctitatis tatis demonstrationem, et ad sanctitatis perfectionem. Primum facit Spiritus perfectionem. Primum facit Spiritus per seipsum, secundum per gratiam per seipsum, secundum per gratiam gratum facientem tertium per gratiam gratum facientem tertium per gratiam gratis datam. De primo dicitur, IV gratis datam. De primo dicitur, IV Reg. 11, 15: Requievit spiritus Eliæ Reg. 11, 15: Requievit spiritus Eliæ super Eliseum. Isa. XI, 2: Requiescet super Eliseum. Isa. XI, 2: Requiescet super eum spiritus Domini. 1 ad Co- super eum spiritus Domini. 1 ad Co- rinth. II, 16: Nescitis quia templum rinth. II, 16: Nescitis quia templum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in Dei estis, et Spiritus Dei habitat in

1 II ad Corinth. XIII, 10: Cum venerit quod perfectum est, evacuabitur quod ex parte est. 1 II ad Corinth. XIII, 10: Cum venerit quod perfectum est, evacuabitur quod ex parte est.

Spiri us Spiri us

datur datur

tria. tria.

164 164

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

vobis. De secundo, Act. 11,4 : Re- vobis. De secundo, Act. 11,4 : Re- pleti sunt omnes Spiritu sancto. Act. pleti sunt omnes Spiritu sancto. Act. x, 45 In nationes gratia Spiritus x, 45 In nationes gratia Spiritus sancti effusa est. De tertio, II Mach. sancti effusa est. De tertio, II Mach. III, 24 III, 24

Spiritus omnipotentis Dei ma- Spiritus omnipotentis Dei ma- gnam fecit suæ ostensionis evidentiam. gnam fecit suæ ostensionis evidentiam. I ad Corinth. XII, 7: Unicuique datur I ad Corinth. XII, 7: Unicuique datur manifestatio Spiritus ad utilitatem. manifestatio Spiritus ad utilitatem. Manifestatur enim Spiritus in gratiis Manifestatur enim Spiritus in gratiis gratis datis, quæ sunt sermo sapientiæ, gratis datis, quæ sunt sermo sapientiæ, sermo scientiæ, operatio miraculorum, sermo scientiæ, operatio miraculorum, et alia quæ in duodenario numero enu- et alia quæ in duodenario numero enu- merat Apostolus 2. Hæc tria significan- merat Apostolus 2. Hæc tria significan- tur per tria quæ dedit Elias Eliseo³, du- tur per tria quæ dedit Elias Eliseo³, du- plicem scilicet Spiritum et pallium. Du- plicem scilicet Spiritum et pallium. Du- plex enim Spiritus est ad inhabitandum plex enim Spiritus est ad inhabitandum et gratum faciendum, pallium autem et gratum faciendum, pallium autem operimentum est gratiæ gratis datæ. Cui operimentum est gratiæ gratis datæ. Cui ad hæc tria datur Spiritus, sicut Eccle- ad hæc tria datur Spiritus, sicut Eccle- siæ, datur Spiritus non partitus: cui siæ, datur Spiritus non partitus: cui autem ad ultimum, tantum portio Spiri- autem ad ultimum, tantum portio Spiri- tus datur. Unde his qui ad prophetiam tus datur. Unde his qui ad prophetiam acceperunt Spiritum (quæ est gratia gra- acceperunt Spiritum (quæ est gratia gra- Spiritus tis data) dicitur Numer. xi, 17: Aufe- Spiritus tis data) dicitur Numer. xi, 17: Aufe- datur san: ram de spiritu tuo,tradamque eis, scili- datur san: ram de spiritu tuo,tradamque eis, scili- Testamenti cet septraginta viris. Sanctis autem Novi Testamenti cet septraginta viris. Sanctis autem Novi

sanctus sanctus

ctis Novi ctis Novi

non parti- non parti-

tus. tus.

Testamenti non partitus datur Spiritus. Testamenti non partitus datur Spiritus. Joan. xx, 22 Insufflavit, et dixit eis: Joan. xx, 22 Insufflavit, et dixit eis: Accipite Spiritum sanctum, et non de Accipite Spiritum sanctum, et non de Spiritu sancto. Spiritu sancto.

« Meum, » divinum scilicet, qui vos « Meum, » divinum scilicet, qui vos ad me convertet, et reducet. Ad hoc ad me convertet, et reducet. Ad hoc enim missus replet nos Spiritus (ut dicit enim missus replet nos Spiritus (ut dicit Dionysius) ut convertat nos ad congre- Dionysius) ut convertat nos ad congre- gantis Patris unitatem qui dedit Spiri- gantis Patris unitatem qui dedit Spiri- tum. Eccle. xn, 7 spiritus redeat ad tum. Eccle. xn, 7 spiritus redeat ad Deum, qui dedit illum. Isa. LXIII, 14: Deum, qui dedit illum. Isa. LXIII, 14: Spiritus Domini ductor ejus fuit. Eccle. Spiritus Domini ductor ejus fuit. Eccle. 1, 6: Lustrans universa in circuitu per- 1, 6: Lustrans universa in circuitu per- git spiritus, et in circulos suos reverti- git spiritus, et in circulos suos reverti- tur. Job, xxXIV, 14 Si direxerit ad tur. Job, xxXIV, 14 Si direxerit ad Deum cor suum, Spiritum illius et fla- Deum cor suum, Spiritum illius et fla- tum ad se trahet. « Super omnem car- tum ad se trahet. « Super omnem car- nem. » Caro secundum Philosophum nem. » Caro secundum Philosophum

1 I ad Corinth, VI, 19: An nescitis quoniam 1 I ad Corinth, VI, 19: An nescitis quoniam membra vestra templum sunt Spiritus sancti, qui membra vestra templum sunt Spiritus sancti, qui in vobis est ? in vobis est ?

2 I ad Corinth. XII, 8 et seq. 2 I ad Corinth. XII, 8 et seq.

sola susceptibilis est spiritus ad manife- sola susceptibilis est spiritus ad manife- stam vitam. Plantæ enim vivunt vita oc- stam vitam. Plantæ enim vivunt vita oc- culta, unde caro hic per synecdochen culta, unde caro hic per synecdochen ponitur pro homine, in quo homine om- ponitur pro homine, in quo homine om- ni modo manifestatur spiritus. Glossa ni modo manifestatur spiritus. Glossa inducit illud Isa. XL, 5: Videbit omnis inducit illud Isa. XL, 5: Videbit omnis caro pariter quod os Domini locutum est. caro pariter quod os Domini locutum est. Et significat, quod sine distinctione per- Et significat, quod sine distinctione per- sonarum, Judæi et Græci, omni carni sonarum, Judæi et Græci, omni carni datur Spiritus. Act. x, 44: Cecidit Spiri- datur Spiritus. Act. x, 44: Cecidit Spiri- tus super omnes qui audiebant verbum. tus super omnes qui audiebant verbum. Unde tunc dixit Petrus, ibidem, y. 34 Unde tunc dixit Petrus, ibidem, y. 34 et 35: In veritate comperi, quia non est et 35: In veritate comperi, quia non est personarum acceptor Deus : sed in om- personarum acceptor Deus : sed in om- ni gente, qui timet Deum et operatur ni gente, qui timet Deum et operatur justitiam, acceptus est illi. Sap. 1, 7: justitiam, acceptus est illi. Sap. 1, 7: Spiritus Domini replevit orbem terra- Spiritus Domini replevit orbem terra- um, et hoc, quod continet omnia, hoc um, et hoc, quod continet omnia, hoc est, coelum. Act. 11, 4: Repleti sunt om- est, coelum. Act. 11, 4: Repleti sunt om- nes Spiritu sancto. Psal. xvII, 7: Nec nes Spiritu sancto. Psal. xvII, 7: Nec est qui se abscondat a calore ejus. est qui se abscondat a calore ejus.

Et subddit distributionem quantum Et subddit distributionem quantum ad omnes diversitates hominum. ad omnes diversitates hominum.

« Et prophetabunt filii vestri, et filiæ « Et prophetabunt filii vestri, et filiæ vestræ » Prophetia est (ut dicunt Augu- vestræ » Prophetia est (ut dicunt Augu- stinus et Hieronymus) doctrina de divinis, stinus et Hieronymus) doctrina de divinis, quæ non nisi Spiritu Dei cognosci pos- quæ non nisi Spiritu Dei cognosci pos- sunt. Eccli. xxiv, 46: Doctrinam qua- sunt. Eccli. xxiv, 46: Doctrinam qua- si prophetiam effundam, et relinquam si prophetiam effundam, et relinquam illam quærentibus sapientiam. Sap. VII, illam quærentibus sapientiam. Sap. VII, 27 Per nationes in animas sanctas se 27 Per nationes in animas sanctas se transfert, amicos Dei et prophętas con- transfert, amicos Dei et prophętas con- stituit. I ad Corinth. xiv, 31: Potestis stituit. I ad Corinth. xiv, 31: Potestis omnes per singulos prophetare: ut om- omnes per singulos prophetare: ut om- nes discant, et omnes exhortentur. Filii nes discant, et omnes exhortentur. Filii et filiæ discernunt sexum, et sicut in et filiæ discernunt sexum, et sicut in Veteri Testamento prophetaverunt filiæ Veteri Testamento prophetaverunt filiæ Debora, Holda prophetissa 5, Judith, Debora, Holda prophetissa 5, Judith, Esther, et aliæ : ita in Novo Testamento Esther, et aliæ : ita in Novo Testamento prophetaverunt filiæ, Beata Virgo, Elisa- prophetaverunt filiæ, Beata Virgo, Elisa- beth, Anna prophetissa, et sicut dicitur beth, Anna prophetissa, et sicut dicitur Act. xx1, 9, filiæ Philippi, quæ in Antio- Act. xx1, 9, filiæ Philippi, quæ in Antio- chia prophetaverunt. In Veteri autem chia prophetaverunt. In Veteri autem

3 IV Reg. 11, 9, et seq. 3 IV Reg. 11, 9, et seq. Cf. Judic. Iv et v. Cf. Judic. Iv et v.

5 Cf. IV Reg. xxIII, 14 et seq. 5 Cf. IV Reg. xxIII, 14 et seq.

IN CAP. II JOEL ENARRATIO. IN CAP. II JOEL ENARRATIO.

Testamento prophetaverunt filii, totus Testamento prophetaverunt filii, totus cuneus Prophetarum et in Novo cœ- cuneus Prophetarum et in Novo cœ- tus Apostolorum, et Agabus . Et si ob- tus Apostolorum, et Agabus . Et si ob- jiciatur illud Matth. XI, 13: Omnes jiciatur illud Matth. XI, 13: Omnes enim prophetæ, et lex usque ad Jo- enim prophetæ, et lex usque ad Jo- аппет, Dicendum, quod prophetia аппет, Dicendum, quod prophetia stetit in Joanne quantum ad novæ stetit in Joanne quantum ad novæ gratiæ prædictionem, sed quantum ad gratiæ prædictionem, sed quantum ad doctrinam Spiritus numquam stabit. doctrinam Spiritus numquam stabit. Eccli. xxiv, 46: Non desinam in progenies Eccli. xxiv, 46: Non desinam in progenies illorum usque in ævum sanctum. Filii illorum usque in ævum sanctum. Filii tamen perfectiorem nativitatem in filiis tamen perfectiorem nativitatem in filiis Dei significant. Joan. 1, 12: Dedit eis Dei significant. Joan. 1, 12: Dedit eis potestatem filios Dei fieri. Filiæ autem potestatem filios Dei fieri. Filiæ autem imperfectionem et tamen fœcundam. Isa. imperfectionem et tamen fœcundam. Isa. LX, 4: Filii tui de longe venient, et filiæ LX, 4: Filii tui de longe venient, et filiæ tuæ de latere surgent. tuæ de latere surgent.

Et subdit aliam differentiam, ætatis Et subdit aliam differentiam, ætatis scilicet: scilicet:

« Senes vestri somnia somniabunt. » « Senes vestri somnia somniabunt. »

Senes dicuntur canitie mentis plusquam Senes dicuntur canitie mentis plusquam ætatis, de quibus dicitur, Job, xn, 12: ætatis, de quibus dicitur, Job, xn, 12: In antiquis est sapientia, et in multo In antiquis est sapientia, et in multo tempore prudentia. Hi somnia somnia- tempore prudentia. Hi somnia somnia- bant, non secundum quod somnium bant, non secundum quod somnium est passio dormientis, sed secundum est passio dormientis, sed secundum quod somnium est oculorum et sensum quod somnium est oculorum et sensum clausio ad exteriora, ut interius percipia- clausio ad exteriora, ut interius percipia- tur revelans Sipritus. Cant. v, 2: Ego tur revelans Sipritus. Cant. v, 2: Ego dormio, et cor meum vigilat. Psal. iv, 9: dormio, et cor meum vigilat. Psal. iv, 9: In pace in idipsum dormiam, et requie- In pace in idipsum dormiam, et requie- scam. Revelatio autein somnium dicitur, scam. Revelatio autein somnium dicitur, quia sicut somnium aliquando visio quia sicut somnium aliquando visio intellectualis, et aliquando ostensio ima- intellectualis, et aliquando ostensio ima- ginum corporalium dicitur: ita Spi- ginum corporalium dicitur: ita Spi- ritus revelat se quandoque in intelle- ritus revelat se quandoque in intelle- ctuali, aliquando in imaginaria visio- ctuali, aliquando in imaginaria visio- ne. Et sic duobus modis etiam do- ne. Et sic duobus modis etiam do- centur divina Aliquando enim tradun- centur divina Aliquando enim tradun- tur explicite, Joan. XVI, 29: Ecce tur explicite, Joan. XVI, 29: Ecce nunc palam loqueris, et proverbium nunc palam loqueris, et proverbium nullum dicis. Aliquando per figuras, nullum dicis. Aliquando per figuras, sicut in parabolis, Matth. XIII, 35: sicut in parabolis, Matth. XIII, 35: Aperiam in parabolis os meum, eructa- Aperiam in parabolis os meum, eructa- bo abscondita a constitutione mundi. bo abscondita a constitutione mundi. Sic somniavit Jacob scalam se videre, Sic somniavit Jacob scalam se videre,

1 Cf. Act. xi, 28. 1 Cf. Act. xi, 28.

2 Cf. Genes. XXVIII, 12 et seq. 2 Cf. Genes. XXVIII, 12 et seq.

165 165

cujus cacumen coelos tangebat 2. Sic som- cujus cacumen coelos tangebat 2. Sic som- niavit Daniel in porta Ulai 3. Hujusmo- niavit Daniel in porta Ulai 3. Hujusmo- di enim senes in tali somnio nihil som- di enim senes in tali somnio nihil som- niant, nisi Deum, ut dicit Chrysostomus. niant, nisi Deum, ut dicit Chrysostomus.

« Et juvenes vestri, » qui adhuc scili- « Et juvenes vestri, » qui adhuc scili- cet non habent perfectum sensum et cet non habent perfectum sensum et intellectum, « visiones videbunt : » vi- intellectum, « visiones videbunt : » vi- siones visas a senioribus, videbunt per siones visas a senioribus, videbunt per intellectum sibi expositas. Isa. XXXII, 3 intellectum sibi expositas. Isa. XXXII, 3 et 4 Non caligabunt oculi videntium, et 4 Non caligabunt oculi videntium, et aures audientium diligenter ausculta- et aures audientium diligenter ausculta- bunt. Et cor stultorum intelliget scien- bunt. Et cor stultorum intelliget scien- tiam, et lingua balborum velociter lo- tiam, et lingua balborum velociter lo- quetur et plane. Hæc (ut dicit Hierony- quetur et plane. Hæc (ut dicit Hierony- mus) expositio litteralis est. Quidam ta- mus) expositio litteralis est. Quidam ta- men dicunt, quod juvenes visiones vi- men dicunt, quod juvenes visiones vi- debunt, quia etiam juvenes Spiritu Dei debunt, quia etiam juvenes Spiritu Dei illuminabuntur. Daniel. XII, 45: Susci- illuminabuntur. Daniel. XII, 45: Susci- tavit Dominus spiritum sanctum pueri tavit Dominus spiritum sanctum pueri junioris. Et Jerem. 1, 6: Ecce nescio junioris. Et Jerem. 1, 6: Ecce nescio loqui, quia puer ego sum. Secundum loqui, quia puer ego sum. Secundum primam expositionem tangitur ordinatio primam expositionem tangitur ordinatio Ecclesiæ, qua juvenes pacifice audiunt Ecclesiæ, qua juvenes pacifice audiunt senes. Prov. 1, 4: Ut detur parvulis as- senes. Prov. 1, 4: Ut detur parvulis as- tutia, adolescenti scientia, et intellectus. tutia, adolescenti scientia, et intellectus. Et tollitur confusio prioris populi, de Et tollitur confusio prioris populi, de qua Isa. 11, 5: Tumultuabitur puer con- qua Isa. 11, 5: Tumultuabitur puer con- tra senem, et ignobilis contra nobilem. tra senem, et ignobilis contra nobilem. Osee, Iv, 4 Populus tuus sicut hi, qui Osee, Iv, 4 Populus tuus sicut hi, qui contradicunt sacerdoti. Quare, Job, xvi, contradicunt sacerdoti. Quare, Job, xvi, 9: Suscitatur falsiloquus adversus fa- 9: Suscitatur falsiloquus adversus fa- ciem meam, contradicens mihi ? ciem meam, contradicens mihi ?

« Sed et super servos meos. » Servi « Sed et super servos meos. » Servi sunt humiles, præcepta Dei custodientes. sunt humiles, præcepta Dei custodientes. Psal. cxv, 16 : O Domine, quia ego ser- Psal. cxv, 16 : O Domine, quia ego ser- vus tuus. «Et ancillas, » quæ signifi- vus tuus. «Et ancillas, » quæ signifi- cant animas infirmas et humiles in obse- cant animas infirmas et humiles in obse- quiis Dei circumferentes se et in alio ser- quiis Dei circumferentes se et in alio ser- vire nescientes, nisi quod in humilitate vire nescientes, nisi quod in humilitate serviant Domino. Luc. 1, 38: Ecce an- serviant Domino. Luc. 1, 38: Ecce an- cilla Domini, fiat mihi secundum ver- cilla Domini, fiat mihi secundum ver- bum tuum. I Reg. xxv, 41: Ecce famu- bum tuum. I Reg. xxv, 41: Ecce famu- la tua sit in ancillam, ut lavet pedes la tua sit in ancillam, ut lavet pedes servorum domini mei. Et super tales servorum domini mei. Et super tales effundit Dominus Spiritum suum. « In effundit Dominus Spiritum suum. « In

3 Cf. Daniel. VIII, 2 et seq. 3 Cf. Daniel. VIII, 2 et seq.

Juvenes Juvenes pacifice pacifice audiant audiant senes. senes.

9 9

30 30

166 166

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

diebus illis,» lucentis scilicet gratiæ, diebus illis,» lucentis scilicet gratiæ, « effundam spiritum meum. » Jacob. « effundam spiritum meum. » Jacob. IV, 6: Deus superbis resistit, humili- IV, 6: Deus superbis resistit, humili- bus autem dat gratiam. bus autem dat gratiam.

Et subdit de signis talis distributionis Et subdit de signis talis distributionis Spiritus : Spiritus :

« Et dabo prodigia in cœlo. » In cœ- « Et dabo prodigia in cœlo. » In cœ- lo dedit prodigia in Novo Testamento. lo dedit prodigia in Novo Testamento. Luc. XXII, 45: Obscuratus est sol. Isa. Luc. XXII, 45: Obscuratus est sol. Isa. XIII, 10 Obtenebratus est sol in or- XIII, 10 Obtenebratus est sol in or- tu suo, et luna non splendebit in lu- tu suo, et luna non splendebit in lu- mine suo. Ista enim sunt prodigia in cœ- mine suo. Ista enim sunt prodigia in cœ- lo. «Et in terra» dabo prodigia, quæ lo. «Et in terra» dabo prodigia, quæ quidem facta sunt in Veteri Testamento, quidem facta sunt in Veteri Testamento, quando Elias mortuum suscitavit, et quando Elias mortuum suscitavit, et Eliseus alium 2. « Sanguinem, et ignem, Eliseus alium 2. « Sanguinem, et ignem, et vaporem fumi. » In Veteri Testamen- et vaporem fumi. » In Veteri Testamen- to sanguinem in holocaustis et victimis to sanguinem in holocaustis et victimis pacificis, et sanguine vitulæ rufæ : ignem pacificis, et sanguine vitulæ rufæ : ignem autem in incendio sacrificiorum: vapo- autem in incendio sacrificiorum: vapo- rem fumi in odoramento thymiamatis : rem fumi in odoramento thymiamatis : in Novo autem Testamento sanguinem in Novo autem Testamento sanguinem qui fluxit de latere Salvatoris ³, ignem, qui fluxit de latere Salvatoris ³, ignem, quo Spiritus sanctus insedit super Apos- quo Spiritus sanctus insedit super Apos- tolos, vaporem fumi, qui est in devo- tolos, vaporem fumi, qui est in devo- tione cordium fumantium in oratione : tione cordium fumantium in oratione : de quo III Reg. XVIII, 39: Dominus, de quo III Reg. XVIII, 39: Dominus, qui exaudit per ignem, ipse est Deus. qui exaudit per ignem, ipse est Deus. II Machab. I, 22: Tempus affuit, quo II Machab. I, 22: Tempus affuit, quo sol refulsit, qui prius erat in nubilo, sol refulsit, qui prius erat in nubilo, accensus est ignis magnus, ita ut omnes accensus est ignis magnus, ita ut omnes mirarentur. Act. II, 3 Apparuerunt mirarentur. Act. II, 3 Apparuerunt Apostolis dispertitæ linguæ tamquam Apostolis dispertitæ linguæ tamquam ignis, seditque super singulos eorum, ignis, seditque super singulos eorum, Spiritus sanctus scilicet. Luc. XII, 49: Spiritus sanctus scilicet. Luc. XII, 49: Ignem veni mittere in terram, et quid Ignem veni mittere in terram, et quid volo nisi ut accendatur ? De tertio, Cant. volo nisi ut accendatur ? De tertio, Cant. 111, 6 Quæ est ista, quæ ascendit per 111, 6 Quæ est ista, quæ ascendit per desertum,sicut virgula fumi ex aromati- desertum,sicut virgula fumi ex aromati- bus myrrhæ, et thuris ? bus myrrhæ, et thuris ?

1 Cf. III Reg. XVII, 21 et 22. 1 Cf. III Reg. XVII, 21 et 22.

2 Cf. IV Reg. IV, 32 et seq. 2 Cf. IV Reg. IV, 32 et seq.

3 Cf. Joan. xix, 34. 3 Cf. Joan. xix, 34.

Qualiter autem hoc fiat, subdit: Qualiter autem hoc fiat, subdit:

« Sol convertetur in tenebras, » quod « Sol convertetur in tenebras, » quod in Veteri Testamento non legitur esse in Veteri Testamento non legitur esse factum, sed in Novo Testamento. Luc. factum, sed in Novo Testamento. Luc. XXIII, 44 Tenebræ factæ sunt in univer XXIII, 44 Tenebræ factæ sunt in univer sam terram: cum scilicet Christus sol sam terram: cum scilicet Christus sol justitiæ exanimis et exsanguis pependit in justitiæ exanimis et exsanguis pependit in cruce. Apoc. vi, 12: Sol factus est niger cruce. Apoc. vi, 12: Sol factus est niger tamquam saccus cilicinus et luna tota tamquam saccus cilicinus et luna tota facta est sicut sanguis. « Et luna in facta est sicut sanguis. « Et luna in sanguinem. »Luna, qui mutuat lumen sanguinem. »Luna, qui mutuat lumen a sole, Ecclesiam signat sanguine Christi a sole, Ecclesiam signat sanguine Christi rubricatam; sol enim vestit lunam lu- rubricatam; sol enim vestit lunam lu- mine suo, et quando lumen solis sangui- mine suo, et quando lumen solis sangui- neum est, necesse est lunam sanguineam neum est, necesse est lunam sanguineam esse, ita et advenit Christo (qui sol est esse, ita et advenit Christo (qui sol est justitiæ) in passione rubricato. Isa. LXIII, justitiæ) in passione rubricato. Isa. LXIII, 2 Quare ergo rubrum est indumentum 2 Quare ergo rubrum est indumentum tuum? Ecclesia etiam rubricata est ut tuum? Ecclesia etiam rubricata est ut sanguis, quæ et usque hodic tota clamat sanguis, quæ et usque hodic tota clamat pro sanguine Christi innocenter effuso. pro sanguine Christi innocenter effuso. Job, xvi, 19 : Terra, ne operias sangui- Job, xvi, 19 : Terra, ne operias sangui- nem meum, neque inveniat in te locum nem meum, neque inveniat in te locum latendi clamor meus. Apoc. vi, 10: latendi clamor meus. Apoc. vi, 10: Usquequo non vindicas sanguinem no- Usquequo non vindicas sanguinem no- strum de iis, qui habitant in terra? Psal. strum de iis, qui habitant in terra? Psal. LXXVIII, 10: Innotescat….. ultio sanguinis LXXVIII, 10: Innotescat….. ultio sanguinis servorum tuorum, qui effusus est. « An- servorum tuorum, qui effusus est. « An- tequam veniat dies Domini, » judicii sci- tequam veniat dies Domini, » judicii sci- licet. Isa. LXII, 4: Dies ultionis in corde licet. Isa. LXII, 4: Dies ultionis in corde meo. « Magnus, » potestate scilicet, quia meo. « Magnus, » potestate scilicet, quia miram tunc magnitudinem potentiæ Deus miram tunc magnitudinem potentiæ Deus in condemnatione impiorum, et in remu- in condemnatione impiorum, et in remu- neratione justorum ostendet. Sophoniæ, neratione justorum ostendet. Sophoniæ, 1, 15 Dies iræ, dies illa, etc. Idem di- 1, 15 Dies iræ, dies illa, etc. Idem di- citur, Amos, v, 18 5. « Et horribilis, » citur, Amos, v, 18 5. « Et horribilis, » peccatoribus scilicet. Sap. vi, 6: Hor- peccatoribus scilicet. Sap. vi, 6: Hor- rende et cito apparebit vobis. Ad Hebr. rende et cito apparebit vobis. Ad Hebr. x, 31 Horrendum est incidere in manus x, 31 Horrendum est incidere in manus Dei viventis. Dei viventis.

« Et erit » certitudo est prophetiæ. « Et erit » certitudo est prophetiæ. Matth. XXIV, Matth. XXIV, 33 Coelum, et terra trans- 33 Coelum, et terra trans- ibunt, verba autem mea non præter- ibunt, verba autem mea non præter-

4 Cf. Act. 11, 4. 4 Cf. Act. 11, 4.

5 Amos, v, 18 Dies Domini ista, tenebræ, et 5 Amos, v, 18 Dies Domini ista, tenebræ, et non lux. non lux.

31 31

IN CAP. III JOEL ENARRATIO. IN CAP. III JOEL ENARRATIO.

ibunt. « Omnis qui invocaverit,» hoc est, ibunt. « Omnis qui invocaverit,» hoc est,

in se vocaverit, ut experimentum in se in se vocaverit, ut experimentum in se accipiat. Jonæ, 11, 3: Clamavi de tribu- accipiat. Jonæ, 11, 3: Clamavi de tribu- latione mea ad Dominum, et exaudivit latione mea ad Dominum, et exaudivit me. Psal. IV, 2: Cum invocarem, exau- me. Psal. IV, 2: Cum invocarem, exau- divit me Deus justitiæ meæ. « Nomen divit me Deus justitiæ meæ. « Nomen Domini, » hoc est, notam divinitatis ejus Domini, » hoc est, notam divinitatis ejus per effectum. Jerem. xiv, 9: Tu autem per effectum. Jerem. xiv, 9: Tu autem in nobis es, Domine, et nomen sanctum in nobis es, Domine, et nomen sanctum tuum invocatum est super nos, ne dere- tuum invocatum est super nos, ne dere- linquas nos. « Salvus erit, » a periculo linquas nos. « Salvus erit, » a periculo scilicet diei illius. Habac. III, 18 : Exsul- scilicet diei illius. Habac. III, 18 : Exsul- tabo in Deo Jesu meo, id est, Salvatore tabo in Deo Jesu meo, id est, Salvatore

meo. meo.

Et subjungit rationem: Et subjungit rationem:

« Quia in monte Sion, » in eminentia « Quia in monte Sion, » in eminentia

167 167

speculativæ vitæ, « et in Jerusalem, » in speculativæ vitæ, « et in Jerusalem, » in pace activæ vitæ, « erit salvatio. » Isa. pace activæ vitæ, « erit salvatio. » Isa. XLVI, 13 Dabo in Sion salutem, et in XLVI, 13 Dabo in Sion salutem, et in Israel gloriam meam. Psal. LXXV, 3 : Israel gloriam meam. Psal. LXXV, 3 : Factus est in pace locus ejus et habita- Factus est in pace locus ejus et habita- tio ejus in Sion. « Sicut dixit Dominus, » tio ejus in Sion. « Sicut dixit Dominus, » qui mentiri non potest. Ad Tit. 1, 2 : qui mentiri non potest. Ad Tit. 1, 2 : Quam promisit qui non mentitur, Deus. Quam promisit qui non mentitur, Deus. « Et in residuis, » qui scilicet reducti « Et in residuis, » qui scilicet reducti sunt per poenitentiam, et supersunt gladi- sunt per poenitentiam, et supersunt gladi- dio diaboli vel hostis. « Quos Dominus dio diaboli vel hostis. « Quos Dominus vocaverit, » vel adduxerit, ita scilicet vocaverit, » vel adduxerit, ita scilicet quod revocaverit eos a gladio hostis. Isa. quod revocaverit eos a gladio hostis. Isa. IV, 3 Omnis qui relictus fuerit in Sion, IV, 3 Omnis qui relictus fuerit in Sion, et residuus in Jerusalem, sanctus vocabi- et residuus in Jerusalem, sanctus vocabi- tur. tur.

CAPUT III. CAPUT III.

Minatur Dominus afflictionem magnam gentibus, quæ populum suum afflixerunt, Minatur Dominus afflictionem magnam gentibus, quæ populum suum afflixerunt, seque omnes in valle Josaphat judicaturum: fons de domo Domini egredietur, seque omnes in valle Josaphat judicaturum: fons de domo Domini egredietur, et Judæa in æternum inhabitabitur, sanguine ipsius emundato. et Judæa in æternum inhabitabitur, sanguine ipsius emundato.

1. Quia ecce in diebus illis, et in tem- 1. Quia ecce in diebus illis, et in tem- pore illo, cum convertero capti- pore illo, cum convertero capti- vitatem Juda et Jerusalem, vitatem Juda et Jerusalem,

2. Congregabo omnes gentes, et de- 2. Congregabo omnes gentes, et de- ducam eas in vallem Josaphat: ducam eas in vallem Josaphat: et disceptabo cum eis ibi super et disceptabo cum eis ibi super populo meo, et hæreditate mea populo meo, et hæreditate mea Israel, quos disperserunt in na- Israel, quos disperserunt in na- tionibus, et terram meam divi- tionibus, et terram meam divi-

serunt. serunt.

3. Et super populum meum miserunt 3. Et super populum meum miserunt sortem et posuerunt puerum sortem et posuerunt puerum in prostibulo, et puellam ven- in prostibulo, et puellam ven- diderunt pro vino ut biberent. diderunt pro vino ut biberent. 4. Verum quid mihi et vobis, Tyrus 4. Verum quid mihi et vobis, Tyrus et Sidon, et omnis terminus et Sidon, et omnis terminus Palæstinorum? numquid ultio- Palæstinorum? numquid ultio- nem vos reddetis mihi ? et si nem vos reddetis mihi ? et si ulciscimini vos contra me, cito ulciscimini vos contra me, cito velociter reddam vicissitudinem velociter reddam vicissitudinem vobis super caput vestrum. vobis super caput vestrum.

5. Argentum enim meum et aurum 5. Argentum enim meum et aurum tulistiset desiderabilia mea et tulistiset desiderabilia mea et pulcherrima intulistis in delu- pulcherrima intulistis in delu- bra vestra. bra vestra.

6. Et filios Juda et filios Jerusalem 6. Et filios Juda et filios Jerusalem vendidistis filiis Græcorum, ut vendidistis filiis Græcorum, ut longe faceretis eos de finibus longe faceretis eos de finibus suis. suis.

7. Ecce ego suscitabo eos de loco in 7. Ecce ego suscitabo eos de loco in quo vendidistis eos, et convertam quo vendidistis eos, et convertam retributionem vestram in caput retributionem vestram in caput

vestrum. vestrum.

8. Et vendam filios vestros et filias 8. Et vendam filios vestros et filias vestras in manibus filiorum Ju- vestras in manibus filiorum Ju- da, et venumdabunt eos Sabæis, da, et venumdabunt eos Sabæis, genti longinquæ, quia Dominus genti longinquæ, quia Dominus locutus est. locutus est.

9. Clamate hoc in gentibus, sancti- 9. Clamate hoc in gentibus, sancti- ficate bellum, suscitate robu- ficate bellum, suscitate robu- stos accedant, ascendant omnes stos accedant, ascendant omnes viri bellatores. viri bellatores.

168 168

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

10. Concidite aratra vestra in gladios, 10. Concidite aratra vestra in gladios,

et ligones vestros in lanceas. et ligones vestros in lanceas. Infirmus dicat: Quia fortis ego Infirmus dicat: Quia fortis ego

sum. sum.

11. Erumpite, et venite, omnes gentes 11. Erumpite, et venite, omnes gentes de circuitu, et congregamini : de circuitu, et congregamini : ibi occumbere faciet Dominus ibi occumbere faciet Dominus robustos tuos. robustos tuos.

12. Consurgant, et ascendant gentes 12. Consurgant, et ascendant gentes in vallem Josaphat: quia ibi in vallem Josaphat: quia ibi sedebo ut judicem omnes gen- sedebo ut judicem omnes gen- tes in circuitu. tes in circuitu.

13. Mittite falces, quoniam maturavit 13. Mittite falces, quoniam maturavit messis venite, et descendite, messis venite, et descendite, quia plenum est torcular, exu- quia plenum est torcular, exu- berant torcularia, quia multipli- berant torcularia, quia multipli- cata est malitia eorum. cata est malitia eorum.

14. Populi, populi, in valle concisio- 14. Populi, populi, in valle concisio- nis, quia juxta est dies Domini nis, quia juxta est dies Domini in valle concisionis. in valle concisionis.

15. Sol et luna obtenebrati sunt, et 15. Sol et luna obtenebrati sunt, et stellæ retraxerunt splendorem stellæ retraxerunt splendorem

sum 2. sum 2.

16. Et Dominus de Sion rugiet, et de 16. Et Dominus de Sion rugiet, et de Jerusalem dabit vocem suam³, Jerusalem dabit vocem suam³, et movebuntur coeli, et terra : et movebuntur coeli, et terra :

, ,

et Dominus spes populi sui, et et Dominus spes populi sui, et fortitudo filiorum Isræl. fortitudo filiorum Isræl.

17. Et scietis quia ego Dominus Deus 17. Et scietis quia ego Dominus Deus vester, habitans in Sion monte vester, habitans in Sion monte sancto meo et erit Jerusalem sancto meo et erit Jerusalem sancta, et alieni non transibunt sancta, et alieni non transibunt per eam amplius. per eam amplius.

18. Et erit in die illa: Stillabunt 18. Et erit in die illa: Stillabunt montes dulcedinem, et colles montes dulcedinem, et colles fluent lacte, et per omnes ri- fluent lacte, et per omnes ri- vos Juda ibunt aquæ : et fons vos Juda ibunt aquæ : et fons de domo Domini egredietur, et de domo Domini egredietur, et irrigabit torrentem spinarum. irrigabit torrentem spinarum. 19. Ægyptus in desolationem erit, et 19. Ægyptus in desolationem erit, et Idumæa in desertum perditio- Idumæa in desertum perditio- nis, pro eo quod inique ege- nis, pro eo quod inique ege- rint in filios Juda, et effude- rint in filios Juda, et effude- rint sanguinem innocentem in rint sanguinem innocentem in

terra sua. terra sua.

20. Et Judæa in æternum habitabitur, 20. Et Judæa in æternum habitabitur, et Jerusalem'in generationem et Jerusalem'in generationem et generationem. et generationem. 21. Et mundabo sanguinem eorum, 21. Et mundabo sanguinem eorum, quem non mundaveram : et quem non mundaveram : et Dominus commorabitur in Sion. Dominus commorabitur in Sion.

IN CAPUT III JOEL IN CAPUT III JOEL

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Quia ecce in diebus illis. » Tangit « Quia ecce in diebus illis. » Tangit hic de judicio et retributione meritorum, hic de judicio et retributione meritorum, et habet partes duas. Primo enim dicit de et habet partes duas. Primo enim dicit de retributione malorum, et postea de retri- retributione malorum, et postea de retri- butione bonorum, ibi, y. 17 in medio: butione bonorum, ibi, y. 17 in medio: « Et erit Jerusalem sancta. » « Et erit Jerusalem sancta. »

Prima in duas dividitur. Primo osten- Prima in duas dividitur. Primo osten- dit qualiter ad judicium congregabuntur: dit qualiter ad judicium congregabuntur: secundo, qualiter condemnatio eorum secundo, qualiter condemnatio eorum perficietur, ibi 9 : « Clamate hoc in perficietur, ibi 9 : « Clamate hoc in gentibus. gentibus.

1 Apoc. xiv, 15. 1 Apoc. xiv, 15.

2 Supra, 11, 10 et 31. 2 Supra, 11, 10 et 31.

Adhuc in prima duo sunt, scilicet ju- Adhuc in prima duo sunt, scilicet ju- dicium generaliter contra omnes, et spe- dicium generaliter contra omnes, et spe- cialiter contra finitimos, ibi, y. 4 : « Ve- cialiter contra finitimos, ibi, y. 4 : « Ve- rum quid mihi et vobis. rum quid mihi et vobis.

») »)

In primo quatuor sunt. Dicit enim In primo quatuor sunt. Dicit enim primo redemptionem Sanctorum, se- primo redemptionem Sanctorum, se- cundo congregationem malorum, tertio cundo congregationem malorum, tertio disceptationem judicis contra peccata eo- disceptationem judicis contra peccata eo- rum, quarto propalat turpitudines eo- rum, quarto propalat turpitudines eo-

rum. rum.

" "

Quia ecce » jam enim demonstrabile Quia ecce » jam enim demonstrabile est in mea ordinatione. Simile, Jerem. est in mea ordinatione. Simile, Jerem. XXIII, 15 Ecce dies veniunt. « In diebus XXIII, 15 Ecce dies veniunt. « In diebus illis. » Dies dicuntur (sicut sæpe dictum illis. » Dies dicuntur (sicut sæpe dictum est) propter justitiæ splendorem quæ est) propter justitiæ splendorem quæ tunc splendebit. Matth. x1, 43: Tunc tunc splendebit. Matth. x1, 43: Tunc

3 Jerem. xxv, 30; Amos, 1, 2. 3 Jerem. xxv, 30; Amos, 1, 2.

4 Amos, ix, 13. 4 Amos, ix, 13.

IN CAP. III JOEL ENARRATIO. IN CAP. III JOEL ENARRATIO.

justi fulgebunt sicut sol in regno Patris justi fulgebunt sicut sol in regno Patris corum. « Et in tempore illo, » quod ad corum. « Et in tempore illo, » quod ad retributionem pertinet. Psal. LXXIV, 3: retributionem pertinet. Psal. LXXIV, 3: Cum accepero tempus, ego justitias ju- Cum accepero tempus, ego justitias ju- dicabo. Act. XVIII, 31 Statuit diem, in dicabo. Act. XVIII, 31 Statuit diem, in quo judicaturus est orbem in æquitate. quo judicaturus est orbem in æquitate. « Cum convertero captivitatem Juda. » « Cum convertero captivitatem Juda. » Formale pro materiali ponitur, hoc est, Formale pro materiali ponitur, hoc est, captivos. Et Judam dicit, propter re- captivos. Et Judam dicit, propter re- gnum, « et Jerusalem, » propter popu- gnum, « et Jerusalem, » propter popu- lum. Convertitur autem captivitas per lum. Convertitur autem captivitas per reditum ad patriam, quia ille est debitus reditum ad patriam, quia ille est debitus ordo avertitur autem per pulsionem in ordo avertitur autem per pulsionem in exsilium. Juda autem confitens Deum, exsilium. Juda autem confitens Deum, Jerusalem visio pacis interpretatur. Con- Jerusalem visio pacis interpretatur. Con- fitens Deum fide, et videns in pace et fitens Deum fide, et videns in pace et tranquillitate conscientiæ, servientes Deo tranquillitate conscientiæ, servientes Deo significant, quorum captivitas converti- significant, quorum captivitas converti- tur, quando a diabolo et ab oppressione tur, quando a diabolo et ab oppressione malorum liberantur. Psal. cxxv, 1: In malorum liberantur. Psal. cxxv, 1: In convertendo Dominus captivitatem Sion: convertendo Dominus captivitatem Sion: facti sumus sicut consolati. Jerem. facti sumus sicut consolati. Jerem. xxx, 3 Convertam conversionem populi xxx, 3 Convertam conversionem populi mei Israel et Juda, ait Dominus: et mei Israel et Juda, ait Dominus: et convertam eos ad terram, quam dedi pa- convertam eos ad terram, quam dedi pa- tribus eorum et possidebunt eam. tribus eorum et possidebunt eam.

Et subjungit de congregatione pecca- Et subjungit de congregatione pecca- torum ad judicium: torum ad judicium:

: :

« Congregabo, » corporali scilicet « Congregabo, » corporali scilicet congregatione, non in unum cor et in congregatione, non in unum cor et in unam animam, « omnes gentes, » gentili- unam animam, « omnes gentes, » gentili- ter viventes scilicet. Matth. xxv, 31 et ter viventes scilicet. Matth. xxv, 31 et 32 Sedebit super sedem majestatis 32 Sedebit super sedem majestatis suæ et congregabuntur ante eum om- suæ et congregabuntur ante eum om- nes gentes. Isa. xxiv, 22: Congregabun- nes gentes. Isa. xxiv, 22: Congregabun- tur in congregatione unius fascis in la- tur in congregatione unius fascis in la- cum, et claudentur in carcere. « Et de- cum, et claudentur in carcere. « Et de- ducam cas, » id est, de statu pristino di- ducam cas, » id est, de statu pristino di- vitiarum, deliciarum, et honorum depo- vitiarum, deliciarum, et honorum depo- nam. Job, XL, 6: Disperge superbos in nam. Job, XL, 6: Disperge superbos in furore tuo, et respiciens omnem arro- furore tuo, et respiciens omnem arro- gantem humilia. « In vallem Josaphat, gantem humilia. « In vallem Josaphat, quod judicium Domini interpretatur : quod judicium Domini interpretatur : vallis autem depressionem signat, qua vallis autem depressionem signat, qua etiam coacti humiliabuntur sub judicio etiam coacti humiliabuntur sub judicio Domini. Isa. 1, 11: A facie Domini, et a Domini. Isa. 1, 11: A facie Domini, et a gloria majestatis ejus. Oculi sublimes gloria majestatis ejus. Oculi sublimes

» »

169 169

hominis humiliati sunt, et incurvabitur hominis humiliati sunt, et incurvabitur altitudo virorum. altitudo virorum.

Judicium Judicium

in valle in valle

Josaphat Josaphat

Et disceptabo cum eis ibi. » Septua- extremum Et disceptabo cum eis ibi. » Septua- extremum ginta : « Et judicabo eos. » Disceptatio ginta : « Et judicabo eos. » Disceptatio autem ista quantum ad omissionem de- peragetur. autem ista quantum ad omissionem de- peragetur. scribitur, Matth. xxv, 42: Esurivi enim, scribitur, Matth. xxv, 42: Esurivi enim, et non dedistis mihi manducare, etc. et non dedistis mihi manducare, etc. Quantum autem ad injuriam illatam pro- Quantum autem ad injuriam illatam pro- ximo, describitur, Isa. I, 13: Stat ad ximo, describitur, Isa. I, 13: Stat ad judicandum Dominus, et stat ad judi- judicandum Dominus, et stat ad judi- candos populos. Et ibidem, v. 14: Vos candos populos. Et ibidem, v. 14: Vos depasti estis vineam meam, et rapina depasti estis vineam meam, et rapina pauperis in domo vestra. « Super populo pauperis in domo vestra. « Super populo meo, » oppresso scilicet et spoliato, vel meo, » oppresso scilicet et spoliato, vel malo exemplo et mala doctrina subverso. malo exemplo et mala doctrina subverso. Isa. 11, 12 Populum meum exactores Isa. 11, 12 Populum meum exactores sui spoliaverunt. Isa. LII, 5 : Ablatus sui spoliaverunt. Isa. LII, 5 : Ablatus est populus meos gratis. « Et hæreditate est populus meos gratis. « Et hæreditate mea Israel. » Israel rectissimus vel vi- mea Israel. » Israel rectissimus vel vi- dens Deum interpretatur, et Sanctorum dens Deum interpretatur, et Sanctorum congregationem significat qui adhærent congregationem significat qui adhærent Deo. Isa. xix, 25: Hæreditas mea Israel. Deo. Isa. xix, 25: Hæreditas mea Israel. Psal. 6: Hæreditas mea præclara Psal. 6: Hæreditas mea præclara est mihi. « Quos, » populum scilicet et est mihi. « Quos, » populum scilicet et hæreditatem, « disperserunt, » hoc est, hæreditatem, « disperserunt, » hoc est, malo exemplo et tyrannide dispergi fe- malo exemplo et tyrannide dispergi fe- cerunt, « in nationibus, » hoc est, ad ri- cerunt, « in nationibus, » hoc est, ad ri- tus nationum. Psal. cv, 35 et 36 : Com- tus nationum. Psal. cv, 35 et 36 : Com- misti sunt inter gentes, et didicerunt ope- misti sunt inter gentes, et didicerunt ope- ra eorum et servierunt sculptilibus eo- ra eorum et servierunt sculptilibus eo- rum. Et terram meam » a sanctis scili- rum. Et terram meam » a sanctis scili- cet possessam, « diviserunt, » supple, cet possessam, « diviserunt, » supple, inter se. Exod. xv, 9: Dixit inimicus: inter se. Exod. xv, 9: Dixit inimicus: Persequar et comprehendam, dividam Persequar et comprehendam, dividam spolia, implebitur anima mea. spolia, implebitur anima mea.

XV, XV,

« Et super populum meum, » capti- « Et super populum meum, » capti- vum, « miserunt sortem : » quis scilicet vum, « miserunt sortem : » quis scilicet quem captivum haberet in servum et quem captivum haberet in servum et ancillam. Prov. 1, 14: Sortem mitte no- ancillam. Prov. 1, 14: Sortem mitte no- biscum, marsupium unum sit omnium biscum, marsupium unum sit omnium nostrum. Sic videmus quod quasi sortiun- nostrum. Sic videmus quod quasi sortiun- tur dæmones de hominibus, quis quem tur dæmones de hominibus, quis quem ad fornicationem vel avaritiam vel ad ad fornicationem vel avaritiam vel ad superbiam possideat, quod signatur, superbiam possideat, quod signatur, Joan. xix, 23 et 24, milites diviserunt Joan. xix, 23 et 24, milites diviserunt sibi vestimenta Jesu, sortem mittentes, sibi vestimenta Jesu, sortem mittentes,

170 170

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quis quid tolleret ¹. Psal. xxi, 19 : Divi- quis quid tolleret ¹. Psal. xxi, 19 : Divi- serunt sibi vestimenta mea, et super ve- serunt sibi vestimenta mea, et super ve- stem meam miserunt sortem. Hoc Judæi stem meam miserunt sortem. Hoc Judæi referunt ad Gog et Magog et alios inimi- referunt ad Gog et Magog et alios inimi- cos eorum, quos dicunt congregandos cos eorum, quos dicunt congregandos esse in vallem Josaphat, quæ juxta Jeru- esse in vallem Josaphat, quæ juxta Jeru- salem est, et ibi a Domino judicandos. salem est, et ibi a Domino judicandos. Nostri autem quidam dicunt, in ultimo Nostri autem quidam dicunt, in ultimo judicio, Dominum in aere contra vallem judicio, Dominum in aere contra vallem Josaphat cum Sanctis sessurum, et pec- Josaphat cum Sanctis sessurum, et pec- catores in terra versus vallen Josaphat catores in terra versus vallen Josaphat congregandos, ut terræ scilicet adhæ- congregandos, ut terræ scilicet adhæ- reant quam dilexerunt, et sic peccatores reant quam dilexerunt, et sic peccatores in depressione esse quadam respectu in depressione esse quadam respectu Sanctorum quæ vallis vocatur. I ad Thess. Sanctorum quæ vallis vocatur. I ad Thess. IV, 17: Nos, qui vivimus, qui relinqui- IV, 17: Nos, qui vivimus, qui relinqui- mur, simul rapiemur cum illis, sanctis mur, simul rapiemur cum illis, sanctis scilicet qui dormierunt, in nubibus, ob- scilicet qui dormierunt, in nubibus, ob- viam Christo in aera, et sic semper cum viam Christo in aera, et sic semper cum Domino erimus. Et dicunt quod ibi erit Domino erimus. Et dicunt quod ibi erit disceptatio et forma judicii in quatuor or- disceptatio et forma judicii in quatuor or- dinibus, scilicet judicantium et judican- dinibus, scilicet judicantium et judican- dorum. dorum.

Et objicit turpitudinem : Et objicit turpitudinem :

IV, IV,

« Et posuerunt puerum, » masculum « Et posuerunt puerum, » masculum scilicet captivum, « in prostibulo, » lu- scilicet captivum, « in prostibulo, » lu- panari epheborum, de ignominioso con- panari epheborum, de ignominioso con- cubitu quæstum facientes. II Machab. cubitu quæstum facientes. II Machab. 9 et seq. Jason... promittebat centum 9 et seq. Jason... promittebat centum quinquaginta argenti talenta, si potestati quinquaginta argenti talenta, si potestati ejus concederetur gymnasium et ephe- ejus concederetur gymnasium et ephe- biam sibi constituere... Elenim ausus est biam sibi constituere... Elenim ausus est sub ipsa arce gymnasium constituere, et sub ipsa arce gymnasium constituere, et optimos quosque epheborum in lupana- optimos quosque epheborum in lupana- ribus ponere. Ad Rom. 1, 27: Exarse- ribus ponere. Ad Rom. 1, 27: Exarse- runt in desideriis suis in invicem, ma- runt in desideriis suis in invicem, ma- sculi in masculos turpitudinem operan- sculi in masculos turpitudinem operan- tes. tes.

Et puellam vendiderunt, » pro- Et puellam vendiderunt, » pro- stituendo scilicet, « pro vino ut bibe- stituendo scilicet, « pro vino ut bibe- rent, » hoc est, pretio scorti vinum eme- rent, » hoc est, pretio scorti vinum eme- rent quo se inebriarent, Isa. L, 1: Ecce rent quo se inebriarent, Isa. L, 1: Ecce Prælatoris in iniquitatibus vestris venditi estis. Ter- Prælatoris in iniquitatibus vestris venditi estis. Ter- lissimulatio ribile verbum dicit Hieronymus : « Hic lissimulatio ribile verbum dicit Hieronymus : « Hic « Prælatus puerum in lupanari ponit et « Prælatus puerum in lupanari ponit et « puellam vendit pro vino, qui videt im- « puellam vendit pro vino, qui videt im-

exsecranda exsecranda

lucri causa. lucri causa.

1 Joan. XIX, 23 et 24: Milites... acceperunt ve- 1 Joan. XIX, 23 et 24: Milites... acceperunt ve- stimenta ejus (et fecerunt quatuor partes: unicui- stimenta ejus (et fecerunt quatuor partes: unicui- que militi partem) et tunicam... Dixerunt ergo ad que militi partem) et tunicam... Dixerunt ergo ad

«plicitos luxuria et aliis, et non arguit «plicitos luxuria et aliis, et non arguit « turpis lucri gratia. » Isa. v, 23 : Væ « turpis lucri gratia. » Isa. v, 23 : Væ qui justificatis, impium pro muneribus, qui justificatis, impium pro muneribus, et justitiam justi aufertis ab eo! II Petr. et justitiam justi aufertis ab eo! II Petr. II, 18: Superba vanitatis loquentes, pel- II, 18: Superba vanitatis loquentes, pel- liciunt in desideriis carnis luxuriæ eos, liciunt in desideriis carnis luxuriæ eos, qui paululum effugiunt. qui paululum effugiunt.

Et subdit de judicio contra finitimos: Et subdit de judicio contra finitimos: « Verum quid mihi et vobis, » hoc « Verum quid mihi et vobis, » hoc est, quid causæ habetis ad me et ad meos, est, quid causæ habetis ad me et ad meos, « Tyrus et Sidon, » vocativi casus, « et « Tyrus et Sidon, » vocativi casus, « et omnis terminus Palæstinorum, » hoc est, omnis terminus Palæstinorum, » hoc est, Philisthinorum ? Istæ enim terræ con- Philisthinorum ? Istæ enim terræ con- junctæ erant Judæis, et cum omnibus junctæ erant Judæis, et cum omnibus affligentibus eos confœderata, semper affligentibus eos confœderata, semper adjuverunt in malum. Zachar. 1, 15: adjuverunt in malum. Zachar. 1, 15: Ira magna ego irascor super gentes opu- Ira magna ego irascor super gentes opu- lentas: quia ego iratus sum parum, ipsi lentas: quia ego iratus sum parum, ipsi vero adjuverunt in malum. Tyrus au- vero adjuverunt in malum. Tyrus au- tem interpretatur angustia, et significat tem interpretatur angustia, et significat superbos et tyrannos proximos angustian- superbos et tyrannos proximos angustian- tes. Sap. v, 1 Stabunt justi in magna tes. Sap. v, 1 Stabunt justi in magna constantia adversus eos, qui se angustia- constantia adversus eos, qui se angustia- verunt. Sidon interpretatur venatio, et verunt. Sidon interpretatur venatio, et signat avaros qui injustis lucris animas signat avaros qui injustis lucris animas pauperuin venantur. Thren. III, 52: Ve- pauperuin venantur. Thren. III, 52: Ve- natione ceperunt me quasi avem. Palæ- natione ceperunt me quasi avem. Palæ- stini polione cadentes, gulosos, et luxurio- stini polione cadentes, gulosos, et luxurio- sos signant, qui rebus pauperum ad suas sos signant, qui rebus pauperum ad suas concupiscentias abutuntur. Sap. 11, 7: concupiscentias abutuntur. Sap. 11, 7: Vino pretioso, et unguentis optimis nos Vino pretioso, et unguentis optimis nos impleamus. Amos, vi, 6: Bibentes vi- impleamus. Amos, vi, 6: Bibentes vi- num in phialis, et optimo unguento de- num in phialis, et optimo unguento de- libuti et nihil compatiebantur super libuti et nihil compatiebantur super contritione Joseph. Hi cum Deo nihil contritione Joseph. Hi cum Deo nihil habent commune. II ad Corinth. vi, 15: habent commune. II ad Corinth. vi, 15: Quæ autem conventio Christi ad Belial ? Quæ autem conventio Christi ad Belial ?

« Numquid ultionem vos reddetis mi- « Numquid ultionem vos reddetis mi- hi? » hoc est, estne aliquid injuriæ quod hi? » hoc est, estne aliquid injuriæ quod fecerim, quam ulciscendo semper con- fecerim, quam ulciscendo semper con- tra me pugnabitis? Ad hanc quæstionem tra me pugnabitis? Ad hanc quæstionem respondet Pilatus, Joan. XIX, 6: Ego respondet Pilatus, Joan. XIX, 6: Ego non invenio in eo causam. Mich. vi, 3: non invenio in eo causam. Mich. vi, 3:

invicem non scindamus eam, sel sortiamur de invicem non scindamus eam, sel sortiamur de illa cujus sit, etc. illa cujus sit, etc.

IN CAP. III JOEL ENARRATIO. IN CAP. III JOEL ENARRATIO.

Popule meus, quid feci tibi, aut quid Popule meus, quid feci tibi, aut quid molestus fui tibi ? responde mihi. « Et molestus fui tibi ? responde mihi. « Et si ulciscimini vos contra me, » supple, si ulciscimini vos contra me, » supple, injuste, sicut facitis: multi enim impu- injuste, sicut facitis: multi enim impu- gnant Deum. Psal. LV, 2: Tota die im- gnant Deum. Psal. LV, 2: Tota die im- pugnans tribulavit me. « Cito veloci- pugnans tribulavit me. « Cito veloci- ter. » Cito dicit, quia breve tempus crit : ter. » Cito dicit, quia breve tempus crit : velociter, quia hoc ipsum breve conti- velociter, quia hoc ipsum breve conti- nuo succedit. Isa. v, 26: Ecce festinus nuo succedit. Isa. v, 26: Ecce festinus velociter veniet. « Reddam vicissitudinem velociter veniet. « Reddam vicissitudinem vobis, » pœnæ scilicet contrą culpam, vobis, » pœnæ scilicet contrą culpam, « super caput vestrum, » hoc est, in pœ- « super caput vestrum, » hoc est, in pœ- nam capitis, quæ est mors. Isa. 1, 11: nam capitis, quæ est mors. Isa. 1, 11: Væ impio in malum ! retributio enim Væ impio in malum ! retributio enim manuum ejus fiet ei. Deuter. xXXIII, 41: manuum ejus fiet ei. Deuter. xXXIII, 41: Si arripuerit judicium manus mea, Si arripuerit judicium manus mea, reddam ultionem hostibus meis, et his reddam ultionem hostibus meis, et his qui oderunt me retribuam. Psal. XCIII, qui oderunt me retribuam. Psal. XCIII, 2 Exaltare qui judicas terram : red- 2 Exaltare qui judicas terram : red- de retributionem superbis. II Reg. 1, 16: de retributionem superbis. II Reg. 1, 16: Sanguis tuus super caput tuum: os enim Sanguis tuus super caput tuum: os enim tuum locutum est adversum te. Habac. tuum locutum est adversum te. Habac. 111, 13 Percussisti caput de domo impii. 111, 13 Percussisti caput de domo impii.

Et objicit spolium, subdens: Et objicit spolium, subdens:

« Argentum enim meum, et aurum « Argentum enim meum, et aurum tulistis, scilicet exspoliando populum tulistis, scilicet exspoliando populum et templum, « et desiderabilia mea, » et templum, « et desiderabilia mea, » vasa scilicet concupiscibilia, « et pul- vasa scilicet concupiscibilia, « et pul- cherrima mea, » ad ornatum scilicet po- cherrima mea, » ad ornatum scilicet po- puli et templi pertinentia, « intulistis in puli et templi pertinentia, « intulistis in delubra vestra. » Thren, 1, 10: Manum. delubra vestra. » Thren, 1, 10: Manum. suam misit hostis ad omnia desiderabi- suam misit hostis ad omnia desiderabi- lia ejus. Delubrum dicitur a diluendo, lia ejus. Delubrum dicitur a diluendo, templum scilicet in quo fons est de quo templum scilicet in quo fons est de quo diluuntur intrantes. Diis enim suis con- diluuntur intrantes. Diis enim suis con- secrabant quæ a populo Dei et templo secrabant quæ a populo Dei et templo spoliabant. Daniel. v, 23: Vasa domus spoliabant. Daniel. v, 23: Vasa domus Dei allata sunt coram te: et tu, et opti- Dei allata sunt coram te: et tu, et opti- mates tui, et uxores tuæ, et concubinæ mates tui, et uxores tuæ, et concubinæ tuæ vinum bibistis in eis: deos quoque tuæ vinum bibistis in eis: deos quoque argenteos, etc. qui non vident, neque argenteos, etc. qui non vident, neque mis audiunt, neque sentiunt, laudasti. Hoc mis audiunt, neque sentiunt, laudasti. Hoc tos potest dici Prælatis et tyrannis nostris, tos potest dici Prælatis et tyrannis nostris, qui (sicut dicitur Baruch, 11, 18¹) au- qui (sicut dicitur Baruch, 11, 18¹) au-

Blatorum Blatorum

Manda. Manda.

1 Baruch, III, 16 et seq. : Ubi sunt principes 1 Baruch, III, 16 et seq. : Ubi sunt principes gentium... qui argentum thesaurizant, et aurum, gentium... qui argentum thesaurizant, et aurum,

171 171

rum et argentum sibi thesaurizant, in rum et argentum sibi thesaurizant, in quo confidunt homines, de spolio subdi- quo confidunt homines, de spolio subdi- torum et quæque desiderabilia a paupe- torum et quæque desiderabilia a paupe- ribus abstrahunt, et Deo ventri vel Ve- ribus abstrahunt, et Deo ventri vel Ve- neri sacrificant, vel etiam Jovi in ambi- neri sacrificant, vel etiam Jovi in ambi- tione, sicut miser populus conqueritur, tione, sicut miser populus conqueritur, Jerem. LI, 34 Absorbuit me quasi dra- Jerem. LI, 34 Absorbuit me quasi dra- co, replevit ventrem suum teneritudine co, replevit ventrem suum teneritudine mea. mea.

« Et filios Juda, » confitentes scilicet « Et filios Juda, » confitentes scilicet Christum, « et filios Jerusalem, » in pace Christum, « et filios Jerusalem, » in pace conscientiæ Deo servientes, simplices conscientiæ Deo servientes, simplices scilicet, « vendidistis filiis Græcorum. » scilicet, « vendidistis filiis Græcorum. » Cum immineret captivitas, quidam ho- Cum immineret captivitas, quidam ho- stes volentes fugere, fugerunt ad finiti- stes volentes fugere, fugerunt ad finiti- mos populos, sicut etiam Isa. xvi, 3, di- mos populos, sicut etiam Isa. xvi, 3, di- citur Absconde fugientes et vagos ne citur Absconde fugientes et vagos ne prodas: quos illi captivantes Græcis prodas: quos illi captivantes Græcis vendiderunt. Et subdit malam intentio vendiderunt. Et subdit malam intentio nem hujus sceleris : « Ut longe faceretis nem hujus sceleris : « Ut longe faceretis eos, » hoc est, removeretis, « de finibus eos, » hoc est, removeretis, « de finibus suis, » hoc est, de possessionibus patriis, suis, » hoc est, de possessionibus patriis, vobis eas usurpantes. Jerem. XLIX, 1: vobis eas usurpantes. Jerem. XLIX, 1: Numquid non filii sunt Israel? aut hæ- Numquid non filii sunt Israel? aut hæ- res non est ei? Cur igitur hæreditate res non est ei? Cur igitur hæreditate possedit Melchom, Gad, supple, popu- possedit Melchom, Gad, supple, popu- lum Dei. Melchom rex eorum interpreta- lum Dei. Melchom rex eorum interpreta- tur, et significat eos qui spoliati populi tur, et significat eos qui spoliati populi Dei possessiones sibi usurpant. Græcis Dei possessiones sibi usurpant. Græcis autem vendunt filios Juda, qui simplices autem vendunt filios Juda, qui simplices et spirituales viros sapientiæ sæculari et spirituales viros sapientiæ sæculari implicant, quæ in negotiationibus est et implicant, quæ in negotiationibus est et lucris: Græci enim talem sapientiam lucris: Græci enim talem sapientiam quærunt. Il Machab. IV, 15 et 16: Pa- quærunt. Il Machab. IV, 15 et 16: Pa- trios quidem honores nihil habentes, trios quidem honores nihil habentes, Græcas glorias optimas arbitrabantur : Græcas glorias optimas arbitrabantur : quarum gratia periculosa eos contentio quarum gratia periculosa eos contentio habebat. Jacob. 111, 15: Non est ista sa- habebat. Jacob. 111, 15: Non est ista sa- pientia desursum descendens, sed terre- pientia desursum descendens, sed terre- na, animalis, diabolica: na, animalis, diabolica: