IN CAP. VII OSEE ENARRATIO. IN CAP. VII OSEE ENARRATIO.

sunt in eo, et ipse ignoravit. sunt in eo, et ipse ignoravit. 10. Et humiliabitur superbia Israel in 10. Et humiliabitur superbia Israel in facie ejus nec reversi sunt ad facie ejus nec reversi sunt ad Dominum Deum suum, et non Dominum Deum suum, et non quæsierunt eum in omnibus quæsierunt eum in omnibus his. his.

11. Et factus est Ephraim quasi co- 11. Et factus est Ephraim quasi co- lumba seducta non habens cor. lumba seducta non habens cor. Ægyptum invocabant: ad Assy- Ægyptum invocabant: ad Assy- rios abierunt. rios abierunt.

12. Et cum profecti fuerint, expandam 12. Et cum profecti fuerint, expandam super eos rete meum: quasi super eos rete meum: quasi volucrem coeli detraham eos, volucrem coeli detraham eos, cædam eos secundum auditio- cædam eos secundum auditio- nem cœtus eorum. nem cœtus eorum.

13. Væ eis, quoniam recesserunt 13. Væ eis, quoniam recesserunt me vastabuntur, quia præva me vastabuntur, quia præva

a a

57 57

ricati sunt in me: et ego rede- ricati sunt in me: et ego rede- mi eos, et ipsi locuti sunt con- mi eos, et ipsi locuti sunt con- tra me mendacia. tra me mendacia. 14. Et non clamaverunt ad me in 14. Et non clamaverunt ad me in corde suo, sed ululabant in corde suo, sed ululabant in cubilibus suis: super triticum cubilibus suis: super triticum et vinum ruminabant, recesse- et vinum ruminabant, recesse-

runt a me. runt a me.

15. Et ego erudivi eos, et confortavi 15. Et ego erudivi eos, et confortavi brachia eorum, et in me cogita- brachia eorum, et in me cogita-

verunt malitiam. verunt malitiam. 16. Reversi sunt ut essent absque 16. Reversi sunt ut essent absque jugo facti sunt quasi arcus jugo facti sunt quasi arcus dolosus cadent in gladio prin- dolosus cadent in gladio prin- cipes eorum, a furore linguæ cipes eorum, a furore linguæ suæ. Ista subsannatio eorum in suæ. Ista subsannatio eorum in terra Ægypti. terra Ægypti.

IN CAPUT VII OSEE IN CAPUT VII OSEE

et quam generaliter, ibi, « Omnes cale- et quam generaliter, ibi, « Omnes cale- facti sunt. » facti sunt. »

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Cum sanare vellem Israel. » Hic « Cum sanare vellem Israel. » Hic secundum divisionem superius indu- secundum divisionem superius indu- ctam tangit qualiter populus inductus ctam tangit qualiter populus inductus est in peccatum idololatriæ. Et divi- est in peccatum idololatriæ. Et divi- ditur in partes duas in quarum prima ditur in partes duas in quarum prima determinat inductionem jam dictam : in determinat inductionem jam dictam : in secunda pertinaciam in peccato inducto secunda pertinaciam in peccato inducto exaggerat, ibi, y. 8 : « Ephraim in po- exaggerat, ibi, y. 8 : « Ephraim in po- pulis. » pulis. »

: :

In prima quinque sunt paragraphi, in In prima quinque sunt paragraphi, in quorum primo ostendit Dominus bonam quorum primo ostendit Dominus bonam voluntatem ad sanandum peccatorem. In voluntatem ad sanandum peccatorem. In secundo, quod insidiose inductus est in secundo, quod insidiose inductus est in peccatum, ibi, « Et fur ingressus. » In peccatum, ibi, « Et fur ingressus. » In tertio, ut melius intelligatur, ostendit tertio, ut melius intelligatur, ostendit hoc per simile, ibi, « Omnes adulteran- hoc per simile, ibi, « Omnes adulteran- tes. » In quarto, lætitiam exsultantium tes. » In quarto, lætitiam exsultantium in peccato, ibi, « Dies regis nostri. » In in peccato, ibi, « Dies regis nostri. » In quinto describit qualiter corrupti sunt quinto describit qualiter corrupti sunt

1 Cf. Exod. xxxII, 4, et seq. 1 Cf. Exod. xxxII, 4, et seq.

Dicit ergo « Cum sanare vellem, » Dicit ergo « Cum sanare vellem, » hoc est, intenderem « sanare Israel, » hoc est, intenderem « sanare Israel, » hoc est, decem tribus, supple, ab idolo- hoc est, decem tribus, supple, ab idolo- latria vituli. Apim enim in figura vituli latria vituli. Apim enim in figura vituli venerati sunt in Ægypto, et ideo vitu- venerati sunt in Ægypto, et ideo vitu- lum fecerunt ante montem: quod pec- lum fecerunt ante montem: quod pec- catum irridens Psalmista in Psal. cv, catum irridens Psalmista in Psal. cv, 20 Mutaverunt (inquit) gloriam suam 20 Mutaverunt (inquit) gloriam suam in similitudinem vituli comedentis fœ- in similitudinem vituli comedentis fœ- num. Cum, inquam, peccatum vellem num. Cum, inquam, peccatum vellem sanare, quod ostendi educendo popu- sanare, quod ostendi educendo popu- lum de Ægypto, et conterendo idolum, lum de Ægypto, et conterendo idolum, et interficiendo peccatores coram mon- et interficiendo peccatores coram mon- te, et constituendo templum Jerosoly- te, et constituendo templum Jerosoly- mis, et constituendo Reges et Sacerdo- mis, et constituendo Reges et Sacerdo- tes qui in veneratione mea continerent tes qui in veneratione mea continerent populum, tunc, inquam, objiciens se populum, tunc, inquam, objiciens se mihi ad illam voluntatem perficiendam, mihi ad illam voluntatem perficiendam, « revelata est, » id est, apparuit « ini- « revelata est, » id est, apparuit « ini- quitas Ephraim, » hoc est, quam inve- quitas Ephraim, » hoc est, quam inve- nit Jeroboam, qui fuit de tribu Ephraim, nit Jeroboam, qui fuit de tribu Ephraim, sicut dicitur III Regum, XII, 25 et seq. sicut dicitur III Regum, XII, 25 et seq. Iniquitas enim dicitur positio vituli in Iniquitas enim dicitur positio vituli in

58 58

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Bethel : « et » supple, revelata est Bethel : « et » supple, revelata est « malitia Samariæ, » subjecti scilicet « malitia Samariæ, » subjecti scilicet populi consentientis in peccato : et bene populi consentientis in peccato : et bene dico, quod revelata est, « quia operati dico, quod revelata est, « quia operati sunt, » publice scilicet, « mendacium. » sunt, » publice scilicet, « mendacium. » Si enim « omne quod contrariatur veri- Si enim « omne quod contrariatur veri- « tati mendacium est, » ut dicit Hierony- « tati mendacium est, » ut dicit Hierony- mus, idololatria primo mendacium est, mus, idololatria primo mendacium est, quia contrariatur primæ veritati: nihil- quia contrariatur primæ veritati: nihil- ominus tunc mentiti sunt clamantes co- ominus tunc mentiti sunt clamantes co- ram idolo, Exod. XXXII, 8: Isti sunt dii ram idolo, Exod. XXXII, 8: Isti sunt dii tui, Israel, qui te eduxerunt de terra tui, Israel, qui te eduxerunt de terra Ægypti. Hoc refertur ad malos Prælatos Ægypti. Hoc refertur ad malos Prælatos qui malo exemplo inducunt populum ad qui malo exemplo inducunt populum ad peccatum. Gregorius in Pastorali : « Ne- peccatum. Gregorius in Pastorali : « Ne- «mo quippe in Ecclesia magis nocet, «mo quippe in Ecclesia magis nocet, « quam qui male vivens culmen regimi- « quam qui male vivens culmen regimi- «< nis accipit. Hunc quippe delinquentem «< nis accipit. Hunc quippe delinquentem « arguere nemo præsumit, et in exem- « arguere nemo præsumit, et in exem- « plum culpa vehementer extenditur, « plum culpa vehementer extenditur, « quando pro reverentia gradus peccator « quando pro reverentia gradus peccator « honoratur, fitque ut cum pastor per « honoratur, fitque ut cum pastor per « abrupta graditur, per præcipitium grex « abrupta graditur, per præcipitium grex « sequatur. » Hoc signatum est II Ma- « sequatur. » Hoc signatum est II Ma- chab. iv, 10, ubi dicitur, quod cum im- chab. iv, 10, ubi dicitur, quod cum im- piissimus Jason obtinuisset principatum, piissimus Jason obtinuisset principatum, statim ad gentilem ritum contribules statim ad gentilem ritum contribules suos transferre cœpit. Et tunc populus suos transferre cœpit. Et tunc populus Samariæ qui custodiri debebat, opera- Samariæ qui custodiri debebat, opera- tur mendacium, hoc est, peccatum. De tur mendacium, hoc est, peccatum. De talibus, Osee, v, 1, dicitur : Laqueus talibus, Osee, v, 1, dicitur : Laqueus facti estis speculationi, et rete expansum facti estis speculationi, et rete expansum Peccatum super Thabor. Peccatum autem menda- Peccatum super Thabor. Peccatum autem menda- cium. cium est, sicut dicitur in Psal. IV, 3 : Ut cium. cium est, sicut dicitur in Psal. IV, 3 : Ut quid diligitis vanitatem, et quæritis quid diligitis vanitatem, et quæritis mendacium? Promittit enim delectatio- mendacium? Promittit enim delectatio- nem quam non exhibet, Isa. XXVIII, 15: nem quam non exhibet, Isa. XXVIII, 15: Posuimus mendacium spem nostram, et Posuimus mendacium spem nostram, et mendacio protecti sumus. Hoc enim dicit mendacio protecti sumus. Hoc enim dicit malitiam, quia non ex ignorantia, nec malitiam, quia non ex ignorantia, nec ex infirmitate procedit, sed ex affectato ex infirmitate procedit, sed ex affectato malo. Matth. XII, 35: Malus homo de malo. Matth. XII, 35: Malus homo de malo thesauro, scilicet cordis sui, profert malo thesauro, scilicet cordis sui, profert mala. Matth. vn, 18: Non potest arbor mala. Matth. vn, 18: Non potest arbor mala bonos fructus facere. mala bonos fructus facere.

est nienda- est nienda-

« Et fur ingressus est. » Secundus pa- « Et fur ingressus est. » Secundus pa- ragraphus, in quo ostendit qualiter astu- ragraphus, in quo ostendit qualiter astu-

tia serpentina inductus est populus ad tia serpentina inductus est populus ad peccatum. peccatum.

« Et fur ingressus est spolians, » hoc « Et fur ingressus est spolians, » hoc est, Jeroboam ut fur paulatim ingressus est, Jeroboam ut fur paulatim ingressus est in corda hominum, attrahendo scili- est in corda hominum, attrahendo scili- cet sibi assensum majorum primo, post- cet sibi assensum majorum primo, post- ea minorum, prætendens quod ab op- ea minorum, prætendens quod ab op- pressione Roboam vellet liberare popu- pressione Roboam vellet liberare popu- lum, et quod non intenderet populum a lum, et quod non intenderet populum a Deo separare, et sic in furno, id est, ni- Deo separare, et sic in furno, id est, ni- gro, venit, hoc est, in occulto tenebra- gro, venit, hoc est, in occulto tenebra- rum. Dicit enim Labeo, quod « fur est. rum. Dicit enim Labeo, quod « fur est. « qui in furno, id est, in tenebroso, hoc « qui in furno, id est, in tenebroso, hoc « est, clam accipit. » Et Aristoteles in « est, clam accipit. » Et Aristoteles in sexto Topicorum : « Fur est qui clam sexto Topicorum : « Fur est qui clam << vult furari. » Isa. 1, 23: Principes tui << vult furari. » Isa. 1, 23: Principes tui infideles, socii furum. « Latrunculus infideles, socii furum. « Latrunculus foris, » supple, egressus est. Hierony- foris, » supple, egressus est. Hierony- mus « Latro est qui vi et aperte rapit, » mus « Latro est qui vi et aperte rapit, » et ita fecit Jeroboam. Postquam enim et ita fecit Jeroboam. Postquam enim occulte induxerat alios, violenter compu- occulte induxerat alios, violenter compu- lit pergentes enim in Jerusalem inter- lit pergentes enim in Jerusalem inter- fici fecit. Jerem. 111, 2: In viis sedebas, fici fecit. Jerem. 111, 2: In viis sedebas, exspectans eos quasi latro. Ita, « diabolus exspectans eos quasi latro. Ita, « diabolus « primo venit ut fur per suggestionem, « primo venit ut fur per suggestionem, « ut dicit Gregorius, dum aut insidiando « ut dicit Gregorius, dum aut insidiando « circumvolat, aut promittendo decipit, « circumvolat, aut promittendo decipit, « aut suadendo blanditur: postea venit « aut suadendo blanditur: postea venit « ut latro, dum aut minando terret, aut « ut latro, dum aut minando terret, aut « opprimendo rapit, aut desperando fran- « opprimendo rapit, aut desperando fran- « git. » Propter hoc dicitur, Matth. vi, « git. » Propter hoc dicitur, Matth. vi, 20 Thesaurizate vobis thesauros in cœ- 20 Thesaurizate vobis thesauros in cœ- lo,... ubi fures non effodiunt, nec fu- lo,... ubi fures non effodiunt, nec fu- rantur. Malus etiam Prælatus in ingressu Mal rantur. Malus etiam Prælatus in ingressu Mal fur est, sed in potestate constitutus, spo- fur est, sed in potestate constitutus, spo- liat ut latro: quæ duo conjungit Domi- liat ut latro: quæ duo conjungit Domi- nus, Joan. x, 10 Fur non venit nisi ut nus, Joan. x, 10 Fur non venit nisi ut furetur, ecce primum, et mactet, et per- furetur, ecce primum, et mactet, et per- dat, ecce secundum. dat, ecce secundum.

« Et ne forte dicant in cordibus « Et ne forte dicant in cordibus suis, » murmurantes contra justitiam suis, » murmurantes contra justitiam meam scilicet. Psal. XIII, 1 : Dixit meam scilicet. Psal. XIII, 1 : Dixit insipiens in corde suo: Non est Deus. insipiens in corde suo: Non est Deus. Ezech. xv, 25 : Non est æqua via Ezech. xv, 25 : Non est æqua via Domini: « Отпет malitiam eorum Domini: « Отпет malitiam eorum me recordatum » esse, avitam et pater- me recordatum » esse, avitam et pater- nam. Dixerunt enim, Ezech. XVIII, 2: nam. Dixerunt enim, Ezech. XVIII, 2:

latu: latu: et et

eos, » eos, »

IN CAP. VII OSEE ENARRATIO. IN CAP. VII OSEE ENARRATIO.

Patres comederunt uvam acerbam, et Patres comederunt uvam acerbam, et dentes filiorum obstupescunt, intendentes dentes filiorum obstupescunt, intendentes quod pro peccato antiquo paterno Deus quod pro peccato antiquo paterno Deus puniret eos, ideo respondet: « Nunc » puniret eos, ideo respondet: « Nunc » hoc est, in præsenti, « circumdederunt hoc est, in præsenti, « circumdederunt undique scilicet concludendo, undique scilicet concludendo, «< adinventiones suæ, » hoc est, nova «< adinventiones suæ, » hoc est, nova peccata præteritis addita. Ad Roman. I, peccata præteritis addita. Ad Roman. I, 30 Inventores malorum, parentibus non 30 Inventores malorum, parentibus non obedientes. In malitia enim excesserunt obedientes. In malitia enim excesserunt eos patres, et ne inficientur, subdit : eos patres, et ne inficientur, subdit : « Coram facie mea factæ sunt. » Isa. « Coram facie mea factæ sunt. » Isa. III, 8: Lingua eorum et adinventiones III, 8: Lingua eorum et adinventiones corum contra Dominum, ut provocarent corum contra Dominum, ut provocarent oculos majestatis ejus. oculos majestatis ejus.

Et hoc ostendit per sequens : Et, sup- Et hoc ostendit per sequens : Et, sup- ple, quia « In malitia sua, » hoc est, ple, quia « In malitia sua, » hoc est, in consensu malitiæ, « lætificaverunt in consensu malitiæ, « lætificaverunt regem, » vel malum Prælatum. Malus regem, » vel malum Prælatum. Malus enim Prælatus lætatur de peccato sub- enim Prælatus lætatur de peccato sub- ditorum, ut semper habeat occasionem ditorum, ut semper habeat occasionem accipiendi, et ne sibi improperetur. accipiendi, et ne sibi improperetur. Proverb. II, 14: Lætantur cum male Proverb. II, 14: Lætantur cum male fecerint, et exsultant in rebus pessi- fecerint, et exsultant in rebus pessi- mis. « Et in mendaciis suis principes. » mis. « Et in mendaciis suis principes. » supple, lætificaverunt. Principes vocat supple, lætificaverunt. Principes vocat inferiores ad consensum regis inclinan- inferiores ad consensum regis inclinan- tes, et Prælatos inferiores qui gaudent de tes, et Prælatos inferiores qui gaudent de peccato populi. Isa. LIX, 13: Locuti su- peccato populi. Isa. LIX, 13: Locuti su- mus de corde verba mendacii. Et paulo mus de corde verba mendacii. Et paulo ante, . 12 et 13: Iniquitates nostras ante, . 12 et 13: Iniquitates nostras cognovimus, peccare et mentiri contra cognovimus, peccare et mentiri contra Dominum et aversi sumus ne iremus Dominum et aversi sumus ne iremus post tergum Dei nostri. post tergum Dei nostri.

« Omnes adulterantes. » Tertius para- « Omnes adulterantes. » Tertius para- graphus, in graphus, in quo ostendit per simile qua- quo ostendit per simile qua- liter inductus est populus in peccatum, liter inductus est populus in peccatum, et hoc est « Omnes adulterantes » spi- et hoc est « Omnes adulterantes » spi- ritualiter vel corporaliter, supple, sunt ritualiter vel corporaliter, supple, sunt per similitudinem, » quasi clibanus suc- per similitudinem, » quasi clibanus suc- census a coquente, » ita quod cor sit ut census a coquente, » ita quod cor sit ut

1 Cf. Daniel. III, 19. 1 Cf. Daniel. III, 19.

* Cf. Levit. x, 1 et 2. * Cf. Levit. x, 1 et 2.

* Exod. XII, 15 Septem diebus azyma comede- * Exod. XII, 15 Septem diebus azyma comede- tis in die primo non erit fermentum in domibus tis in die primo non erit fermentum in domibus

59 59

clibanus, suggestio injecta sit quasi clibanus, suggestio injecta sit quasi ignis, coquens autem sicut Jeroboam ignis, coquens autem sicut Jeroboam vel diabolus. Fornax quidem signatur vel diabolus. Fornax quidem signatur per fornacem Babylonis. Ignis est, de per fornacem Babylonis. Ignis est, de quo Job, xxxi, 12: Ignis est usque ad quo Job, xxxi, 12: Ignis est usque ad perditionem devorans, et omnia eradi- perditionem devorans, et omnia eradi- cans genimima. Iste est ignis alienus cans genimima. Iste est ignis alienus quem filii Aaron obtulerunt in conspectu quem filii Aaron obtulerunt in conspectu Domini, et eodem consumpti et mortui Domini, et eodem consumpti et mortui sunt coram Domino'. Isa. L, 11: Ecce sunt coram Domino'. Isa. L, 11: Ecce vos omnes accendentes ignem, accincti vos omnes accendentes ignem, accincti flammis, ambulate in lumine ignis ve- flammis, ambulate in lumine ignis ve- stri, et in flammis quas succendistis, stri, et in flammis quas succendistis, vobis scilicet. Psal. xx, 10: Pones eos vobis scilicet. Psal. xx, 10: Pones eos ut clibanum ignis in tempore vultus ut clibanum ignis in tempore vultus tui. Thren. v, 10 Pellis nostra quasi tui. Thren. v, 10 Pellis nostra quasi clibanus exusta est. clibanus exusta est.

Quomodo autem hoc factum sit, sub- Quomodo autem hoc factum sit, sub- jungit sub alia metaphora, et debet sup- jungit sub alia metaphora, et debet sup- pleri, quia « Quievit paululum civitas, » pleri, quia « Quievit paululum civitas, » Samaria scilicet, quæ populum signat, Samaria scilicet, quæ populum signat, quiescere autem vocat dissimulare, « a quiescere autem vocat dissimulare, « a commistione fermenti, » hoc est, persua- commistione fermenti, » hoc est, persua- sæ corruptionis, ne scilicet statim in sæ corruptionis, ne scilicet statim in principio reciperet eam ad publicam ve- principio reciperet eam ad publicam ve- nerationem idolorum, « donec fermenta- nerationem idolorum, « donec fermenta- retur totum, » hoc est, donec omnes retur totum, » hoc est, donec omnes corrupti sunt, et uno consensu venera- corrupti sunt, et uno consensu venera- tionem idoli susceperunt. Et sic etiam tionem idoli susceperunt. Et sic etiam inducitur peccatum in populum. I ad inducitur peccatum in populum. I ad Corinth. v, 6 et 7: Nescitis quia modi- Corinth. v, 6 et 7: Nescitis quia modi- cum fermentum totam massam corrum- cum fermentum totam massam corrum- pit? Exspurgate vetus fermentum, ut pit? Exspurgate vetus fermentum, ut sitis nova conspersio. Matth. xvI, 6 : In- sitis nova conspersio. Matth. xvI, 6 : In- tuemini, et cavete a fermento Pharisæo- tuemini, et cavete a fermento Pharisæo- rum, et Sadducæorum. Fermentum Pha- rum, et Sadducæorum. Fermentum Pha- risæorum est hypocrisis, Sadducæorum risæorum est hypocrisis, Sadducæorum heresis. Marc. VIII, 15: Videte, et cavete heresis. Marc. VIII, 15: Videte, et cavete a fermento Pharisæorum, et a fermento a fermento Pharisæorum, et a fermento Herodis. Fermentum Herodis est super- Herodis. Fermentum Herodis est super- bia, quia Herodes interpretatur glorians bia, quia Herodes interpretatur glorians in pellibus. Exod. XII, 15, præcipitur, in pellibus. Exod. XII, 15, præcipitur, quod cum Pascha celebratur, nihil fer- quod cum Pascha celebratur, nihil fer- mentati remaneat in domibus Pascha ce- mentati remaneat in domibus Pascha ce- lebrantium³. lebrantium³.

vestris quicumque comederit fermentatum, peri- vestris quicumque comederit fermentatum, peri- bit anima illa de Israel, a primo die usque ad bit anima illa de Israel, a primo die usque ad diem septimum. diem septimum.

10 10

60 60

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Dies regis nostri. » Quartus paragra- « Dies regis nostri. » Quartus paragra- phus, in quo ostendit in quanta lætitia phus, in quo ostendit in quanta lætitia postquam corrupti sunt, idololatriam postquam corrupti sunt, idololatriam susceperunt. susceperunt.

« Dies regis nostri. » Hoc enim cla- « Dies regis nostri. » Hoc enim cla- maverunt in honorem regis et idoli, et maverunt in honorem regis et idoli, et est sensus Dies ista tam celebris et tam est sensus Dies ista tam celebris et tam solemnis est quam indixit nobis rex no- solemnis est quam indixit nobis rex no- ster, sicut Ovidius in Fastis: ster, sicut Ovidius in Fastis:

425 425

Salve, festa dies, toto venerabilis ævo. Salve, festa dies, toto venerabilis ævo.

Psal. LXXIII, 8: Dixerunt in corde suo Psal. LXXIII, 8: Dixerunt in corde suo cognatio eorum simul: Quiescere facia- cognatio eorum simul: Quiescere facia- mus omnes dies festos Dei a terra. Sicut mus omnes dies festos Dei a terra. Sicut etiam mali subditi acclamant malis Præ- etiam mali subditi acclamant malis Præ- latis et celebrant dies eorum. Act. XII, latis et celebrant dies eorum. Act. XII, 22 Populus acclamabat Herodi: Dei 22 Populus acclamabat Herodi: Dei voces, et non hominis. voces, et non hominis.

Qualiter autem hoc factum sit, subdit, Qualiter autem hoc factum sit, subdit, et suppletur quia « Cœperunt principes et suppletur quia « Cœperunt principes furere a vino, » primo scilicet in con- furere a vino, » primo scilicet in con- sensu regis et vinum vocat delectatio- sensu regis et vinum vocat delectatio- nem idololatriæ, et deliciarum hujus nem idololatriæ, et deliciarum hujus mundi. Unde Hieronymus inducit illud mundi. Unde Hieronymus inducit illud Deut. xxx11, 33: Fel draconum vinum Deut. xxx11, 33: Fel draconum vinum eorum, et venenum aspidum insanabile. eorum, et venenum aspidum insanabile. Et illud Apostoli ad Ephes. v, 18 : Et illud Apostoli ad Ephes. v, 18 : Nolite inebriari vino, in quo est luxuria. Nolite inebriari vino, in quo est luxuria. Et illud Prov. XXXI, 4: Noli regibus, o Et illud Prov. XXXI, 4: Noli regibus, o Lamuel, noli regibus dare vinum. Et Lamuel, noli regibus dare vinum. Et tunc, supple, rex « extendit manum tunc, supple, rex « extendit manum suam, » hoc est, potestatem suam coa- suam, » hoc est, potestatem suam coa- ctivam, supple, ad populum, « cum illu- ctivam, supple, ad populum, « cum illu- soribus,» principibus scilicet, ut per re- soribus,» principibus scilicet, ut per re- gem et principes etiam populus induce- gem et principes etiam populus induce- retur ad malum Isa. III, 12: Populum retur ad malum Isa. III, 12: Populum meum exactores sui spoliaverunt, virtute meum exactores sui spoliaverunt, virtute scilicet, et gratia, et fide. Isa. xxvIII, 14, scilicet, et gratia, et fide. Isa. xxvIII, 14, 22 Audite verbum Domini, viri illuso- 22 Audite verbum Domini, viri illuso- res,... ne forte constringantur vincula ves- res,... ne forte constringantur vincula ves- tra. Prov. 111, 34: Ipse deludet illusores. tra. Prov. 111, 34: Ipse deludet illusores.

Bene dico quod extendit, « Quia, » Bene dico quod extendit, « Quia, » subditi scilicet, « applicuerunt quasi subditi scilicet, « applicuerunt quasi clibanum cor suum, » ad consensum sci- clibanum cor suum, » ad consensum sci- licet regis et principum. Facile enim licet regis et principum. Facile enim inducitur populus ad id quod multum inducitur populus ad id quod multum

concupiscit. Isa. XLIV, 16: Vah! calefa- concupiscit. Isa. XLIV, 16: Vah! calefa- ctus sum, vidi focum. Interjectio gau- ctus sum, vidi focum. Interjectio gau- dentis est. « Cum, » hoc est, quamvis dentis est. « Cum, » hoc est, quamvis secundum veritatem « insidiaretur eis, » secundum veritatem « insidiaretur eis, » scilicet rex, ut perduceret ad malum. scilicet rex, ut perduceret ad malum. Psal. x sec. Hebr. 9: Insidiatur in abs- Psal. x sec. Hebr. 9: Insidiatur in abs- condito, quasi leo in spelunca sua. condito, quasi leo in spelunca sua. Insidiatur ut rapiat pauperem. Quod Insidiatur ut rapiat pauperem. Quod autem insidiaretur, probat subdens: autem insidiaretur, probat subdens: « Tota nocte dormivit coquens eos : » « Tota nocte dormivit coquens eos : » noctem vocat tenebrosum et occultum noctem vocat tenebrosum et occultum suggestionis, quoniam scilicet primo suggestionis, quoniam scilicet primo occulte suggessit idololatriam vel pecca- occulte suggessit idololatriam vel pecca- tum. Et tunc dormivit, hoc est, violen- tum. Et tunc dormivit, hoc est, violen- tiam dissimulavit, et pro illo tempore tiam dissimulavit, et pro illo tempore dicebatur fur. Job, xxiv, 14 et seq. : Per dicebatur fur. Job, xxiv, 14 et seq. : Per noctem erit quasi fur, etc. Perfodit in noctem erit quasi fur, etc. Perfodit in tenebris domos, sicut in die condixerant tenebris domos, sicut in die condixerant sibi, et ignoraverunt lucem. « Mane, » sibi, et ignoraverunt lucem. « Mane, » cum scilicet malitia prodiret in publi- cum scilicet malitia prodiret in publi- cum, « ipse, » scilicet populus, « succen- cum, « ipse, » scilicet populus, « succen- sus,» supple, est, « quasi ignis flam- sus,» supple, est, « quasi ignis flam- mæ, »ita scilicet, ut flammæ etiam mæ, »ita scilicet, ut flammæ etiam lambebant alios ad simile peccatum. lambebant alios ad simile peccatum. Hoc est mane, de quo dicitur, Job, Hoc est mane, de quo dicitur, Job, XXIV, 14: Mane primo consurgit homi- XXIV, 14: Mane primo consurgit homi- cida, et interficit egenum et pauperem. cida, et interficit egenum et pauperem. Sic etiam est in peccatis. Primo enim Sic etiam est in peccatis. Primo enim homo succensus, postea per malum homo succensus, postea per malum exemplum quasi flamma comburit alios. exemplum quasi flamma comburit alios. Daniel. I, 47 et 48: Et effundebatur Daniel. I, 47 et 48: Et effundebatur flamma super fornacem cubitis quadra- flamma super fornacem cubitis quadra- ginta novem et erupit, et incendit ginta novem et erupit, et incendit quos reperit juxta fornacem de Chal- quos reperit juxta fornacem de Chal- dæis, ministros scilicet regis, qui eam dæis, ministros scilicet regis, qui eam incendebant. Psal. cv, 18: Flamma incendebant. Psal. cv, 18: Flamma combussit peccatores. combussit peccatores.

« Omnes calefacti sunt. » Quintus « Omnes calefacti sunt. » Quintus paragraphus, in quo ostendit, quod paragraphus, in quo ostendit, quod omnes generaliter in peccatum idolola- omnes generaliter in peccatum idolola- triæ declinaverunt, et est ac si dicat: triæ declinaverunt, et est ac si dicat: Quid plura? « Omnes calefacti sunt Quid plura? « Omnes calefacti sunt quasi clibanus, » nullo excepto. Thren. quasi clibanus, » nullo excepto. Thren. 11, 3: Succendit in Jacob quasi ignem 11, 3: Succendit in Jacob quasi ignem flammæ devorantis in gyro. « Et, » quod flammæ devorantis in gyro. « Et, » quod pejus est, « devoraverunt judices suos, ⟫ pejus est, « devoraverunt judices suos, ⟫ hoc est, bonos viros qui se bene judi- hoc est, bonos viros qui se bene judi-

IN CAP. VII OSEE ENARRATIO. IN CAP. VII OSEE ENARRATIO.

caverunt, et de peccato corripuerunt. caverunt, et de peccato corripuerunt. Unde Amos corripientem in tempora Unde Amos corripientem in tempora clavo perforaverunt, sicut dicit Hiero- clavo perforaverunt, sicut dicit Hiero- nymus super Amos. Et III Reg. 11, 33 nymus super Amos. Et III Reg. 11, 33 et xin, 1 et seq., cum Jeroboam diem et xin, 1 et seq., cum Jeroboam diem solemnem constituisset, et vir sanctus solemnem constituisset, et vir sanctus de Juda venisset ut corriperet eum in ser- de Juda venisset ut corriperet eum in ser- mone Domini, extendit manum ut per- mone Domini, extendit manum ut per- cuteret eum, et clamavit ut teneretur, cuteret eum, et clamavit ut teneretur, sicut adhuc mali indignantur de correp- sicut adhuc mali indignantur de correp- tione bonorum. Amos, v, 10: Odio ha- tione bonorum. Amos, v, 10: Odio ha- buerunt corripientem in porta : et lo- buerunt corripientem in porta : et lo- quentem perfecte abominati sunt. Quod quentem perfecte abominati sunt. Quod autem ita sit, probat subdens, et sup- autem ita sit, probat subdens, et sup- pletur quia « Omnes reges eorum ceci- pletur quia « Omnes reges eorum ceci- derunt » Jeroboam enim, de quo legi- derunt » Jeroboam enim, de quo legi- tur III Reg. XIII, 34, qui fuit rex primus tur III Reg. XIII, 34, qui fuit rex primus decem tribuum usque ad Osee, filium decem tribuum usque ad Osee, filium Hela, qui fuit rex ultimus 1, nullus fuit Hela, qui fuit rex ultimus 1, nullus fuit qui idolis non serviret. Et ideo dicitur qui idolis non serviret. Et ideo dicitur Eccli. XLIX, 5. quod omnes reges pecca- Eccli. XLIX, 5. quod omnes reges pecca- verunt, præter David, et Ezechiam, et verunt, præter David, et Ezechiam, et Josiam. Sic et Prælati omnes in viam Josiam. Sic et Prælati omnes in viam malam declinaverunt. Isa. LIII, 6: Om- malam declinaverunt. Isa. LIII, 6: Om- nes nos quasi oves erravimus. Et, nes nos quasi oves erravimus. Et, «Non est qui clamet in eis ad me: » «Non est qui clamet in eis ad me: » idola enim potius invocant quam Deum. idola enim potius invocant quam Deum. Isa. LXIV, 6 Cecidimus quasi folium Isa. LXIV, 6 Cecidimus quasi folium universi, et iniquitates nostræ quasi universi, et iniquitates nostræ quasi ventus abstulerunt nos. ventus abstulerunt nos.

« «

Ephraim in populis. » Hic pertina- Ephraim in populis. » Hic pertina- ciam in peccato inducto exaggerat, et ciam in peccato inducto exaggerat, et dividitur in duo. In primo enim exag- dividitur in duo. In primo enim exag- gerat pertinaciam per causas pertinacia : gerat pertinaciam per causas pertinacia : in secundo per modos ingratitudinis per- in secundo per modos ingratitudinis per- tinaciam consequentis, ibi, . 13: « Et tinaciam consequentis, ibi, . 13: « Et ego redemi eos. » ego redemi eos. »

In primo quinque sunt paragraphi. In In primo quinque sunt paragraphi. In primo ostendit pertinaciam. In secundo, primo ostendit pertinaciam. In secundo, pertinaciæ pœnam, ibi, « Et humiliabi- pertinaciæ pœnam, ibi, « Et humiliabi- tur. » In tertio, per simile probat perti- tur. » In tertio, per simile probat perti- naciæ causam, ibi, « Et factus est naciæ causam, ibi, « Et factus est Ephraim quasi columba. » In quarto, Ephraim quasi columba. » In quarto, hujus causæ ponit propriam pœnam, ibi, hujus causæ ponit propriam pœnam, ibi,

1 Cf. IV Reg. XVII, 1 et seq. 1 Cf. IV Reg. XVII, 1 et seq.

* Eccli XLIX, 5: Præter David, et Ezechiam, * Eccli XLIX, 5: Præter David, et Ezechiam,

61 61

« Et cum profecti fuerint. » In quinto, « Et cum profecti fuerint. » In quinto, quasi ex conclusione ulteriori profert quasi ex conclusione ulteriori profert sententiam, ibi, « Væ eis ! » sententiam, ibi, « Væ eis ! »

: :

Et hoc est «Ephraim in populis, » Et hoc est «Ephraim in populis, » hoc est, in ritu populorum et nationum hoc est, in ritu populorum et nationum per idololatriam, « ipse, » hoc est, per per idololatriam, « ipse, » hoc est, per seipsum, «commiscebatur, »ut scilicet seipsum, «commiscebatur, »ut scilicet esset sicut ipsi sine Deo, et sine lege in esset sicut ipsi sine Deo, et sine lege in hoc mundo. Psal. cv, 35 et 36: Com- hoc mundo. Psal. cv, 35 et 36: Com- mixti sunt inter gentes, et didicerunt mixti sunt inter gentes, et didicerunt opera eorum: et servierunt sculptilibus opera eorum: et servierunt sculptilibus eorum. Clerici etiam habitu milites, Clerici eorum. Clerici etiam habitu milites, Clerici quæstu laici, avaritia negotiatores, igno- inter gentes quæstu laici, avaritia negotiatores, igno- inter gentes rantia plebeii, verbis scurræ, concupi- rantia plebeii, verbis scurræ, concupi- scentia fornicatores, commixti sunt inter scentia fornicatores, commixti sunt inter Gentes. Osee, 1v, 9, et Isa. xxiv, 2: Et Gentes. Osee, 1v, 9, et Isa. xxiv, 2: Et erit sicut populus, sic sacerdos. erit sicut populus, sic sacerdos.

Et subdit de pertinacia in his : Et subdit de pertinacia in his : « Ephraim factus est subcinericius « Ephraim factus est subcinericius panis, » qui scilicet ab aliis sit devoran- panis, » qui scilicet ab aliis sit devoran- dus, non enim se reficit, sed alios qui dus, non enim se reficit, sed alios qui devorant eum. Psal. LII, 5: Devorant devorant eum. Psal. LII, 5: Devorant plebem meam sicut cibum panis. Et dici- plebem meam sicut cibum panis. Et dici- tur subcinericius, quia cinis ad minima tur subcinericius, quia cinis ad minima per ignem deductus est, et ita populus per ignem deductus est, et ita populus per ignem tribulationis in minima reda- per ignem tribulationis in minima reda- ctus fuit, et quæcumque habuit, ab aliis ctus fuit, et quæcumque habuit, ab aliis devorata sunt. Jerem. L, 17: Primus devorata sunt. Jerem. L, 17: Primus comedit eum rex Assur: iste novissimus comedit eum rex Assur: iste novissimus exossavit eum Nabuchodonosor, rex Ba- exossavit eum Nabuchodonosor, rex Ba- bylonis. Jerem. LI, 34: Absorbuit me qua- bylonis. Jerem. LI, 34: Absorbuit me qua- si draco, replevit ventrem suum teneritu- si draco, replevit ventrem suum teneritu- dine mea. «Qui non reversatur, » hoc dine mea. «Qui non reversatur, » hoc est, ad aliud latus non convertitur. est, ad aliud latus non convertitur. Quantumcumque enim tribularetur, in Quantumcumque enim tribularetur, in latere idololatriæ semper jacuit, et ad latere idololatriæ semper jacuit, et ad Dominum non conversus fuit, contra Dominum non conversus fuit, contra quod dicitur, Prov. XII, 7: Verte im- quod dicitur, Prov. XII, 7: Verte im- pios, et non erunt, supple, impii. pios, et non erunt, supple, impii. Thren. v, 21: Converte nos, Domine, Thren. v, 21: Converte nos, Domine, ad te, ad te, et convertemur: innova dies et convertemur: innova dies nostros, sicut a principio. nostros, sicut a principio.

Et prosequitur metaphoram panis, Et prosequitur metaphoram panis, subdens supple, quia « Comederunt subdens supple, quia « Comederunt

et Josiam, omnes peccatum commiserunt. et Josiam, omnes peccatum commiserunt.

commixti commixti

qui sint? qui sint?

10 10

62 62

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

alieni robur ejus, hoc est, divitias, alieni robur ejus, hoc est, divitias, triticum, et vinum quibus roborari de- triticum, et vinum quibus roborari de- bebat, comederunt alieni, hoc est, bebat, comederunt alieni, hoc est, Ægyptii, Assyrii, vel dæmones. Job, Ægyptii, Assyrii, vel dæmones. Job, XVIII, 13: Devoret pulchritudinem cutis XVIII, 13: Devoret pulchritudinem cutis ejus, consumat brachia illius primoge- ejus, consumat brachia illius primoge- nita mors. Genes. XLI, 24: Priorum pul- nita mors. Genes. XLI, 24: Priorum pul- chritudinem devoraverunt. Et paulo chritudinem devoraverunt. Et paulo ante, . 20 et 21: Quæ, devoratis et ante, . 20 et 21: Quæ, devoratis et consumptis prioribus, quarum mira spe- consumptis prioribus, quarum mira spe- cies et habitudo corporum erat, nullum cies et habitudo corporum erat, nullum saturitatis dedere vestigium. «Et ipse saturitatis dedere vestigium. «Et ipse nescivit, » hoc est, causam quare percu- nescivit, » hoc est, causam quare percu- teretur scire noluit, quod maximæ fa- teretur scire noluit, quod maximæ fa- tuitatis est. Jerem. v, 3: Percussisti tuitatis est. Jerem. v, 3: Percussisti eos, et non doluerunt: attrivisti eos, et eos, et non doluerunt: attrivisti eos, et renuerunt accipere disciplinam. Ad hoc renuerunt accipere disciplinam. Ad hoc enim percutitur puer a patre, quod enim percutitur puer a patre, quod sciat quare percutitur et caveat, et sciat quare percutitur et caveat, et propter hoc talis percussio disciplina propter hoc talis percussio disciplina vel eruditio vocatur. Ad Hebr. x11, 8: vel eruditio vocatur. Ad Hebr. x11, 8: Quod si extra disciplinam estis, cujus Quod si extra disciplinam estis, cujus participes facti sunt omnes, ergo adul- participes facti sunt omnes, ergo adul- teri, et non filii estis. teri, et non filii estis.

Sed quia aliquis posset dicere, quod Sed quia aliquis posset dicere, quod pueri essent sensibus et ætate, quod pueri essent sensibus et ætate, quod talia scire non possent, ideo subdit: talia scire non possent, ideo subdit: « Sed et cani effusi sunt in eo. » Effusio « Sed et cani effusi sunt in eo. » Effusio notat abundantiam canorum, et est ac notat abundantiam canorum, et est ac si dicat Fatuitatem suam usque ad si dicat Fatuitatem suam usque ad ultimam canitiem perduxit. Daniel. ultimam canitiem perduxit. Daniel. XIII, 52 Inveterate dierum malorum, XIII, 52 Inveterate dierum malorum, nunc venerunt peccata tua, quæ opera- nunc venerunt peccata tua, quæ opera- baris prius. Isa. Lxv, 20: Puer centum baris prius. Isa. Lxv, 20: Puer centum annorum morietur, et peccator centum annorum morietur, et peccator centum annorum maledictus erit. « Et ipse ig- annorum maledictus erit. « Et ipse ig- noravit, »supple, quia mirum erat, noravit, »supple, quia mirum erat, quod in tanta ætate ad sensum non re- quod in tanta ætate ad sensum non re- diit. Unde Eccli, xxv, 4, dicitur, quod diit. Unde Eccli, xxv, 4, dicitur, quod inter ea quæ odit Deus, est senex fa- inter ea quæ odit Deus, est senex fa- tuus¹. Psal. xxxv, 4: Noluit intelligere tuus¹. Psal. xxxv, 4: Noluit intelligere ut bene ageret. I ad Corinth. xiv, 38: ut bene ageret. I ad Corinth. xiv, 38: Si quis ignorat, ignorabitur. Si quis ignorat, ignorabitur.

« Et humiliabitur. » Secundus para- « Et humiliabitur. » Secundus para- graphus, ubi ponit pœnam pertinacia graphus, ubi ponit pœnam pertinacia inductæ. inductæ.

1 Eccli. xxv, 1 Eccli. xxv,

3 et 4 Tres species odivit anima 3 et 4 Tres species odivit anima

«Humiliabitur. » hoc est, ad humum «Humiliabitur. » hoc est, ad humum deposita dignitate prosternetur << superbia deposita dignitate prosternetur << superbia Israel, » hoc est, decem tribuum. Isa. Israel, » hoc est, decem tribuum. Isa. 11, 11: Oculi sublimes hominis humiliati 11, 11: Oculi sublimes hominis humiliati sunt, et incurvabitur altitudo vitorum. sunt, et incurvabitur altitudo vitorum. « In facie ejus, ut scilicet magis tor- « In facie ejus, ut scilicet magis tor- queatur visa tribulatione. Prov. xvi, 18: queatur visa tribulatione. Prov. xvi, 18: Contritionem præcedit superbia, et ante Contritionem præcedit superbia, et ante ruinam exaltatur spiritus. ruinam exaltatur spiritus.

Et ostendit quantitatem pertinacia, Et ostendit quantitatem pertinacia, subdens : « Nec reversi sunt, » supple, subdens : « Nec reversi sunt, » supple, per poenitentiam, et devotionem, « ad per poenitentiam, et devotionem, « ad Dominum Deum suum. » Jerem. III, 7: Dominum Deum suum. » Jerem. III, 7: Et dixi, cum fecisset hæc omnia: Ad Et dixi, cum fecisset hæc omnia: Ad

me convertere et non est reversa. me convertere et non est reversa.

« Et « Et non quæsierunt eum,» in operibus sci- non quæsierunt eum,» in operibus sci- licet bonis, « in omnibus his, » supple, licet bonis, « in omnibus his, » supple, tribulationibus, quod mirum tribulationibus, quod mirum erat. erat. Zacha. VII, 11: Averterunt scapulam Zacha. VII, 11: Averterunt scapulam recedentem. recedentem.

« Et factus est. » Tertius paragra- « Et factus est. » Tertius paragra- phus, et probat hic per simile causam phus, et probat hic per simile causam pertinacia. pertinacia.

« Et factus est Ephraim quasi colum- « Et factus est Ephraim quasi colum- ba seducta. » Columba dicitur propter ba seducta. » Columba dicitur propter incontinentiam, colens lumbos. Isa. LIX, incontinentiam, colens lumbos. Isa. LIX, 11 Quasi columbæ meditantes geme- 11 Quasi columbæ meditantes geme- mus, pro absentia scilicet delectabilium mus, pro absentia scilicet delectabilium et concupiscentiarum: seducta dicitur, et concupiscentiarum: seducta dicitur, hoc est, a veritate seorsum ducta per hoc est, a veritate seorsum ducta per idololatriam. II ad Corinth. XI, 3: Ti- idololatriam. II ad Corinth. XI, 3: Ti- meo ne sicut serpens Hevam seduxit, ita meo ne sicut serpens Hevam seduxit, ita corrumpantur sensus vestri, et excidant corrumpantur sensus vestri, et excidant a simplicitate, quæ est in Christo. « Non a simplicitate, quæ est in Christo. « Non habens cor, » scilicet hominis, quod est habens cor, » scilicet hominis, quod est ad intelligendum quid verum, quid fal- ad intelligendum quid verum, quid fal- sum, quid bonum, quid malum. Jerem. sum, quid bonum, quid malum. Jerem. v, 21: Audi, popule stulte, qui non ha- v, 21: Audi, popule stulte, qui non ha- bes cor. Job, xxxix, 17: Privavit eam, bes cor. Job, xxxix, 17: Privavit eam, scilicet struthionem, Deus sapientia, nec scilicet struthionem, Deus sapientia, nec dedit illi intelligentiam. Daniel. IV, 13: dedit illi intelligentiam. Daniel. IV, 13: Cor ejus ab humano commutetur, et Cor ejus ab humano commutetur, et cor feræ detur ei. cor feræ detur ei.

In quo autem cor non habuerit, sub- In quo autem cor non habuerit, sub- dit: dit: « Ægyptum invocabant, sup- « Ægyptum invocabant, sup-

mea...; senem fatuum et insensatum. mea...; senem fatuum et insensatum.

19 19

IN CAP. VII OSEE ENARRATIO. IN CAP. VII OSEE ENARRATIO.

ple, ad auxilium. Deo contempto, et ple, ad auxilium. Deo contempto, et deos Ægyptiorum colendo: sicut et sæ- deos Ægyptiorum colendo: sicut et sæ- culares remedia quærunt sæcularia Deo culares remedia quærunt sæcularia Deo contempto. Isa. xxx, 3 : Erit vobis contempto. Isa. xxx, 3 : Erit vobis fortitudo Pharaonis in confusionem, fortitudo Pharaonis in confusionem, et fiducia umbræ Ægypti in igno- et fiducia umbræ Ægypti in igno- miniam. « Ad Assyrios abierunt, »sup- miniam. « Ad Assyrios abierunt, »sup- ple, pro auxilio, sicut legitur IV Reg. ple, pro auxilio, sicut legitur IV Reg. xv, 19, quod fecit Manahem, rex decem xv, 19, quod fecit Manahem, rex decem tribuum, quod plangit Jeremias, Thren. tribuum, quod plangit Jeremias, Thren. v, 6 Ægypto dedimus manum, et As- v, 6 Ægypto dedimus manum, et As- syriis, ut saturaremur pane. Ad Ægyp- syriis, ut saturaremur pane. Ad Ægyp- tum abeunt, qui solatia sæcularia requi- tum abeunt, qui solatia sæcularia requi- runt in lucris ad Assyrios autem, qui runt in lucris ad Assyrios autem, qui confidunt in ambitione dignitatum. As- confidunt in ambitione dignitatum. As- syrii enim sustollentes vigilias interpre- syrii enim sustollentes vigilias interpre- tantur, quæ solatia et turbida et frigida tantur, quæ solatia et turbida et frigida et insipida sunt.. Jerem. 11, 18: Et nunc et insipida sunt.. Jerem. 11, 18: Et nunc quid tibi vis in via Ægypti, ut bibas quid tibi vis in via Ægypti, ut bibas aquam turbidam ? et quid tibi cum via aquam turbidam ? et quid tibi cum via Assyriorum, ut bibas aquam fluminis ? Assyriorum, ut bibas aquam fluminis ?

« Et cum profecti fuerint. » Quartus « Et cum profecti fuerint. » Quartus paragraphus, ubi poenam describit hujus paragraphus, ubi poenam describit hujus recessus, et hoc est : recessus, et hoc est :

« Et cum profecti fuerint,» supple, in « Et cum profecti fuerint,» supple, in Egyptum, pro auxilio, et ad Assyrios, Egyptum, pro auxilio, et ad Assyrios, Jerem. xvii, 5: Maledictus homo, qui con- Jerem. xvii, 5: Maledictus homo, qui con- fidit in homine, et ponit carnem brachium fidit in homine, et ponit carnem brachium « suum: expandam super eos rete meum,» « suum: expandam super eos rete meum,» captivitatis scilicet. Thren. 1, 13: Expan- captivitatis scilicet. Thren. 1, 13: Expan- dit rete pedibus meis, convertit me re- dit rete pedibus meis, convertit me re- trorsum. Sic omnes a se recedentes ad trorsum. Sic omnes a se recedentes ad damnationem retrahit Dominus. Job, damnationem retrahit Dominus. Job, XVIII, 8 et 9: Immisit in rete pedes suos, XVIII, 8 et 9: Immisit in rete pedes suos, et in maculis ejus ambulat. Tenebitur et in maculis ejus ambulat. Tenebitur planta illius laqueo. « Quasi volucrem planta illius laqueo. « Quasi volucrem coeli, » quæ devia est, et involutam et coeli, » quæ devia est, et involutam et multiplicem habet viam, « detraham multiplicem habet viam, « detraham cos. » Glossa : « Ab altitudine superbiæ cos. » Glossa : « Ab altitudine superbiæ « suæ deponam eos. » Isa. xiv, 11 : De- « suæ deponam eos. » Isa. xiv, 11 : De- tracta est ad inferos superbia tua, conci- tracta est ad inferos superbia tua, conci- dit cadaver tuum. Et hic, supple, «< cæ- dit cadaver tuum. Et hic, supple, «< cæ- dam eos,» hoc est, percutiam, « secun- dam eos,» hoc est, percutiam, « secun- dum auditionem coetus eorum. » Co- dum auditionem coetus eorum. » Co- tum dicit, quia tota congregatio mala tum dicit, quia tota congregatio mala fuit. Isa. 1, 13 Iniqui sunt cœtus vestri. fuit. Isa. 1, 13 Iniqui sunt cœtus vestri. Eccli. xx1, 10: Stuppa collecta synagoga Eccli. xx1, 10: Stuppa collecta synagoga peccantium. Dicit autem, secundum au- peccantium. Dicit autem, secundum au-

63 63

ditionem, quia peccatum eorum cla- ditionem, quia peccatum eorum cla- mavit coram Domino, et excitavit ad mavit coram Domino, et excitavit ad judicium. Genes. XVIII, 20: Clamor So- judicium. Genes. XVIII, 20: Clamor So- domorum et Gomorrhæ multiplicatus domorum et Gomorrhæ multiplicatus est. Jacob. v, 4: Merces operariorum, est. Jacob. v, 4: Merces operariorum, qui messuerunt regiones vestras, quæ qui messuerunt regiones vestras, quæ fraudata est a vobis, clamat: et clamor fraudata est a vobis, clamat: et clamor eorum in aures Domini Sabaoth in- eorum in aures Domini Sabaoth in- troivit. Secundum auditionem ergo cæ- troivit. Secundum auditionem ergo cæ- dere, idem est quod plagas secundum dere, idem est quod plagas secundum merita peccatorum mensurare. Deuter. merita peccatorum mensurare. Deuter. xxv, 2: Pro mensura peccati erit et xxv, 2: Pro mensura peccati erit et plagarum modus. plagarum modus.

«Væ eis! » Quintus paragraphus, in «Væ eis! » Quintus paragraphus, in quo quasi ex ulteriori conclusione infert quo quasi ex ulteriori conclusione infert sententiam damnationis. sententiam damnationis.

« Væ, » scilicet æternæ damnationis, « Væ, » scilicet æternæ damnationis, « eis,» supple, erit, « quoniam recesse- « eis,» supple, erit, « quoniam recesse- runt a me, » bono scilicet incommuta- runt a me, » bono scilicet incommuta- bili contempto, conversi sunt ad bo- bili contempto, conversi sunt ad bo- num commutabile, vel etiam ad malum. num commutabile, vel etiam ad malum. Thren. v, 16: Væ nobis, quia peccavi- Thren. v, 16: Væ nobis, quia peccavi- mus! « Vastabuntur » hostibus, scili- mus! « Vastabuntur » hostibus, scili- cet hominibus, et dæmonibus. Psal. cet hominibus, et dæmonibus. Psal. LXXXVIII, 42: Diripuerunt eum omnes LXXXVIII, 42: Diripuerunt eum omnes transeuntes viam factus est oppro- transeuntes viam factus est oppro- brium vicinis fuis. « Quia prævaricati brium vicinis fuis. « Quia prævaricati sunt in me, » legem scilicet transgre- sunt in me, » legem scilicet transgre- diendo. Isa. XLVIII, 8: Scio quia præva- diendo. Isa. XLVIII, 8: Scio quia præva- ricans prævaricaberis, et transgressorem ricans prævaricaberis, et transgressorem ex utero vocavi te. Jerem. v, 6: Idcirco ex utero vocavi te. Jerem. v, 6: Idcirco percussit eos leo de silva, lupus ad ve- percussit eos leo de silva, lupus ad ve- speram vastavit eos. speram vastavit eos. « Et ego redemi eos. » « Et ego redemi eos. »

Exaggerat hic Exaggerat hic

ingratitudinem, quia sicut pœnis non ingratitudinem, quia sicut pœnis non correcti sunt, ita nec beneficiis. correcti sunt, ita nec beneficiis.

Dicit autem hic tria, scilicet quod Dicit autem hic tria, scilicet quod pro beneficiis ingrati fuerunt, quod Do- pro beneficiis ingrati fuerunt, quod Do- minum suis armis impugnaverunt, et minum suis armis impugnaverunt, et quod radicatam ab antiquo malitiam non quod radicatam ab antiquo malitiam non deseruerunt. deseruerunt.

« Et ego redemi eos, » de Ægyptiaca « Et ego redemi eos, » de Ægyptiaca scilicet servitute, vel sanguine meo scilicet servitute, vel sanguine meo a diabolo. Psal. cxxix, 7: Apud Do- a diabolo. Psal. cxxix, 7: Apud Do- minum misericordia, et copiosa apud minum misericordia, et copiosa apud eum redemptio. « Et ipsi locuti eum redemptio. « Et ipsi locuti sunt contra me mendacia, » clamantes sunt contra me mendacia, » clamantes

64 64

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

scilicet de vitulo: Isti sunt dii tui, Is- scilicet de vitulo: Isti sunt dii tui, Is- rael, qui te eduxerunt de terra Ægy- rael, qui te eduxerunt de terra Ægy- pti. Vel, mendatia sunt vota et promis- pti. Vel, mendatia sunt vota et promis- sa quæ non solvuntur, vel in baptismo, sa quæ non solvuntur, vel in baptismo, vel in pœnitentia, vel suscepto ordine, vel in pœnitentia, vel suscepto ordine, contra quod dicitur, Eccli. xxix, 20: contra quod dicitur, Eccli. xxix, 20: Gratiam fidejussoris ne obliviscaris : Gratiam fidejussoris ne obliviscaris : dedit enim pro te animam suam. Eccle. dedit enim pro te animam suam. Eccle. 1x, 15: Inventus est in ea vir pauper et 1x, 15: Inventus est in ea vir pauper et sapiens, et liberavit urbem per sapien- sapiens, et liberavit urbem per sapien- tiam suam, et nullus deinceps recorda- tiam suam, et nullus deinceps recorda- tus est hominis illius pauperis. tus est hominis illius pauperis.

et patres eorum nauseabant super man- et patres eorum nauseabant super man- nate 3. Et sicut videmus divites hujus nate 3. Et sicut videmus divites hujus mundi, clericos et laicos facere, nec ta- mundi, clericos et laicos facere, nec ta- men superflua pauperibus erogare. men superflua pauperibus erogare. Cant. VII, 9: Guttur tuum sicut vinum Cant. VII, 9: Guttur tuum sicut vinum optimum, dignum dilecto meo ad po- optimum, dignum dilecto meo ad po- tandum, labiisque et dentibus illius ad tandum, labiisque et dentibus illius ad ruminandum *. « Recesserunt a me. » ruminandum *. « Recesserunt a me. » Deuter. XXXII, 15: Incrassatus est dile- Deuter. XXXII, 15: Incrassatus est dile- ctus, et recalcitravit : incrassatus, impin- ctus, et recalcitravit : incrassatus, impin- guatus, dilatatus, dereliquit Deum facto- guatus, dilatatus, dereliquit Deum facto- rem suum, et recessit a Deo salutari suo. rem suum, et recessit a Deo salutari suo.

14 14

« Et non clamaverunt ad me, » sup- « Et non clamaverunt ad me, » sup- ple, qui solus liberare possum, « in corde ple, qui solus liberare possum, « in corde suo, » hoc est, ex devotione cordis, suo, » hoc est, ex devotione cordis, contra quod dicitur, Isa. xix, 20: Cla- contra quod dicitur, Isa. xix, 20: Cla- mabunt ad Dominum a facie tribulan- mabunt ad Dominum a facie tribulan- tis, et mittet eis salvatorem, et pro- tis, et mittet eis salvatorem, et pro- pugnatorem, qui liberet eos. « Sed pugnatorem, qui liberet eos. « Sed ululabant in cubilibus suis. » Cubilia ululabant in cubilibus suis. » Cubilia vocat obscura templa et antra, in qui- vocat obscura templa et antra, in qui- bus obscænum cultum diis exhibebant bus obscænum cultum diis exhibebant in scenicis meretriculis, in sacris Ve- in scenicis meretriculis, in sacris Ve- neris, in obscænitate religionis Priapi. neris, in obscænitate religionis Priapi. In his autem ululabant, ut dicit Hie- In his autem ululabant, ut dicit Hie- ronymus, quia « lanceolis vulneran- ronymus, quia « lanceolis vulneran- «tes se sanguine perfuderunt : » sicut «tes se sanguine perfuderunt : » sicut III Reg. xv111, 28, dicitur de prophetis III Reg. xv111, 28, dicitur de prophetis Baal. Et oratio et cantus eorum, Baal. Et oratio et cantus eorum, ululatus ululatus canum reputatur. Isa. LXV, 14: Clama- canum reputatur. Isa. LXV, 14: Clama- bitis præ dolore cordis, et præ contri- bitis præ dolore cordis, et præ contri- tione spiritus ululabitis. Isa. XIII, 22: tione spiritus ululabitis. Isa. XIII, 22: Respondebunt ibi ululæ in ædibus ejus. Respondebunt ibi ululæ in ædibus ejus.

Et subdit de beneficio corporali quoti- Et subdit de beneficio corporali quoti- die præstito: « Super triticum et vinum die præstito: « Super triticum et vinum ruminabant. » Repletorum usque ad ruminabant. » Repletorum usque ad nauseam propter casum appetitus et nauseam propter casum appetitus et fastidium cibi, ruminare est et non com- fastidium cibi, ruminare est et non com- edere, esurientium autem comedere: et edere, esurientium autem comedere: et significat, quod ita pleni erant, quod significat, quod ita pleni erant, quod nauseabant super tritico et vino, sicut nauseabant super tritico et vino, sicut

1 Exod. XXII, 8. 1 Exod. XXII, 8.

2 III Reg. XVIII, 28: Clamabant ergo voce 2 III Reg. XVIII, 28: Clamabant ergo voce magna, et incidebant se juxta ritum suum cul- magna, et incidebant se juxta ritum suum cul- tris et lanceolis: donec perfunderentur sanguine. tris et lanceolis: donec perfunderentur sanguine.

« Et ego erudivi eos. » Tangit benefi- « Et ego erudivi eos. » Tangit benefi- cium pertinens ad perfectionem intelle- cium pertinens ad perfectionem intelle- ctus. Erudivit enim eos per Moysen et ctus. Erudivit enim eos per Moysen et alios Prophetas. Isa. XLVII, 17: Ego Do- alios Prophetas. Isa. XLVII, 17: Ego Do- minus Deus tuus, docens te utilia, gu- minus Deus tuus, docens te utilia, gu- bernans te in via qua ambulas. «< Et bernans te in via qua ambulas. «< Et confortavi brachia eorum,» in bellis sci- confortavi brachia eorum,» in bellis sci- licet per judices, supple, et David et alios licet per judices, supple, et David et alios propugnatores. Psal. CXLIII, 1 : Qui do- propugnatores. Psal. CXLIII, 1 : Qui do- cet manus meas ad prælium, et digitos cet manus meas ad prælium, et digitos meos ad bellum: « Et in me, » hoc est, meos ad bellum: « Et in me, » hoc est, contra me, « cogitaverunt malitiam, » contra me, « cogitaverunt malitiam, » peccati scilicet. Jerem. ix, 2 et 3: Omnes peccati scilicet. Jerem. ix, 2 et 3: Omnes adulteri sunt, cœtus prævaricatorum. Et adulteri sunt, cœtus prævaricatorum. Et extenderunt linguam suam quasi arcum extenderunt linguam suam quasi arcum mendacii et non veritatis. Confortati sunt mendacii et non veritatis. Confortati sunt in terra, quia de malo ad malum egres- in terra, quia de malo ad malum egres- si sunt, et me non cognoverunt, dicit si sunt, et me non cognoverunt, dicit Dominus. Dominus.

« Reversi sunt, » ad ritum scilicet gen- « Reversi sunt, » ad ritum scilicet gen- tilem, et hoc est quod sequitur : « Ut tilem, et hoc est quod sequitur : « Ut essent absque jugo, » legis scilicet. Je- essent absque jugo, » legis scilicet. Je- rem. 11, 20: A sæculo confregisti jugum rem. 11, 20: A sæculo confregisti jugum meum, rupisti vincula, et dixisti : Non meum, rupisti vincula, et dixisti : Non serviam. « Facti sunt quasi arcus dolo- serviam. « Facti sunt quasi arcus dolo- sus, » armis suis Deum impugnantes. sus, » armis suis Deum impugnantes. Arcus enim dolosus revertitur in eum Arcus enim dolosus revertitur in eum pro quo pugnare debuit. Jerem. 1x, 3 : pro quo pugnare debuit. Jerem. 1x, 3 :

3 Cf. Numer. xx1, 5. 3 Cf. Numer. xx1, 5.

4 Cf. etiam Cantic. VII, 2: Dabo tibi poculum 4 Cf. etiam Cantic. VII, 2: Dabo tibi poculum ex vino condito, et mustum malorum granatorum ex vino condito, et mustum malorum granatorum

meorum. meorum.

OSEE CAPUT VIII. OSEE CAPUT VIII.

Extenderunt linguam suam quasi arcum Extenderunt linguam suam quasi arcum mendacii, et non veritatis. Econtra de mendacii, et non veritatis. Econtra de bonis et gratis Deo dicitur, II Reg. 1, bonis et gratis Deo dicitur, II Reg. 1, 22 Sagitta Jonathæ numquam rediit 22 Sagitta Jonathæ numquam rediit retrorsum. « Cadent in gladio, »> hostium retrorsum. « Cadent in gladio, »> hostium scilicet et meæ vindictæ. Job, xix, 29: scilicet et meæ vindictæ. Job, xix, 29: Fugite a facie gladii, quoniam ultor ini. Fugite a facie gladii, quoniam ultor ini. quitatum gladius est. « Principes eo- quitatum gladius est. « Principes eo- rum,» supple, ut capitibus percussis, rum,» supple, ut capitibus percussis, corpus ad nihil redigatur. Habacuc, 111, corpus ad nihil redigatur. Habacuc, 111, 13: Percussisti caput de domo impii: de- 13: Percussisti caput de domo impii: de- nudasti fundamentum ejus usque ad nudasti fundamentum ejus usque ad collum. « A furore, » hoc est, pro furore collum. « A furore, » hoc est, pro furore « linguæ suæ, » quia scilicet me furiose « linguæ suæ, » quia scilicet me furiose blasphemantes, idola vel peccata lauda- blasphemantes, idola vel peccata lauda- verunt. Isa. LIX, 3: Labia vestra locuta verunt. Isa. LIX, 3: Labia vestra locuta

65 65

sunt mendacium, et lingua vestra ini- sunt mendacium, et lingua vestra ini- quitatem fatur. quitatem fatur.

Et subdit de antiqua radicatione istius Et subdit de antiqua radicatione istius mali «Ista subsannatio eorum, » hoc mali «Ista subsannatio eorum, » hoc est, peccatum subsannatione dignum. est, peccatum subsannatione dignum. Hieronymus : « Subsannatio est despe- Hieronymus : « Subsannatio est despe- « ctio cum contractione naris. » « In « ctio cum contractione naris. » « In terra Ægypti : » ibi enim primo boves terra Ægypti : » ibi enim primo boves et vitulos adorare didicerunt. Job, xxxiv, et vitulos adorare didicerunt. Job, xxxiv, 7 et 8: Quis est vir ut est Job, qui bibit sub- 7 et 8: Quis est vir ut est Job, qui bibit sub- sannationem quasi aquam? Qui gradi- sannationem quasi aquam? Qui gradi- tur cum operantibus iniquitatem, et am- tur cum operantibus iniquitatem, et am- bulat cum viris impiis ? Jerem. XIII, 23: bulat cum viris impiis ? Jerem. XIII, 23: Si mutare potest Æthiops pellem suam, Si mutare potest Æthiops pellem suam, aut pardus varietates suas, et vos pote- aut pardus varietates suas, et vos pote- ritis bene facere, cum didiceritis malum. ritis bene facere, cum didiceritis malum.

CAPUT VIII. CAPUT VIII.

Samariam prædicit cum vitulo suo destruendam per Nabuchodonosor, propter Samariam prædicit cum vitulo suo destruendam per Nabuchodonosor, propter idololatriam: nec ipsorum hostiæ suscipientur : civitates autem Juda etiam con- idololatriam: nec ipsorum hostiæ suscipientur : civitates autem Juda etiam con- cremabuntur. cremabuntur.

1. In gutture tuo sit tuba quasi aqui- 1. In gutture tuo sit tuba quasi aqui- la super domum Domini, pro la super domum Domini, pro eo quod transgressi sunt foedus eo quod transgressi sunt foedus meum, et legem meam præva- meum, et legem meam præva- ricati sunt. ricati sunt.

2. Me invocabunt: Deus meus, co- 2. Me invocabunt: Deus meus, co- gnovimus te Israel. gnovimus te Israel.

3. Projecit Israel bonum, inimicus 3. Projecit Israel bonum, inimicus

persequetur eum. persequetur eum.

4. Ipsi regnaverunt, et non ex me: 4. Ipsi regnaverunt, et non ex me:

principes exstiterunt, et non principes exstiterunt, et non cognovi : argentum suum et cognovi : argentum suum et aurum suum fecerunt sibi ido- aurum suum fecerunt sibi ido- la, ut interirent. la, ut interirent.

5. Projectus est vitulus tuus, Sama- 5. Projectus est vitulus tuus, Sama- ria iratus est furor meus in ria iratus est furor meus in eos. Usquequo non poterunt eos. Usquequo non poterunt emundari? emundari?

6. Quia ex Israel et ipse est artifex 6. Quia ex Israel et ipse est artifex fecit illum, et non est Deus: fecit illum, et non est Deus:

XIX XIX

quoniam in aranearum telas erit quoniam in aranearum telas erit vitulus Samariæ. vitulus Samariæ.

7. Quia ventum seminabunt, et tur- 7. Quia ventum seminabunt, et tur- binem metent: culmus stans binem metent: culmus stans non est in eo, germen non fa- non est in eo, germen non fa- ciet farinam quod et si fecerit, ciet farinam quod et si fecerit, alieni comedent eam. alieni comedent eam.

8. Devoratus est Israel: nunc factus 8. Devoratus est Israel: nunc factus est in nationibus quasi vas im- est in nationibus quasi vas im- mundum. mundum.

9. Quia ipsi ascenderunt ad Assur, 9. Quia ipsi ascenderunt ad Assur, onager solitarius sibi: Ephraim onager solitarius sibi: Ephraim munera dederunt amatoribus. munera dederunt amatoribus. 10. Sed et cum mercede conduxerint 10. Sed et cum mercede conduxerint nationes: nunc congregabo nationes: nunc congregabo eos, et quiescent paulisper ab eos, et quiescent paulisper ab onere regis et principum. onere regis et principum. 11. Quia multiplicavit Ephraim alta- 11. Quia multiplicavit Ephraim alta- ria ad peccandum, factæ sunt ria ad peccandum, factæ sunt ei aræ in delictum. ei aræ in delictum.

5 5

66 66

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD..

12. Scribam ei multiplices leges meas, 12. Scribam ei multiplices leges meas,

quæ velut alienæ computatæ quæ velut alienæ computatæ

sunt. sunt.

13. Hostias offerent, immolabunt car- 13. Hostias offerent, immolabunt car- nes et comedent, et Dominus nes et comedent, et Dominus non suscipiet eas: nunc recor- non suscipiet eas: nunc recor- dabitur iniquitatis eorum, et dabitur iniquitatis eorum, et

IN CAPUT VIII OSEE IN CAPUT VIII OSEE

ENARRATIO. ENARRATIO.

« In gutture tuo sit tuba. » Hucusque « In gutture tuo sit tuba. » Hucusque instructus est Propheta de peccato popu- instructus est Propheta de peccato popu- li. Ab hoc loco præcipitur ut in enuntia- li. Ab hoc loco præcipitur ut in enuntia- tione prophetica populus redarguatur tione prophetica populus redarguatur primo de peccato: secundo, de peccati primo de peccato: secundo, de peccati multiplicatione, infra, x, 1, ibi, « Vitis multiplicatione, infra, x, 1, ibi, « Vitis frondosa Israel. » frondosa Israel. »

Prima adhuc duo habet. Primo enim Prima adhuc duo habet. Primo enim ponit detestationem: secundo, ad pœni- ponit detestationem: secundo, ad pœni- tentiam admonitionem, infra, ix, 1, ibi, tentiam admonitionem, infra, ix, 1, ibi, « Noli lætari Israel. » « Noli lætari Israel. »

Istud autem capitulum in duo dividi- Istud autem capitulum in duo dividi- tur. Primo enim præcipit Prophetæ, ut tur. Primo enim præcipit Prophetæ, ut peccatum populo annuntiet: secundo, peccatum populo annuntiet: secundo, quod in gemitum, nisi poenituerint, et quod in gemitum, nisi poenituerint, et captivitatem inducentur, ibi, y. 10: «Nunc captivitatem inducentur, ibi, y. 10: «Nunc congregabo eos. » congregabo eos. »

In prima tres paragraphi sunt. Primo In prima tres paragraphi sunt. Primo enim Prophetæ quod prædicet injungi- enim Prophetæ quod prædicet injungi- tur. Secundo, causa denuntiationis poni- tur. Secundo, causa denuntiationis poni- tur, ibi, « Ipsi regnaverunt. » Tertio inu- tur, ibi, « Ipsi regnaverunt. » Tertio inu- tilitas idoli demonstratur, ibi, « Quoniam tilitas idoli demonstratur, ibi, « Quoniam in aranearum telas. » in aranearum telas. »

In primo paragrapho tria sunt, scili- In primo paragrapho tria sunt, scili- cet, injunctio prædicationis, et quid præ- cet, injunctio prædicationis, et quid præ- dicet docetur, et excluditur quædam ta- dicet docetur, et excluditur quædam ta- cita objectio. cita objectio.

Dicit ergo «In gutture tuo, »o Pro- Dicit ergo «In gutture tuo, »o Pro- pheta, « sit tuba, » hoc est, sonora præ- pheta, « sit tuba, » hoc est, sonora præ- dicatio. Isa. LVIII, 1: Clama, ne cesses, dicatio. Isa. LVIII, 1: Clama, ne cesses, quasi tuba exalta vocem tuam, et an- quasi tuba exalta vocem tuam, et an-

visitabit peccata eorum: ipsi in visitabit peccata eorum: ipsi in Ægyptum convertentur. Ægyptum convertentur.

14. Et oblitus est Israel factoris sui, 14. Et oblitus est Israel factoris sui, et ædificavit delubra: et Judas et ædificavit delubra: et Judas multiplicavit urbes munitas: multiplicavit urbes munitas: et mittam ignem in civitates et mittam ignem in civitates ejus, et devorabit ædes illius. ejus, et devorabit ædes illius.

nuntia populo meo scelera eorum. Isa. nuntia populo meo scelera eorum. Isa. xxx, 9 Exalta in fortitudine vocem xxx, 9 Exalta in fortitudine vocem tuam, qui evangelizas Jerusalem : exal- tuam, qui evangelizas Jerusalem : exal- ta, noli timere. Dicit autem, in gut- ta, noli timere. Dicit autem, in gut- ture, quia guttur continuatio est oris ture, quia guttur continuatio est oris ad intima, et notatur in gutture quod ser- ad intima, et notatur in gutture quod ser- mo ab infimis suspiriis et dolore proce- mo ab infimis suspiriis et dolore proce- dat. Cant. VII, 9: Guttur tuum sicut vi- dat. Cant. VII, 9: Guttur tuum sicut vi- num optimum, dignum dilecto meo ad num optimum, dignum dilecto meo ad potandum, labiisque et dentibus illius potandum, labiisque et dentibus illius ad ruminandum. Sermo enim qui ex ad ruminandum. Sermo enim qui ex intimis procedit, cor accendit et lætificat, intimis procedit, cor accendit et lætificat, ut vinum, et sæpe ad memoriam revo- ut vinum, et sæpe ad memoriam revo- catur et ruminatur. Bernardus : « Talis catur et ruminatur. Bernardus : « Talis «< mihi placet prædicator, qui mihi plan- «< mihi placet prædicator, qui mihi plan- << ctum non sibi plausum excitet. » Et di- << ctum non sibi plausum excitet. » Et di- cit, in gutture tuo, ne alterius gut- cit, in gutture tuo, ne alterius gut- ture prædicet, sicut illi, de quibus dici- ture prædicet, sicut illi, de quibus dici- tur, Jerem. xxIII, 30 : Qui furantur ver- tur, Jerem. xxIII, 30 : Qui furantur ver- ba mea unusquisque a proximo suo. ba mea unusquisque a proximo suo.

Quid autem prædicet, subjungit: pri- Quid autem prædicet, subjungit: pri- mo de poena, secundo de culpa. mo de poena, secundo de culpa.

De poena: « Quasi aquila super domum De poena: « Quasi aquila super domum Domini, » et suppletur, quia veniet Domini, » et suppletur, quia veniet hostis. Unde sensus est: Quia hostis, rex hostis. Unde sensus est: Quia hostis, rex scilicet Assyriorum vel Chaldæorum, vel scilicet Assyriorum vel Chaldæorum, vel diabolus, avidus scilicet ad prædam super diabolus, avidus scilicet ad prædam super domum Domini veniet. Habac. 1, 8 : domum Domini veniet. Habac. 1, 8 : Leviores pardis equi ejus, et velociores Leviores pardis equi ejus, et velociores lupis vespertinis et diffundentur equi- lupis vespertinis et diffundentur equi- tes ejus equites namque ejus de longe tes ejus equites namque ejus de longe venient, volabunt quasi aquila festinans venient, volabunt quasi aquila festinans ad comedendum. Hæc est aquila, sicut ad comedendum. Hæc est aquila, sicut dicit Hieronymus, de qua Ezech. xv11, 3 : dicit Hieronymus, de qua Ezech. xv11, 3 : Aquila grandis magnarum alarum, lon- Aquila grandis magnarum alarum, lon- go membrorum ductu, plena plumis, et go membrorum ductu, plena plumis, et varietate, venit ad Libanum, et tulit varietate, venit ad Libanum, et tulit medullam cedri. Inducit etiam hoc Prov. medullam cedri. Inducit etiam hoc Prov. 17 Oculum, qui subsannat pa- 17 Oculum, qui subsannat pa- trem, et qui despicit partum matris suæ, trem, et qui despicit partum matris suæ,