IN CAP. II JOEL ENARRATIO. IN CAP. II JOEL ENARRATIO.

dictionem, sacrificium et liba- dictionem, sacrificium et liba- men Domino Deo vestro ? men Domino Deo vestro ? 15. Canite tuba in Sion, sanctificate 15. Canite tuba in Sion, sanctificate jejunium, vocate coetum 1, jejunium, vocate coetum 1, 16. Congregate populum, sanctificate 16. Congregate populum, sanctificate ecclesiam, coadunate senes, con- ecclesiam, coadunate senes, con- gregate parvulos, et sugentes gregate parvulos, et sugentes ubera egrediatur sponsus de ubera egrediatur sponsus de cubili suo, et sponsa de thalamo cubili suo, et sponsa de thalamo

suo. suo.

147 147

stitiæ, et descendere faciet ad stitiæ, et descendere faciet ad vos imbrem matutinum et se- vos imbrem matutinum et se- rotinum, sicut in principio. rotinum, sicut in principio. 24. Et implebuntur areæ frumento, et 24. Et implebuntur areæ frumento, et redundabunt torcularia vino et redundabunt torcularia vino et

oleo. oleo.

25. Et reddam vobis annos quos com- 25. Et reddam vobis annos quos com- edit locusta, bruchus, et ru- edit locusta, bruchus, et ru- bigo, et eruca : fortitudo mea bigo, et eruca : fortitudo mea magna quam misi in vos. magna quam misi in vos.

17. Inter vestibulum et altare plora- 26. Et comedetis vescentes, et satu- 17. Inter vestibulum et altare plora- 26. Et comedetis vescentes, et satu-

bunt sacerdotes, ministri Domi- bunt sacerdotes, ministri Domi-

: :

ni, et dicent Parce, Domine, ni, et dicent Parce, Domine, parce populo tuo : et ne des parce populo tuo : et ne des hæreditatem tuam in oppro- hæreditatem tuam in oppro- brium, ut dominentur eis na- brium, ut dominentur eis na- tiones. Quare dicunt in popu- tiones. Quare dicunt in popu- lis Ubi est Deus eorum? lis Ubi est Deus eorum? 18. Zelatus est Dominus terram suam, 18. Zelatus est Dominus terram suam, et pepercit populo suo. et pepercit populo suo. 19. Et respondit Dominus, et dixit 19. Et respondit Dominus, et dixit

populo suo Ecce ego mittam populo suo Ecce ego mittam vobis frumentum, et vinum, et vobis frumentum, et vinum, et oleum, et replebimini eis: et oleum, et replebimini eis: et non dabo vos ultra opprobrium non dabo vos ultra opprobrium in gentibus. in gentibus.

20. Et eum qui ab aquilone est procul 20. Et eum qui ab aquilone est procul faciam a vobis, et expellam eum faciam a vobis, et expellam eum in terram inviam et desertam : in terram inviam et desertam : faciem ejus contra mare orien- faciem ejus contra mare orien- tale, et extremum ejus ad mare tale, et extremum ejus ad mare novissimum et ascendet foetor novissimum et ascendet foetor ejus, et ascendet putredo ejus, ejus, et ascendet putredo ejus, quia superbe egit. quia superbe egit.

21. Noli timere, terra: exsulta, et 21. Noli timere, terra: exsulta, et lætare, quoniam magnificavit lætare, quoniam magnificavit Dominus ut faceret. Dominus ut faceret.

22. Nolite timere, animalia regionis, 22. Nolite timere, animalia regionis,

rabimini et laudabitis nomen rabimini et laudabitis nomen Domini Dei vestri, qui fecit mi- Domini Dei vestri, qui fecit mi- rabilia vobiscum: et non con- rabilia vobiscum: et non con- fundetur populus meus in sem- fundetur populus meus in sem- piternum. piternum.

27. Et scietis quia in medio Israel 27. Et scietis quia in medio Israel

ego sum et ego Dominus Deus ego sum et ego Dominus Deus vester, et non est amplius et vester, et non est amplius et non confundetur populus meus non confundetur populus meus

in æternum. in æternum.

28. Et erit post hæc Effundam spiri- 28. Et erit post hæc Effundam spiri- tum meum super omnem car-' tum meum super omnem car-'

2 2

nem : et prophetabunt filii nem : et prophetabunt filii vestri et filiæ vestræ : senes vestri et filiæ vestræ : senes vestri somnia somniabunt, et vestri somnia somniabunt, et juvenes vestri visiones vide- juvenes vestri visiones vide- bunt. bunt.

29. Sed et super servos meos et ancil- 29. Sed et super servos meos et ancil- las in diebus illis effundam spi- las in diebus illis effundam spi-

ritum meum. ritum meum.

30. Et dabo prodigia in coelo et in 30. Et dabo prodigia in coelo et in terra, sanguinem, et ignem, et terra, sanguinem, et ignem, et vaporem fumi. vaporem fumi.

31. Sol convertetur in tenebras, et lu- 31. Sol convertetur in tenebras, et lu-

na in sanguinem ³, antequam na in sanguinem ³, antequam veniat dies Domini magnus, et veniat dies Domini magnus, et horribilis. horribilis.

quia germinaverunt speciosa 32. Et erit: Omnis qui invocaverit quia germinaverunt speciosa 32. Et erit: Omnis qui invocaverit

deserti quia lignum attulit deserti quia lignum attulit fructum suum, ficus et vinea fructum suum, ficus et vinea dederunt virtutem suam. dederunt virtutem suam.

23. Et, filii Sion, exsultate, et læta- 23. Et, filii Sion, exsultate, et læta- mini in Domino Deo vestro, mini in Domino Deo vestro,

quia dedit vobis doctorem ju- quia dedit vobis doctorem ju-

1 Supra, 1, 14. 1 Supra, 1, 14.

2 Isa. XLIV, 3 ; Act. 11, 17. 2 Isa. XLIV, 3 ; Act. 11, 17.

• Supra, 11, 10; Matth. xxiv, 29; Luc. xxi, 25 • Supra, 11, 10; Matth. xxiv, 29; Luc. xxi, 25

nomen Domini, salvus erit * : nomen Domini, salvus erit * : quia in monte Sion et in Jeru- quia in monte Sion et in Jeru- salem erit salvatio, sicut dixit salem erit salvatio, sicut dixit Dominus, et in residuis quos Dominus, et in residuis quos Dominus vocaverit. Dominus vocaverit.

Act. 11, 20. Act. 11, 20.

4 Ad Roman. x, 13. 4 Ad Roman. x, 13.

148 148

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

IN CAPUT II JOEL IN CAPUT II JOEL

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Canite tuba. » Hic vocat ad pœni- « Canite tuba. » Hic vocat ad pœni- tentiam. Et dividitur in tria. Primo enim tentiam. Et dividitur in tria. Primo enim ponit terrorem hostium, ut concutiantur ponit terrorem hostium, ut concutiantur corda. Secundo, docet pœnitentiæ modum corda. Secundo, docet pœnitentiæ modum pro impetranda venia, ibi, y. 12: « Nunc pro impetranda venia, ibi, y. 12: « Nunc ergo dicit Dominus: Convertimini. » ergo dicit Dominus: Convertimini. » Tertio, respondet pœnitentibus verba Tertio, respondet pœnitentibus verba consolatoria, ibi, y. 18: « Zelatus est consolatoria, ibi, y. 18: « Zelatus est Dominus terram suam. » Dominus terram suam. »

In primo duo sunt, scilicet propositio In primo duo sunt, scilicet propositio terroris, et conclusio ex hoc, quod ma- terroris, et conclusio ex hoc, quod ma- gna et terribilis erit judicii dies, ibi, in gna et terribilis erit judicii dies, ibi, in fine y. 11 « Magnus enim dies. » fine y. 11 « Magnus enim dies. »

: :

In primo ex duodecim sumit terrorem, In primo ex duodecim sumit terrorem, quæ per ordinem dicentur in littera. quæ per ordinem dicentur in littera.

Dicit ergo Ex quo tot mala ventura Dicit ergo Ex quo tot mala ventura sunt per erucam, et bruchum, locustam, sunt per erucam, et bruchum, locustam, et rubiginem, supple, ergo, « Canite tu- et rubiginem, supple, ergo, « Canite tu- ba, » vel prædicatores, vel Angeli vo- ba, » vel prædicatores, vel Angeli vo- cantes ad judicium. Osee, VIII, 1: In cantes ad judicium. Osee, VIII, 1: In gutture tuo sit tuba. Isa. LVIII, 1: Quasi gutture tuo sit tuba. Isa. LVIII, 1: Quasi tuba exalta vocem tuam. « In Sion, » tuba exalta vocem tuam. « In Sion, » ut scilicet in Sion congregentur ad plan- ut scilicet in Sion congregentur ad plan- gendum. Psal. cxxxvi, 1: Sedimus et gendum. Psal. cxxxvi, 1: Sedimus et flevimus, cum recordaremur Sion. Thren. flevimus, cum recordaremur Sion. Thren. 1, 4: Viæ Sion lugent. In Ecclesia enim 1, 4: Viæ Sion lugent. In Ecclesia enim plangendum est, et extra Sion planctus plangendum est, et extra Sion planctus non exauditur. « Ululate in monte sancto non exauditur. « Ululate in monte sancto meo, » templo scilicet, pro amisso regno meo, » templo scilicet, pro amisso regno et sacerdotio. Isa. II, 14: Dies Domini et sacerdotio. Isa. II, 14: Dies Domini exercituum super omnes montes excelsos, exercituum super omnes montes excelsos, et super omnes colles elevatos. Thren. v, et super omnes colles elevatos. Thren. v, 18: Propter montem Sion quia disperiit, 18: Propter montem Sion quia disperiit, vulpes ambulaverunt in eo: sicut et in vulpes ambulaverunt in eo: sicut et in Ecclesia sublimitas speculationis, et al- Ecclesia sublimitas speculationis, et al- titudo sanctitatis disperierunt. « Contur- titudo sanctitatis disperierunt. « Contur- bentur, » ad pœnitentiam scilicet, « om- bentur, » ad pœnitentiam scilicet, « om- nes habitatores terræ, » id est, terræ di- nes habitatores terræ, » id est, terræ di-

lectores. II ad Corinth. vII, 8 et 9: Quo- lectores. II ad Corinth. vII, 8 et 9: Quo- niam etsi contristavi vos in epistola, non niam etsi contristavi vos in epistola, non me pœnitet: nisi pœniteret, videns quod me pœnitet: nisi pœniteret, videns quod epistola illa (etsi ad horam) vos contri- epistola illa (etsi ad horam) vos contri- stavit; nunc gaudeo: non quia contristati stavit; nunc gaudeo: non quia contristati estis, sed quia contristati estis ad pœni- estis, sed quia contristati estis ad pœni- tentiam. Isa. XXIV, 19 et 20: Confra- tentiam. Isa. XXIV, 19 et 20: Confra- ctione confringetur terra, contritione con- ctione confringetur terra, contritione con- teretur terra, commotione commovebitur teretur terra, commotione commovebitur terra, agitatione agitabitur terra. Psal. terra, agitatione agitabitur terra. Psal. LIX, 4 Commovisti terram, et conturba- LIX, 4 Commovisti terram, et conturba- sti eam : sana contritiones ejus, quia com- sti eam : sana contritiones ejus, quia com- mota est. Isa. XXIV, 17: Formido, et fo- mota est. Isa. XXIV, 17: Formido, et fo- vea, et laqueus super te, qui habitator es vea, et laqueus super te, qui habitator es

terræ. terræ.

Judicium. Judicium.

Et subdit secundum paragraphum, triplicite Et subdit secundum paragraphum, triplicite in quo hujus fletus dicit causam : in quo hujus fletus dicit causam :

" "

: :

Quia venit dies Domini, » judicii sci- Quia venit dies Domini, » judicii sci- licet, quod tripliciter exercetur, tempora- licet, quod tripliciter exercetur, tempora- liter scilicet, per hominem hostem æter- liter scilicet, per hominem hostem æter- naliter in anima, in morte cujuslibet, per naliter in anima, in morte cujuslibet, per hostem dæmonem et universaliter in hostem dæmonem et universaliter in die judicii, per exercitum dæmonum et die judicii, per exercitum dæmonum et Angelorum. Habac. 11, 3: Veniens veniet, Angelorum. Habac. 11, 3: Veniens veniet, et non tardabit. Prov. vi, 34: Zelus et et non tardabit. Prov. vi, 34: Zelus et furor viri non parcet in die vindictæ. furor viri non parcet in die vindictæ.

« «

Quia prope est. » Glossa, « Non differ- Quia prope est. » Glossa, « Non differ- tur. » Isa. xiv, 1: Prope est ut veniat tur. » Isa. xiv, 1: Prope est ut veniat tempus ejus, et dies ejus non elonga- tempus ejus, et dies ejus non elonga- buntur. Jacob. v, 9; Judex ante januam buntur. Jacob. v, 9; Judex ante januam assistit. assistit.

Et describit mala dici: Et describit mala dici:

«Dies tenebrarum, » privans scilicet «Dies tenebrarum, » privans scilicet luce gaudii. Jerem. IV, 23: Adspexi cœ- luce gaudii. Jerem. IV, 23: Adspexi cœ- los, et non erat lux in eis, hoc est, qui in los, et non erat lux in eis, hoc est, qui in sublimitate coelesti ambulabant et in mun- sublimitate coelesti ambulabant et in mun- do fulgebant. « Et caliginis.» Caligo di- do fulgebant. « Et caliginis.» Caligo di- citur obscuritas densa aeris, quæ fit ex pul- citur obscuritas densa aeris, quæ fit ex pul- vere terrestri incenso per modum nubis vere terrestri incenso per modum nubis elevato, et significat fumum peccatorum elevato, et significat fumum peccatorum qui tunc elevatur ante judicem. Job, 111, 5: qui tunc elevatur ante judicem. Job, 111, 5: Obscurent eum tenebræ, et umbra mor- Obscurent eum tenebræ, et umbra mor- tis occupet eum caligo, et involvatur tis occupet eum caligo, et involvatur amaritudine. Sap. xvi, 17: Una catena amaritudine. Sap. xvi, 17: Una catena tenebrarum omnes erant colligati. Exod. tenebrarum omnes erant colligati. Exod. x, 21 Sint tenebræ super terram Ægyp- x, 21 Sint tenebræ super terram Ægyp-

exercet exercet

IN CAP. II JOEL ENARRATIO. IN CAP. II JOEL ENARRATIO.

ti tam densæ, ut palpari queant. Dicitur ti tam densæ, ut palpari queant. Dicitur etiam « tenebrarum, » propter ignoran- etiam « tenebrarum, » propter ignoran- tiam, quia prævideri non potest. Job, 111, tiam, quia prævideri non potest. Job, 111, 23 Viro cujus abscondita est via, et 23 Viro cujus abscondita est via, et circumdedit eum Deus tenebris. « Cali- circumdedit eum Deus tenebris. « Cali- ginis » autem dicitur, quia nescit homo ginis » autem dicitur, quia nescit homo quam sententiam reportabit. Eccle. 1x, quam sententiam reportabit. Eccle. 1x, 1: Nescit homo utrum amore an odio di- 1: Nescit homo utrum amore an odio di- gnus sit. « Dies nubis. » Nubes hic di- gnus sit. « Dies nubis. » Nubes hic di- citur obscuritas irati judicis, ex qua in citur obscuritas irati judicis, ex qua in peccatores tonitrua comminationum, peccatores tonitrua comminationum, grandines maledictionum, et fulgura sen- grandines maledictionum, et fulgura sen- tentiarum procedunt. Sap. v, 22, 23: tentiarum procedunt. Sap. v, 22, 23: Ibunt directe emissiones fulgurum, et Ibunt directe emissiones fulgurum, et tamquam a bene curvato arcu nubium tamquam a bene curvato arcu nubium exterminabuntur, et ad certum locum in- exterminabuntur, et ad certum locum in- silient. Et a petrosa ira plenæ mittentur silient. Et a petrosa ira plenæ mittentur grandines. « Et turbinis. » Turbo hic grandines. « Et turbinis. » Turbo hic dicitur sententia involvens, et rapiens, dicitur sententia involvens, et rapiens, et in pœnam trahens. Nahum, 1, 3 : et in pœnam trahens. Nahum, 1, 3 : Dominus in tempestate et turbine viæ Dominus in tempestate et turbine viæ ejus. In tempestate, quantum ad iram. ejus. In tempestate, quantum ad iram. In turbine, quantum ad sententiæ invo- In turbine, quantum ad sententiæ invo- lutionem. lutionem.

Et subdit qualiter omnes operiet : Et subdit qualiter omnes operiet : «Quasi mane expansum super montes. » «Quasi mane expansum super montes. » Quod dicit, exponitur a Hieronymo sic: Quod dicit, exponitur a Hieronymo sic: « Radius matutinus citius tangit montes, « Radius matutinus citius tangit montes, « et paulatim crescens etiam campos il- « et paulatim crescens etiam campos il- « lustrat, et sic claritas judicii Domini a « lustrat, et sic claritas judicii Domini a « sublimibus incipit. Sap. vi, 7 : Po- « sublimibus incipit. Sap. vi, 7 : Po- << tentes potenter tormenta patientur. Et << tentes potenter tormenta patientur. Et a sic usque ad plana subditorum de- a sic usque ad plana subditorum de- «scendit. Jerem. 1v, 24: Vidi montes, et «scendit. Jerem. 1v, 24: Vidi montes, et « ecce movebantur: et omnes colles con- « ecce movebantur: et omnes colles con- « turbati sunt. » Alia expositio est, quod « turbati sunt. » Alia expositio est, quod mane dicatur matutina nebula, quæ ca- mane dicatur matutina nebula, quæ ca- cumina montium operit, et tenebris in- cumina montium operit, et tenebris in- volvit. Sic enim tunc tenebris tristitiæ volvit. Sic enim tunc tenebris tristitiæ involventur peccatores. Osee, v, 1: Fa- involventur peccatores. Osee, v, 1: Fa- cti estis... rete expansum super Thabor. cti estis... rete expansum super Thabor. Unde, Isa. XIII, 2: Super montem caligi- Unde, Isa. XIII, 2: Super montem caligi- nosum levate signum. Mons caliginosus nosum levate signum. Mons caliginosus dicitur caligine oppressus. dicitur caligine oppressus.

Et in tertio paragrapho subdit eorum Et in tertio paragrapho subdit eorum quæ de die dixit explanationem : quæ de die dixit explanationem :

" "

Populus multus, » exercitus scilicet Populus multus, » exercitus scilicet Chaldæorum, vel dæmonum, vel etiam Chaldæorum, vel dæmonum, vel etiam

149 149

Angelorum bonorum, qui ministrabunt Angelorum bonorum, qui ministrabunt in judicio. Habac. 1, 6: Ecce ego suscita- in judicio. Habac. 1, 6: Ecce ego suscita- bo Chaldæos, gentem amaram, et velo- bo Chaldæos, gentem amaram, et velo- cem, ambulantem super latitudinem ter- cem, ambulantem super latitudinem ter- ræ. « Et fortis, » cui nullus resistat. Ha- ræ. « Et fortis, » cui nullus resistat. Ha- bac. 1, 12: Domine, in judicium posuisti bac. 1, 12: Domine, in judicium posuisti eum: et fortem ut corriperes, fundasti eum: et fortem ut corriperes, fundasti eum, hoc est, tu posuisti ut judicium tuum eum, hoc est, tu posuisti ut judicium tuum per eum exerceres, et fortem fundasti per eum exerceres, et fortem fundasti eum ut peccatores per eum corriperes. eum ut peccatores per eum corriperes. « Similis ei non fuit a principio, » in « Similis ei non fuit a principio, » in fortitudine scilicet. Ante Chaldæos enim fortitudine scilicet. Ante Chaldæos enim et Assyrios nulla fuit similis fortitudo. et Assyrios nulla fuit similis fortitudo. Similiter dæmonum fortitudini nihil com- Similiter dæmonum fortitudini nihil com- paratur in inferioribus. Job, XLI, 24: paratur in inferioribus. Job, XLI, 24: Non est super terram potestas quæ Non est super terram potestas quæ comparetur ei, qui factus est ut nullum comparetur ei, qui factus est ut nullum timeret. Isa. XIX, 4: Tradam Ægyptum, timeret. Isa. XIX, 4: Tradam Ægyptum, hoc est, peccatores, in manu dominorum hoc est, peccatores, in manu dominorum crudelium, et rex fortis dominabitur eo- crudelium, et rex fortis dominabitur eo- rum. « Et post eum non erit, » non rum. « Et post eum non erit, » non simpliciter, sed « usque in annos gene- simpliciter, sed « usque in annos gene- rationis, » Medorum scilicet et Macedo- rationis, » Medorum scilicet et Macedo- num, « et generationis,» supple, Roma- num, « et generationis,» supple, Roma- norum, per quos omnes dæmones si- norum, per quos omnes dæmones si- gnantur. Matth. XII, 39: Generatio ma- gnantur. Matth. XII, 39: Generatio ma- la, et adultera. Prov. xxx, 14: Genera- la, et adultera. Prov. xxx, 14: Genera- tio, quæ pro dentibus gladios habet, et tio, quæ pro dentibus gladios habet, et commandit molaribus suis, ut comedat commandit molaribus suis, ut comedat inopes de terra, et pauperes ex homini- inopes de terra, et pauperes ex homini- bus. bus.

Et in quarto paragrapho ostendit de Et in quarto paragrapho ostendit de effectu : effectu :

« Ante faciem ejus, » hoc est, ante « Ante faciem ejus, » hoc est, ante præsentiam ejus, judicis scilicet et exerci- præsentiam ejus, judicis scilicet et exerci- tus, « ignis vocans.» Hieronymus : « Quia tus, « ignis vocans.» Hieronymus : « Quia « quidquid attigerit quasi vorax flamma « quidquid attigerit quasi vorax flamma « consumit. » Psal. xcvi, 3: Ignis ante « consumit. » Psal. xcvi, 3: Ignis ante ipsum præcedet, et inflammabit in cir- ipsum præcedet, et inflammabit in cir- cuitu inimicos ejus. Isa. xxx, 27: Ar- cuitu inimicos ejus. Isa. xxx, 27: Ar- dens furor ejus, et gravis ad portan- dens furor ejus, et gravis ad portan- dum. Et post eum exurens flamma. » dum. Et post eum exurens flamma. » Ribaldorum enim et nebulonum multi- Ribaldorum enim et nebulonum multi- tudo sequi consuevit, quæ quæque vi- tudo sequi consuevit, quæ quæque vi- lia tollit, quæ exercitus dimisit. Isa. lia tollit, quæ exercitus dimisit. Isa. XXXIII, 12: Erunt populi quasi de in- XXXIII, 12: Erunt populi quasi de in- cendio cinis, spinæ congregatæ igni com- cendio cinis, spinæ congregatæ igni com-

150 150

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

burentur. Matth. x, 30: Colligite burentur. Matth. x, 30: Colligite primum zizania, et alligate ea in fasci- primum zizania, et alligate ea in fasci- culos ad comburendum. Psal. cv, 18: culos ad comburendum. Psal. cv, 18: Flamma combussit peccatores. « Quasi Flamma combussit peccatores. « Quasi hortus voluptatis,» scilicet in amœni- hortus voluptatis,» scilicet in amœni- tate viridium, pulchritudine florum, et tate viridium, pulchritudine florum, et ubertate fructuum, « terra, » supple, fuit ubertate fructuum, « terra, » supple, fuit disposita « coram eo, » hoc est, ante- disposita « coram eo, » hoc est, ante- quam exercitus veniret, ita quod nullius quam exercitus veniret, ita quod nullius rei indigentia fuit in terra. Universa rei indigentia fuit in terra. Universa terra irrigabatur sicut paradisus ¹. Cant. terra irrigabatur sicut paradisus ¹. Cant. v, 13 Emissiones tuæ paradisus. Hor- v, 13 Emissiones tuæ paradisus. Hor- tus enim voluptatis paradisus est. Unde tus enim voluptatis paradisus est. Unde Genes. II, 8, secundum translationem Genes. II, 8, secundum translationem Septuaginta, « Plantaverat Dominus Septuaginta, « Plantaverat Dominus

« Deus paradisum in Eden². » Eden de- « Deus paradisum in Eden². » Eden de- liciæ interpretatur. « Et post eum, » liciæ interpretatur. « Et post eum, » exercitum scilicet Chaldæorum, vel dæ- exercitum scilicet Chaldæorum, vel dæ- monum, « solitudo deserti, » supple, monum, « solitudo deserti, » supple, est omnibus depopulatis. Jerem. iv, 23: est omnibus depopulatis. Jerem. iv, 23: Adspexi terram, et ecce vacua erat, et Adspexi terram, et ecce vacua erat, et nihili. Psal. cv1, 34: Terram fructife- nihili. Psal. cv1, 34: Terram fructife- ram in salsuginem, a malitia inhabitan- ram in salsuginem, a malitia inhabitan- Judicium Dei tium in ea. Isa. VI, 11 et 12: Terra Judicium Dei tium in ea. Isa. VI, 11 et 12: Terra effugiet. relinquetur deserta. Et longe faciet Do- effugiet. relinquetur deserta. Et longe faciet Do-

nullus nullus

minus homines. « Neque est qui effugiat minus homines. « Neque est qui effugiat eum, » judicem scilicet et exercitum. eum, » judicem scilicet et exercitum. Amos, 11, 14 Peribit fuga a veloce, et Amos, 11, 14 Peribit fuga a veloce, et fortis non obtinebit virtutem suam. fortis non obtinebit virtutem suam.

Et subdit quintum paragraphum de Et subdit quintum paragraphum de fremitu: fremitu:

« Quasi adspectus equorum, adspe- « Quasi adspectus equorum, adspe- ctus eorum,» supple, erit. Prov. xix, 12: ctus eorum,» supple, erit. Prov. xix, 12: Sicut fremitus leonis, ita et regis ira. Sicut fremitus leonis, ita et regis ira. Jerem. VIII, 16: A Dan auditus est fre- Jerem. VIII, 16: A Dan auditus est fre- mitus equorum ejus, a voce hinnituum mitus equorum ejus, a voce hinnituum pugnatorum ejus commota est omnis ter- pugnatorum ejus commota est omnis ter- ram: in furore obstupefacies gentes. ram: in furore obstupefacies gentes. Frendentes enim, et frementes, et Chal- Frendentes enim, et frementes, et Chal- dæi, et dæmones irruunt in peccatores. dæi, et dæmones irruunt in peccatores. 29: Et frendet, et tenebit præ- 29: Et frendet, et tenebit præ- et amplexabitur, et non erit qui et amplexabitur, et non erit qui

Isa. V, Isa. V, dam dam

1 Genes. 11, 10: Fluvius egrediebatur de loco 1 Genes. 11, 10: Fluvius egrediebatur de loco voluptatis ad irrigandum paradisum. voluptatis ad irrigandum paradisum.

2 Vulg. habet, Genes. II, 8: Plantaverat 2 Vulg. habet, Genes. II, 8: Plantaverat

eruat. « Et quasi equites, » supple, su- eruat. « Et quasi equites, » supple, su- per veloces equos ascendentes, « sic cur- per veloces equos ascendentes, « sic cur- rent » de loco scilicet ad locum, ut om- rent » de loco scilicet ad locum, ut om- nia capiant. Habac. 1, 8: Diffundentur nia capiant. Habac. 1, 8: Diffundentur equites ejus equites namque ejus de equites ejus equites namque ejus de longe venient, volabunt quasi aquila longe venient, volabunt quasi aquila festinans ad comedendum. festinans ad comedendum.

Et subdit sextum paragraphum de tu- Et subdit sextum paragraphum de tu- multu quadrigarum portantium cibos, et multu quadrigarum portantium cibos, et

arma: arma:

« Sicut sonitus quadrigarum, » sup- « Sicut sonitus quadrigarum, » sup- ple, sonat, ita scilicet sonabunt « super ple, sonat, ita scilicet sonabunt « super capita montium,» quia etiam altissima et capita montium,» quia etiam altissima et munitissima loca operient, nec locus est munitissima loca operient, nec locus est quem non capiant, unde glorians dicit rex quem non capiant, unde glorians dicit rex Assyriorum, Isa. xxxvII, 24: In multi- Assyriorum, Isa. xxxvII, 24: In multi- tudine quadrigarum mearum ego ascendi tudine quadrigarum mearum ego ascendi altitudinem montium, juga Libani. Hoc altitudinem montium, juga Libani. Hoc etiam competit diabolo, cujus quadriga est etiam competit diabolo, cujus quadriga est peccatum cordis, oris, operis, et consue- peccatum cordis, oris, operis, et consue- tudinis, qua capita montium, hoc est, tudinis, qua capita montium, hoc est, superborum ascendit. Isa. v, 18 : Væ superborum ascendit. Isa. v, 18 : Væ qui trahitis, iniquitatem in funiculis qui trahitis, iniquitatem in funiculis vanitatis, et quasi vinculum plaustri vanitatis, et quasi vinculum plaustri peccatum! De montibus autem dicitur, peccatum! De montibus autem dicitur, Job, xxv, 9: Subvertit a radicibus Job, xxv, 9: Subvertit a radicibus montes. «< Exsilient, » de loco suo scili- montes. «< Exsilient, » de loco suo scili- cet ad locum alium, « more locusta- cet ad locum alium, « more locusta- rum, ut dicit Hieronymus, saliet qua- rum, ut dicit Hieronymus, saliet qua- « si cervus claudus ³. >> « Sicut sonitus « si cervus claudus ³. >> « Sicut sonitus flammæ ignis,» qui similis est tonitruo. flammæ ignis,» qui similis est tonitruo. Quando enim ex re combusta vapor ter- Quando enim ex re combusta vapor ter- restris egreditur cum impetu, flammam restris egreditur cum impetu, flammam percutit, et tumultum ad modum toni- percutit, et tumultum ad modum toni- trui facit; et ita in tumultu venit ille trui facit; et ita in tumultu venit ille exercitus, sive hominum, sive dæmo- exercitus, sive hominum, sive dæmo- num. Isa. V, 30: Sonabit super eum in die num. Isa. V, 30: Sonabit super eum in die illa sicut sonitus moris. Eccli. XLVIII, 18: illa sicut sonitus moris. Eccli. XLVIII, 18: Vox tonitrui ejus verberabit terram. « De- Vox tonitrui ejus verberabit terram. « De- vorantis stipulam. » Stipula dicuntur vorantis stipulam. » Stipula dicuntur peccatores, quia apti sunt igni. Isa. 1, 31: peccatores, quia apti sunt igni. Isa. 1, 31: Erit fortitudo vestra ut favilla stuppæ, Erit fortitudo vestra ut favilla stuppæ,

Dominus Deus paradisum voluptatis a princi- Dominus Deus paradisum voluptatis a princi- pio. pio.

3 Isa. xxxv, 6: Saliet sicut cercus claudus. 3 Isa. xxxv, 6: Saliet sicut cercus claudus.

5 5

IN CAP. II JOEL ENARRATIO. IN CAP. II JOEL ENARRATIO.

et opus vestrum quasi scintilla: et suc- et opus vestrum quasi scintilla: et suc- cendetur utrumque simul, et non erit qui cendetur utrumque simul, et non erit qui exstinguat. exstinguat.

Et septimo, subjungit de instructione Et septimo, subjungit de instructione ad bellum «Velut populus fortis, » ad bellum «Velut populus fortis, » fortitudine scilicet utens pro jure. Sap. fortitudine scilicet utens pro jure. Sap. 11, 11 Sit fortitudo nostra lex justitiæ: 11, 11 Sit fortitudo nostra lex justitiæ: quod enim infirmum est, inutile inveni- quod enim infirmum est, inutile inveni- tur. «Præparatus ad prælium, » hoc tur. «Præparatus ad prælium, » hoc est, omnibus armis et præparamentis est, omnibus armis et præparamentis instructus, sicut est ars bellica, et exer- instructus, sicut est ars bellica, et exer- citium, et hujusmodi. Job, xxxix, 25: citium, et hujusmodi. Job, xxxix, 25: Procul odoratur bellum, exhortationem Procul odoratur bellum, exhortationem ducum, et ululatum exercitus. I Reg. ducum, et ululatum exercitus. I Reg. XVII, 33 Hic vir bellator est ab adole- XVII, 33 Hic vir bellator est ab adole- scentia sua. scentia sua.

Et subdit in octavo paragrapho de Et subdit in octavo paragrapho de

cruciatu: cruciatu:

« A facie ejus » hoc est, a præsentia « A facie ejus » hoc est, a præsentia ejus, « cruciabuntur populi. » Unde de ejus, « cruciabuntur populi. » Unde de locustis, Apoc. 1x, 5 et 6, dicitur: Cru- locustis, Apoc. 1x, 5 et 6, dicitur: Cru- ciatus eorum, ut cruciatus scorpii cum ciatus eorum, ut cruciatus scorpii cum percutit hominem. Et in diebus illis percutit hominem. Et in diebus illis quærent homines mortem, et non inve- quærent homines mortem, et non inve- nient eam et desiderabunt mori, et fu- nient eam et desiderabunt mori, et fu- giet mors ab eis. « Omnes vultus redi- giet mors ab eis. « Omnes vultus redi- gentur in ollam. » Loquitur hoc ad mo- gentur in ollam. » Loquitur hoc ad mo- dum locustarum, ut dicit Hieronymus, dum locustarum, ut dicit Hieronymus, quæ quando elevantur, irruunt in facies quæ quando elevantur, irruunt in facies hominum, et dimordentes vultum, luri- hominum, et dimordentes vultum, luri- dam nigredinem inducunt, ac si facies dam nigredinem inducunt, ac si facies lepra combusta sit. Isa. XIII, 8: Fa- lepra combusta sit. Isa. XIII, 8: Fa- el ciens combustæ vultus eorum. Quod el ciens combustæ vultus eorum. Quod ne spiritualiter dæmones in anima faciunt, ne spiritualiter dæmones in anima faciunt, imaginem Dei deformantes. Thren. Iv, imaginem Dei deformantes. Thren. Iv, 8: Denigrata est super carbones facies 8: Denigrata est super carbones facies eorum. Et ibidem, iv, 2: Filii Sion in- eorum. Et ibidem, iv, 2: Filii Sion in- clyti, et amicti auro primo: quomodo clyti, et amicti auro primo: quomodo reputati sunt in vasa testea, opus ma- reputati sunt in vasa testea, opus ma- nuum figuli? nuum figuli?

natur natur

mica- mica-

* Matth. XII, 26: Et si Satanus Satanam ejicit, * Matth. XII, 26: Et si Satanus Satanam ejicit, adversus se divisus est: quomodo ergo stabit adversus se divisus est: quomodo ergo stabit regnum ejus? regnum ejus?

151 151

Et subjungit in nono paragrapho de Et subjungit in nono paragrapho de impetu: impetu:

« Sicut fortes current. » Fortes dicit, « Sicut fortes current. » Fortes dicit, qui non lassantur. Isa. v, 26 et 27: Ecce qui non lassantur. Isa. v, 26 et 27: Ecce festinus velociter veniet. Non est deficiens, festinus velociter veniet. Non est deficiens, neque laborans in eo: non dormitabit, neque laborans in eo: non dormitabit, neque dormiet. Dæmon enim semper dis- neque dormiet. Dæmon enim semper dis- currit ad nocendum, sicut et tyrannus. currit ad nocendum, sicut et tyrannus. « Quasi viri bellatores, » hoc est, scien- « Quasi viri bellatores, » hoc est, scien- tes bellum et audaces, « ascendent mu- tes bellum et audaces, « ascendent mu- rum, » hoc est, munitiones spirituales et rum, » hoc est, munitiones spirituales et corporales. Isa. xx11, 5: Dies interfectio- corporales. Isa. xx11, 5: Dies interfectio- nis, et conculcationis, et fletuum, Do- nis, et conculcationis, et fletuum, Do- mino Deo exercituum in valle visionis, mino Deo exercituum in valle visionis, scrutans murum, et magnificus super scrutans murum, et magnificus super montem. Jerem. LII, 14: Totum murum montem. Jerem. LII, 14: Totum murum Jerusalem per circuitum destruxit cun- Jerusalem per circuitum destruxit cun- ctus exercitus Chaldæorum. ctus exercitus Chaldæorum.

Et subjungit in decimo paragrapho Et subjungit in decimo paragrapho de ordine pugnantium : de ordine pugnantium :

« Viri, » viriles scilicet, « in viis suis « Viri, » viriles scilicet, « in viis suis gradientur, » ordinate scilicet, ut qui- gradientur, » ordinate scilicet, ut qui- libet locum suum custodiat, ne exerci- libet locum suum custodiat, ne exerci- tus dividi possit. Job, XLI, 6 et 7: Cor- tus dividi possit. Job, XLI, 6 et 7: Cor- pus illius quasi scuta fusilia, compa- pus illius quasi scuta fusilia, compa- ctum squamis sese prementibus. Una uni ctum squamis sese prementibus. Una uni conjungitur, et ne spiraculum quidem conjungitur, et ne spiraculum quidem incedit per eas. « Et non declinabunt a incedit per eas. « Et non declinabunt a semitis suis. » Semitæ dicuntur officia mi- semitis suis. » Semitæ dicuntur officia mi- litum in exercitu, scilicet ut sagittarius litum in exercitu, scilicet ut sagittarius suum custodiat officium, satelles suum, suum custodiat officium, satelles suum, dux suum, et miles suum. Jerem. XLVI, dux suum, et miles suum. Jerem. XLVI, 22: Cum exercitu properabunt, et cum 22: Cum exercitu properabunt, et cum securibus venient ei. securibus venient ei.

« Unusquisque fratrem suum non co- « Unusquisque fratrem suum non co- arctabit, » impediendo scilicet, sed pro- arctabit, » impediendo scilicet, sed pro- movebit ad bellum, propter quod dici- movebit ad bellum, propter quod dici- tur, Matth. XII, 26, et Lucæ, xi, 181, tur, Matth. XII, 26, et Lucæ, xi, 181, quod Satanas in Satanam non est divi- quod Satanas in Satanam non est divi- sus, quia sicut hic dicit Glossa, « in sus, quia sicut hic dicit Glossa, « in «< hoc se promovent, quod ad peccatum «< hoc se promovent, quod ad peccatum « inducant. » Et hoc est quod sequi- « inducant. » Et hoc est quod sequi-

Luc. xi, 18 Si autem et Satanas in seipsum Luc. xi, 18 Si autem et Satanas in seipsum divisus est, quomodo stabit regnum ejus? divisus est, quomodo stabit regnum ejus?

Dæmones Dæmones conspira conspira

communi communi

tione insi- tione insi- diantur diantur hominibus. hominibus.

152 152

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tur. tur. « Singuli in calle suo ambula- « Singuli in calle suo ambula- bunt. » Glossa, « Proprium implentes bunt. » Glossa, « Proprium implentes « officium, quæ officia non sunt nisi « officium, quæ officia non sunt nisi « impugnationis et tentationis. » Dicit « impugnationis et tentationis. » Dicit Hieronymus, quod « hæc etiam faciunt Hieronymus, quod « hæc etiam faciunt « locustæ ordinate volando, et vias suas « locustæ ordinate volando, et vias suas « custodiendo. » Prov. xxx, 27: Regem « custodiendo. » Prov. xxx, 27: Regem locusta non habet, et egreditur universa locusta non habet, et egreditur universa per turmas suas. Propter quod dicitur, per turmas suas. Propter quod dicitur, Cant. vi, 9: Terribilis ut castrorum Cant. vi, 9: Terribilis ut castrorum acies ordinata. acies ordinata.

Et subjungit in undecimo paragrapho Et subjungit in undecimo paragrapho aviditate de ad prædam : aviditate de ad prædam :

« Sed et per fenestras cadent, » non « Sed et per fenestras cadent, » non exspectantes scilicet ostii apertionem, exspectantes scilicet ostii apertionem, « et non demolientur, » passive scilicet, « et non demolientur, » passive scilicet, hoc est, demolitionem ex casu non sen- hoc est, demolitionem ex casu non sen- tient aviditate rapiendi. In spirituali au- tient aviditate rapiendi. In spirituali au- tem impugnatione, fenestræ sunt apertio- tem impugnatione, fenestræ sunt apertio- nes sensuum. Jerem. Ix, 21: Ascendit nes sensuum. Jerem. Ix, 21: Ascendit mors per fenestras nostras, ingressa est mors per fenestras nostras, ingressa est domos nostras. domos nostras.

« Urbem,» supple, munitam, « ingre- « Urbem,» supple, munitam, « ingre- dientur, » quasi sine obstaculo. Jerem. dientur, » quasi sine obstaculo. Jerem. IV, 29 Ingressi sunt ardua, et ascende- IV, 29 Ingressi sunt ardua, et ascende- runt rupes universæ urbes derelictæ runt rupes universæ urbes derelictæ sunt. Munimenta enim hujusmodi capit sunt. Munimenta enim hujusmodi capit diabolus, quando etiam verticem ratio- diabolus, quando etiam verticem ratio- nis expugnat. Eccle. ix, 14: Civitas par- nis expugnat. Eccle. ix, 14: Civitas par- va, et pauci in ea viri: venit contra va, et pauci in ea viri: venit contra eam rex magnus et vallavit eam ex- eam rex magnus et vallavit eam ex- struxitque munitiones per gyrum, et per- struxitque munitiones per gyrum, et per- fecta est obsidio. « In muro current, » fecta est obsidio. « In muro current, » ad murum scilicet dissipandum qui ad murum scilicet dissipandum qui murus significat munimenta sanctorum murus significat munimenta sanctorum patrum et præceptorum. Thren. 11, 5: patrum et præceptorum. Thren. 11, 5: Præcipitavit omnia mania ejus : dissi- Præcipitavit omnia mania ejus : dissi- pavit munitiones ejus. « Domos conscen- pavit munitiones ejus. « Domos conscen- dent, per fenestras intrabunt quasi dent, per fenestras intrabunt quasi fur. » Hieronymus : « Sicut fur intrans fur. » Hieronymus : « Sicut fur intrans « per fenestras solet occulte rapere; sic « per fenestras solet occulte rapere; sic «< illi clausis januis non timore, sed præci- «< illi clausis januis non timore, sed præci- « pitati audacia, per fenestras aviditate di- « pitati audacia, per fenestras aviditate di- « ripiendi intrant. » Joan. x, 1 : Qui non « ripiendi intrant. » Joan. x, 1 : Qui non

1 Exod. x, 13 et 14: Mane facto, ventus urens 1 Exod. x, 13 et 14: Mane facto, ventus urens levavit locustas, quæ ascenderunt super univer- levavit locustas, quæ ascenderunt super univer-

intrat per ostium in ovile ovium, sed as- intrat per ostium in ovile ovium, sed as- cendit aliunde, ille fur est, et latro. Is- cendit aliunde, ille fur est, et latro. Is- tum modum, ut dicit Hieronymus, etiam tum modum, ut dicit Hieronymus, etiam locustæ tenent, sicut dicitur Exod. x, locustæ tenent, sicut dicitur Exod. x, 13 et 141. 13 et 141.

Et subjungit in duodecimo paragra- Et subjungit in duodecimo paragra- pho de multitudine, quæ scilicet terram pho de multitudine, quæ scilicet terram movet et coelum claudit, ac si nube movet et coelum claudit, ac si nube spississima obvolutum sit. spississima obvolutum sit.

« A facie ejus, » hoc est, a præsentia « A facie ejus, » hoc est, a præsentia ejus, « contremuit terra, » hoc est, ejus, « contremuit terra, » hoc est, terreni «moti sunt cæli,» hoc est, cœ- terreni «moti sunt cæli,» hoc est, cœ- lestes, id est, Sancti. Isa. xi, 13: Su- lestes, id est, Sancti. Isa. xi, 13: Su- per hoc cælum turbabo et movebitur per hoc cælum turbabo et movebitur terra de loco suo. Jerem. II, 12: Ob- terra de loco suo. Jerem. II, 12: Ob- stupescite, cæli, super hoc. « Sol et luna stupescite, cæli, super hoc. « Sol et luna obtenebrati sunt, » « non luminis amis- obtenebrati sunt, » « non luminis amis- «sione, ut dicit Hieronymus, sed quan- «sione, ut dicit Hieronymus, sed quan- « do locustæ de loco ad locum trans- « do locustæ de loco ad locum trans- « eunt, sua multitudine solent radios « eunt, sua multitudine solent radios « solis a terra excludere, et terram qua- « solis a terra excludere, et terram qua- « si nubes obumbrare, et ita vult quod « si nubes obumbrare, et ita vult quod « tantus fuerit exercitus, quod pulvis « tantus fuerit exercitus, quod pulvis « elevatus, quasi nubes impedit solem « elevatus, quasi nubes impedit solem « et lunam lucere super terram. » Vel, « et lunam lucere super terram. » Vel, « sol et luna obtenebrati sunt, » quando « sol et luna obtenebrati sunt, » quando nulla claritas gaudii in majoribus vel nulla claritas gaudii in majoribus vel minoribus invenitur. Isa. xxxiv, 4 : minoribus invenitur. Isa. xxxiv, 4 : Complicabuntur sicut liber cœli : et om- Complicabuntur sicut liber cœli : et om- nis militia eorum defluet sicut defluit nis militia eorum defluet sicut defluit folium de vinea et de ficu. Apoc. IX, 2 folium de vinea et de ficu. Apoc. IX, 2 et 3 et 3

Obscuratus est sol et aer de fumo Obscuratus est sol et aer de fumo putei et de fumo putei exierunt locu- putei et de fumo putei exierunt locu- stæ in terram. « Et stellæ retraxerunt stæ in terram. « Et stellæ retraxerunt splendorem suum, » ex simili causa. splendorem suum, » ex simili causa. Stellæ autem dicuntur singulares perso- Stellæ autem dicuntur singulares perso- næ claritatem dignitatis in populo ha- næ claritatem dignitatis in populo ha- hentes, quæ splendorem hunc retraxe- hentes, quæ splendorem hunc retraxe- runt, vel tentatione diaboli, vel angu- runt, vel tentatione diaboli, vel angu- stia hostis et tyranni. Isa. XIII, 10: stia hostis et tyranni. Isa. XIII, 10: Stellæ cæli, et splendor earum non Stellæ cæli, et splendor earum non expandent lumen suum obtenebratus expandent lumen suum obtenebratus est sol in ortu suo, et luna non splende- est sol in ortu suo, et luna non splende- bit in lumine suo. Apoc. vi, 12 et 13: bit in lumine suo. Apoc. vi, 12 et 13:

sam terram Egypti. sam terram Egypti.

10 10

IN CAP. II JOEL ENARRATIO. IN CAP. II JOEL ENARRATIO.

Sol factus est niger tamquam saccus ci- Sol factus est niger tamquam saccus ci- licinus, et luna tota facta est sicut san- licinus, et luna tota facta est sicut san- guis, et stellæ de cœlo ceciderunt super guis, et stellæ de cœlo ceciderunt super

terram. terram.

His omnibus adjungit adjutorium di- His omnibus adjungit adjutorium di- vinum, quia etiam Deus cum inimicis vinum, quia etiam Deus cum inimicis pugnabit contra eos. pugnabit contra eos.

« Et Dominus dabit vocem suam, » « Et Dominus dabit vocem suam, » præcepti scilicet comminationis et ter- præcepti scilicet comminationis et ter- roris. Amos, 1, 2: Dominus de Sion ru- roris. Amos, 1, 2: Dominus de Sion ru- giet, et de Jerusalem dabit vocem suam. giet, et de Jerusalem dabit vocem suam. Psal. xvi, 14: Intonuit de cœlo Do- Psal. xvi, 14: Intonuit de cœlo Do- minus, et Altissimus dedit vocem suam. minus, et Altissimus dedit vocem suam. Terribilis enim vox est, quando præci- Terribilis enim vox est, quando præci- pitur hosti quod impugnet; et miser pec- pitur hosti quod impugnet; et miser pec- ura cator terretur, ne respicere audeat. Et ura cator terretur, ne respicere audeat. Et ad hoc est quod sequitur: « Ante faciem ad hoc est quod sequitur: « Ante faciem rum. exercitus sui. » Glossa, « dæmonum qui rum. exercitus sui. » Glossa, « dæmonum qui

Inm Inm

sunt castra Dei, quia etiam ei nolentes sunt castra Dei, quia etiam ei nolentes militant. » Job, XXXVII, 5: Tonabit militant. » Job, XXXVII, 5: Tonabit Deus in voce sua mirabiliter. « Quia Deus in voce sua mirabiliter. « Quia multa sunt nimis castra ejus, » Dei multa sunt nimis castra ejus, » Dei scilicet ad subvertendos peccatores. Sap. scilicet ad subvertendos peccatores. Sap. v, 18 Accipiet armaturam zelus illius, v, 18 Accipiet armaturam zelus illius, et armabit creaturam ad ultionem ini- et armabit creaturam ad ultionem ini- micorum. Et ibidem, y. 21: Pugnabit micorum. Et ibidem, y. 21: Pugnabit cum illo orbis terrarum contra insensa- cum illo orbis terrarum contra insensa- tos. Quia fortia, » ex sententia divina tos. Quia fortia, » ex sententia divina confortata. Et ideo dicuntur multa ni- confortata. Et ideo dicuntur multa ni- mis et fortia, quia omnibus præva- mis et fortia, quia omnibus præva- lentia. Luc. XI, 21: Cum fortis ar- lentia. Luc. XI, 21: Cum fortis ar- matus custodit atrium suum, in pace matus custodit atrium suum, in pace sunt ea quæ possidet. Thren. 1, 16: sunt ea quæ possidet. Thren. 1, 16: Facti sunt filii mei perditi, quoniam Facti sunt filii mei perditi, quoniam invaluit inimicus. « Et facientia ver- invaluit inimicus. « Et facientia ver- bum ejus, » hoc est, Domini: non enim bum ejus, » hoc est, Domini: non enim sine obedientia etiam dæmones super sine obedientia etiam dæmones super homines habent potestatem, sicut patet, homines habent potestatem, sicut patet, Job, 1 et 11. Psal. cit, 20: Benedicite Job, 1 et 11. Psal. cit, 20: Benedicite Domino, omnes Angeli ejus: potentes Domino, omnes Angeli ejus: potentes virtute, facientes verbum illius, ad au- virtute, facientes verbum illius, ad au- diendam vocem sermonum ejus. diendam vocem sermonum ejus.

Ex omnibus his concludit: « Mag- Ex omnibus his concludit: « Mag- nus enim dies Domini, » judicii scili- nus enim dies Domini, » judicii scili- cet. Magnus autem dicitur virtute con- cet. Magnus autem dicitur virtute con- stringendi inimicos. Nahum, 1, 3: Dies stringendi inimicos. Nahum, 1, 3: Dies magna, et amara valde. Et hoc est quod magna, et amara valde. Et hoc est quod

153 153

sequitur: « Et terribilis valde, » pro- sequitur: « Et terribilis valde, » pro- pter sententiam condemnationis. Ad pter sententiam condemnationis. Ad Hebr. xi, 21 Ita terribile erat quod Hebr. xi, 21 Ita terribile erat quod videbatur, quod Moyses dixit: Exter- videbatur, quod Moyses dixit: Exter- ritus sum, et tremebundus. « Et quis ritus sum, et tremebundus. « Et quis sustinebit eum?» Malach. 111,2 : Quis pot- sustinebit eum?» Malach. 111,2 : Quis pot- erit cogitare diem adventus ejus, et erit cogitare diem adventus ejus, et quis stabit ad videndum eum ? de pro- quis stabit ad videndum eum ? de pro- priis scilicet meritis habens fiduciam. priis scilicet meritis habens fiduciam.

« Nunc ergo dicit Dominus. » Invitat « Nunc ergo dicit Dominus. » Invitat hic ad pœnitentiam, et dicit duo, sci- hic ad pœnitentiam, et dicit duo, sci- licet quare, et qualiter convertendi sint, licet quare, et qualiter convertendi sint, et ad quem. Secundo, quam generaliter, et ad quem. Secundo, quam generaliter, et quam instanter sit petenda venia, ibi, et quam instanter sit petenda venia, ibi, . 15 « Canite tuba. » . 15 « Canite tuba. »

: :

In primo dicit tria. Primo et secundo In primo dicit tria. Primo et secundo adjungit causam, quare ad Deum con- adjungit causam, quare ad Deum con- vertendi sint. vertendi sint.

12 12

« Nunc ergo, dicit Dominus, converti- « Nunc ergo, dicit Dominus, converti- mini ad me. » Convertimini dicit, quia mini ad me. » Convertimini dicit, quia non vult mortem peccatoris. Eccli. XII, non vult mortem peccatoris. Eccli. XII, 3 Altissimus odio habet peccatores, et 3 Altissimus odio habet peccatores, et misertus est poenitentibus. Ezech. xxxIII, misertus est poenitentibus. Ezech. xxxIII, 11: Nolo mortem impii, sed ut converta- 11: Nolo mortem impii, sed ut converta- tur impius a via sua, et vivat? « Ad me,» tur impius a via sua, et vivat? « Ad me,» misericordem scilicet. Jerem. xv, 19: misericordem scilicet. Jerem. xv, 19: Propter hoc dicit Dominus: Si converteris, Propter hoc dicit Dominus: Si converteris, scilicet ad me, convertam te. Perversus est scilicet ad me, convertam te. Perversus est enim qui ad Dominum non est conver- enim qui ad Dominum non est conver- sus. Jerem. xv, 19: Convertentur ipsi ad sus. Jerem. xv, 19: Convertentur ipsi ad te, et tu non converteris ad eos. « In toto te, et tu non converteris ad eos. « In toto corde vestro, »ut cor vestrum sit totum, corde vestro, »ut cor vestrum sit totum, idque quadrupliciter, scilicet ut sit in- idque quadrupliciter, scilicet ut sit in- divisum, integrum, perfectum, et omnia divisum, integrum, perfectum, et omnia sua intra se continens. Indivisum ad Conversio sua intra se continens. Indivisum ad Conversio Deum adunatum, Osee, x, 2: Divisum ad Deum fit Deum adunatum, Osee, x, 2: Divisum ad Deum fit est cor eorum, nunc interibunt. Inte- corde. est cor eorum, nunc interibunt. Inte- corde. grum in nulla parte per peccatum con- grum in nulla parte per peccatum con- fractum. Et hoc intendit Apostolus, I ad fractum. Et hoc intendit Apostolus, I ad Thessal. v, 23: Ut integer spiritus ve- Thessal. v, 23: Ut integer spiritus ve- ster, et anima, et corpus sine querela in ster, et anima, et corpus sine querela in adventu Domini nostri Jesu Christi ser- adventu Domini nostri Jesu Christi ser- vetur. Perfectum perfectione charitatis vetur. Perfectum perfectione charitatis et virtutis, II Machab. 1, 3: Faciatis et virtutis, II Machab. 1, 3: Faciatis ejus voluntatem corde magno et animo ejus voluntatem corde magno et animo volenti. Omnia intra se habens, motum volenti. Omnia intra se habens, motum scilicet et sensum, et vitæ principium, et scilicet et sensum, et vitæ principium, et

peccatoris peccatoris

ex toto ex toto

154 154

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

totum ordinem corporis. Matth. xx11, totum ordinem corporis. Matth. xx11, 37 Diliges Dominum Deum tuum ex 37 Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo. « Corde » autem dicit, toto corde tuo. « Corde » autem dicit, ut de profundis visceribus fiat conver- ut de profundis visceribus fiat conver- sio profundissimum enim est cor. Un- sio profundissimum enim est cor. Un- de etiam in Psalm. cxxix, 1, dicitur: de etiam in Psalm. cxxix, 1, dicitur: De profundis clamavi ad te, Domine. De profundis clamavi ad te, Domine. Quando ex profundis poenitens non Quando ex profundis poenitens non convertitur, inanis ac ficta reputatur pœ- convertitur, inanis ac ficta reputatur pœ- nitentia. Cor etiam ex fortissima car- nitentia. Cor etiam ex fortissima car- ne est, et multis nervis ligatum: in ne est, et multis nervis ligatum: in quo notatur, quod fortissime teneat quo notatur, quod fortissime teneat conceptam conversionem, et fortissime conceptam conversionem, et fortissime sit alligatus Deo, quasi impossibilis ad sit alligatus Deo, quasi impossibilis ad separationem. De primo, Eccli. xxı, separationem. De primo, Eccli. xxı, 17: Cor fatui quasi vas confractum, et 17: Cor fatui quasi vas confractum, et omnem sapientiam non tenebit. De se- omnem sapientiam non tenebit. De se- cundo, Act. xx, 22: Alligatus ego spi- cundo, Act. xx, 22: Alligatus ego spi- ritu, vado in Jerusalem. Isa. VIII, 16: ritu, vado in Jerusalem. Isa. VIII, 16: Liga testimonium, signa legem in dis- Liga testimonium, signa legem in dis- cipulis meis. « Vestro » autem dicit, cipulis meis. « Vestro » autem dicit, non alieno, sicut hi qui ore convertun non alieno, sicut hi qui ore convertun tur, et corda eorum vagantur circa di- tur, et corda eorum vagantur circa di- versa. Vel, «vestro » dicit, ut faciamus versa. Vel, «vestro » dicit, ut faciamus quod in nobis est. Prov. xx, 26 : Præ- quod in nobis est. Prov. xx, 26 : Præ- be, fili mi, cor tuum mihi. « In jeju- be, fili mi, cor tuum mihi. « In jeju- nio. » Glossa, « ut in futuro saturemi- nio. » Glossa, « ut in futuro saturemi- Jenni. » Bernardus : « Non magnum est ut Jenni. » Bernardus : « Non magnum est ut utile est et « venter jejunet usque ad rugitum, qui utile est et « venter jejunet usque ad rugitum, qui « sæpe repletus est usque ad vomitum. » « sæpe repletus est usque ad vomitum. » II ad Corinth. x1, 27: In jejuniis multis. II ad Corinth. x1, 27: In jejuniis multis. « Jejunio enim mortificantur pestes cor_ « Jejunio enim mortificantur pestes cor_ "poris,» ut dicit Beda. Psal. XXIV, 13: Ego "poris,» ut dicit Beda. Psal. XXIV, 13: Ego autem cum mihi molesti essent, indue- autem cum mihi molesti essent, indue- bar cilicio. Humiliabam in jejunio ani- bar cilicio. Humiliabam in jejunio ani- mam meam, hoc est, animalitatem meam. mam meam, hoc est, animalitatem meam. Matth. xv, 20 Hoc genus, dæmo Matth. xv, 20 Hoc genus, dæmo niorum scilicet, non ejicitur, nisi per niorum scilicet, non ejicitur, nisi per orationem et jejunium. Unde Ni- orationem et jejunium. Unde Ni- nivitæ jejunio propitiationem invene- nivitæ jejunio propitiationem invene- runt. Et Levit. XVI, 29, dicitur: Affli- runt. Et Levit. XVI, 29, dicitur: Affli- getis animas vestras, in jejunio scilicet. getis animas vestras, in jejunio scilicet. Et illa dies vocabatur propitiationis, quia Et illa dies vocabatur propitiationis, quia in jejunio propitiatio Dei inveniebatur. in jejunio propitiatio Dei inveniebatur. « Et in fletu. » Glossa, « ut in futuro « Et in fletu. » Glossa, « ut in futuro << rideatis. » Joan. XVI, 20: Plorabitis, << rideatis. » Joan. XVI, 20: Plorabitis, et flebitis vos. Matth. v, 5: Beati qui lu- et flebitis vos. Matth. v, 5: Beati qui lu-

poenitenti et poenitenti et

necessa- necessa-

rium. rium.

1 Cf. Jonæ, 111, 10. 1 Cf. Jonæ, 111, 10.

gent. Luc. vi, 21: Beati qui nunc fletis: gent. Luc. vi, 21: Beati qui nunc fletis: quia ridebitis. Thren. 1, 2: Lacrymæ quia ridebitis. Thren. 1, 2: Lacrymæ ejus in maxillis ejus. « Et in plan- ejus in maxillis ejus. « Et in plan- ctu. » Glossa, « ut in futuro consolemi- ctu. » Glossa, « ut in futuro consolemi- << ni. >> Planctus autem est compositum << ni. >> Planctus autem est compositum lamentum ex vocibus querulis, signifi- lamentum ex vocibus querulis, signifi- cantibus causas doloris. Jerem. vi, 26: cantibus causas doloris. Jerem. vi, 26: Luctum unigeniti fac tibi, planctum Luctum unigeniti fac tibi, planctum

amarum. amarum.

« Et scindite corda vestra. » Scinditur « Et scindite corda vestra. » Scinditur quod violenter et difficulter separatur, et quod violenter et difficulter separatur, et ita vult, quod violentiam faciamus nobis, ita vult, quod violentiam faciamus nobis, ut cor separetur a delectabilibus pecca- ut cor separetur a delectabilibus pecca- torum præteritorum. Et hoc est idem torum præteritorum. Et hoc est idem quod contritio cordis, quando scilicet quod contritio cordis, quando scilicet in minima scinditur cor, et ubique se- in minima scinditur cor, et ubique se- paratur a peccato. Jerem. IV, 19: Ven- paratur a peccato. Jerem. IV, 19: Ven- trem meum, ventrem meum doleo, sen- trem meum, ventrem meum doleo, sen- sus cordis mei turbati sunt in me. Ven- sus cordis mei turbati sunt in me. Ven- ter cordis dicitur memoria peccatorum, ter cordis dicitur memoria peccatorum, quæ dolore plena debet esse et scissioni- quæ dolore plena debet esse et scissioni- bus, et cor debet esse turbatum in omni bus, et cor debet esse turbatum in omni sensu vitæ. Unde Glossa : « Scindite, sensu vitæ. Unde Glossa : « Scindite, << hoc est, aperite corda vestra per confes- << hoc est, aperite corda vestra per confes- «sionem.» Corda enim quasi utres sunt «sionem.» Corda enim quasi utres sunt plena peccatis, et nisi scissa fuerint plena peccatis, et nisi scissa fuerint sponte rumpentur. « Et non vestimenta sponte rumpentur. « Et non vestimenta vestra. » Mos Judæorum erat tempore vestra. » Mos Judæorum erat tempore tristitiæ scindere vestimenta, et hoc hic tristitiæ scindere vestimenta, et hoc hic interdicit, ne in exteriori apparatu tan- interdicit, ne in exteriori apparatu tan- tum pœnitere videantur, quod hypocri- tum pœnitere videantur, quod hypocri- tarum est. Matth. vi, 16: Exterminant tarum est. Matth. vi, 16: Exterminant enim facies suas, ut appareant homini- enim facies suas, ut appareant homini- bus jejunantes. Quidam dicunt, quod bus jejunantes. Quidam dicunt, quod vestimenta virtutum non sunt scindenda. vestimenta virtutum non sunt scindenda. Eccle. Ix, 8 Omni tempore sint vesti- Eccle. Ix, 8 Omni tempore sint vesti- menta tua candida. Et hæc expositio non menta tua candida. Et hæc expositio non est ad propositum. est ad propositum.

Et subdit ad quem convertantur : Et subdit ad quem convertantur :

13 13

Conver Conver Don.. Don..

tus tus

duba duba

« Et convertimini, » supple, sic, « ad quantu « Et convertimini, » supple, sic, « ad quantu Dominum Deum vestrum, » ad Domi- Dominum Deum vestrum, » ad Domi- num remuneratorem scilicet, quia dives num remuneratorem scilicet, quia dives est. Ad Roman. x, 12: Idem Dominus est. Ad Roman. x, 12: Idem Dominus omnium, dives in omnes, qui invocant omnium, dives in omnes, qui invocant illum, Deum scilicet propitiatorem. illum, Deum scilicet propitiatorem.

sino- sino-

I ant I ant ΦΙΜ, ΦΙΜ,

IN CAP. II JOEL ENARRATIO. IN CAP. II JOEL ENARRATIO.

Mich. vi, 18 Quis Deus similis tui, Mich. vi, 18 Quis Deus similis tui, qui aufers iniquitatem? Nostrum autem qui aufers iniquitatem? Nostrum autem benefactorem. Ad Hebr. x1, 16: Non benefactorem. Ad Hebr. x1, 16: Non confunditur Deus vocari Deus eorum. confunditur Deus vocari Deus eorum. Et subdit causam quare ad Dominum Et subdit causam quare ad Dominum converti debeant : converti debeant :

« «

: :

« Quia benignus. » Aristoteles in ma- « Quia benignus. » Aristoteles in ma- gnis Moralibus dicit, quod « bonitas et gnis Moralibus dicit, quod « bonitas et benignitas non sunt virtutes, sed dis- benignitas non sunt virtutes, sed dis- « positiones ad virtutem bonitas enim « positiones ad virtutem bonitas enim « est cordis diffusio in omni placentia « est cordis diffusio in omni placentia « boni, benignitas autem est quando per « boni, benignitas autem est quando per « ignem amoris bonum ejus large fluit « ignem amoris bonum ejus large fluit in alia. Unde dicitur benignitas quasi in alia. Unde dicitur benignitas quasi « bona igneitas. » Deut. IV, 24: Domi- « bona igneitas. » Deut. IV, 24: Domi- nus Deus tuus ignis consumens est. Ad nus Deus tuus ignis consumens est. Ad Rom. II, 4: An ignoras quoniam benigni- Rom. II, 4: An ignoras quoniam benigni- tas Dei ad pœnitentiam te adducit? Bo- tas Dei ad pœnitentiam te adducit? Bo- nus enim et benignus est in seipso. nus enim et benignus est in seipso.

Et subjungit qualis sit ad nos: « Et mi- Et subjungit qualis sit ad nos: « Et mi- sericors est, » effectu scilicet in miseriæ sericors est, » effectu scilicet in miseriæ ablatione statim enim aufert miseriam ablatione statim enim aufert miseriam ab afflictis. Jacob. 11, 13: Superexaltat ab afflictis. Jacob. 11, 13: Superexaltat misericordia judicium, et in ira non obli- misericordia judicium, et in ira non obli- viscitur misericordiæ. Psal. LXXVI, 10: viscitur misericordiæ. Psal. LXXVI, 10: Aut obliviscetur misereri Deus? aut con- Aut obliviscetur misereri Deus? aut con- tinebit in ira misericordias suas ? Habac. tinebit in ira misericordias suas ? Habac. III, 2 Cum iratus fueris, misericordiæ III, 2 Cum iratus fueris, misericordiæ recordaberis. « Patiens, » dissimulando recordaberis. « Patiens, » dissimulando scilicet peccata hominum, et exspectan- scilicet peccata hominum, et exspectan- do ad poenitentiam. Eccli, v, 4 : Altis- do ad poenitentiam. Eccli, v, 4 : Altis- simus est patiens redditor. Augustinus: simus est patiens redditor. Augustinus: « Quid faciet de illo desuper inspectore, « Quid faciet de illo desuper inspectore, « quem latere nihil potest, qui tanto vi- « quem latere nihil potest, qui tanto vi- « det patientius, quando sapientius?» Nec « det patientius, quando sapientius?» Nec dicitur patiens, quod passio cadat in ip- dicitur patiens, quod passio cadat in ip-

sum, sum,

: :

sed quod exhibet patientis effectum. sed quod exhibet patientis effectum. « Et multæ misericordiæ, » hoc est, mul- « Et multæ misericordiæ, » hoc est, mul- tiplicis. Quæcumque enim peccata sint, tiplicis. Quæcumque enim peccata sint, dimittit, et non uno bono, sed multipli- dimittit, et non uno bono, sed multipli- cibus exornat. Isa. LV, 7: Derelinquat cibus exornat. Isa. LV, 7: Derelinquat impius viam suam, et vir iniquus cogi- impius viam suam, et vir iniquus cogi- tationes suas, et revertatur ad Dominum, tationes suas, et revertatur ad Dominum, et miserebitur ejus, et ad Deum no- et miserebitur ejus, et ad Deum no- strum: quoniam multus est ad ignoscen- strum: quoniam multus est ad ignoscen- dum. Jonæ, IV, 2: Scio quia tu Deus dum. Jonæ, IV, 2: Scio quia tu Deus clemens, et misericors es, patiens, et mul- clemens, et misericors es, patiens, et mul- tæ miserationis, et ignoscens super ma- tæ miserationis, et ignoscens super ma- litia. Et hoc est quod hic sequitur : « Et litia. Et hoc est quod hic sequitur : « Et

155 155

præstabilis super malitia, » hoc est, præstabilis super malitia, » hoc est, facile præstans veniam super malitia facile præstans veniam super malitia præterita, ei qui vere est poenitens. Lucæ, præterita, ei qui vere est poenitens. Lucæ, VII, 47 Remittuntur ei peccata multa, VII, 47 Remittuntur ei peccata multa, quoniam dilexit multum. Mich. VII, 19: quoniam dilexit multum. Mich. VII, 19: Deponet iniquitates nostras, et projiciet Deponet iniquitates nostras, et projiciet in profundum maris omnia peccata no- in profundum maris omnia peccata no- stra. Jerem. xxx1, 34: Propitiabor ini- stra. Jerem. xxx1, 34: Propitiabor ini- quitati eorum, et peccati eorum non quitati eorum, et peccati eorum non memorabor amplius. memorabor amplius.

14 14

ad Deum ad Deum

per poeni- per poeni-

tentiam non tentiam non est diffe. est diffe. renda. renda.

Et subdit de sollicitudine tardæ conver- Et subdit de sollicitudine tardæ conver- sionis, et est ac si dicat illud Isaiæ, LV, sionis, et est ac si dicat illud Isaiæ, LV, 6: Quærite Dominum, dum inveniri pol- 6: Quærite Dominum, dum inveniri pol- est: invocate eum, dum prope est. Et illud est: invocate eum, dum prope est. Et illud Eccli. v, 8 : Non tardes converti ad Do- Conversio Eccli. v, 8 : Non tardes converti ad Do- Conversio minum, et ne differas de die in diem. Si minum, et ne differas de die in diem. Si enim tardaveris et Deum quæsieris, enim tardaveris et Deum quæsieris, quando longe est, « Quis scit si converta- quando longe est, « Quis scit si converta- tur, »ab ira scilicet ad misericordiam ? tur, »ab ira scilicet ad misericordiam ? Licet enim verum sit quod dicitur, Ezech. Licet enim verum sit quod dicitur, Ezech. XVIII, 21, 22, quod quacumque die pec- XVIII, 21, 22, quod quacumque die pec- cator ingemuerit, omnium iniquitatum cator ingemuerit, omnium iniquitatum ejus, quas operatus est, non recordabor; ejus, quas operatus est, non recordabor; tamen valde incertum est, utrum ei qui tamen valde incertum est, utrum ei qui pœnitentiam differt usque ad ultimam pœnitentiam differt usque ad ultimam ætatem, vel infirmitatem, Deus gratiam ætatem, vel infirmitatem, Deus gratiam gemendi dare velit. In tali enim casu di- gemendi dare velit. In tali enim casu di- cit Gregorius, quod « qui non vult cum cit Gregorius, quod « qui non vult cum << potuerit, justum est ut infligatur ei non << potuerit, justum est ut infligatur ei non « posse cum voluerit. » Prov. 1, 24 et « posse cum voluerit. » Prov. 1, 24 et seq.: Quia vocavi, et renuistis, extendi seq.: Quia vocavi, et renuistis, extendi manum meam, et non fuit qui adspiceret. manum meam, et non fuit qui adspiceret. Despexistis omne consilium meum, et in- Despexistis omne consilium meum, et in- crepationes meas neglexistis. Ego quo- crepationes meas neglexistis. Ego quo- que in interitu vestro ridebo, et subsan- que in interitu vestro ridebo, et subsan- nabo, cum vobis id, quod timebatis, ad- nabo, cum vobis id, quod timebatis, ad- venerit. « Et ignoscat, » scilicet Deus : venerit. « Et ignoscat, » scilicet Deus : hoc est, quis scit si ignoscere velit, quia hoc est, quis scit si ignoscere velit, quia quamvis certum sit quod contrito igno- quamvis certum sit quod contrito igno- scat, tamen incertum est utrum aliquis scat, tamen incertum est utrum aliquis vere contritus sit. Eccle. vi, 14 : Nemo vere contritus sit. Eccle. vi, 14 : Nemo potest corrigere quem ille despexerit. potest corrigere quem ille despexerit. II Machab. ix, 13 : Orabat hic scelestus II Machab. ix, 13 : Orabat hic scelestus Dominum, a quo non erat misericordiam Dominum, a quo non erat misericordiam consecuturus Unde, Genes. IV, 5: Ad consecuturus Unde, Genes. IV, 5: Ad Cain, et ad munera illius, non respexit Cain, et ad munera illius, non respexit Deus. Et Num. XVI, 15, Moyses de qui- Deus. Et Num. XVI, 15, Moyses de qui-

15 15

156 156

: :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

busdam dixit: Ne respicias sacrificia eo- busdam dixit: Ne respicias sacrificia eo- rum. «Et relinquat post se benedictio- rum. «Et relinquat post se benedictio- nem, » hoc est, Quis scit si Deus post nem, » hoc est, Quis scit si Deus post tardationem pœnitentiæ relinquat bene- tardationem pœnitentiæ relinquat bene- dictionem et non maledictionem. Indi- dictionem et non maledictionem. Indi- gnus enim benedictione videtur, qui mo- gnus enim benedictione videtur, qui mo- tioni divinæ non statim obtemperat. tioni divinæ non statim obtemperat. Prov. 1, 28 Tunc invocabunt me, et non Prov. 1, 28 Tunc invocabunt me, et non exaudiam: mane consurgent et non exaudiam: mane consurgent et non invenient me. " Sacrificium, et libamen invenient me. " Sacrificium, et libamen Domino Deo vestro, » hoc est, Quis scit Domino Deo vestro, » hoc est, Quis scit si talem dabit benedictionem, per quam si talem dabit benedictionem, per quam efficiamur sacrificium et libamen Domi- efficiamur sacrificium et libamen Domi- no Deo nostro. Sacrificium per contri- no Deo nostro. Sacrificium per contri- bulatum cor, bulatum cor, libamen autem per dulcis- libamen autem per dulcis- simum gustum virtutis. Quibusdam enim simum gustum virtutis. Quibusdam enim dicit, Malach. 1, 10: Non est mihi vo- dicit, Malach. 1, 10: Non est mihi vo- luntas in vobis, dicit Dominus exerci- luntas in vobis, dicit Dominus exerci- tuum : et munus non suscipiam de manu tuum : et munus non suscipiam de manu vestra. Job, XLII, 7: Iratus est furor vestra. Job, XLII, 7: Iratus est furor meus in te, et in duos amicos tuos. Et post meus in te, et in duos amicos tuos. Et post pauca dicit, quod non recipiet sacrifi- pauca dicit, quod non recipiet sacrifi- cium ab eis '. cium ab eis '.