whatever

B. ALBERTI MAGNI, B. ALBERTI MAGNI,

RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM, RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM,

OPERA OMNIA, OPERA OMNIA,

EX EDITIONE LUGDUNENSI RELIGIOSE CASTIGATA, ET PRO AUCTORITATIBUS EX EDITIONE LUGDUNENSI RELIGIOSE CASTIGATA, ET PRO AUCTORITATIBUS

AD FIDEM VULGATÆ VERSIONIS ACCURATIORUMQUE AD FIDEM VULGATÆ VERSIONIS ACCURATIORUMQUE

PATROLOGIÆ TEXTUUM REVOCATA, AUCTAQUE B. ALBERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA SUORUM PATROLOGIÆ TEXTUUM REVOCATA, AUCTAQUE B. ALBERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA SUORUM OPERUM A PP. QUÉTIF ET ECHARD EXARATIS, ETIAM REVISA ET LOCUPLETATA OPERUM A PP. QUÉTIF ET ECHARD EXARATIS, ETIAM REVISA ET LOCUPLETATA

CURA AC LABORE CURA AC LABORE

AUGUSTI BORGNET, AUGUSTI BORGNET,

Sacerdotis dioecesis Remensis. Sacerdotis dioecesis Remensis.

ANNUENTE FAVENTEQUE PONT. MAX. LEONE XIII. ANNUENTE FAVENTEQUE PONT. MAX. LEONE XIII.

19 19

VOLUMEN DECIMUM NOVUM VOLUMEN DECIMUM NOVUM

ENARRATIONES IN XII PROPHETAS MINORES. ENARRATIONES IN XII PROPHETAS MINORES.

LV. LV.

PARISIIS PARISIIS

APUD LUDOVICUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM APUD LUDOVICUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM

13, VIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13 13, VIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13

- -

MDCCCXCII MDCCCXCII

D. ALBERTI MAGNI, D. ALBERTI MAGNI,

RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM, RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM,

IN DUODECIM IN DUODECIM

PROPHETAS MINORES ENARRATIO, PROPHETAS MINORES ENARRATIO,

IN QUA SACRA SACRIS, IN QUA SACRA SACRIS,

MULTA PAUCIS, APTE QUIDEM MULTA PAUCIS, APTE QUIDEM

ET PLUS QUAM SATIS EXPONUNTUR. ET PLUS QUAM SATIS EXPONUNTUR.

PROLOGUS: PROLOGUS:

Duodecim Prophetarum ossa pullulent de loco suo : nam corroboraverunt Jacob: Duodecim Prophetarum ossa pullulent de loco suo : nam corroboraverunt Jacob: nam redemerunt se in fide virtutis. Eccli. XLIX, 12. In hoc verbo notantur quin- nam redemerunt se in fide virtutis. Eccli. XLIX, 12. In hoc verbo notantur quin- que: firmitas Prophetarum, numerus, sanctitas, utilitas, et horum causa per que: firmitas Prophetarum, numerus, sanctitas, utilitas, et horum causa per duplex opus in se scilicet, et in alio. duplex opus in se scilicet, et in alio.

Firmitas notatur in hoc quod dicit, « ossa. » Hæc enim præstant corpori firmi- Firmitas notatur in hoc quod dicit, « ossa. » Hæc enim præstant corpori firmi- tatem. Signant autem ossa, Scripturæ soliditatem, in qua sicut dulcedo medullæ tatem. Signant autem ossa, Scripturæ soliditatem, in qua sicut dulcedo medullæ latet spiritualis sensus. Psal. LXV, 15: Holocausta medullata offeram tibi. De his latet spiritualis sensus. Psal. LXV, 15: Holocausta medullata offeram tibi. De his ossibus dicitur, Thren. 1, 13: De excelso misit ignem in ossibus meis, et erudivit ossibus dicitur, Thren. 1, 13: De excelso misit ignem in ossibus meis, et erudivit me. Ecclesia autem conqueritur his ossibus se esse destitutam a diabolo, Isa. me. Ecclesia autem conqueritur his ossibus se esse destitutam a diabolo, Isa. XXXVIII, 13 Quasi leo sic contrivit omnia ossa mea. Psal. CI, 4: Ossa mea sicut XXXVIII, 13 Quasi leo sic contrivit omnia ossa mea. Psal. CI, 4: Ossa mea sicut cremium aruerunt. cremium aruerunt.

« Ossa » ista dicuntur « duodecim Prophetarum: » quia Prophetæ in hoc « Ossa » ista dicuntur « duodecim Prophetarum: » quia Prophetæ in hoc libro contenti, duodecim sunt. Duplex enim est ædificium Ecclesiæ, scilicet in libro contenti, duodecim sunt. Duplex enim est ædificium Ecclesiæ, scilicet in destructione mali, et in constitutione boni. Malum autem destruendum est destructione mali, et in constitutione boni. Malum autem destruendum est duplex, idololatria scilicet, et malorum morum. Et contra idololatriam sub in- duplex, idololatria scilicet, et malorum morum. Et contra idololatriam sub in- vitatione ad pœnitentiam prophetant primi quinque, tres primi ad pœnitentiam vitatione ad pœnitentiam prophetant primi quinque, tres primi ad pœnitentiam invitantes sub destitutione peccati, duo sequentes adminicula pœnitentiæ per invitantes sub destitutione peccati, duo sequentes adminicula pœnitentiæ per prophetiam adhibentes. Peccatum enim idololatriæ tripliciter considerantur, prophetiam adhibentes. Peccatum enim idololatriæ tripliciter considerantur, poilicet in culpa, et pœna. In culpa dupliciter, scilicet in auctoribus culpæ, et poilicet in culpa, et pœna. In culpa dupliciter, scilicet in auctoribus culpæ, et

XIX XIX

1 1

adminicula adminicula

timeri timeri

2 2

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in n in n imitatoribus. Et contra auctores, secundum quod ab eis procedit idololatria, imitatoribus. Et contra auctores, secundum quod ab eis procedit idololatria, prophetat Osee. Contra imitatores prophetat Amos. De malo autem pœnæ quod prophetat Osee. Contra imitatores prophetat Amos. De malo autem pœnæ quod debetur idololatriæ, nisi per pœnitentiam revocetur, prophetat Joel, et ponitur debetur idololatriæ, nisi per pœnitentiam revocetur, prophetat Joel, et ponitur inter duos, Osee et Amos, ut sciatur quod malum pœnæ ad utrosque referatur, inter duos, Osee et Amos, ut sciatur quod malum pœnæ ad utrosque referatur, Pœnitentiæ auctores scilicet, et imitatores. Adminicula poenitentiæ duo sunt, scilicet abla- Pœnitentiæ auctores scilicet, et imitatores. Adminicula poenitentiæ duo sunt, scilicet abla- duo. tio hostis ex invidia impedientis, et adhibitio exempli. Primum prophetat duo. tio hostis ex invidia impedientis, et adhibitio exempli. Primum prophetat Abdias sub metaphora Edom, secundum autem Jonas sub exemplo pœnitentiæ Abdias sub metaphora Edom, secundum autem Jonas sub exemplo pœnitentiæ Ninivitarum. Quatuor qui sequuntur prophetant contra malos mores, maxime Ninivitarum. Quatuor qui sequuntur prophetant contra malos mores, maxime contra rapinas et homicidia Principum, semper sub invitatione ad pœniten- contra rapinas et homicidia Principum, semper sub invitatione ad pœniten- tiam. Hoc enim malum consideratur quatuor modis, in culpa scilicet, et in tiam. Hoc enim malum consideratur quatuor modis, in culpa scilicet, et in Poonam tria poena. Secundum quod in culpa, maxime in auctoribus culpæ, prophetat contra Poonam tria poena. Secundum quod in culpa, maxime in auctoribus culpæ, prophetat contra faciunt. ipsum Michæas, qui sexlus est. Secundum quod consideratur in pœna, triplici- faciunt. ipsum Michæas, qui sexlus est. Secundum quod consideratur in pœna, triplici- ter consideratur, secundum tria quæ faciunt pœnam timeri, acerbitas scilicet, ter consideratur, secundum tria quæ faciunt pœnam timeri, acerbitas scilicet, exemplum quo alii puniti sunt, et generalitas, eo quod omnes involvit, et nulli exemplum quo alii puniti sunt, et generalitas, eo quod omnes involvit, et nulli parcit peccanti. Quantum ad exemplum punitionis aliorum, est prophetia parcit peccanti. Quantum ad exemplum punitionis aliorum, est prophetia Nahum, qui septimus est. Quantum ad acerbitatem, est prophetia Habacuc, qui Nahum, qui septimus est. Quantum ad acerbitatem, est prophetia Habacuc, qui est octavus. Quantum ad generalitatem involutionis, quod scilicet omnes est octavus. Quantum ad generalitatem involutionis, quod scilicet omnes involvit peccantes, est prophetia Sophoniæ, qui nonus est. Ad reædifica- involvit peccantes, est prophetia Sophoniæ, qui nonus est. Ad reædifica- Ecclesiæ tionem autem templi et Ecclesiæ spiritualem, tria exiguntur: necessitas Ecclesiæ tionem autem templi et Ecclesiæ spiritualem, tria exiguntur: necessitas resedificatio, ædificii cum expensis, ædificantium ordinatio ad ædificium, et custodia reli- resedificatio, ædificii cum expensis, ædificantium ordinatio ad ædificium, et custodia reli- gionis templi ædificati. Necessitatem autem cum expensis prophetat Aggæus, gionis templi ædificati. Necessitatem autem cum expensis prophetat Aggæus, qui decimus est. Ordinem ædificantium prophetat Zacharias, qui est undeci- qui decimus est. Ordinem ædificantium prophetat Zacharias, qui est undeci- mus. Custodiam religionis prophetat Malachias, qui est duodecimus et ultimus. mus. Custodiam religionis prophetat Malachias, qui est duodecimus et ultimus. Isti sunt duodecim boves stantes sub mari vitreo¹, exarantes agrum Ecclesiæ Isti sunt duodecim boves stantes sub mari vitreo¹, exarantes agrum Ecclesiæ vomere prædicationis. Isti etiam sunt duodecim fontes inventi in Elim a filiis vomere prædicationis. Isti etiam sunt duodecim fontes inventi in Elim a filiis Israel, fundentes aquas salutaris doctrinæ. Dicit autem, « Ossa » pluraliter, Israel, fundentes aquas salutaris doctrinæ. Dicit autem, « Ossa » pluraliter, quia in singulis istorum, quatuor sunt sensus. Historicus scilicet, soliditatem quia in singulis istorum, quatuor sunt sensus. Historicus scilicet, soliditatem habens ex rerum veritate. Tropologicus sive moralis, soliditatem habens ex vir- habens ex rerum veritate. Tropologicus sive moralis, soliditatem habens ex vir- tute. Allegoricus, soliditatem habens ex fidei certitudine. Anagogicus, solidita- tute. Allegoricus, soliditatem habens ex fidei certitudine. Anagogicus, solidita- tem habens ex æternorum promissorum immobilitate. Prov. xxx, 24: Quatuor tem habens ex æternorum promissorum immobilitate. Prov. xxx, 24: Quatuor sunt minima terræ, et ipsa sunt sapientiora sapientibus. sunt minima terræ, et ipsa sunt sapientiora sapientibus.

spiritualis spiritualis

tria exigit. tria exigit.

Hæc sunt «ossa, » non quorumlibet, sed « Prophetarum, »ut notetur Scripturæ Hæc sunt «ossa, » non quorumlibet, sed « Prophetarum, »ut notetur Scripturæ auctoritas el sanctitas. Auctoritas in inspiratione. Inspiratio (ut dicit Cassiodo- auctoritas el sanctitas. Auctoritas in inspiratione. Inspiratio (ut dicit Cassiodo- rus) immobilis veritatis est. Sanctitas autem inspirantis a Spiritu sanctificante. rus) immobilis veritatis est. Sanctitas autem inspirantis a Spiritu sanctificante. Sap. VII, 27: Per nationes in animas sanclas se transfert, amicos Dei et Prophetas Sap. VII, 27: Per nationes in animas sanclas se transfert, amicos Dei et Prophetas constituit. Joel, 11, 28: Effundam spiritum meum super omnem carnem: et pro- constituit. Joel, 11, 28: Effundam spiritum meum super omnem carnem: et pro- phetabunt filii vestri, et filiæ vestræ. phetabunt filii vestri, et filiæ vestræ.

Per hoc autem quod dicitur: « Pullulent de loco suo, » tangitur utilitas. Pullu- Per hoc autem quod dicitur: « Pullulent de loco suo, » tangitur utilitas. Pullu-

1 Cf. III Reg. VII, 44: Et mare unum, et boves duodecim subter mare. 1 Cf. III Reg. VII, 44: Et mare unum, et boves duodecim subter mare.

2 Cf. Exod. xv, 27: Venerunt in Elim filii Israel, ubi erant duodecim fontes, et septuaginta palmæ : 2 Cf. Exod. xv, 27: Venerunt in Elim filii Israel, ubi erant duodecim fontes, et septuaginta palmæ : et castrametati sunt juxta aquas. et castrametati sunt juxta aquas.

opheta- opheta- duplex duplex

Inis. Inis.

PROLOGUS. PROLOGUS.

3 3

lat enim quod a principio sibi intrinseco germen emittit. A sensibus enim ex lat enim quod a principio sibi intrinseco germen emittit. A sensibus enim ex verbis Prophetarum pullulantibus, tota germinat Ecclesia. Isa. XXVII, 6: Qui verbis Prophetarum pullulantibus, tota germinat Ecclesia. Isa. XXVII, 6: Qui ingrediuntur impetu ad Jacob, florebit et germinabit Israel, et implebunt faciem ingrediuntur impetu ad Jacob, florebit et germinabit Israel, et implebunt faciem orbis semine. Osee, xiv, 6 et 7: Ero quasi ros, Israel germinabit sicut lilium, et orbis semine. Osee, xiv, 6 et 7: Ero quasi ros, Israel germinabit sicut lilium, et erumpet radix ejus ut Libani. Ibunt rami ejus, et erit quasi oliva gloria ejus: et erumpet radix ejus ut Libani. Ibunt rami ejus, et erit quasi oliva gloria ejus: et odor ut Libani. Et virtutem pullulationis dicit, cum subdit, « De loco suo, » ita odor ut Libani. Et virtutem pullulationis dicit, cum subdit, « De loco suo, » ita quod præpositio, de, dicat causam et continentiam simul. Locus autem Pro- quod præpositio, de, dicat causam et continentiam simul. Locus autem Pro- phetarum, Spiritus sanctus est, ad quem moventur, accipiendo inspirationem, phetarum, Spiritus sanctus est, ad quem moventur, accipiendo inspirationem, et a quo moventur missi ad denuntiationem et intra quem continentur per san- et a quo moventur missi ad denuntiationem et intra quem continentur per san- ctitatis virtutem. Gen. xxvIII, 17: Quam terribilis est locus iste! non est hic aliud ctitatis virtutem. Gen. xxvIII, 17: Quam terribilis est locus iste! non est hic aliud nisi domus Dei, et porta cœli. Hic locus pullulare facit quod plantatur in ipso. nisi domus Dei, et porta cœli. Hic locus pullulare facit quod plantatur in ipso. Exod. III, 5: Locus in quo stas, terra sancta est. Isa. v, 1, secundum litteram Exod. III, 5: Locus in quo stas, terra sancta est. Isa. v, 1, secundum litteram Septuaginta: Vinea fuit dilecto in loco uberis. Septuaginta: Vinea fuit dilecto in loco uberis.

Horum omnium causam meritoriam subjungit, et in hoc accipitur actus Horum omnium causam meritoriam subjungit, et in hoc accipitur actus tum et proprius Prophetarum et finis. Et est duplex, in alio scilicet, et in seipsis. In tum et proprius Prophetarum et finis. Et est duplex, in alio scilicet, et in seipsis. In alio Prophetæ proprium est, corroborare proximum qui luctatur contra diabo- alio Prophetæ proprium est, corroborare proximum qui luctatur contra diabo- lum, mundum, carnem, et vitia et ideo Jacob vocatur, qui luctator interpre- lum, mundum, carnem, et vitia et ideo Jacob vocatur, qui luctator interpre- tatur. Ad Ephes. VI, 12: Non est nobis, supple, tantum, colluctatio adversus car- tatur. Ad Ephes. VI, 12: Non est nobis, supple, tantum, colluctatio adversus car- nem et sanguinem: sed adversus principes, et potestates, adversus mundi rectores nem et sanguinem: sed adversus principes, et potestates, adversus mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritualia nequitiæ in cœlestibus. Sic luctatus est tenebrarum harum, contra spiritualia nequitiæ in cœlestibus. Sic luctatus est Jacob cum Angelo, Genes. xxxII, 25: Et tetigit nervum femoris ejus, et statim Jacob cum Angelo, Genes. xxxII, 25: Et tetigit nervum femoris ejus, et statim emarcuit contra concupiscentiam carnis, et accepit benedictionem contra dia- emarcuit contra concupiscentiam carnis, et accepit benedictionem contra dia- bolum, et confortationem contra mundum et homines. Sic Judas Machabæus bolum, et confortationem contra mundum et homines. Sic Judas Machabæus corroboravit suos, Machab. xv, 11: Singulos autem illorum armavit, non clypei et corroboravit suos, Machab. xv, 11: Singulos autem illorum armavit, non clypei et hasta munitione, sed sermonibus optimis, et exhortationibus. hasta munitione, sed sermonibus optimis, et exhortationibus.

Finis autem et scopus in seipsis est, quod subditur: « Et redemerunt se in Finis autem et scopus in seipsis est, quod subditur: « Et redemerunt se in fide virtutis. » Ezech. III, 17, dicitur, quod Propheta speculator est, nec de peri- fide virtutis. » Ezech. III, 17, dicitur, quod Propheta speculator est, nec de peri- culo mali speculatoris se redimit, nisi per virtutem fidelissimæ speculationis, culo mali speculatoris se redimit, nisi per virtutem fidelissimæ speculationis, ut scilicet omne quod viderit, denuntiet 2, sicut dicitur, Isa. XXI, 6: Pone spe- ut scilicet omne quod viderit, denuntiet 2, sicut dicitur, Isa. XXI, 6: Pone spe- culatorem: et quodcumque viderit, annuntiet. Fideliter ergo annuntiantes omne culatorem: et quodcumque viderit, annuntiet. Fideliter ergo annuntiantes omne consilium Dei, seipsos redemerunt a periculo negligentis speculatoris, quod di- consilium Dei, seipsos redemerunt a periculo negligentis speculatoris, quod di- citur, Ezech. III, 18: Si dicente me ad impium: Morte morieris non annuntia- citur, Ezech. III, 18: Si dicente me ad impium: Morte morieris non annuntia- veris ei... ipse impius in iniquitate sua morietur, sanguinem autem ejus de manu veris ei... ipse impius in iniquitate sua morietur, sanguinem autem ejus de manu tua requiram. Contra: Paulus, Act. xx, 26 et 27, dicit: Mundus sum a sanguine tua requiram. Contra: Paulus, Act. xx, 26 et 27, dicit: Mundus sum a sanguine omnium. Non enim subterfugi, quominus annuntiarem omne consilium Dei vobis. omnium. Non enim subterfugi, quominus annuntiarem omne consilium Dei vobis.

1 Vulgata habet, Isa. v, 1: Vinea facta est dilecto meo in cornu filio olei. 1 Vulgata habet, Isa. v, 1: Vinea facta est dilecto meo in cornu filio olei.

Ezech. III, 17: Fili hominis, speculatorem dedi te domui Israel: et audies de ore meo verbum, et Ezech. III, 17: Fili hominis, speculatorem dedi te domui Israel: et audies de ore meo verbum, et annuntiabis eis ex me. annuntiabis eis ex me.

Sancti Hieronymi in XII Prophetas argumentum 1. Sancti Hieronymi in XII Prophetas argumentum 1.

Non est idem ordo duodecim Prophetarum apud Hebræos, qui est apud nos. Non est idem ordo duodecim Prophetarum apud Hebræos, qui est apud nos. Unde secundum id quod ibi legitur, hic quoque dispositi sunt. Osee comma- Unde secundum id quod ibi legitur, hic quoque dispositi sunt. Osee comma- ticus est, et quasi per sententias loquens. Joël planus in principiis: in fine ticus est, et quasi per sententias loquens. Joël planus in principiis: in fine obscurior. Et usque ad Malachiam, habent singuli proprietates suas: quem obscurior. Et usque ad Malachiam, habent singuli proprietates suas: quem Esdram scribam, legisque doctorem, Hebræi autumant. Et quia longum est Esdram scribam, legisque doctorem, Hebræi autumant. Et quia longum est nunc de omnibus dicere, hoc tantum vos, o Paula et Eustochium, admonitas nunc de omnibus dicere, hoc tantum vos, o Paula et Eustochium, admonitas volo, unum librum esse duodecim prophetarum et Osee synchronon Isaiæ; volo, unum librum esse duodecim prophetarum et Osee synchronon Isaiæ; Malachiam vero Aggæi et Zachariæ fuisse temporibus. In quibus autem tem- Malachiam vero Aggæi et Zachariæ fuisse temporibus. In quibus autem tem- pus non præfertur in titulo, sub illis eos regibus prophetasse, sub quibus et hi pus non præfertur in titulo, sub illis eos regibus prophetasse, sub quibus et hi qui ante eos habent titulos, prophetaverunt. qui ante eos habent titulos, prophetaverunt.

ARGUMENTI SANCTI HIERONYMI IN DUODECIM ARGUMENTI SANCTI HIERONYMI IN DUODECIM PROPHETAS MINORES EXPLANATIO. PROPHETAS MINORES EXPLANATIO.

Huic libro Hieronymus præmittit ar- Huic libro Hieronymus præmittit ar- gumentum, in quo mentes instruit legen- gumentum, in quo mentes instruit legen- tium de quatuor, scilicet de ordine, de tium de quatuor, scilicet de ordine, de modo, de libri unitate, de Prophetarum modo, de libri unitate, de Prophetarum et prophetiæ tempore, et hoc est : «Non et prophetiæ tempore, et hoc est : «Non idem est ordo duodecim Prophetarum, » idem est ordo duodecim Prophetarum, » hoc est, libri in quo duodecim Prophe- hoc est, libri in quo duodecim Prophe- tarum prophetiæ conscribuntur: « apud tarum prophetiæ conscribuntur: « apud Hebræos, » ubi scilicet prima veritas Hebræos, » ubi scilicet prima veritas est, et fons prophetiæ, « qui et apud est, et fons prophetiæ, « qui et apud nos, » secundum scilicet antiquam trans- nos, » secundum scilicet antiquam trans- lationem Septuaginta. Ibi enim talis or- lationem Septuaginta. Ibi enim talis or- do est, Osee, Amos, Michæas, Joel, Ab- do est, Osee, Amos, Michæas, Joel, Ab- dias, Jonas, Nahum, Habacuc, Sopho- dias, Jonas, Nahum, Habacuc, Sopho- nias, Aggæus, Zacharias, Malachias. nias, Aggæus, Zacharias, Malachias. « Unde secundum quod » hoc est, se- « Unde secundum quod » hoc est, se- cundum quem ordinem, « ibi, » hoc est, cundum quem ordinem, « ibi, » hoc est, apud Hebræos, « legitur, » de ordine apud Hebræos, « legitur, » de ordine scilicet hic quoque, » hoc est, apud scilicet hic quoque, » hoc est, apud Latinos in nostra translatione, «< dispositi Latinos in nostra translatione, «< dispositi sunt, » hoc est, ordinati sunt. I ad Co- sunt, » hoc est, ordinati sunt. I ad Co-

1 Ex Prologo galeato. 1 Ex Prologo galeato.

rinth. xiv, 40 Omnia autem honeste, et rinth. xiv, 40 Omnia autem honeste, et secundum ordinem fiant, in vobis scilicet. secundum ordinem fiant, in vobis scilicet.

« Osee. » Tangit hic modum in Osee, in « Osee. » Tangit hic modum in Osee, in Joel specialiter, et in cæteris in summa, Joel specialiter, et in cæteris in summa, et hoc est : « Osee commaticus est. »> et hoc est : « Osee commaticus est. »> Comma sunt sententiæ perfectæ sine Comma sunt sententiæ perfectæ sine conjunctionibus conjunctæ, et est co- conjunctionibus conjunctæ, et est co- lor rhetoricus: sicut et Cola sunt sen- lor rhetoricus: sicut et Cola sunt sen- tentiæ imperfectæ sine conjunctionibus tentiæ imperfectæ sine conjunctionibus conjunctæ, sicut Isaiæ, 1, 4: Væ gen- conjunctæ, sicut Isaiæ, 1, 4: Væ gen- ti peccatrici, populo gravi iniquitate, ti peccatrici, populo gravi iniquitate, semini nequam, filiis sceleratis. Ecce semini nequam, filiis sceleratis. Ecce Cola. Dereliquerunt Dominum, blasphe- Cola. Dereliquerunt Dominum, blasphe- maverunt sanctum Israel, abalienati maverunt sanctum Israel, abalienati sunt retrorsum. Ecce Commata. Et hoc sunt retrorsum. Ecce Commata. Et hoc est quod sequitur: « Et, » id est, « qua- est quod sequitur: « Et, » id est, « qua- si per sententias loquens, » perfectas si per sententias loquens, » perfectas scilicet sine conjunctione conjunctas. scilicet sine conjunctione conjunctas.

Et subdit de Joel : « Joel planus in Et subdit de Joel : « Joel planus in principiis, » ubi scilicet loquitur de per- principiis, » ubi scilicet loquitur de per- secutione Nabuchodonosor : << in fine secutione Nabuchodonosor : << in fine obscurior, » ubi de judicio extremo lo- obscurior, » ubi de judicio extremo lo- quitur. quitur.

Et subdit in communi de omnibus Et subdit in communi de omnibus « Et usque ad Malachiam habent singuli « Et usque ad Malachiam habent singuli proprietates suas, » in modo scilicet, proprietates suas, » in modo scilicet, « quem,» scilicet Malachiam, << Esdram « quem,» scilicet Malachiam, << Esdram scribam legisque doctorem, » hoc est, scribam legisque doctorem, » hoc est,

Comma. Comma.

Cola. Cola.

6 6

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

legis Doctorem, « Hebræi autumant, » legis Doctorem, « Hebræi autumant, » scilicet esse. scilicet esse.

Et subdit de libri unitate: « Et quia Et subdit de libri unitate: « Et quia longum est nunc de omnibus dicere, » longum est nunc de omnibus dicere, » supple, sigillatim, Eccli. XLIII, 29: Mul- supple, sigillatim, Eccli. XLIII, 29: Mul- ta dicemus,et deficiemus in verbis: « hæc ta dicemus,et deficiemus in verbis: « hæc tantum vos, o Paula et Eustochium, » tantum vos, o Paula et Eustochium, » hoc est, mater et filia, « admonitas volo, » hoc est, mater et filia, « admonitas volo, » supple, esse, « unum librum esse duode- supple, esse, « unum librum esse duode- cim Prophetarum, » ab unitate finis sci- cim Prophetarum, » ab unitate finis sci- licet quem diximus in præcedentibus. licet quem diximus in præcedentibus.

Et subdit de tempore: << Et Osee >> Et subdit de tempore: << Et Osee >> supple, fuisse, « synchronon, » hoc est, supple, fuisse, « synchronon, » hoc est, contemporaneum, a σov, quod est cum : contemporaneum, a σov, quod est cum : et xpóvoc, quod est tempus, « Isaiæ. » et xpóvoc, quod est tempus, « Isaiæ. »

duode duode

Prophetaverunt autem eisdem tempori- Proph Prophetaverunt autem eisdem tempori- Proph bus Osee, et Isaias, et Joel, et Amos, et quo tem bus Osee, et Isaias, et Joel, et Amos, et quo tem unusqui unusqui Abdias, et Jonas, et Michæas. « Mala- prophet Abdias, et Jonas, et Michæas. « Mala- prophet chiam vero, » ultimum scilicet, « Aggæi chiam vero, » ultimum scilicet, « Aggæi et Zachariæ fuisse temporibus, » hoc est, et Zachariæ fuisse temporibus, » hoc est, eorum synchronon. « In quibus autem, » eorum synchronon. « In quibus autem, » hoc est, Prophetis, « tempus non præ- hoc est, Prophetis, « tempus non præ- fertur in titulo, » hoc est, in principio fertur in titulo, » hoc est, in principio prophetiæ, « sub illis eos Regibus pro- prophetiæ, « sub illis eos Regibus pro- phetasse, » supple, autumant Hebræi, phetasse, » supple, autumant Hebræi, << sub quibus et hi, qui ante eos, » sup- << sub quibus et hi, qui ante eos, » sup- ple, immediate ponuntur, « habent titu- ple, immediate ponuntur, « habent titu- los, » supple, scilicet Regum, « quibus los, » supple, scilicet Regum, « quibus prophetaverunt. » prophetaverunt. »

D. ALBERTI MAGNI, D. ALBERTI MAGNI,

EPISCOPI RATISBONENSIS, ORDINIS PRÆDICATORUM, EPISCOPI RATISBONENSIS, ORDINIS PRÆDICATORUM,

DOCTRINA TOTO ORBE CELEBERRIMI, DOCTRINA TOTO ORBE CELEBERRIMI,

IN OSEE PROPHETAM ENARRATIO. IN OSEE PROPHETAM ENARRATIO.

Sancti Hieronymi in Osee Prophetam Prologus. Sancti Hieronymi in Osee Prophetam Prologus.

Temporibus Oziæ, et Joathan, et Achaz, et Ezechiæ, regum Juda, et Jero- Temporibus Oziæ, et Joathan, et Achaz, et Ezechiæ, regum Juda, et Jero- boam, filii Joas, regis Israel, Osee, filius Beeri, ad prophetiam dicendam, Spi- boam, filii Joas, regis Israel, Osee, filius Beeri, ad prophetiam dicendam, Spi- ritu sancto repletus est. De memorato itaque numero regum, Achaz, rex Juda, ritu sancto repletus est. De memorato itaque numero regum, Achaz, rex Juda, et Jeroboam, rex Israel, Deum derelinquentes, ut historiæ Regum et Paralipo¯ et Jeroboam, rex Israel, Deum derelinquentes, ut historiæ Regum et Paralipo¯ menon indicant, etiam Israel idololatriæ crimen imperio ac potestate sua ad menon indicant, etiam Israel idololatriæ crimen imperio ac potestate sua ad mittere coegerunt. mittere coegerunt.

Propter quod Deus ad Osee hæc locutus est, dicens: Accipe uxorem forni- Propter quod Deus ad Osee hæc locutus est, dicens: Accipe uxorem forni- cariam, sive fornicationum, et fac tibi filios fornicationis¹. Fornicariam itaque, cariam, sive fornicationum, et fac tibi filios fornicationis¹. Fornicariam itaque, non elocati corporis meretricem, sed gentilem, Deum ignorantem, appellat; non elocati corporis meretricem, sed gentilem, Deum ignorantem, appellat; quæ, Dei creatoris sui amore contempto, simulacrorum se subjecit desideriis. quæ, Dei creatoris sui amore contempto, simulacrorum se subjecit desideriis. Sed cum Dei præcepto Propheta in hac re paruisset, conceptum ex ea filium, Sed cum Dei præcepto Propheta in hac re paruisset, conceptum ex ea filium, Jezrahel præcepit nominari, Deo pollicente post breve tempus sanguinem Jez- Jezrahel præcepit nominari, Deo pollicente post breve tempus sanguinem Jez- rahel in domo Jehu vindicare. Cujus promissionis hæc causa est: Jehu per rahel in domo Jehu vindicare. Cujus promissionis hæc causa est: Jehu per Eliseum in regem inuncto ad defendendum sanguinem Naboth, civis Jezrahel, Eliseum in regem inuncto ad defendendum sanguinem Naboth, civis Jezrahel, quæ tunc temporis metropolis erat, quem Jezabel, Achab regis Israel uxor, in- quæ tunc temporis metropolis erat, quem Jezabel, Achab regis Israel uxor, in- teremerat, sicut Regum historia exponit³. Is, cum graviter juxta Domini præ- teremerat, sicut Regum historia exponit³. Is, cum graviter juxta Domini præ- ceptum vindicandi sanguinis causa, in omnem memorati domum desævisset, ceptum vindicandi sanguinis causa, in omnem memorati domum desævisset, hoc peccato Dominum dereliquisse invenitur: cujus pronepote Jeroboam (qui hoc peccato Dominum dereliquisse invenitur: cujus pronepote Jeroboam (qui lectione comprehensus est) originis suæ facta imitante, ac contra Dei præcepta lectione comprehensus est) originis suæ facta imitante, ac contra Dei præcepta et religionem cum populo Israel agente, sanguis Naboth, qui in loco certe Jez- et religionem cum populo Israel agente, sanguis Naboth, qui in loco certe Jez- rahel fuerat profusus, in domo Jehu patris memorati Jeroboæ propter peccata rahel fuerat profusus, in domo Jehu patris memorati Jeroboæ propter peccata redundaturus significatur. Hinc factum est ut ira Dei in populo Israel per de- redundaturus significatur. Hinc factum est ut ira Dei in populo Israel per de-

1 Cf. Osee, 1, 2: Vade: sume tibi uxorem fornicationum: et fac tibi filios fornicationum. 1 Cf. Osee, 1, 2: Vade: sume tibi uxorem fornicationum: et fac tibi filios fornicationum. Cf. III Reg. xxi, 1 et seq. Cf. III Reg. xxi, 1 et seq.

8 8

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nuntiationem Prophetæ, processura diceretur: domui autem Judæ misericor- nuntiationem Prophetæ, processura diceretur: domui autem Judæ misericor- dia lectione comprehensa, ab hoc promissa est: quia Ezechias, rex Juda, filius dia lectione comprehensa, ab hoc promissa est: quia Ezechias, rex Juda, filius Achaz, sublatis idolis quæ tam pater ejus quam cæteri reges consecraverunt, Achaz, sublatis idolis quæ tam pater ejus quam cæteri reges consecraverunt, templum Dei purgasse ac purificasse monstratur. templum Dei purgasse ac purificasse monstratur.

PROLOGI SANCTI HIERONYMI IN OSEE PRO- PROLOGI SANCTI HIERONYMI IN OSEE PRO- PHETAM EXPLANATIO. PHETAM EXPLANATIO.

Hieronymus præmittit Osee Prologum Hieronymus præmittit Osee Prologum in quo dicit duo: qualiter scilicet ad pro- in quo dicit duo: qualiter scilicet ad pro- phetiam venerit, et quid prophetaverit, phetiam venerit, et quid prophetaverit, ibi scilicet, « Propter quod Deus ad ibi scilicet, « Propter quod Deus ad Osee hæc locutus est. >> Osee hæc locutus est. >>

In primo dicit duo, scilicet quis Pro- In primo dicit duo, scilicet quis Pro- pheta fuit, et quando prophetavit, et pheta fuit, et quando prophetavit, et quod Spiritu Dei inspirante. Secundo, quod Spiritu Dei inspirante. Secundo, propter quid prophetavit : et hoc est: propter quid prophetavit : et hoc est:

« Temporibus Oziæ, » de quo legitur « Temporibus Oziæ, » de quo legitur IV Reg. xv, « et Joathan, » de quo IV Reg. xv, « et Joathan, » de quo ibidem, « et Achaz, » de quo IV Reg. ibidem, « et Achaz, » de quo IV Reg. XVI, « et Ezechiæ, » de quo IV Reg. XVI, « et Ezechiæ, » de quo IV Reg. XVIII. Et subdit in communi: XVIII. Et subdit in communi: «< Re- «< Re- gum Juda, » hoc est, duarum tribuum, gum Juda, » hoc est, duarum tribuum, « et Jeroboam, » qui fuit pronepos Jehu, « et Jeroboam, » qui fuit pronepos Jehu, de quo IV Reg. xiv, « filii Joas, » de quo de quo IV Reg. xiv, « filii Joas, » de quo IV Reg. xu, « regis Israel, Osee, filius IV Reg. xu, « regis Israel, Osee, filius Beeri, »de tribu scilicet Issachar, « ad Beeri, »de tribu scilicet Issachar, « ad prophetiam dicendam, » hoc est, ad prophetiam dicendam, » hoc est, ad enuntiandam, « Spiritu sancto » non spi- enuntiandam, « Spiritu sancto » non spi- ritu hominis scilicet, II Petr. 1, 21 Non ritu hominis scilicet, II Petr. 1, 21 Non voluntate humana allata est aliquando voluntate humana allata est aliquando prophetia sed Spiritu sancto inspirati, prophetia sed Spiritu sancto inspirati, locuti sunt sancti Dei homines. Et hoc locuti sunt sancti Dei homines. Et hoc est : « Repletus est. » Repletio sonat ple- est : « Repletus est. » Repletio sonat ple- nitudinem prementem pectus ad vomi- nitudinem prementem pectus ad vomi- tum, qui vomitus signat de intimis eru- tum, qui vomitus signat de intimis eru- ctatum verbum. Prov. xxx, 1: Verba ctatum verbum. Prov. xxx, 1: Verba Congregantis filii Vomentis. Psal. XLIV, Congregantis filii Vomentis. Psal. XLIV, 2 Eructavit cor meum verbum bonum. 2 Eructavit cor meum verbum bonum. Eructatio enim intimorum habet odorem Eructatio enim intimorum habet odorem et saporem. et saporem.

1 Biblia Roberti Stephani, Parisiis, MDXXXII, 1 Biblia Roberti Stephani, Parisiis, MDXXXII,

« «

Et subdit quare prophetiam recepit : Et subdit quare prophetiam recepit : «< De memorato itaque numero regum, «< De memorato itaque numero regum, Achas, rex Juda, et Jeroboam, rex Is- Achas, rex Juda, et Jeroboam, rex Is- rael, » hoc est, decem tribuum, << Deum 1 rael, » hoc est, decem tribuum, << Deum 1 derelinquentes, » supple, quantum ad derelinquentes, » supple, quantum ad cultum, «ut historiæ Regum, » hoc est, cultum, «ut historiæ Regum, » hoc est, Liber Regum, « et Paralipomenon indi- Liber Regum, « et Paralipomenon indi- cant, » supple, in præassignatis locis, cant, » supple, in præassignatis locis, « etiam Israel, » hoc est, populum de- « etiam Israel, » hoc est, populum de- cem tribuum, «< idololatriæ crimen, » hoc cem tribuum, «< idololatriæ crimen, » hoc est, criminosum peccatum, « imperio, »> est, criminosum peccatum, « imperio, »> hoc est, præcepto « ac potestate sua, » hoc est, præcepto « ac potestate sua, » supple, coactiva, « admittere coegerunt, » supple, coactiva, « admittere coegerunt, » sicut Osee, VII, 5 et seq., declaratur. sicut Osee, VII, 5 et seq., declaratur.

« Propter quod, » destruendum scili- « Propter quod, » destruendum scili- cet peccatum idololatriæ, « Deus ad Osee cet peccatum idololatriæ, « Deus ad Osee hæc locutus est, dicens, » Jerem. vi, 25: hæc locutus est, dicens, » Jerem. vi, 25: Misi ad vos omnes servos meos prophe- Misi ad vos omnes servos meos prophe- tas, per diem consurgens diluculo, et tas, per diem consurgens diluculo, et mittens. mittens.

Et subdit quid prophetet et dicit tria, Et subdit quid prophetet et dicit tria, scilicet quid prophetet, et qualiter intel- scilicet quid prophetet, et qualiter intel- ligendum, et quid intelligatur per filios. ligendum, et quid intelligatur per filios. « Accipe uxorem fornicariam, sive for- « Accipe uxorem fornicariam, sive for- nicationum, » hoc est, quæ non fidem nicationum, » hoc est, quæ non fidem thori, nec justitiam debiti, vel bonum thori, nec justitiam debiti, vel bonum prolis attendit: sed tantum libidinem cor- prolis attendit: sed tantum libidinem cor- poris, propter quod Philosophus dicit, poris, propter quod Philosophus dicit, quod « fornicatrix inhonestior est quam quod « fornicatrix inhonestior est quam « meretrix. Meretrix enim aliquid boni « meretrix. Meretrix enim aliquid boni « attendit, quia mercedem : fornicatrix « attendit, quia mercedem : fornicatrix « autem nihil nisi libidinem. » « Et fac « autem nihil nisi libidinem. » « Et fac filios fornicationis, » qui scilicet nihil juris filios fornicationis, » qui scilicet nihil juris habeant nec in marito, nec in hæreditate habeant nec in marito, nec in hæreditate mariti, et abjici possunt, quandocumque mariti, et abjici possunt, quandocumque voluerit maritus. Et exponit quod dixit: voluerit maritus. Et exponit quod dixit: « Fornicariam itaque, non elocati corporis « Fornicariam itaque, non elocati corporis meretricem : » meretrix enim locat cor- meretricem : » meretrix enim locat cor- pus pro mercede, « sed gentilem, » supple, pus pro mercede, « sed gentilem, » supple, populum, « Deum » verum animæ virum populum, « Deum » verum animæ virum « ignorantem,» supple, et ideo relinquen- « ignorantem,» supple, et ideo relinquen-

habet, Dominum. habet, Dominum.

PROLOGI D. HIERONYMI IN OSEE EXPLANATIO. PROLOGI D. HIERONYMI IN OSEE EXPLANATIO.

tem, « appellat. » Psal. LXXII, 27: Per- tem, « appellat. » Psal. LXXII, 27: Per- didisti omnes, qui fornicantur abs te. didisti omnes, qui fornicantur abs te.

Et explanat quod dixit: « Quæ,» scilicet Et explanat quod dixit: « Quæ,» scilicet meretrix, «< Dei creatoris sui amore con- meretrix, «< Dei creatoris sui amore con- tempto, » Deut. xxx, 18: Deum, qui tempto, » Deut. xxx, 18: Deum, qui te genuit, dereliquisti, et oblitus es Do- te genuit, dereliquisti, et oblitus es Do- mini creatoris tui: « simulacrorum se mini creatoris tui: « simulacrorum se subjecit desideriis, » per cultum scilicet subjecit desideriis, » per cultum scilicet idolorum. Jerem. II, 13: Duo mala fe- idolorum. Jerem. II, 13: Duo mala fe- cit populus meus Me dereliquerunt cit populus meus Me dereliquerunt fontem aquæ vivæ, et foderunt sibi ci- fontem aquæ vivæ, et foderunt sibi ci- sternas, cisternas dissipatas, quæ conti- sternas, cisternas dissipatas, quæ conti- nere non valent aquas. nere non valent aquas.

Et subdit de successione : Et subdit de successione :

« Sed cum Dei præcepto Propheta in « Sed cum Dei præcepto Propheta in hac re paruisset, » fornicariam scilicet hac re paruisset, » fornicariam scilicet dicto modo ducendo, « conceptum ex ea dicto modo ducendo, « conceptum ex ea filium, Jezrahel præcepit nominari ‘, » filium, Jezrahel præcepit nominari ‘, » ab eventu scilicet imponens nomen, eo ab eventu scilicet imponens nomen, eo quod sanguis innocens effusus in Jezra- quod sanguis innocens effusus in Jezra- hel, redundare deberet in caput ejus. Et hel, redundare deberet in caput ejus. Et hoc est quod sequitur: « Deo pollicente, » hoc est quod sequitur: « Deo pollicente, » Osee, 1, 4, « post breve tempus, » duo- Osee, 1, 4, « post breve tempus, » duo- rum scilicet vel trium regum spatium, rum scilicet vel trium regum spatium, << sanguinem Jezrael in domo Jehu, » hoc << sanguinem Jezrael in domo Jehu, » hoc est, in generatione Jehu, de quo legitur est, in generatione Jehu, de quo legitur IV Reg. 1x et x, « vindicare, » hoc est, IV Reg. 1x et x, « vindicare, » hoc est, pro simili peccato similes pœnas inferre. pro simili peccato similes pœnas inferre. Et hoc est quod sequitur: Et hoc est quod sequitur:

« Cujus promissionis, » hoc est, com- « Cujus promissionis, » hoc est, com- minationis, « hæc causa est Jehu per minationis, « hæc causa est Jehu per Eliseum, » hoc est, per discipulum Eliæ, Eliseum, » hoc est, per discipulum Eliæ, « in regem inuncto, » sicut legitur IV « in regem inuncto, » sicut legitur IV Reg. IX, « ad defendendum, » hoc est, Reg. IX, « ad defendendum, » hoc est, vindicandum « sanguinem Naboth, civis vindicandum « sanguinem Naboth, civis Jezrahel, » innocenter scilicet effusum, Jezrahel, » innocenter scilicet effusum, « quæ, » scilicet Jezrahel, « tunc tempo- « quæ, » scilicet Jezrahel, « tunc tempo- ris metropolis erat » Samariæ, « quem ris metropolis erat » Samariæ, « quem Jezabel, » quæ fluxus sterquilinii inter- Jezabel, » quæ fluxus sterquilinii inter- pretatur, «Achab regis Israel uxor, » pretatur, «Achab regis Israel uxor, » qui pessimus erat, « interemerat, » hoc qui pessimus erat, « interemerat, » hoc est, interimi præceperat. Daniel. XIII, est, interimi præceperat. Daniel. XIII, 53: Innocentem et justum non interficies: 53: Innocentem et justum non interficies: << sicut Regum historia exponit 2. » << sicut Regum historia exponit 2. »

1 Bibl. Rob. Stephani, nominare. 1 Bibl. Rob. Stephani, nominare.

2 Cf. III Reg. xxi, 1 et seq. 2 Cf. III Reg. xxi, 1 et seq.

3 Bibl. Rob. Stephani, peracto. 3 Bibl. Rob. Stephani, peracto.

◆ Cf. IV Reg. xI. ◆ Cf. IV Reg. xI.

9 9

« Is, » scilicet Jehu, « cum graviter, » « Is, » scilicet Jehu, « cum graviter, » hoc est, gravi pona, « juxta Domini præ- hoc est, gravi pona, « juxta Domini præ- ceptum, » sicut legitur IV Reg. 1x, « vin- ceptum, » sicut legitur IV Reg. 1x, « vin- dicandi sanguinis causa, » innocentis dicandi sanguinis causa, » innocentis scilicet Naboth, « in omnem memorati, »> scilicet Naboth, « in omnem memorati, »> hoc est, Achab, « domum, » hoc est, hoc est, Achab, « domum, » hoc est, generationem « desævisset, » hoc est, generationem « desævisset, » hoc est, sæviendo vindicasset, ita scilicet quod sæviendo vindicasset, ita scilicet quod septuaginta filios Achab et nepotes ejus septuaginta filios Achab et nepotes ejus quadraginta interfecisset, sicut legitur quadraginta interfecisset, sicut legitur IV Reg. x, « hoc peccato ³, » zelo scili- IV Reg. x, « hoc peccato ³, » zelo scili- cet, « Dominum dereliquisse invenitur, » cet, « Dominum dereliquisse invenitur, » adhærens scilicet idolis : « cujus, » scili- adhærens scilicet idolis : « cujus, » scili- cet Jehu, « pronepote Jeroboam, » de cet Jehu, « pronepote Jeroboam, » de quo legitur IV Reg. xiv. Filius enim Je- quo legitur IV Reg. xiv. Filius enim Je- hu erat Joas, nepos Joathaz, pronepos hu erat Joas, nepos Joathaz, pronepos Jeroboam, « qui lectione comprehensus Jeroboam, « qui lectione comprehensus est, hoc est, qui in lectione Osee in est, hoc est, qui in lectione Osee in textu comprehensus est et nominatus, textu comprehensus est et nominatus, « originis suæ facta, » hoc est, peccata « originis suæ facta, » hoc est, peccata paterna « imitante, » sicut genimina vi- paterna « imitante, » sicut genimina vi- perarum 5, « ac contra Dei præcepta, »> perarum 5, « ac contra Dei præcepta, »> qui idololatriam detestatur, « et religio- qui idololatriam detestatur, « et religio- nem, » cultus divini scilicet, « cum po- nem, » cultus divini scilicet, « cum po- pulo Israel, » supple, consentiente, pulo Israel, » supple, consentiente, << agente, » scilicet idololatriam, «< sanguis << agente, » scilicet idololatriam, «< sanguis Naboth, » viri scilicet Jezrahelitæ, « qui Naboth, » viri scilicet Jezrahelitæ, « qui in loco certe Jezrahel, » hoc est, civita- in loco certe Jezrahel, » hoc est, civita- tis quæ sic nominabatur, « fuerat pro- tis quæ sic nominabatur, « fuerat pro- fusus, » hoc est, abundanter effusus. Psal. fusus, » hoc est, abundanter effusus. Psal. LXXVIII, 10: Innotescat... ultio sanguinis LXXVIII, 10: Innotescat... ultio sanguinis servorum tuorum, qui effusus est. << In servorum tuorum, qui effusus est. << In domo Jehu, » hoc est, in generatione Je- domo Jehu, » hoc est, in generatione Je- hu, « patris, » hoc est, atavi, «memorati hu, « patris, » hoc est, atavi, «memorati Jeroboæ, » pronepotis sui scilicet, «< pro- Jeroboæ, » pronepotis sui scilicet, «< pro- pter peccata 6, » paterna scilicet, quæ pter peccata 6, » paterna scilicet, quæ imitatus est, « redundaturus significa- imitatus est, « redundaturus significa- tur, » per vindictam scilicet. Exod. xx, tur, » per vindictam scilicet. Exod. xx, 5 Ego sum Deus tuus fortis, zelotes, 5 Ego sum Deus tuus fortis, zelotes, visitans iniquitatem patrum in filios, in visitans iniquitatem patrum in filios, in tertiam et quartam generationem. tertiam et quartam generationem.

<< Hinc factum est, » hoc est, propter << Hinc factum est, » hoc est, propter hoc, « ut ira Dei, » hoc est, punitio, hoc, « ut ira Dei, » hoc est, punitio, « in populo Israel, » imitante scilicet « in populo Israel, » imitante scilicet

5 Luc. III, 7 Genimina viperarum, quis os- 5 Luc. III, 7 Genimina viperarum, quis os- tendit, etc. tendit, etc.

6 Bibl. Rob. Stephani, pro peccato. 6 Bibl. Rob. Stephani, pro peccato.

10 10

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

idololatriam, « per denuntiationem Pro- idololatriam, « per denuntiationem Pro- phetæ, » Osee scilicet, « processura di- phetæ, » Osee scilicet, « processura di- ceretur, » ut omnes scilicet involveret : ceretur, » ut omnes scilicet involveret : << domui autem Juda ³, » hoc est, duabus << domui autem Juda ³, » hoc est, duabus tribubus, << misericordia lectione compre- tribubus, << misericordia lectione compre- hensa, hoc est, in lectione textus. Osee, hensa, hoc est, in lectione textus. Osee, 1, 7, dicitur Domui Juda miserebor, et 1, 7, dicitur Domui Juda miserebor, et salvabo eos. « Ob hoc, » id est, propter salvabo eos. « Ob hoc, » id est, propter hoc, «promissa est: quia Ezechias, rex hoc, «promissa est: quia Ezechias, rex Juda, filius Achaz, » (de Achaz legitur Juda, filius Achaz, » (de Achaz legitur

IV Reg. xvi,) «sublatis idolis,» supple, de IV Reg. xvi,) «sublatis idolis,» supple, de terra, « quæ, » scilicet idola, « tam pa- terra, « quæ, » scilicet idola, « tam pa- ter ejus, » scilicet Achaz, « quam cæteri ter ejus, » scilicet Achaz, « quam cæteri reges, »avi scilicet, et proavi sui, «< con- reges, »avi scilicet, et proavi sui, «< con- secraverunt 2, » vel potius profanaverunt, secraverunt 2, » vel potius profanaverunt, << templum Dei purgasse, » ab idolis scili- << templum Dei purgasse, » ab idolis scili- cet, « ac purificasse » a cultura idolorum cet, « ac purificasse » a cultura idolorum et idololatris « monstratur, » scilicet et idololatris « monstratur, » scilicet sicut legitur, IV Reg. xvII, 4 et seq. sicut legitur, IV Reg. xvII, 4 et seq.

CAPUT I. CAPUT I.

Quo tempore Osee prophetaverit; qui jussus fornicariam accipere uxorem, duos Quo tempore Osee prophetaverit; qui jussus fornicariam accipere uxorem, duos filios unamque filiam ex ea generavit : quibus nomina jubetur imponere juxta filios unamque filiam ex ea generavit : quibus nomina jubetur imponere juxta effectus quos Dominus in populo suo decreverat inducere de gentium conver- effectus quos Dominus in populo suo decreverat inducere de gentium conver- sione, et futuro eodem capite filiorum Judæ et Israel. sione, et futuro eodem capite filiorum Judæ et Israel.

1 Verbum Domini, quod factum est 1 Verbum Domini, quod factum est ad Osee, filium Beeri, in diebus ad Osee, filium Beeri, in diebus Oziæ, Joathan, Achaz, Eze- Oziæ, Joathan, Achaz, Eze- chiæ, regum Juda : et in diebus chiæ, regum Juda : et in diebus Jeroboam, filii Joas, regis Israel. Jeroboam, filii Joas, regis Israel. 2. Principium loquendi Domino in 2. Principium loquendi Domino in

Osee et dixit Dominus ad Osee: Osee et dixit Dominus ad Osee: Vade, sume tibi uxorem forni- Vade, sume tibi uxorem forni- cationum, et fac tibi filios forni- cationum, et fac tibi filios forni- cationum, quia fornicans forni- cationum, quia fornicans forni- cabitur terra a Domino. cabitur terra a Domino.

3. Et abiit, et accepit Gomer, filiam 3. Et abiit, et accepit Gomer, filiam Debelaim et concepit, et pe- Debelaim et concepit, et pe- perit ei filium. perit ei filium.

4. Et dixit Dominus ad eum: Voca 4. Et dixit Dominus ad eum: Voca nomen ejus Jezrahel, quoniam nomen ejus Jezrahel, quoniam adhuc modicum, et visitabo adhuc modicum, et visitabo sanguinem Jezrahel super do- sanguinem Jezrahel super do- mum Jehu, et quiescere faciam mum Jehu, et quiescere faciam regnum domus Israel. regnum domus Israel.

5. Et in illa die conteram arcum Is- 5. Et in illa die conteram arcum Is- rael in valle Jezrahel. rael in valle Jezrahel.

6. Et concepit adhuc, et peperit 6. Et concepit adhuc, et peperit

1 Biblia Rob. Stephani, Judæ. 1 Biblia Rob. Stephani, Judæ.

2 Ibid. consecraverant. 2 Ibid. consecraverant.

filiam. Et dixit ei: Voca nomen filiam. Et dixit ei: Voca nomen ejus Absque misericordia: quia ejus Absque misericordia: quia non addam ultra misereri do- non addam ultra misereri do- mui Israel, sed oblivione obli- mui Israel, sed oblivione obli- viscar eorum. viscar eorum.

7. Et domui Juda miserebor, et sal- 7. Et domui Juda miserebor, et sal- vabo eos in Domino Deo suo : vabo eos in Domino Deo suo : et non salvabo eos in arcu et et non salvabo eos in arcu et gladio, et in bello, et in equis, gladio, et in bello, et in equis, et in equitibus. et in equitibus.

8. Et ablactavit eam quæ erat Abs- 8. Et ablactavit eam quæ erat Abs- que misericordia. Et concepit, que misericordia. Et concepit,

et peperit filium. et peperit filium.

9. Et dixit Voca nomen ejus Non 9. Et dixit Voca nomen ejus Non populus meus, quia vos non populus meus, quia vos non populus meus, et ego non ero populus meus, et ego non ero

vester. vester.

10. Et erit numerus filiorum Israel 10. Et erit numerus filiorum Israel quasi arena maris, quæ sine quasi arena maris, quæ sine mensura est, et non numerabi- mensura est, et non numerabi- tur. Et erit in loco ubi dicetur tur. Et erit in loco ubi dicetur eis Non populus meus vos : eis Non populus meus vos : dicetur eis: Fili Dei viventis. dicetur eis: Fili Dei viventis.

3 Ad Roman. ix, 26. 3 Ad Roman. ix, 26.

IN CAP. I OSEE ENARRATIO. IN CAP. I OSEE ENARRATIO.

11. Et congregabuntur filii Juda et 11. Et congregabuntur filii Juda et filii Israel pariter: et ponent si- filii Israel pariter: et ponent si- bimet caput unum, et ascendent bimet caput unum, et ascendent

IN CAPUT I OSEE IN CAPUT I OSEE

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Verbum Domini. » Incipit Osee, qui « Verbum Domini. » Incipit Osee, qui contra decem et duas tribus prophetat de contra decem et duas tribus prophetat de idololatria. Et dividitur in partes duas, idololatria. Et dividitur in partes duas, in titulum, scilicet, et in prophetiam. in titulum, scilicet, et in prophetiam. Prophetia ibi incipit, y. 4 : « Et dixit Prophetia ibi incipit, y. 4 : « Et dixit Dominus ad Osee: Vade. » Dominus ad Osee: Vade. »

Titulus duplex est, scilicet enuntiatio- Titulus duplex est, scilicet enuntiatio- nis propheticæ, et inspirationis. Titulus nis propheticæ, et inspirationis. Titulus enuntiationis ad tempus refertur, in quo enuntiationis ad tempus refertur, in quo facta est enuntiatio, hoc est, ad reges facta est enuntiatio, hoc est, ad reges illorum temporum. Titulus inspirationis illorum temporum. Titulus inspirationis ad Deum refertur, qui per Spiritum dat ad Deum refertur, qui per Spiritum dat inspirationem. inspirationem.

Et hoc est: Et hoc est:

« Verbum Domini,» supple, non ho- « Verbum Domini,» supple, non ho- minis. I ad Thessal. II, 13: Accepistis illud, minis. I ad Thessal. II, 13: Accepistis illud, non ut verbum hominum, sed (sicut est non ut verbum hominum, sed (sicut est vere) verbum Dei. Hoc dicitur « verbum » vere) verbum Dei. Hoc dicitur « verbum » in singulari, quia in Deo unum est, quod in singulari, quia in Deo unum est, quod tamen effective et formaliter multorum tamen effective et formaliter multorum et causa et ratio est : ideo quum verbum et causa et ratio est : ideo quum verbum singulariter diceret, « Domini » addidit. singulariter diceret, « Domini » addidit. Unde Joan. 1, 2, de Verbo, quod erat Unde Joan. 1, 2, de Verbo, quod erat in principio apud Deum, subditur, Om- in principio apud Deum, subditur, Om- nia per ipsum facta sunt. « Quod factum nia per ipsum facta sunt. « Quod factum est. »Verbum enim factivum est, et po- est. »Verbum enim factivum est, et po- tius faciendo quam dicendo ostendit seip- tius faciendo quam dicendo ostendit seip- sum. Et ideo dicit ibi Glossa, quod deifi- sum. Et ideo dicit ibi Glossa, quod deifi- cat. Joan. x, 35: Illos dixit deos, ad cat. Joan. x, 35: Illos dixit deos, ad quos sermo Dei factus est. « Ad Osee. » quos sermo Dei factus est. « Ad Osee. » Nomen Prophetæ est, quod salvator in- Nomen Prophetæ est, quod salvator in- terpretatur, eo quod gratia sermonis terpretatur, eo quod gratia sermonis multos salvat. Eccli. XLVI, 1 et 2: Ma- multos salvat. Eccli. XLVI, 1 et 2: Ma-

1 Cf. Genes. xXVI, 15. 1 Cf. Genes. xXVI, 15.

11 11

de terra, quia magnus dies Jez- de terra, quia magnus dies Jez-

rahel. rahel.

gnus secundum nomen suum, maximus gnus secundum nomen suum, maximus in salutem electorum Dei. « Filium Bee- in salutem electorum Dei. « Filium Bee- ri. » Notatur quod pater propheta fuit. ri. » Notatur quod pater propheta fuit. Dicit enim Hieronymus, quod « patres Dicit enim Hieronymus, quod « patres

« «

prophetarum in titulis positi, prophetæ prophetarum in titulis positi, prophetæ « fuerunt. » Psal. Civ, 15: Nolite tange- « fuerunt. » Psal. Civ, 15: Nolite tange- re christos meos: et in prophetis meis re christos meos: et in prophetis meis nolite malignari. Interpretatur autem nolite malignari. Interpretatur autem Beeri putei mei, et profunditatem myste- Beeri putei mei, et profunditatem myste- riorum signat. Joan. IV, 11: Puteus al- riorum signat. Joan. IV, 11: Puteus al- tus est. Hi sunt putei, quos foderunt Pa- tus est. Hi sunt putei, quos foderunt Pa- triarchæ, et Allophyli terra repleverunt 1. triarchæ, et Allophyli terra repleverunt 1. Num. xxi, 17 et 18: Tunc cecinit Israel Num. xxi, 17 et 18: Tunc cecinit Israel carmen istud Ascendat puteus. Conci- carmen istud Ascendat puteus. Conci- nebant: Puteus, quem foderunt princi- nebant: Puteus, quem foderunt princi- pes, et paraverunt duces multitudinis in pes, et paraverunt duces multitudinis in datore legis, et in baculis suis. De veri- datore legis, et in baculis suis. De veri- tate enim legis et rectitudine virtutis, tate enim legis et rectitudine virtutis, quæ per baculum significatur, aqua istius quæ per baculum significatur, aqua istius putei attingitur. putei attingitur.

« In diebus Oziæ, Joathan, » filii « In diebus Oziæ, Joathan, » filii Oziæ, de quibus legitur IV Reg. xv, Oziæ, de quibus legitur IV Reg. xv, « Achaz,» de quo IV Reg. xv1, « Eze- « Achaz,» de quo IV Reg. xv1, « Eze- chiæ, » de quo IV Reg. XVIII, « re- chiæ, » de quo IV Reg. XVIII, « re- gum Juda: » hi enim in duabus tribubus gum Juda: » hi enim in duabus tribubus regnaverunt. « Et in diebus Jeroboam, » regnaverunt. « Et in diebus Jeroboam, » qui pronepos fuit Jehu, « filii Joas, » qui pronepos fuit Jehu, « filii Joas, » de quibus IV Reg. x, « regis Israel. » de quibus IV Reg. x, « regis Israel. » Jeroboam enim regnavit super decem Jeroboam enim regnavit super decem tribus, et fuit filius Joas, nepotis Jehu : tribus, et fuit filius Joas, nepotis Jehu : filius enim Jehu fuit Joathan, qui filium filius enim Jehu fuit Joathan, qui filium reliquit Joas, qui pater fuit Jeroboam, reliquit Joas, qui pater fuit Jeroboam, sicut legitur IV Reg. xiv. Utriusque, sci- sicut legitur IV Reg. xiv. Utriusque, sci- licet decem tribuum et duarum ponit re- licet decem tribuum et duarum ponit re- ges, quia de utrisque prophetavit, licet ges, quia de utrisque prophetavit, licet principaliter de decem tribubus. principaliter de decem tribubus.

Et subdit titulum inspirationis : « Prin- Et subdit titulum inspirationis : « Prin- cipium loquendi Domino in Osee, » sup- cipium loquendi Domino in Osee, » sup- ple, est istud, quod duos sensus habet. ple, est istud, quod duos sensus habet. Potest enim significare, quod cum et alii Potest enim significare, quod cum et alii