IN CAP. X OSEE ENARRATIO. IN CAP. X OSEE ENARRATIO.

gemmis in proposito, floret in verbis vel gemmis in proposito, floret in verbis vel in consensu, et fructificat in opere vel in in consensu, et fructificat in opere vel in poena. Ezech. vi, 10 et 11: Egressa est poena. Ezech. vi, 10 et 11: Egressa est contritio, floruit virga, germinavit su- contritio, floruit virga, germinavit su- perbia iniquitas surrexit in virgam perbia iniquitas surrexit in virgam impietatis. « Super sulcos agri, » hoc impietatis. « Super sulcos agri, » hoc est, super cor sulcatum prædicatione est, super cor sulcatum prædicatione Pseudoprophetarum. Genes. III, 18: Pseudoprophetarum. Genes. III, 18: Spinas et tribulos germinabit tibi. Ad Spinas et tribulos germinabit tibi. Ad Hebr. vi, 8 Terra proferens spinas ac Hebr. vi, 8 Terra proferens spinas ac tribulos, reproba est, et maledicto proxi- tribulos, reproba est, et maledicto proxi- ma cujus consummatio in combustio- ma cujus consummatio in combustio- nem, ignis scilicet. nem, ignis scilicet.

« Vaccas Bethaven. » Tangit hic mul- « Vaccas Bethaven. » Tangit hic mul- tiplicitatem concupiscentiæ quæ idolola- tiplicitatem concupiscentiæ quæ idolola- triam sequitur. Et hoc est : « Vaccas triam sequitur. Et hoc est : « Vaccas Bethaven, » et tangit peccatum et pec- Bethaven, » et tangit peccatum et pec- cati signum, « coluerunt habitatores Sa- cati signum, « coluerunt habitatores Sa- mariæ. » Samaria custodia interpretatur, mariæ. » Samaria custodia interpretatur, Bethaven autem domus inutilis. Vaccas Bethaven autem domus inutilis. Vaccas enim dicit propter derisionem, quia non enim dicit propter derisionem, quia non solum vitulos in masculino sexu, sed et solum vitulos in masculino sexu, sed et vaccas instrumenta turpitudinis in pro- vaccas instrumenta turpitudinis in pro- patulo exhibentes coluerunt, quod sig- patulo exhibentes coluerunt, quod sig- nat Prælatos in custodia positos, qui tur- nat Prælatos in custodia positos, qui tur- pitudinis lasciviam colunt. Amos, iv, 1: pitudinis lasciviam colunt. Amos, iv, 1: Audite verbum hoc, vaccæ pingues, quæ Audite verbum hoc, vaccæ pingues, quæ estis in monte Samariæ. Psal. LXVII, 31: estis in monte Samariæ. Psal. LXVII, 31: Congregatio taurorum in vaccis populo- Congregatio taurorum in vaccis populo-

rum. rum.

Et subdit signum per quod de peccato Et subdit signum per quod de peccato convincuntur, dicens : « Quia luxit su- convincuntur, dicens : « Quia luxit su- per eum populus ejus, » vituli scilicet. per eum populus ejus, » vituli scilicet. Luctus autem in perditione signum fuit Luctus autem in perditione signum fuit dilectionis in possessione: luctus enim dilectionis in possessione: luctus enim est in ablatione delectabilis, qui luctus est in ablatione delectabilis, qui luctus figuratur, Ezech. VIII, 14, ubi mulieres figuratur, Ezech. VIII, 14, ubi mulieres sedebant plangentes Adonidem, ama- sedebant plangentes Adonidem, ama- sium Veneris : et Numer. x1, 4, ubi se- sium Veneris : et Numer. x1, 4, ubi se- debat populus flens et dicens: Quis da- debat populus flens et dicens: Quis da- bit nobis ad vescendum carnes ? Ita lu- bit nobis ad vescendum carnes ? Ita lu- ctus populi in vitulis ablatis, signum fuit ctus populi in vitulis ablatis, signum fuit venerationis et dilectionis quam habebant venerationis et dilectionis quam habebant ad eos. ad eos.

1 Ezech. VIII, 14: Et ecce ibi mulieres sedebant 1 Ezech. VIII, 14: Et ecce ibi mulieres sedebant

87 87

Et subdit aliud signum : « Et æditui Et subdit aliud signum : « Et æditui ejus super eum. » Æditui sunt custodes ejus super eum. » Æditui sunt custodes ædis, sicut Sacerdotes, et ministri Sa- ædis, sicut Sacerdotes, et ministri Sa- cerdotum, et hujusmodi, « exsultave- cerdotum, et hujusmodi, « exsultave- runt in gloria ejus, » vituli scilicet, ut runt in gloria ejus, » vituli scilicet, ut singulare pro plurali ponatur. Dum enim singulare pro plurali ponatur. Dum enim gloriose celebraretur, Sacerdotes exsul- gloriose celebraretur, Sacerdotes exsul- tabant pro oblationibus et votis. Psal. tabant pro oblationibus et votis. Psal. XLVIII, 12: Vocaverunt nomina sua in XLVIII, 12: Vocaverunt nomina sua in terris suis. Sicut adhuc videmus malos terris suis. Sicut adhuc videmus malos exsultare in lasciviis. Sap. 11, 8 et 9 : exsultare in lasciviis. Sap. 11, 8 et 9 : Nullum pratum sit quod non pertrans- Nullum pratum sit quod non pertrans- eat luxuria nostra. Nemo nostrum ex- eat luxuria nostra. Nemo nostrum ex- sors sit luxuriæ nostræ. Ubique relin- sors sit luxuriæ nostræ. Ubique relin- quamus signa lætitiæ, quoniam hæc est quamus signa lætitiæ, quoniam hæc est pars nostra, et hæc est sors nostra. pars nostra, et hæc est sors nostra. "Quia migravit ab ea » (Hieronymus po- "Quia migravit ab ea » (Hieronymus po- nit, ab eo: ab ea, scilicet, gloria: vel ab nit, ab eo: ab ea, scilicet, gloria: vel ab eo, scilicet, populo). A gloria enim eo, scilicet, populo). A gloria enim idoli migraverunt per captivitatem Sa- idoli migraverunt per captivitatem Sa- cerdotes: idolum autem migravit a po- cerdotes: idolum autem migravit a po- pulo. pulo.

vitulis vitulis

sereos sup- sereos sup-

Et hoc est quod sequitur: « Siquidem Et hoc est quod sequitur: « Siquidem et ipse, » scilicet vitulus, « in Assur de- et ipse, » scilicet vitulus, « in Assur de- latus est, » hoc est, ad regem Assyrio- latus est, » hoc est, ad regem Assyrio- rum, « munus regi ultori. » Et tangit rum, « munus regi ultori. » Et tangit quod tempore Manahen factum est, quod tempore Manahen factum est, IV Reg. xv, 19, qui mille talenta argen- IV Reg. xv, 19, qui mille talenta argen- ti misit regi Assyriorum, ut manus ejus ti misit regi Assyriorum, ut manus ejus esset cum ipso: inter quæ etiam vitulos esset cum ipso: inter quæ etiam vitulos misit quos aureos esse putavit. Ex quo misit quos aureos esse putavit. Ex quo malo tria mala surrexerunt. Dicit enim Sacerdotes malo tria mala surrexerunt. Dicit enim Sacerdotes Hieronymus, quod Jeroboam vitulos au- aureis Hieronymus, quod Jeroboam vitulos au- aureis reos posuit, quos ex avaritia Sacerdotes posuerunt. reos posuit, quos ex avaritia Sacerdotes posuerunt. subtraxerunt, et vitulos æreos deaura- subtraxerunt, et vitulos æreos deaura- tos illis simillimos supposuerunt ; et tos illis simillimos supposuerunt ; et propter hoc populus videns vitulos per- propter hoc populus videns vitulos per- ditos, luxit. Sacerdotes autem exsultave- ditos, luxit. Sacerdotes autem exsultave- runt, putantes fraudem eorum de cætero runt, putantes fraudem eorum de cætero deprehendi non posse. Rex autem Assy- deprehendi non posse. Rex autem Assy- riorum ad deteriora provocatus est, vi- riorum ad deteriora provocatus est, vi- dens se deceptum, quia æs pro auro re- dens se deceptum, quia æs pro auro re- ceperat. Prov. x1, 6: In insidiis suis ca- ceperat. Prov. x1, 6: In insidiis suis ca- pientur iniqui. Prov, x, 20: Dolus in pientur iniqui. Prov, x, 20: Dolus in corde cogitantium mala. Osee, v, 13: corde cogitantium mala. Osee, v, 13:

plangentes Adonidem. plangentes Adonidem.

88 88

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Abiit Ephraim ad Assur, et misit ad re- Abiit Ephraim ad Assur, et misit ad re- gem ultorem. gem ultorem.

Et subdit poenam : « Confusio capiet Et subdit poenam : « Confusio capiet Ephraim » confusio scilicet pœnæ pro Ephraim » confusio scilicet pœnæ pro confusione culpæ. confusione culpæ. Psal. CVIII, 29: Psal. CVIII, 29: Operiantur sicut diploide confusione Operiantur sicut diploide confusione sua, hoc est, confusione corporis et ani- sua, hoc est, confusione corporis et ani- mæ, et cordis et vultus in pœnitentia. Et mæ, et cordis et vultus in pœnitentia. Et attende quod captus tenetur vi capientis, attende quod captus tenetur vi capientis, et vult dicere quod vi confusionis tene- et vult dicere quod vi confusionis tene- buntur, ita quod recedere non possunt. buntur, ita quod recedere non possunt. Jerem. 11, 26: Quomodo confunditur fur Jerem. 11, 26: Quomodo confunditur fur quando deprehenditur, sic confusi sunt quando deprehenditur, sic confusi sunt domus Israel. Causam autem confusionis domus Israel. Causam autem confusionis subdit : « Et » id est, vel quia « confun- subdit : « Et » id est, vel quia « confun- detur Israel in voluntate, » hoc est, pro detur Israel in voluntate, » hoc est, pro voluntate « sua » mala, ut sciamus quod voluntate « sua » mala, ut sciamus quod non tantum pro opere, sed etiam pro non tantum pro opere, sed etiam pro mala, dam- voluntate homo damnatur. Voluntas mala, dam- voluntate homo damnatur. Voluntas nabilis, non enim mala, radix mala est, de qua dici- nabilis, non enim mala, radix mala est, de qua dici- opus. tur, Matth. v, 18: Non potest arbor opus. tur, Matth. v, 18: Non potest arbor mala bonos fructus facere. mala bonos fructus facere.

Voluntas Voluntas

tantum tantum

Quos autem confusio capiet conse- Quos autem confusio capiet conse- quenter ostendit, primo in rege, secundo quenter ostendit, primo in rege, secundo in populo. in populo.

« Transire fecit Samaria regem « Transire fecit Samaria regem suum, » hoc est, peccatum Samariæ, suum, » hoc est, peccatum Samariæ, propter quod ruit Prælatus. Eccli. x, 17: propter quod ruit Prælatus. Eccli. x, 17: Sedes ducum superborum destruxit Sedes ducum superborum destruxit Deus. Luc. II, 52: Deposuit potentes de Deus. Luc. II, 52: Deposuit potentes de sede. « Quasi spumam super faciem sede. « Quasi spumam super faciem aquæ. » Spuma ex bullis componitur aquæ. » Spuma ex bullis componitur ventosis, et signat ventosam superbiam, ventosis, et signat ventosam superbiam, quæ cito dissipatur. Sap. v, 15: Spes quæ cito dissipatur. Sap. v, 15: Spes impii tamquam lanugo est, quæ a vento impii tamquam lanugo est, quæ a vento tollitur et tamquam spuma gracilis, tollitur et tamquam spuma gracilis, quæ a procella dispergitur. quæ a procella dispergitur.

« Et disperdentur, » supple, tunc, « ex- « Et disperdentur, » supple, tunc, « ex- celsa idoli,» hoc est, excelsa in quibus celsa idoli,» hoc est, excelsa in quibus erant idola in Dan et in Bethel, et signat erant idola in Dan et in Bethel, et signat ambitionem quæ idolum suum ponit in ambitionem quæ idolum suum ponit in excelsis. Isa. x, 33: Excelsi statura excelsis. Isa. x, 33: Excelsi statura succidentur. « Peccatum Israel. » In vi- succidentur. « Peccatum Israel. » In vi- tulis enim et in excelsis peccaverunt. tulis enim et in excelsis peccaverunt. Unde, Exod. xxxII, 31: Reversusque ad Unde, Exod. xxxII, 31: Reversusque ad

Dominum, ait: Obsecro, peccavit popu- Dominum, ait: Obsecro, peccavit popu- lus iste, etc. lus iste, etc.

Et subjungit poenam ex parte populi. Et subjungit poenam ex parte populi. « Lappa, et tribulus ascendet super aras « Lappa, et tribulus ascendet super aras eorum, » hoc est, corda in quibus dæmo- eorum, » hoc est, corda in quibus dæmo- nibus sacrificant. Lappa propter tenaci- nibus sacrificant. Lappa propter tenaci- tatem adhærentem signat concupiscen- tatem adhærentem signat concupiscen- tiam : tribulus autem punitivam pœnam. tiam : tribulus autem punitivam pœnam. Quia et concupiscentia adhærebit dam- Quia et concupiscentia adhærebit dam- natis, et poena removebit delectabile. natis, et poena removebit delectabile. Genes. II, 18: Spinas et tribulos germi- Genes. II, 18: Spinas et tribulos germi- nabit tibi. Osee, 1x, 6: Desiderabile ar- nabit tibi. Osee, 1x, 6: Desiderabile ar- gentum eorum urtica hæreditabit, lappa gentum eorum urtica hæreditabit, lappa in tabernaculis eorum. Quanta autem sit in tabernaculis eorum. Quanta autem sit poena, subjungit: « Et dicent montibus: poena, subjungit: « Et dicent montibus: Operite nos: » vellent enim mori ne vi- Operite nos: » vellent enim mori ne vi- derent mala quæ passuri sunt, et ideo derent mala quæ passuri sunt, et ideo vellent montibus cooperiri, et collibus vellent montibus cooperiri, et collibus contegi. Apoc. VI, 16: Dicunt montibus contegi. Apoc. VI, 16: Dicunt montibus et petris Cadite super nos, et abscondite et petris Cadite super nos, et abscondite nos a facie sedentis super thronum. Et nos a facie sedentis super thronum. Et hoc est quod sequitur: « Et collibus : hoc est quod sequitur: « Et collibus : Cadite super nos. » Hieronymus morali- Cadite super nos. » Hieronymus morali- ter hoc exponit dicens, quod « montes ter hoc exponit dicens, quod « montes << signant Sanctos qui veram habent alti- << signant Sanctos qui veram habent alti- « tudinem, qui operiunt multos et san- « tudinem, qui operiunt multos et san- « ctitate conversationis et intercessione « ctitate conversationis et intercessione « orationis. Colles autem signant emi- « orationis. Colles autem signant emi- «< nentias sæculares quæ cadunt quotidie «< nentias sæculares quæ cadunt quotidie « et non veram habent altitudinem, et « et non veram habent altitudinem, et « petunt in pœnitentia, ut illi colles co- « petunt in pœnitentia, ut illi colles co- «ram eis non stent, sed cadant ne stent «ram eis non stent, sed cadant ne stent « in eis elevati contra Deum. » Psal. « in eis elevati contra Deum. » Psal. xxxv, 12 et 13: Non veniat mihi pes xxxv, 12 et 13: Non veniat mihi pes superbiæ: et manus peccatoris non mo- superbiæ: et manus peccatoris non mo- veat me. Ibi ceciderunt omnes qui ope- veat me. Ibi ceciderunt omnes qui ope- rantur iniquitatem. De montibus autem rantur iniquitatem. De montibus autem dicitur, Jerem. xxxi, 23: Benedicat tibi dicitur, Jerem. xxxi, 23: Benedicat tibi Dominus, pulchritudo justitiæ, mons Dominus, pulchritudo justitiæ, mons

sanctus. sanctus.

«Ex diebus Gabaa.» Tangit hic an- «Ex diebus Gabaa.» Tangit hic an- tiquæ consuetudinis pertinaciam et pœ- tiquæ consuetudinis pertinaciam et pœ- nam, et dicit tria: peccatum, pertina- nam, et dicit tria: peccatum, pertina- ciam, et poenam. ciam, et poenam.

Peccatum innuit, cum dicit: « Ex die- Peccatum innuit, cum dicit: « Ex die- bus Gabaa, peccavit Israel. » Et tangit bus Gabaa, peccavit Israel. » Et tangit peccatum quod factum est in Gabaa: peccatum quod factum est in Gabaa:

IN CAP. X OSEE ENARRATIO. IN CAP. X OSEE ENARRATIO.

quod duplex est, sicut in antehabitis quod duplex est, sicut in antehabitis dictum est ¹ : unum quidem de idolo Mi- dictum est ¹ : unum quidem de idolo Mi- chæ, in quo injuriam Dei non vindica- chæ, in quo injuriam Dei non vindica- verunt, fœminam adulteram indignam verunt, fœminam adulteram indignam vindicta vindicaverunt, quin potius ido- vindicta vindicaverunt, quin potius ido- lum Michæ asportantes semper secum lum Michæ asportantes semper secum retinuerunt. Secundum fuit, quod Sau- retinuerunt. Secundum fuit, quod Sau- lem, qui fuit de Gabaa, regem postulave- lem, qui fuit de Gabaa, regem postulave- runt, ne sub regno Dei essent, et ne Do- runt, ne sub regno Dei essent, et ne Do- minus regnaret super eos. Primum est, minus regnaret super eos. Primum est, Judic. xvIII, 17 et seq. Secundum, 1 Reg. Judic. xvIII, 17 et seq. Secundum, 1 Reg. VIII, 5 et seq. Et ita modo ad idola con- VIII, 5 et seq. Et ita modo ad idola con- versi sunt, et a regno David ad Jeroboam versi sunt, et a regno David ad Jeroboam declinaverunt. Et hoc est quod dicit: declinaverunt. Et hoc est quod dicit: « Ex diebus Gabaa peccavit, » hoc est, « Ex diebus Gabaa peccavit, » hoc est, duplex peccatum in consuetudine reti- duplex peccatum in consuetudine reti- nuit «Israel. » Isa. XLVIII, 8: Trans- nuit «Israel. » Isa. XLVIII, 8: Trans- gressorem ex utero vocavi te. Act. VII, gressorem ex utero vocavi te. Act. VII, 51: Dura cervice, et incircumcisis cordi- 51: Dura cervice, et incircumcisis cordi- bus, et auribus, vos semper Spiritui bus, et auribus, vos semper Spiritui sancto resistitis. « Ibi steterunt, » hoc sancto resistitis. « Ibi steterunt, » hoc est, pertinaci voluntate in illo peccato est, pertinaci voluntate in illo peccato remanserunt. Psal. 1, 1: Beatus vir remanserunt. Psal. 1, 1: Beatus vir qui non abiit in consilio impiorum, et qui non abiit in consilio impiorum, et in via peccatorum non stetit. Jerem. LI, in via peccatorum non stetit. Jerem. LI, 50 Qui fugistis gladium, venite, nolite 50 Qui fugistis gladium, venite, nolite stare. Bernardus : « Stare in via Dei, stare. Bernardus : « Stare in via Dei, « retrocedere est. » Matth. xx, 6: Quid « retrocedere est. » Matth. xx, 6: Quid hic statis tota die otiosi ? » hic statis tota die otiosi ? »

Et subdit pœnam, innuens quod etiam Et subdit pœnam, innuens quod etiam judicio humano inferenda sit talibus. judicio humano inferenda sit talibus. « Non, » id est, nonne etiam, supple, ju- « Non, » id est, nonne etiam, supple, ju- dicio humano, « comprehendet, » hoc dicio humano, « comprehendet, » hoc est, comprehendere debet, ut nusquam est, comprehendere debet, ut nusquam effugere possint « eos, » tantos scilicet effugere possint « eos, » tantos scilicet peccatores, « in Gabaa prælium » hoc peccatores, « in Gabaa prælium » hoc est, prælium simile Gabaonitico, quod, est, prælium simile Gabaonitico, quod, inquam, proelium fuit «super filis ini- inquam, proelium fuit «super filis ini- quitatis, » Gabaonitas conterendos et de- quitatis, » Gabaonitas conterendos et de- lendos, hoc est, ut deleantur sicut illi lendos, hoc est, ut deleantur sicut illi deleti sunt. Quasi dicat, sic debet. Ad deleti sunt. Quasi dicat, sic debet. Ad Hebr. 11, 2 et 3 Si omnis prævaricatio Hebr. 11, 2 et 3 Si omnis prævaricatio et inobedientia accepit justam mercedis et inobedientia accepit justam mercedis retributionem, quomodo nos effugie- retributionem, quomodo nos effugie- mus, si tantam neglexerimus salutem ? mus, si tantam neglexerimus salutem ? Domes Similes enim in culpis similes esse Вортом Domes Similes enim in culpis similes esse Вортом debent in poenis. Ad Roman. x1, 20 et 21: debent in poenis. Ad Roman. x1, 20 et 21:

1 Cf. supra enarrationem in ỳ. 9 cap. ix. 1 Cf. supra enarrationem in ỳ. 9 cap. ix.

89 89

Noli altum sapere, sed time. Si enim Noli altum sapere, sed time. Si enim Deus naturalibus ramis non pepercit, ne Deus naturalibus ramis non pepercit, ne forte tibi nec parcat. II Petr. 11, 9: Novit forte tibi nec parcat. II Petr. 11, 9: Novit Dominus pios de tentatione eripere: ini- Dominus pios de tentatione eripere: ini- quos vero in diem judicii reservare cru- quos vero in diem judicii reservare cru-

ciandos. ciandos.

Habito autem judicio, quod etiam ho- Habito autem judicio, quod etiam ho- mo judicat, infert, et suppletur rationa- mo judicat, infert, et suppletur rationa- lis conjunctio, ergo, « Juxta desiderium lis conjunctio, ergo, « Juxta desiderium meum, » hoc est, voluntatem meam meum, » hoc est, voluntatem meam quam habeo in reddendo unicuique pro quam habeo in reddendo unicuique pro meritis, « corripiam eos,» per obsidio- meritis, « corripiam eos,» per obsidio- nem scilicet, et captivitatem, ut emen- nem scilicet, et captivitatem, ut emen- dentur. Ad Hebr. XII, 7: Quis filius, quem dentur. Ad Hebr. XII, 7: Quis filius, quem non corripit pater? Job, v, 17 et 18: In- non corripit pater? Job, v, 17 et 18: In- crepationem Domini ne reprobes: quia crepationem Domini ne reprobes: quia ipse vulnerat, et medetur. II Machab. vi, ipse vulnerat, et medetur. II Machab. vi, 16: Corripiens in adversis populum 16: Corripiens in adversis populum suum non derelinquit. suum non derelinquit.

Qualiter autem hoc fiat, subdit, et Qualiter autem hoc fiat, subdit, et suppletur, quia « Congregabuntur super suppletur, quia « Congregabuntur super eos populi, » Assyriorum scilicet exerci- eos populi, » Assyriorum scilicet exerci- tus congregabuntur consensu præliandi tus congregabuntur consensu præliandi contra eos. Isa. v, 26: Elevabit Dominus contra eos. Isa. v, 26: Elevabit Dominus signum in nationibus procul, et sibilabit signum in nationibus procul, et sibilabit ad eum de finibus terræ: et ecce festinus ad eum de finibus terræ: et ecce festinus velociter veniet. Sicut etiam dæmones velociter veniet. Sicut etiam dæmones congregantur ad damnationem peccato- congregantur ad damnationem peccato- ris. Isa. xxxiv, 15: Illuc congregati ris. Isa. xxxiv, 15: Illuc congregati sunt milvi, alter ad alterum. Milvi enim sunt milvi, alter ad alterum. Milvi enim sunt ad rapiendum. « Cum corripientur sunt ad rapiendum. « Cum corripientur propter duas iniqnitates suas. » Duæ propter duas iniqnitates suas. » Duæ iniquitates sunt: Dei per idololatriam iniquitates sunt: Dei per idololatriam dimissio, et regni David per assumptio- dimissio, et regni David per assumptio- nem Jeroboam relictio. Isa. nem Jeroboam relictio. Isa. VIII, 6 et 7: VIII, 6 et 7: Pro eo quod abjecit populus iste aquas Pro eo quod abjecit populus iste aquas Siloe, quæ vadunt cum silentio, et as- Siloe, quæ vadunt cum silentio, et as- sumpsit magis Rasin, et filium Rome- sumpsit magis Rasin, et filium Rome- liæ propter hoc ecce Dominus adducet liæ propter hoc ecce Dominus adducet super eos aquas fluminis fortes et mul- super eos aquas fluminis fortes et mul- tas, regem Assyriorum. Vel duæ ini- tas, regem Assyriorum. Vel duæ ini- quitates sunt, quod vindicaverunt indi- quitates sunt, quod vindicaverunt indi- gna vindicta, et peccatum idololatriæ gna vindicta, et peccatum idololatriæ non vindicaverunt, sed assumpserunt. non vindicaverunt, sed assumpserunt. Jerem. 11, 13 Duo mala fecit populus Jerem. 11, 13 Duo mala fecit populus

: :

10 10

13 13

Peccator in Peccator in circuitu circuitu

90 90

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

meus: Me dereliquerunt fontem aquæ meus: Me dereliquerunt fontem aquæ vivæ, et foderunt sibi cisternas, cisternas vivæ, et foderunt sibi cisternas, cisternas dissipatas, quæ continere non valent dissipatas, quæ continere non valent aquas. Vel duæ iniquitates sunt, reces- aquas. Vel duæ iniquitates sunt, reces- sus a Deo, et mala conversio ad creatu- sus a Deo, et mala conversio ad creatu- ram. Jacobi, 1, 14: Unusquisque tenta- ram. Jacobi, 1, 14: Unusquisque tenta- tur a concupiscentia sua abstractus, et tur a concupiscentia sua abstractus, et illectus. Hæc sub eodem sensu et litte- illectus. Hæc sub eodem sensu et litte- ralia sunt et moralia. ralia sunt et moralia.

« «

Ephraim vitula docta.» Ab hoc loco Ephraim vitula docta.» Ab hoc loco prosequitur secundam similitudinem de prosequitur secundam similitudinem de vitula, in decem tribubus scilicet, et in vitula, in decem tribubus scilicet, et in duabus, ibi, « Arabit Judas. » duabus, ibi, « Arabit Judas. »

In decem tribubus prosequitur pro- In decem tribubus prosequitur pro- prietates vitulæ de petulantia. In duabus prietates vitulæ de petulantia. In duabus autem tribubus proprietates vitulæ de autem tribubus proprietates vitulæ de aratione. aratione.

Et hoc est « Ephraim vitula docta Et hoc est « Ephraim vitula docta ambulat. diligere trituram. » Tritura est in terris ambulat. diligere trituram. » Tritura est in terris calidis, quando vel pedibus animalium calidis, quando vel pedibus animalium circumeuntium super areas aristæ excu- circumeuntium super areas aristæ excu- tiuntur, vel circumductione rotarum li- tiuntur, vel circumductione rotarum li- gnearum, vel ferrearum paleæ in pabu- gnearum, vel ferrearum paleæ in pabu- lum excutiuntur. Et hoc est quod vult lum excutiuntur. Et hoc est quod vult dicere: « Ephraim, » supple, est quasi dicere: « Ephraim, » supple, est quasi vitula docta diligere trituram, « vitula » vitula docta diligere trituram, « vitula » scilicet per lasciviam, triturans per labo- scilicet per lasciviam, triturans per labo- ris circuitum ; « docta diligere tritu- ris circuitum ; « docta diligere tritu- ram, » id est, per hoc quod circumiens ram, » id est, per hoc quod circumiens accipit dulcedinis pabulum, oblita labo- accipit dulcedinis pabulum, oblita labo- ris, ex dulcedinis pabulo semper ad labo- ris, ex dulcedinis pabulo semper ad labo- rem revertitur. Isa. xxi, 10: Tritura rem revertitur. Isa. xxi, 10: Tritura mea, et filii areæ meæ, quæ audivi a mea, et filii areæ meæ, quæ audivi a Domino exercituum Deo Israel, annun- Domino exercituum Deo Israel, annun- tiavi vobis. Ita populus ille laborem hu- tiavi vobis. Ita populus ille laborem hu- jus mundi dilexit et circuitum facit, pro- jus mundi dilexit et circuitum facit, pro- pter hoc quod in lucris invenit. Unde pter hoc quod in lucris invenit. Unde Gregorius: « Sunt quædam desides ani- Gregorius: « Sunt quædam desides ani- « mæ, quibus nihil laboriosius est quam « mæ, quibus nihil laboriosius est quam « in hujus mundi laboribus non labo- « in hujus mundi laboribus non labo- « rare. » Psal. XI, 9: In circuitu impii « rare. » Psal. XI, 9: In circuitu impii ambulant. Beatus autem Gregorius dicit ambulant. Beatus autem Gregorius dicit has figurari Num. x1, 5, ubi Hebræis has figurari Num. x1, 5, ubi Hebræis pastis pane Angelorum, in memoriam pastis pane Angelorum, in memoriam venerunt cepe, et allia, et pepones, quæ venerunt cepe, et allia, et pepones, quæ vel insipida sunt, vel sine lacrymis non vel insipida sunt, vel sine lacrymis non comeduntur. Psal. LXXIX, 6: Cibabis nos comeduntur. Psal. LXXIX, 6: Cibabis nos

nam, nam,

pane lacrymarum. Item, Psal. cxxvi, 2: pane lacrymarum. Item, Psal. cxxvi, 2: Surgite postquam sederitis, qui mandu- Surgite postquam sederitis, qui mandu- catis panem doloris. Et subjungit pœ- catis panem doloris. Et subjungit pœ- dicens: « Et ego transivi, » concul- dicens: « Et ego transivi, » concul- cando scilicet, et comprimendo, « super cando scilicet, et comprimendo, « super pulchritudinem colli ejus. » Pulchritudo pulchritudinem colli ejus. » Pulchritudo colli in extensione colli est, et robore, et colli in extensione colli est, et robore, et erectione. Isa. III, 16 et 17: Pro eo quod erectione. Isa. III, 16 et 17: Pro eo quod elevatæ sunt filiæ Sion, et ambulaverunt elevatæ sunt filiæ Sion, et ambulaverunt extento collo, et nutibus oculorum ibant, extento collo, et nutibus oculorum ibant, et plaudebant, ambulabant pedibus suis, et plaudebant, ambulabant pedibus suis, et composito gradu incedebant: decalva- et composito gradu incedebant: decalva- bit Dominus verticem filiarum Sion, et bit Dominus verticem filiarum Sion, et Dominus crinem earum nudabit. Et vult Dominus crinem earum nudabit. Et vult dicere, quod ita transibit, quod nudabit dicere, quod ita transibit, quod nudabit et ad nihilum rediget. Judic. v, 21: et ad nihilum rediget. Judic. v, 21: Conculca, anima mea, robustos. Et hoc Conculca, anima mea, robustos. Et hoc est quod sequitur: « Ascendam super est quod sequitur: « Ascendam super Ephraim, » conculcans scilicet, et oppri- Ephraim, » conculcans scilicet, et oppri- mens cervicositatem superbiæ. Isa. LXIII, mens cervicositatem superbiæ. Isa. LXIII, 3: Calcavi eos in furore meo, et concul- 3: Calcavi eos in furore meo, et concul- cavi eos in ira mea. cavi eos in ira mea.

Et subjungit de aratione vitulæ in Et subjungit de aratione vitulæ in Juda, hoc est, in duabus tribubus, et di- Juda, hoc est, in duabus tribubus, et di- cit tria: actum scilicet, et modum, et cit tria: actum scilicet, et modum, et pœnam. pœnam.

Actum dicit: « Arabit Judas. » Tan- Actum dicit: « Arabit Judas. » Tan- git hic quod habitum est, Osee, v, 10, ubi git hic quod habitum est, Osee, v, 10, ubi dictum est: Facti sunt principes Juda dictum est: Facti sunt principes Juda quasi assumentes terminum. Ibi enim quasi assumentes terminum. Ibi enim dictum est, quod dilataverunt terminos dictum est, quod dilataverunt terminos suos super terminos decem tribuum cap- suos super terminos decem tribuum cap- tivatis eis. Et addit: « Confringet sibi tivatis eis. Et addit: « Confringet sibi sulcos Jacob » et Jacob vocat multos sulcos Jacob » et Jacob vocat multos de decem tribubus, qui tempore captivi- de decem tribubus, qui tempore captivi- tatis ad duas tribus confugerunt, qui tatis ad duas tribus confugerunt, qui etiam ad terras suas excolendas redie- etiam ad terras suas excolendas redie- runt. Genes. xXXIV, 21: Negotientur in runt. Genes. xXXIV, 21: Negotientur in terra, et exerceant eam, quæ spatiosa et terra, et exerceant eam, quæ spatiosa et lata indiget cultoribus. lata indiget cultoribus.

Sed ut opus permaneat, modum quali- Sed ut opus permaneat, modum quali- ter excolant terram, subjungit: ter excolant terram, subjungit:

« Seminate vobis in justitia, » ut sci- « Seminate vobis in justitia, » ut sci- licet, nulli injuriam faciatis, et jus suum licet, nulli injuriam faciatis, et jus suum unicuique tribuatis. Eccle. XI, 6: Mane unicuique tribuatis. Eccle. XI, 6: Mane semina semen tuum, et vespere ne cesset semina semen tuum, et vespere ne cesset

IN CAP. X OSEE ENARRATIO. IN CAP. X OSEE ENARRATIO.

manus tua. Psal. cxxv, 5: Qui seminant manus tua. Psal. cxxv, 5: Qui seminant in lacrymis, in exsultatione metent. Luc. in lacrymis, in exsultatione metent. Luc. VIII, 4 Exiit qui seminat, seminare se- VIII, 4 Exiit qui seminat, seminare se- men suum. « Et metite in ore miseri- men suum. « Et metite in ore miseri- cordiæ, » ut scilicet de messione vestra cordiæ, » ut scilicet de messione vestra pauperibus erogetis, ita scilicet quod pauperibus erogetis, ita scilicet quod etiam in ore verba compassionis profera- etiam in ore verba compassionis profera- tis. Eccli. xvIII, 16: Nonne ardorem re- tis. Eccli. xvIII, 16: Nonne ardorem re- frigerabit ros? sic et verbum melius frigerabit ros? sic et verbum melius quam datum. Qui sic seminat, centu- quam datum. Qui sic seminat, centu- plum metit. Genes. xxvi, 12: Sevit Isaac plum metit. Genes. xxvi, 12: Sevit Isaac in terra illa, et invenit in ipso anno cen- in terra illa, et invenit in ipso anno cen- tuplum. Joan. 1v, 36: Qui metit, mer- tuplum. Joan. 1v, 36: Qui metit, mer- cedem accipit, et congregat fructum in cedem accipit, et congregat fructum in vitam æternam. Unde qui seminat pau- vitam æternam. Unde qui seminat pau- peribus erogando, metit mercedem acci- peribus erogando, metit mercedem acci- piendo. II ad Corinth. ix, 10: Qui au- piendo. II ad Corinth. ix, 10: Qui au- tem administrat semen seminanti, et pa- tem administrat semen seminanti, et pa- nem ad manducandum præstabit, et nem ad manducandum præstabit, et multiplicabit semen vestrum, et augebit multiplicabit semen vestrum, et augebit incrementa frugum justitiæ vestræ. incrementa frugum justitiæ vestræ. « Innovate vobis novale, » in quo scili- « Innovate vobis novale, » in quo scili- cet frutices errorum et stirpes peccato- cet frutices errorum et stirpes peccato- rum non superseminatæ sunt, novæ sci- rum non superseminatæ sunt, novæ sci- licet, corde conversi ad Dominum. Je- licet, corde conversi ad Dominum. Je- rem. iv, 3 Novate vobis novale, et no- rem. iv, 3 Novate vobis novale, et no- lite serere super spinas. Boetius: «Prius lite serere super spinas. Boetius: «Prius « exstirpanda sunt vitia, ut inserantur « exstirpanda sunt vitia, ut inserantur « virtutes. » Et hoc quidem faciendum « virtutes. » Et hoc quidem faciendum est in actione. est in actione.

Quid autem faciendum sit in contem- Quid autem faciendum sit in contem- platione et cultu, subjungit: « Tempus platione et cultu, subjungit: « Tempus autem requirendi Dominum, » scilicet autem requirendi Dominum, » scilicet dum inveniri potest. Isa. Lv, 6: Quærité dum inveniri potest. Isa. Lv, 6: Quærité Dominum, dum inveniri potest: invocate Dominum, dum inveniri potest: invocate cum, dum prope est, hoc est, per poeni- cum, dum prope est, hoc est, per poeni- tentiam in hac præsenti vita. Et hoc est tentiam in hac præsenti vita. Et hoc est quod sequitur: « Cum venerit, » per quod sequitur: « Cum venerit, » per gratiæ scilicet et beneficii manifestatio- gratiæ scilicet et beneficii manifestatio- nem. I ad Corinth. IV, 5: Veniet Do- nem. I ad Corinth. IV, 5: Veniet Do- minus, qui et illuminabit abscondita te- minus, qui et illuminabit abscondita te- nebrarum, et manifestabit consilia cor- nebrarum, et manifestabit consilia cor- dium. Qui docebit vos justitiam, » in dium. Qui docebit vos justitiam, » in qua scilicet et seminare et metere debetis. qua scilicet et seminare et metere debetis. Isa. XLVII, 17: Ego Dominus Deus tuus, Isa. XLVII, 17: Ego Dominus Deus tuus, docens te utilia. Sap. VIII, 7: Sobrieta- docens te utilia. Sap. VIII, 7: Sobrieta- tem et prudentiam docet, et justitiam, tem et prudentiam docet, et justitiam,

Cf. Matth. XIII, 3, et Marc. IV, 3. Cf. Matth. XIII, 3, et Marc. IV, 3.

91 91

et virtutem, quibus nihil utilius est in et virtutem, quibus nihil utilius est in vita hominibus. vita hominibus.

Quod autem ab hac doctrina avertunt Quod autem ab hac doctrina avertunt se, subjungit : « Arastis impietatem. » se, subjungit : « Arastis impietatem. » Aratio laborem acquirendi signat, et im- Aratio laborem acquirendi signat, et im- pic arat, qui semper in proximo plus pic arat, qui semper in proximo plus vult habere in lucro et minus in damno. vult habere in lucro et minus in damno. « Pietas enim est benevolentia in paren- « Pietas enim est benevolentia in paren- « tale bonum, » ut dicit Tullius in fine « tale bonum, » ut dicit Tullius in fine primæ Rhetoricæ. Et impius est, qui primæ Rhetoricæ. Et impius est, qui proximum, in quo resultat summi paren- proximum, in quo resultat summi paren- tis bonum, vel opprimit damno, vel spo- tis bonum, vel opprimit damno, vel spo- liat bono sibi debito, et ille arat impieta- liat bono sibi debito, et ille arat impieta- tem. Unde, Sap. 11, 10, dixerunt impii : tem. Unde, Sap. 11, 10, dixerunt impii : Venite, opprimamus pauperem justum. Venite, opprimamus pauperem justum. « Iniquitatem messuistis, » hoc est, ex « Iniquitatem messuistis, » hoc est, ex iniquo vos ditastis. Isa. v, 8: Væ qui iniquo vos ditastis. Isa. v, 8: Væ qui conjungitis domum ad domum, et conjungitis domum ad domum, et agrum agro copulatis usque ad termi- agrum agro copulatis usque ad termi- num loci! Habac. 11, 6: Væ ei, qui mul- num loci! Habac. 11, 6: Væ ei, qui mul- tiplicat non sua! « Comedistis frugem tiplicat non sua! « Comedistis frugem mendacii. » Fruges mendacii sunt, quæ mendacii. » Fruges mendacii sunt, quæ promittunt refectionem et non satiant. promittunt refectionem et non satiant. Lucrum enim temporale non satiat. Lucrum enim temporale non satiat. Prov. IV, 17: Comedunt panem impieta- Prov. IV, 17: Comedunt panem impieta- tis, et vinum iniquitatis bibunt. Aggæi, tis, et vinum iniquitatis bibunt. Aggæi, 1, 6 Comedistis, et non estis satiati. 1, 6 Comedistis, et non estis satiati. Prov. XIII, 25 Justus comedit, et replet Prov. XIII, 25 Justus comedit, et replet animam suam venter autem impiorum animam suam venter autem impiorum insaturabilis. Et subjungit causam : insaturabilis. Et subjungit causam : « Quia confisus es in viis tuis, » hoc est, « Quia confisus es in viis tuis, » hoc est, in operibus idololatriæ scilicet, et pecca- in operibus idololatriæ scilicet, et pecca- torum, quod maxima præsumptio est in torum, quod maxima præsumptio est in malo confidere. Eccli. XXXVII, 3:0 malo confidere. Eccli. XXXVII, 3:0 præsumptio nequissima, unde creata es? præsumptio nequissima, unde creata es? Homo enim non debet confidere in viis Homo enim non debet confidere in viis suis, quia ignorat eas et exitus earum. suis, quia ignorat eas et exitus earum. De primo dicitur, Job, 111, 23 : Viro cu- De primo dicitur, Job, 111, 23 : Viro cu- jus abscondita est via, et circumdedit jus abscondita est via, et circumdedit eum Deus tenebris? De secundo dicitur, eum Deus tenebris? De secundo dicitur, Prov. xiv, 12 Est via, quæ videtur ho- Prov. xiv, 12 Est via, quæ videtur ho- mini justa novissima autem ejus de- mini justa novissima autem ejus de- ducunt ad mortem. « In multitudine ducunt ad mortem. « In multitudine fortium tuorum, » supple, confisus es in fortium tuorum, » supple, confisus es in multitudine pugnatorum et munitionum, multitudine pugnatorum et munitionum,

13 13

Lucrum Lucrum temporale temporale non satiat. non satiat.

14 14

Potentiæ Potentiæ Dei nihil Dei nihil potest potest resistere. resistere.

92 92

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Contra quod dicitur, Jerem. xvii, 5: Contra quod dicitur, Jerem. xvii, 5: Maledictus homo, qui confidit in homine, Maledictus homo, qui confidit in homine, et ponit carnem brachium suum, et a et ponit carnem brachium suum, et a Domino recedit cor ejus. Domino recedit cor ejus.

Et subjungit poenam duplicem, scilicet Et subjungit poenam duplicem, scilicet confusionis populi in seipso per divisio- confusionis populi in seipso per divisio- nem, et vastationis ab inimicis. nem, et vastationis ab inimicis.

De primo dicit : « Consurget tumultus De primo dicit : « Consurget tumultus in populo tuo, » schismatum scilicet, et in populo tuo, » schismatum scilicet, et contradictionum. Isa. 11, 5: Tumultua- contradictionum. Isa. 11, 5: Tumultua- bitur puer contra senem, et ignobilis bitur puer contra senem, et ignobilis contra nobilem. contra nobilem.

De secundo dicit : « Et omnes muni- De secundo dicit : « Et omnes muni- tiones tuæ vastabuntur : » non enim tiones tuæ vastabuntur : » non enim potest stare quod contra potentiam Dei potest stare quod contra potentiam Dei se elevat. II ad Cor. x, 4 et 5 Arma se elevat. II ad Cor. x, 4 et 5 Arma militiæ nostræ non carnalia sunt, sed militiæ nostræ non carnalia sunt, sed potentia Deo ad destructionem munitio- potentia Deo ad destructionem munitio- num, consilia destruentes, et omnem alti- num, consilia destruentes, et omnem alti- tudinem extollentem se adversus scien- tudinem extollentem se adversus scien- tiam Dei. Sæculares etiam munitiones tiam Dei. Sæculares etiam munitiones

non stant contra Dominum. Abdiæ, non stant contra Dominum. Abdiæ, . 4: Si exaltatus fueris ut aquila, et si . 4: Si exaltatus fueris ut aquila, et si inter sidera posueris nidum tuum: inde inter sidera posueris nidum tuum: inde detraham te, dicit Dominus. Et hujus detraham te, dicit Dominus. Et hujus vastationis ponit similitudinem, sub- vastationis ponit similitudinem, sub- dens « Sicut vastatus est Salmana. » dens « Sicut vastatus est Salmana. » Judic. v, 2, Salmana princeps fuit Ma- Judic. v, 2, Salmana princeps fuit Ma- dianitarum quem Gedeon judex Israel dianitarum quem Gedeon judex Israel interfecit. Et hoc est quod sequitur : « A interfecit. Et hoc est quod sequitur : « A domo, » id est, a familia, « ejus qui vin- domo, » id est, a familia, « ejus qui vin- dicavit Baal, » hoc est, qui injuriam Dei dicavit Baal, » hoc est, qui injuriam Dei vindicavit in Baal. Et tangit historiam, vindicavit in Baal. Et tangit historiam, quæ est Judic. vi, 25 et seq., ubi dicitur quæ est Judic. vi, 25 et seq., ubi dicitur quod pater Gedeonis lucum plantavit, et quod pater Gedeonis lucum plantavit, et aram Baal exstruxit, et bovem superpo- aram Baal exstruxit, et bovem superpo- suit quem lucum Gedeon Angelo se. suit quem lucum Gedeon Angelo se. confortante succidit, aram subvertit, e confortante succidit, aram subvertit, e bovem dejecit. Quod cum populus vin- bovem dejecit. Quod cum populus vin- dicare vellet, pater Gedeonis dixit, . 31 dicare vellet, pater Gedeonis dixit, . 31 et 32: Numquid ultores estis Baal?... et 32: Numquid ultores estis Baal?... Si Deus est, vindicet se de eo qui suffo- Si Deus est, vindicet se de eo qui suffo-

1 Cf. Judic. VIII, 5 et seq. 1 Cf. Judic. VIII, 5 et seq.

dit aram ejus. Ex illo die vocatus est dit aram ejus. Ex illo die vocatus est Gedeon, Jerobaal, hoc est, ultor Baal. Gedeon, Jerobaal, hoc est, ultor Baal. « In die prælii, » quando scilicet Gedeon « In die prælii, » quando scilicet Gedeon proeliatus est cum ipso et omnes interfe- proeliatus est cum ipso et omnes interfe- cit. Psal. LXXXII, 10: Fac illis sicut Ma- cit. Psal. LXXXII, 10: Fac illis sicut Ma- dian, et Sisare: sicut Jabin in torrente dian, et Sisare: sicut Jabin in torrente Cison. Item, Psal. LXXXII, 12: Pone Cison. Item, Psal. LXXXII, 12: Pone principes eorum sicut Oreb, et Zeb, et principes eorum sicut Oreb, et Zeb, et Zebee, et Salmana. Sicut enim illi cor- Zebee, et Salmana. Sicut enim illi cor- ruerunt pro peccato, ita et alii cadent ruerunt pro peccato, ita et alii cadent peccatores. « Matre super filios allisa. » peccatores. « Matre super filios allisa. » Sicut enim Salmana in filiis Israel filios Sicut enim Salmana in filiis Israel filios occidit ante oculos matrum, et postea occidit ante oculos matrum, et postea matres peremit, ut bis morerentur et matres peremit, ut bis morerentur et corde et corpore: ita e converso, Gedeon corde et corpore: ita e converso, Gedeon Salmana in conspectu matris suæ occi- Salmana in conspectu matris suæ occi- dit, dicens: Sicut fecit gladius tuus ma- dit, dicens: Sicut fecit gladius tuus ma- tres sine filiis, sic inter mulieres sine li- tres sine filiis, sic inter mulieres sine li- beris erit mater tua. Et occiso filio, alli- beris erit mater tua. Et occiso filio, alli- sit matrem ad lapidem et interfecit, ne sit matrem ad lapidem et interfecit, ne fœda generatione amplius terram cor- fœda generatione amplius terram cor- rumperet '. Isa. xiv, 20 21 Non vocabi- rumperet '. Isa. xiv, 20 21 Non vocabi- tur in æternum semen pessimorum. Præ- tur in æternum semen pessimorum. Præ- parate filios ejus occisioni. parate filios ejus occisioni.

Causam autem hujus vastationis sub- Causam autem hujus vastationis sub- jungit: Sic fecit vobis Bethel, » hoc est, jungit: Sic fecit vobis Bethel, » hoc est, idololatria in Bethel facta. Bethel autem idololatria in Bethel facta. Bethel autem interpretatur domus Dei, ubi immundi- interpretatur domus Dei, ubi immundi- tias exercuerunt. Jerem. x1, 15: Quid tias exercuerunt. Jerem. x1, 15: Quid est, quod dilectus meus in domo mea fe- est, quod dilectus meus in domo mea fe- cit scelera multa. » A facie malitiæ, » cit scelera multa. » A facie malitiæ, » hoc est, a præsentia malitiæ quæ in scan- hoc est, a præsentia malitiæ quæ in scan- dalum multis præsens est. Malach. 11, 8 : dalum multis præsens est. Malach. 11, 8 : Vos recessitis de via, et scandalizastis Vos recessitis de via, et scandalizastis plurimos in lege. « Nequitiarum vestra- plurimos in lege. « Nequitiarum vestra- rum. » Nequitia dicitur malitia, in qua rum. » Nequitia dicitur malitia, in qua malus facit quidquid potest, ita quod malus facit quidquid potest, ita quod nequit amplius. Luc. x1, 29: Generatio nequit amplius. Luc. x1, 29: Generatio hæc, generatio nequam est. Isa. xvi, 6 : hæc, generatio nequam est. Isa. xvi, 6 : Superbia ejus, et arrogantia ejus, et in- Superbia ejus, et arrogantia ejus, et in- dignatio ejus plusquam fortitudo ejus. dignatio ejus plusquam fortitudo ejus.

CAPUT XI. CAPUT XI.

Beneficiis ostendit Dominus se diligere populum Israel : sed propter illius scele- Beneficiis ostendit Dominus se diligere populum Israel : sed propter illius scele- ra tradidit eum Assyriis: attamen propter suam misericordiam reducet eos, ra tradidit eum Assyriis: attamen propter suam misericordiam reducet eos, ut in terra sua serviant Domino, una cum gentibus ad Deum conversis. ut in terra sua serviant Domino, una cum gentibus ad Deum conversis.

1. Sicut mane transiit, pertransiit rex 1. Sicut mane transiit, pertransiit rex Israel. Quia puer Israel, et Israel. Quia puer Israel, et dilexi eum et ex Ægypto vo- dilexi eum et ex Ægypto vo- cavi filium meum '. cavi filium meum '.

2. Vocaverunt eos, sic abierunt a 2. Vocaverunt eos, sic abierunt a facie eorum: Baalim immola- facie eorum: Baalim immola- bant, et simulacris sacrifica- bant, et simulacris sacrifica- bant. bant.

3. Et ego quasi nutritius Ephraim, 3. Et ego quasi nutritius Ephraim, portabam eos in brachiis meis : portabam eos in brachiis meis : et nescierunt quod curarem eos. et nescierunt quod curarem eos. 4. In funiculis Adam traham eos, in 4. In funiculis Adam traham eos, in vinculis charitatis : et ero eis vinculis charitatis : et ero eis quasi exaltans jugum quasi exaltans jugum maxillas eorum, et declinavi maxillas eorum, et declinavi

ad eum ut vesceretur. ad eum ut vesceretur.

8. Quomodo dabo te, Ephraim ? 8. Quomodo dabo te, Ephraim ?

protegam te, Israel? quo- protegam te, Israel? quo- modo dabo te sicut Adama, modo dabo te sicut Adama, ponam te ut Seboim 1? Conver- ponam te ut Seboim 1? Conver- sum est in me cor meum, pari- sum est in me cor meum, pari- conturbata est poenitudo conturbata est poenitudo

ter ter

mea. mea.

9. Non faciam furorem iræ meæ : 9. Non faciam furorem iræ meæ : non convertar ut disperdam non convertar ut disperdam Ephraim, quoniam Deus ego, Ephraim, quoniam Deus ego, et non homo in medio tui et non homo in medio tui sanctus, et non ingrediar civi- sanctus, et non ingrediar civi-

tatem. tatem.

10. Post 10. Post super super

5. Non revertetur in terram Ægypti, 5. Non revertetur in terram Ægypti, et Assur ipse rex ejus, quoniam et Assur ipse rex ejus, quoniam noluerunt converti. noluerunt converti.

6. Cœpit gladius in civitatibus ejus, 6. Cœpit gladius in civitatibus ejus, et consumet electos ejus, et et consumet electos ejus, et comedet capita eorum. comedet capita eorum.

7. Et populus meus pendebit ad re- 7. Et populus meus pendebit ad re- ditum meum jugum autem ditum meum jugum autem imponetur eis simul, quod non imponetur eis simul, quod non auferetur. auferetur.

Dominum Dominum

ambulabunt: ambulabunt: quasi leo rugiet: quia ipse ru- quasi leo rugiet: quia ipse ru- giet, et formidabunt filii maris. giet, et formidabunt filii maris. 11. Et avolabunt quasi avis ex Ægyp- 11. Et avolabunt quasi avis ex Ægyp- pto, et quasi columba de terra pto, et quasi columba de terra Assyriorum et collocabo eos Assyriorum et collocabo eos in domibus suis, dicit Domi- in domibus suis, dicit Domi-

nus. nus.

12. Circumdedit me in negatione 12. Circumdedit me in negatione -Ephraim, et in dolo domus -Ephraim, et in dolo domus Israel Judas autem testis de- Israel Judas autem testis de- scendit cum Deo, et cum sanctis scendit cum Deo, et cum sanctis fidelis. fidelis.

IN CAPUT XI OSEE IN CAPUT XI OSEE

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Sicut mane transiit. » Tangit hic « Sicut mane transiit. » Tangit hic admonitionem populi per consideratio- admonitionem populi per consideratio-

1 Matth. 11, 15. 1 Matth. 11, 15.

nem plagarum et beneficiorum Dei, et nem plagarum et beneficiorum Dei, et ideo tres partes sunt in capitulo isto. ideo tres partes sunt in capitulo isto.

Primo tangit ingratitudinem ad bene- Primo tangit ingratitudinem ad bene- ficia eductionis de Ægypto. Secundo, ficia eductionis de Ægypto. Secundo, describit misericordiam Dei punientis describit misericordiam Dei punientis pro peccato, ibi, y. 8, « Quomodo dabo pro peccato, ibi, y. 8, « Quomodo dabo te, Ephraim?» Quia vero misericordis te, Ephraim?» Quia vero misericordis non est punire, idcirco tertio ostendit, non est punire, idcirco tertio ostendit, quid compulerit Deum ad puniendum, quid compulerit Deum ad puniendum,

* Genes. XIX, 24. * Genes. XIX, 24.

1 1

94 94

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ibi, . 12, Circumdedit me in negatione. ibi, . 12, Circumdedit me in negatione.

In primo horum tria sunt. Primo enim In primo horum tria sunt. Primo enim ostendit quod ablationis regni et regis ostendit quod ablationis regni et regis causa fuit abjectio regni Dei. Secundo, causa fuit abjectio regni Dei. Secundo, beneficia Dei quæ ut rex et pater exhi- beneficia Dei quæ ut rex et pater exhi- buit, commemorat, et ingratitudinem buit, commemorat, et ingratitudinem populi, ibi, «Quia puer Israel. » Tertio, populi, ibi, «Quia puer Israel. » Tertio, qualiter populus sicut effrænis equus non qualiter populus sicut effrænis equus non reducitur, nisi fræno pœnarum, ibi, « In reducitur, nisi fræno pœnarum, ibi, « In funiculis Adam. » funiculis Adam. »

Dicit ergo: Sicut mane transiit, » ve- Dicit ergo: Sicut mane transiit, » ve- lociter scilicet et cito « pertransiit rex Is- lociter scilicet et cito « pertransiit rex Is- rael, hoc est, decem tribuum. Unde, rael, hoc est, decem tribuum. Unde, Osee, XIII, 10 Ubi est rex tuus: maxi- Osee, XIII, 10 Ubi est rex tuus: maxi- me nunc salvet te. Hoc autem dicitur me nunc salvet te. Hoc autem dicitur populo qui in protectione Dei constitu- populo qui in protectione Dei constitu- tus fuit et regimine, et illo contempto tus fuit et regimine, et illo contempto hominem in regem petiit. I Reg. viii, 7: hominem in regem petiit. I Reg. viii, 7: Audi vocem populi in omnibus quæ lo- Audi vocem populi in omnibus quæ lo- quuntur tibi: non enim te abjecerunt, quuntur tibi: non enim te abjecerunt, sed me, ne regnem super eos. Et quia sed me, ne regnem super eos. Et quia sic contra voluntatem Domini obtentus sic contra voluntatem Domini obtentus est, stare non potuit, sed transiit sicut est, stare non potuit, sed transiit sicut mane, hoc est, subito et velociter, ita mane, hoc est, subito et velociter, ita scilicet quod sol claritatis et prosperitatis scilicet quod sol claritatis et prosperitatis ejus ad summum non pervenit: ante- ejus ad summum non pervenit: ante- quam enim illucesceret per claritatem quam enim illucesceret per claritatem ablatus fuit. Job, 111, 4: Dies ille verta- ablatus fuit. Job, 111, 4: Dies ille verta- tur in tenebras, nec requirat eam Deus tur in tenebras, nec requirat eam Deus desuper, et non illustretur lumine. Sic desuper, et non illustretur lumine. Sic dictum est de Nabuchodonosor, Isa. xiv, dictum est de Nabuchodonosor, Isa. xiv, 12 Quomodo cecidisti de cœlo, Lucifer, 12 Quomodo cecidisti de cœlo, Lucifer, Prosperitas qui mane oriebaris ? Sic potentia et Prosperitas qui mane oriebaris ? Sic potentia et diuturna. claritatis mundi cito transit. Eccli. x, diuturna. claritatis mundi cito transit. Eccli. x,

mundi non mundi non

11 Omnis potentatus brevis vita. Isa. 11 Omnis potentatus brevis vita. Isa. XXXVIII, 12 Dum adhuc ordirer, succi- XXXVIII, 12 Dum adhuc ordirer, succi- dit me. dit me.

Et quale fuerit regnum Dei quod ab- Et quale fuerit regnum Dei quod ab- jecerunt, subdit : « Quia puer Israel, » jecerunt, subdit : « Quia puer Israel, » supple, erat imbecillis sensu, quando le- supple, erat imbecillis sensu, quando le- gem non habuit, et infirmus virtute, gem non habuit, et infirmus virtute, quando violentia Pharaonis in Ægypto quando violentia Pharaonis in Ægypto tenebatur oppressus. I ad Cor. XIII, 11: tenebatur oppressus. I ad Cor. XIII, 11: Cum essem parvulus, loquebar ut par- Cum essem parvulus, loquebar ut par- vulus, sapiebam ut parvulus, cogitabam vulus, sapiebam ut parvulus, cogitabam

1 Cf. III Reg. xvi, 31 et 32. 1 Cf. III Reg. xvi, 31 et 32.

ut parvulus. « Et dilexi eum, » hoc est, ut parvulus. « Et dilexi eum, » hoc est, signa dilectionis exhibui cum non me- signa dilectionis exhibui cum non me- ruisset. Deuter. xxx, 3: Dilexit popu- ruisset. Deuter. xxx, 3: Dilexit popu- los, omnes sancti in manu illius sunt. los, omnes sancti in manu illius sunt. Deut. x, 14 et 15: En Domini Dei tui Deut. x, 14 et 15: En Domini Dei tui cælum est, et cælum cæli, terra et om- cælum est, et cælum cæli, terra et om- nia, quæ in ea sunt: et tamen patribus nia, quæ in ea sunt: et tamen patribus tuis conglutinatus est Dominus, et ama- tuis conglutinatus est Dominus, et ama- vit eos. « Et ex Ægypto vocavi filium vit eos. « Et ex Ægypto vocavi filium meum, » hoc est, ex Ægypto vocavi meum, » hoc est, ex Ægypto vocavi eum ut esset liber, ut filius meus servi- eum ut esset liber, ut filius meus servi- tute aliena de cætero non oppressus, et tute aliena de cætero non oppressus, et in hæreditate mea positus. Numer. xxiv, in hæreditate mea positus. Numer. xxiv, 8 Deus eduxit illum de Ægypto. 8 Deus eduxit illum de Ægypto. Mich. vi, 4 Eduxit te de terra Ægypti. Mich. vi, 4 Eduxit te de terra Ægypti. Hoc etiam refertur ad eos moraliter, Hoc etiam refertur ad eos moraliter, quos Deus educit de servitute peccati ad quos Deus educit de servitute peccati ad libertatem virtutis. Psal. xxxix, 3: Edu- libertatem virtutis. Psal. xxxix, 3: Edu- xit me de lacu miseriæ, et de luto fæcis. xit me de lacu miseriæ, et de luto fæcis. Unde, Exod. iv, 22, 23, dicit Pharaoni, Unde, Exod. iv, 22, 23, dicit Pharaoni, qui signat diabolum : Filius meus pri- qui signat diabolum : Filius meus pri- mogenitus Israel. Dixi tibi : Dimitte mogenitus Israel. Dixi tibi : Dimitte filium meum. filium meum.

Qualiter autem eduxerit, subdit : Qualiter autem eduxerit, subdit : « Vocaverunt eos, » Moyses scilicet et « Vocaverunt eos, » Moyses scilicet et Aaron, duces et nuntii mei, sicut dicitur, Aaron, duces et nuntii mei, sicut dicitur, Exod. I et IV et usque ad xn. Prov. ix, Exod. I et IV et usque ad xn. Prov. ix, 3 Misit ancillas suas ut vocarent ad 3 Misit ancillas suas ut vocarent ad arcem, et ad mania civitatis. « Sic, » arcem, et ad mania civitatis. « Sic, » supple, vocati a tantis et a talibus, « abi- supple, vocati a tantis et a talibus, « abi- erunt a facie eorum, » hoc est, a do- erunt a facie eorum, » hoc est, a do- ctrina eorum recesserunt. Exod. XXXII, ctrina eorum recesserunt. Exod. XXXII, 7 et 8: Peccavit populus tuus, quem edu- 7 et 8: Peccavit populus tuus, quem edu- xisti de terra Ægypti. Recesserunt cito xisti de terra Ægypti. Recesserunt cito de via, quam ostendisti eis. Jerem. 11, de via, quam ostendisti eis. Jerem. 11, 5 Quid invenerunt patres vestri in me 5 Quid invenerunt patres vestri in me iniquitatis, quia elongaverunt a me, et iniquitatis, quia elongaverunt a me, et ambulaverunt post vanitatem, et vani fa- ambulaverunt post vanitatem, et vani fa-

cti sunt?« Baalim immolabant. » Pri- cti sunt?« Baalim immolabant. » Pri- mum et medium et ultimum peccatum mum et medium et ultimum peccatum conjungit. Primo enim a facie Moysi re- conjungit. Primo enim a facie Moysi re- cesserunt per vitulum: postea in terra cesserunt per vitulum: postea in terra sancta existentes sub Achab Baalim ado- sancta existentes sub Achab Baalim ado- raverunt postea in fine multiplicantes raverunt postea in fine multiplicantes idololatriam simulacris sacrificaverunt, idololatriam simulacris sacrificaverunt,

IN CAP. XI OSEE ENARRATIO. IN CAP. XI OSEE ENARRATIO.

singularum gentium idola sumentes. Je- singularum gentium idola sumentes. Je- rem. 11, 28: Secundum numerum quippe rem. 11, 28: Secundum numerum quippe civitatum tuarum erant dii tui, Juda. civitatum tuarum erant dii tui, Juda. Illud idem sub eisdem auctoritatibus re- Illud idem sub eisdem auctoritatibus re- fertur ad clerum et ad populum, qui ab fertur ad clerum et ad populum, qui ab institutis primorum patrum recessit per institutis primorum patrum recessit per lasciviam vituli, et postea abjecto jugo lasciviam vituli, et postea abjecto jugo per malam libertateni servivit Baal, qui per malam libertateni servivit Baal, qui interpretatur absque jugo, deinde fin- interpretatur absque jugo, deinde fin- gens delectabilia diversis seducitur spe- gens delectabilia diversis seducitur spe- ctaculis. Et hoc est quod sequitur: « Et ctaculis. Et hoc est quod sequitur: « Et simulacris sacrificabant. » simulacris sacrificabant. »

Et subjungit de beneficiis in deserto Et subjungit de beneficiis in deserto exhibitis : exhibitis :

« Et ego, » supple, eram « quasi nu- « Et ego, » supple, eram « quasi nu- tritius Ephraim, » hoc est, decem tri- tritius Ephraim, » hoc est, decem tri- buum. Nutritius enim semper cibum pa- buum. Nutritius enim semper cibum pa- rat infantulo, et sic paravit cibum, man- rat infantulo, et sic paravit cibum, man- na scilicet, et coturnices. Psal. LXIV, 10: na scilicet, et coturnices. Psal. LXIV, 10: Parasti cibum illorum: quoniam ita Parasti cibum illorum: quoniam ita est præparatio ejus. Exod. xvi, 13 et est præparatio ejus. Exod. xvi, 13 et seq., ubi pluit manna, unde gloriantes seq., ubi pluit manna, unde gloriantes dicunt, Joan. VI, 49: Patres vestri man- dicunt, Joan. VI, 49: Patres vestri man- ducaverunt manna in deserto. « Porta- ducaverunt manna in deserto. « Porta- bam eos in brachiis meis, » signis scili- bam eos in brachiis meis, » signis scili- cet et portentis et victoriis sustentando. cet et portentis et victoriis sustentando. Deut. 1, 31 Portavit te Dominus Deus Deut. 1, 31 Portavit te Dominus Deus tuus, ut solet homo gestare parvulum tuus, ut solet homo gestare parvulum filium suum, in omni via, per quam filium suum, in omni via, per quam ambulastis. Isa. XL, 11: In brachio suo ambulastis. Isa. XL, 11: In brachio suo congregabit agnos, et in sinu suo leva- congregabit agnos, et in sinu suo leva- bit, fætas ipse portabit. Sic etiam a bit, fætas ipse portabit. Sic etiam a peccatis reductos Dominus nutrit gratia, peccatis reductos Dominus nutrit gratia, et sacramento Eucharistiæ, et collatione et sacramento Eucharistiæ, et collatione virtutis portat. Luc. xv, 5 et 6: Imponit virtutis portat. Luc. xv, 5 et 6: Imponit eam in humeros suos gaudens et veniens eam in humeros suos gaudens et veniens domum convocat amicos, et vicinos, di- domum convocat amicos, et vicinos, di- cens illis : Congratulamini mihi, quia cens illis : Congratulamini mihi, quia inveni ovem meam, quæ perierat. inveni ovem meam, quæ perierat.

Et subdit de ingratitudine: « Et nescie- Et subdit de ingratitudine: « Et nescie- runt, » hoc est, scire noluerunt per be- runt, » hoc est, scire noluerunt per be- neficia, « quod curarem eos, » hoc est, neficia, « quod curarem eos, » hoc est, quod omnis mea intentio esset ut cura- quod omnis mea intentio esset ut cura- rentur a peccato et idololatria. Isa. rentur a peccato et idololatria. Isa.

95 95

XXVII, 9 : Iste omnis fructus ut aufera- XXVII, 9 : Iste omnis fructus ut aufera- tur peccatum ejus, et hoc scire nolue- tur peccatum ejus, et hoc scire nolue- runt. Psal. XXXV, 4: Noluit intelligere runt. Psal. XXXV, 4: Noluit intelligere ut bene ageret. Act. VII, 25: Existima- ut bene ageret. Act. VII, 25: Existima- bat autem, supple, Moyses, intelligere bat autem, supple, Moyses, intelligere fratres, quoniam Deus per manum ip- fratres, quoniam Deus per manum ip- sius daret salutem illis at illi non in- sius daret salutem illis at illi non in- tellexerunt. Eccli. xxix, 22: Ingratus tellexerunt. Eccli. xxix, 22: Ingratus sensu derelinquet liberantem se. sensu derelinquet liberantem se.

Adam. Adam.

Subjungit autem quod non retrahen- Subjungit autem quod non retrahen- tur a malis, nisi per poenas : « In funi- tur a malis, nisi per poenas : « In funi- culis Adam traham eos. » Funiculi Funiculi culis Adam traham eos. » Funiculi Funiculi Adam sunt poenæ et maledictiones, qui- Adam sunt poenæ et maledictiones, qui- bus vinctus est Adam a Domino cum bus vinctus est Adam a Domino cum peccaret. Prov. v, 22 Iniquitates suæ peccaret. Prov. v, 22 Iniquitates suæ capiunt impium, et funibus peccatorum capiunt impium, et funibus peccatorum suorum constringitur. Quia vero pius suorum constringitur. Quia vero pius pater punit ad correctionem, ideo subse- pater punit ad correctionem, ideo subse- quitur: «In vinculis charitatis. » Poe- quitur: «In vinculis charitatis. » Poe- nam enim vincientem ex charitate indu- nam enim vincientem ex charitate indu- ctam dicit, sicut flagella super filium. ctam dicit, sicut flagella super filium. Eccli. xxx, 1 : Qui diligit filium suum, Eccli. xxx, 1 : Qui diligit filium suum, assiduat ei flagella 1. Ad Hebr. XII, 7 : assiduat ei flagella 1. Ad Hebr. XII, 7 : Quis filius, quem non corripit pater? Quis filius, quem non corripit pater? Hæc expositio litteralis est. Hieronymus Hæc expositio litteralis est. Hieronymus tamen aliter exponit, dicens, quod << fu- tamen aliter exponit, dicens, quod << fu- « niculi Adam sunt, quibus vinctus « niculi Adam sunt, quibus vinctus «Christus Adam fecit sanctum : eisdem «Christus Adam fecit sanctum : eisdem << enim, vinculis charitatis vinctus voluit << enim, vinculis charitatis vinctus voluit « eos curare et sanctificare, et ad se tra- « eos curare et sanctificare, et ad se tra- « here. » Jerem. xxxi, 9: In charitate « here. » Jerem. xxxi, 9: In charitate perpetua dilexi te, ideo attraxi te, mise- perpetua dilexi te, ideo attraxi te, mise- rans. Joan. XII, 32: Ego si exaltatus rans. Joan. XII, 32: Ego si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad meip- fuero a terra, omnia traham ad meip- sum. Sic Pater trahit ad Filium. Joan. sum. Sic Pater trahit ad Filium. Joan. VI, 44: Nemo potest venire ad me, nisi VI, 44: Nemo potest venire ad me, nisi Pater, qui misit me, traxerit eum. Sic Pater, qui misit me, traxerit eum. Sic Filius trahit ad fidem per illuminationem: Filius trahit ad fidem per illuminationem: sic etiam trahit ad seipsum, sicut jam di- sic etiam trahit ad seipsum, sicut jam di- ctum est sic Spiritus vinculo charitatis ctum est sic Spiritus vinculo charitatis ad sanctitatem. Ad Ephes. iv, 3 : Solli- ad sanctitatem. Ad Ephes. iv, 3 : Solli- citi servare unitatem Spiritus in vinculo citi servare unitatem Spiritus in vinculo pacis. Et est iste funiculus triplex qui pacis. Et est iste funiculus triplex qui difficile rumpitur ². difficile rumpitur ².

Quia vero sic trahi non possunt, sicut Quia vero sic trahi non possunt, sicut

1 Cf. Proverb. XIII, 24 et xxIII, 13. 1 Cf. Proverb. XIII, 24 et xxIII, 13.

* Eccle. IV, 12: Funiculus triplex difficile rum- * Eccle. IV, 12: Funiculus triplex difficile rum-

pitur. pitur.

96 96

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

propter duritiam oris equus effrænis, propter duritiam oris equus effrænis, oportet quod camo trahantur, et hoc oportet quod camo trahantur, et hoc est. « Et ero eis, » ex quo aliter esse est. « Et ero eis, » ex quo aliter esse non potest, « quasi exaltans jugum non potest, « quasi exaltans jugum super maxillas eorum. » Et litteraliter super maxillas eorum. » Et litteraliter intelligitur de captivitate Assyriorum, intelligitur de captivitate Assyriorum, quod exaltatur in maxillis, quando quod exaltatur in maxillis, quando constringuntur maxillæ blasphemæ per constringuntur maxillæ blasphemæ per ipsum. Jacob. 111, 3: Si autem equis fræ- ipsum. Jacob. 111, 3: Si autem equis fræ- na in ora mittimus ad consentiendum na in ora mittimus ad consentiendum nobis, et omne corpus illorum circumfe- nobis, et omne corpus illorum circumfe- rimus. Psal. xxx1, 9: In camo et fræno rimus. Psal. xxx1, 9: In camo et fræno maxillas eorum constringe, qui non ap- maxillas eorum constringe, qui non ap- proximant ad te. Glossa hoc aliter legit. proximant ad te. Glossa hoc aliter legit. Dicit enim quod « exaltatur jugum quan- Dicit enim quod « exaltatur jugum quan- « do aufertur, quando autem ponitur « do aufertur, quando autem ponitur « fortiter ad collum, deprimitur. » Et « fortiter ad collum, deprimitur. » Et est sensus secundum Glossam: Jugum est sensus secundum Glossam: Jugum quod est super maxillas eorum ero exal- quod est super maxillas eorum ero exal- tans per ablationem, ubi scilicet jugum tans per ablationem, ubi scilicet jugum Gentium auferetur ab eis. Isa. ix, 4: Gentium auferetur ab eis. Isa. ix, 4: Jugum oneris ejus, et virgam humeri Jugum oneris ejus, et virgam humeri ejus, et sceptrum exactoris ejus su- ejus, et sceptrum exactoris ejus su- perasti. Genes. XXVII, 40 Tempus perasti. Genes. XXVII, 40 Tempus veniet, cum excutias, et solvas jugum veniet, cum excutias, et solvas jugum ejus de cervicibus tuis. Psal. 11, 3 : Di- ejus de cervicibus tuis. Psal. 11, 3 : Di- rumpamus vincula eorum, et projicia- rumpamus vincula eorum, et projicia- mus a nobis jugum ipsorum. Quædam mus a nobis jugum ipsorum. Quædam etiam Glossa legit de jugo legis Dei, etiam Glossa legit de jugo legis Dei, quod superexaltatur, quando magnifice quod superexaltatur, quando magnifice impletur. Matth. x1, 29: Tollite jugum impletur. Matth. x1, 29: Tollite jugum meum super vos. Thren. 111, 27: Bonum meum super vos. Thren. 111, 27: Bonum est viro, cum portaverit jugum ab ado- est viro, cum portaverit jugum ab ado- lescentia sua. Super maxillas autem po- lescentia sua. Super maxillas autem po- nitur, quando die et nocte meditatur et nitur, quando die et nocte meditatur et quasi ruminatur. quasi ruminatur.

Et subjungit de beneficio præstito in Et subjungit de beneficio præstito in deserto « Et declinavi ad eum » man- deserto « Et declinavi ad eum » man- na (Exod. xvi, 13 et seq.), «ut vescere- na (Exod. xvi, 13 et seq.), «ut vescere- tur quod signat declinationem corporis tur quod signat declinationem corporis et sanguinis Domini ad Ecclesiam. Isa. et sanguinis Domini ad Ecclesiam. Isa. LXVI, 12 Ecce ego declinabo super eam LXVI, 12 Ecce ego declinabo super eam fluvium pacis, et quasi torrentem inun- fluvium pacis, et quasi torrentem inun- dantem gloriam gentium, quam suge- dantem gloriam gentium, quam suge- tis. Psal. LXXVII, 23 et seq. : Januas cœli tis. Psal. LXXVII, 23 et seq. : Januas cœli aperuit Dominus. Et pluit illis manna aperuit Dominus. Et pluit illis manna ad manducandum, et panem cœli dedit ad manducandum, et panem cœli dedit eis. Panem Angelorum manducavit ho- eis. Panem Angelorum manducavit ho- mo. Apoc. II, 17: Vincenti dabo manna mo. Apoc. II, 17: Vincenti dabo manna

abconditum. Sap. xvi, 20: Paratum pa- abconditum. Sap. xvi, 20: Paratum pa- nem de cœlo præstitisti illis sine labore, nem de cœlo præstitisti illis sine labore, omne delectamentum in se habentem, et omne delectamentum in se habentem, et omnis saporis suavitatem. omnis saporis suavitatem.

Qualiter autem infrænet eos, ostendit Qualiter autem infrænet eos, ostendit subdens: «Non revertetur in terram Ægy- subdens: «Non revertetur in terram Ægy- pti, » populus scilicet. Concupiscentiæ pti, » populus scilicet. Concupiscentiæ enim Ægyptiacæ semper erant in corde enim Ægyptiacæ semper erant in corde populi. Propter quod, IV Reg. xv, 19 et populi. Propter quod, IV Reg. xv, 19 et seq., sub Manahem rege Israel a facie As- seq., sub Manahem rege Israel a facie As- syriorum voluerunt redire in Ægyptum. syriorum voluerunt redire in Ægyptum. Similiter post interfectionem Godoliæ, Similiter post interfectionem Godoliæ, contra consilium Jeremiæ in Ægyptum contra consilium Jeremiæ in Ægyptum redierunt (Jerem. XLI, 17 et XLII), quod redierunt (Jerem. XLI, 17 et XLII), quod Domino non placuit, sicut patet, Isa. Domino non placuit, sicut patet, Isa. xxx et xxxi, quod fuit contra præceptum xxx et xxxi, quod fuit contra præceptum Domini. Deut. xvII, 16, ubi dicitur de re- Domini. Deut. xvII, 16, ubi dicitur de re- ge, quod non reducet populum in Ægy- ge, quod non reducet populum in Ægy- ptum. Et ideo dicit, quod sub Manahem ptum. Et ideo dicit, quod sub Manahem non poterunt redire. Osee, II, 6 et 7: non poterunt redire. Osee, II, 6 et 7: Sepiam viam tuam spinis, et sepiam Sepiam viam tuam spinis, et sepiam eam maceria, et semitas suas non inve- eam maceria, et semitas suas non inve- niet. Et sequetur amatores suos, et non niet. Et sequetur amatores suos, et non apprehendet eos. Et hoc est quod sequi- apprehendet eos. Et hoc est quod sequi- tur: « Et Assur ipse rex ejus, » qui tur: « Et Assur ipse rex ejus, » qui etiam in Ægypto comprehendet eos. etiam in Ægypto comprehendet eos. Isa. xix, 4: Tradam Ægyptum in ma- Isa. xix, 4: Tradam Ægyptum in ma- nu dominorum crudelium, et rex fortis nu dominorum crudelium, et rex fortis dominabitur eorum. Numer. xxiv, 21 et dominabitur eorum. Numer. xxiv, 21 et 22 Si in petra posueris nidum tuum, 22 Si in petra posueris nidum tuum, et fueris electus de stirpe Cin, quamdiu et fueris electus de stirpe Cin, quamdiu poteris permanere? Assur enim capiet poteris permanere? Assur enim capiet te. Signat autem captivitatem peccato- peccat te. Signat autem captivitatem peccato- peccat