47 47

48 48

COMMENTARIUS IN CAP. XIII DANIELIS. COMMENTARIUS IN CAP. XIII DANIELIS.

« Et conversus omnis populus ad « Et conversus omnis populus ad eum, dixit. » Videtur quod populus tam eum, dixit. » Videtur quod populus tam famosam fœminam non ex proposito famosam fœminam non ex proposito condemnavit, et ideo facile ad junioris condemnavit, et ideo facile ad junioris vocem substitit. Proverb. xxiv, 11: Erue vocem substitit. Proverb. xxiv, 11: Erue eos qui ducuntur ad mortem, et qui tra- eos qui ducuntur ad mortem, et qui tra- huntur ad interitum, liberare ne cesses. huntur ad interitum, liberare ne cesses. « Qui est iste sermo quem tu locutus « Qui est iste sermo quem tu locutus es? » hoc est, quid sibi vult? es? » hoc est, quid sibi vult?

« Qui cum staret in medio eorum, » « Qui cum staret in medio eorum, » Daniel scilicet, «ait. » Eccli. xxiv, 1: Daniel scilicet, «ait. » Eccli. xxiv, 1: In medio populi sui gloriabitur. In me- In medio populi sui gloriabitur. In me- dio autem stetit, ut ab omnibus audiri dio autem stetit, ut ab omnibus audiri posset. « Sic fatui, filii Israel, » supple, posset. « Sic fatui, filii Israel, » supple, estis, hoc est, indiscreti, « non judi- estis, hoc est, indiscreti, « non judi- cantes, » hoc est, ordinem judicii non cantes, » hoc est, ordinem judicii non servantes. Deuter. xvI, 20: Juste quod servantes. Deuter. xvI, 20: Juste quod justum est persequeris. « Neque quod justum est persequeris. « Neque quod verum est, » supple, in depositione te- verum est, » supple, in depositione te- stium, « cognoscentes,» examinando sci- stium, « cognoscentes,» examinando sci- licet testes, et dicta eorum, «< condem- licet testes, et dicta eorum, «< condem- nastis, » supple, juste, « filiam Israel. » nastis, » supple, juste, « filiam Israel. » Sapient. VI, 5: Non recte judicastis, nec Sapient. VI, 5: Non recte judicastis, nec custodistis legem justitiæ, neque secun- custodistis legem justitiæ, neque secun- Cur Susanna dum voluntatem Dei ambulastis. Filia Cur Susanna dum voluntatem Dei ambulastis. Filia autem dicitur Israel, eo quod tanti pa- autem dicitur Israel, eo quod tanti pa- tris fuerit imitatrix. tris fuerit imitatrix.

dicitur filia dicitur filia

Israel? Israel?

49 49

50 50

Et subdit de revocatione ad judicium : Et subdit de revocatione ad judicium : « Revertimini, » supple, ergo, « ad « Revertimini, » supple, ergo, « ad judicium » error enim revocandus est. judicium » error enim revocandus est. Et subdit causam: « Quia falsum testi-. Et subdit causam: « Quia falsum testi-. monium locuti sunt, » presbyteri scili- monium locuti sunt, » presbyteri scili- cet, « adversus eam, » hoc est, adversus cet, « adversus eam, » hoc est, adversus Susannam. Deuteron. xIx, 18 et 19: Susannam. Deuteron. xIx, 18 et 19: Cum diligentissime perscrutantes, in- Cum diligentissime perscrutantes, in- venerint falsum testem dixisse contra venerint falsum testem dixisse contra fratrem suum mendacium, reddent ei fratrem suum mendacium, reddent ei sicut fatri suo facere cogitavit. sicut fatri suo facere cogitavit.

« Reversus est ergo populus cum fe- « Reversus est ergo populus cum fe- stinatione.» Ex hoc iterum videtur, quod stinatione.» Ex hoc iterum videtur, quod non ex voluntate condemnaverunt eam. non ex voluntate condemnaverunt eam. Sapient. 1, 13 Deus mortem non fecit, Sapient. 1, 13 Deus mortem non fecit,

1. Cf. Joan. xx, 19. 1. Cf. Joan. xx, 19.

627 627

nec lætatur in perditione vivorum. « Et nec lætatur in perditione vivorum. « Et dixerunt ei senes, » judices scilicet po- dixerunt ei senes, » judices scilicet po- puli: «Veni, » per consensum, « et se- puli: «Veni, » per consensum, « et se- de, » per auctoritatem, « in medio no- de, » per auctoritatem, « in medio no- strum, » ut æqualem a te habeamus re- strum, » ut æqualem a te habeamus re- spectum. Sic Dominus stetit in medio dis- spectum. Sic Dominus stetit in medio dis- cipulorum. Sic stetit in medio Docto- cipulorum. Sic stetit in medio Docto- rum 2. «Et indica nobis, » ordinem sci- rum 2. «Et indica nobis, » ordinem sci- licet judicii. Mich. VI, 8: Indicabo tibi, licet judicii. Mich. VI, 8: Indicabo tibi, o homo, quid sit bonum, et quid Domi- o homo, quid sit bonum, et quid Domi- nus requirat a te: Utique facere judi- nus requirat a te: Utique facere judi- cium.« Quia tibi Deus dedit honorem se- cium.« Quia tibi Deus dedit honorem se- nectutis.» Glossa: « Etsi non ætatem.» Sa- nectutis.» Glossa: « Etsi non ætatem.» Sa- pient. 1v,8 et 9: Senectus venerabilis est pient. 1v,8 et 9: Senectus venerabilis est non diuturna, neque annorum numero non diuturna, neque annorum numero computata: cani autem sunt sensus homi- computata: cani autem sunt sensus homi- nis, et ætas senectutis vita immaculata. nis, et ætas senectutis vita immaculata.

« Et dixit ad eos Daniel. » Tangit te- « Et dixit ad eos Daniel. » Tangit te- stium discussionem, et examinationem: stium discussionem, et examinationem: « Separate illos ab invicem procul. » « Separate illos ab invicem procul. » Glossa: «Ne mendacium confingant si- Glossa: «Ne mendacium confingant si- « mul, » hoc est, ne alter subornetur ab « mul, » hoc est, ne alter subornetur ab altero. Et dijudicabo eos, » hoc est, altero. Et dijudicabo eos, » hoc est, judicabo scilicet in testes excipiendo, et judicabo scilicet in testes excipiendo, et dicta eorum discutiendo. Proverb. xix, dicta eorum discutiendo. Proverb. xix, 5: Testis falsus non erit impunitus: et 5: Testis falsus non erit impunitus: et qui mendacia loquitur, non effugiet. qui mendacia loquitur, non effugiet.

« Cum ergo divisi essent alter ab al- 52 « Cum ergo divisi essent alter ab al- 52 tero, ut nec nutu, nec verbo sibi invi- tero, ut nec nutu, nec verbo sibi invi- cem communicare possent, « vocavit cem communicare possent, « vocavit unum ex eis, » solum scilicet: creditur unum ex eis, » solum scilicet: creditur tamen, quod non eum vocaverit ad se tamen, quod non eum vocaverit ad se solum, sed coram duobus vel tribus ju- solum, sed coram duobus vel tribus ju- dicibus populi a quibus convinceretur, dicibus populi a quibus convinceretur, si negaret. Deuter. xix, 15: In ore duo- si negaret. Deuter. xix, 15: In ore duo- rum aut trium testium stabit omne ver- rum aut trium testium stabit omne ver- bum. « Et dixit ad eum, » primo scilicet bum. « Et dixit ad eum, » primo scilicet objiciendo, et excipiendo in testem de objiciendo, et excipiendo in testem de præterita vita, quare non possit esse te- præterita vita, quare non possit esse te- stis idoneus. Et hoc est: « Inveterate Inveteratus stis idoneus. Et hoc est: « Inveterate Inveteratus dierum malorum, » hoc est, qui a ju- lorum quis dierum malorum, » hoc est, qui a ju- lorum quis ventute usque ad vetustam senectutem ventute usque ad vetustam senectutem dies tuos in malis expendisti. Isa. LXV, dies tuos in malis expendisti. Isa. LXV,

Cf. Luc. 11, 46. Cf. Luc. 11, 46.

dierum ma- dierum ma-

sit? sit?

53 53

54 54

628 628

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

20 Peccator centum annorum maledi- 20 Peccator centum annorum maledi- ctus erit. Job, xxiv, 23: Dedit ei Deus ctus erit. Job, xxiv, 23: Dedit ei Deus locum pœnitentiæ, et ille abutitur eo in locum pœnitentiæ, et ille abutitur eo in superbiam. Sapient. v, 13: In maligni- superbiam. Sapient. v, 13: In maligni- tate nostra consumpti sumus. « Nunc ve- tate nostra consumpti sumus. « Nunc ve- nerunt peccata tua. » Peccata dicuntur nerunt peccata tua. » Peccata dicuntur venire, quando accumulantur ad pœnam. venire, quando accumulantur ad pœnam. Thren. 1, 14: Vigilavit jugum iniquita- Thren. 1, 14: Vigilavit jugum iniquita- tum mearum in manu ejus convolutæ tum mearum in manu ejus convolutæ sunt, et impositæ collo meo. Psal. xxxvii, sunt, et impositæ collo meo. Psal. xxxvii, 5: Sicut onus grave gravatæ sunt super 5: Sicut onus grave gravatæ sunt super me. «Quæ operabaris prius. » Non di- me. «Quæ operabaris prius. » Non di- cit, operatus es, quia mala voluntas cit, operatus es, quia mala voluntas operandi extenditur in præsens. Matth. operandi extenditur in præsens. Matth. VII, 23: Discedite a me, qui operamini VII, 23: Discedite a me, qui operamini iniquitatem. iniquitatem.

«Judicans judicia injusta. » Quod «Judicans judicia injusta. » Quod non tantum peccatum est, sed etiam in- non tantum peccatum est, sed etiam in- juria in proximum. Isa. v, 23: Væ qui juria in proximum. Isa. v, 23: Væ qui justificatis impium pro muneribus, et justificatis impium pro muneribus, et justitiam justi aufertis ab eo! « Inno- justitiam justi aufertis ab eo! « Inno- centes opprimens. » Quod contra senten- centes opprimens. » Quod contra senten- tiam Domini est, Deuter. XIX, 2 et 3, tiam Domini est, Deuter. XIX, 2 et 3, ubi constituit Dominus civitates refugii, ubi constituit Dominus civitates refugii, in quibus salvetur qui non est reus mor- in quibus salvetur qui non est reus mor- tis. «Dimittens noxios. » Quod iterum tis. «Dimittens noxios. » Quod iterum contra Dominum est Deuter. xix, 12 et contra Dominum est Deuter. xix, 12 et 13: Morietur non misereberis ejus, et 13: Morietur non misereberis ejus, et auferes innoxium sanguinem de Israel. auferes innoxium sanguinem de Israel. « Dicente Domino, » per Abraham sci- « Dicente Domino, » per Abraham sci- licet, Genes. xviii, 25: Absit a te, ut licet, Genes. xviii, 25: Absit a te, ut rem hanc facias, et occidas justum cum rem hanc facias, et occidas justum cum impio, fiatque justus sicus impius, non impio, fiatque justus sicus impius, non est hoc tuum:qui judicas omnem terram, est hoc tuum:qui judicas omnem terram, nequaquam facies judicium hoc. Et hoc nequaquam facies judicium hoc. Et hoc est: « Innocentem et justum non inter- est: « Innocentem et justum non inter- ficies. » ficies. »

« Nunc ergo si vidisti eam. » Post- « Nunc ergo si vidisti eam. » Post- quam excepit in testem, dictum testis quam excepit in testem, dictum testis examinat, et quia peccatum locale est, de examinat, et quia peccatum locale est, de loco facit inquisitionem : « Dic sub qua loco facit inquisitionem : « Dic sub qua arbore videris eos colloquentes sibi. » arbore videris eos colloquentes sibi. » Urbane dicit de conjunctione corporis. Urbane dicit de conjunctione corporis.

1 Vulg. habet, Proverb. xxxi, 30: Fallax gra- 1 Vulg. habet, Proverb. xxxi, 30: Fallax gra-

Ac si dicat: In aliquo loco peccatum fa- Ac si dicat: In aliquo loco peccatum fa- tum est, qui locus arbore notabili desi- tum est, qui locus arbore notabili desi- gnabilis est. Designa ergo locum. « Qui gnabilis est. Designa ergo locum. « Qui ait, » presbyter scilicet, « Sub schino, » ait, » presbyter scilicet, « Sub schino, » Arborem quam Græci xivov vocant, La- Arborem quam Græci xivov vocant, La- tine dicimus lentiscum et puto, quod tine dicimus lentiscum et puto, quod fuit arbor notabilis et desiderabilis um- fuit arbor notabilis et desiderabilis um- bræ dicit enim Ambrosius, quod «< ar- bræ dicit enim Ambrosius, quod «< ar- « bor humilis est extensorum ramorum in « bor humilis est extensorum ramorum in « latum, et spissorum foliorum: » pro- « latum, et spissorum foliorum: » pro- pter quod latebras facit sub se quie- pter quod latebras facit sub se quie- scentibus. scentibus.

« Dixit autem Daniel, » condemnans « Dixit autem Daniel, » condemnans mendacium: « Recte mentitus est in ca- mendacium: « Recte mentitus est in ca- put tuum, hoc est, in pœnam capitis put tuum, hoc est, in pœnam capitis tui. Psal. v, 7: Perdes omnes qui lo- tui. Psal. v, 7: Perdes omnes qui lo- quuntur mendacium. Et quod hoc co- quuntur mendacium. Et quod hoc co- gnoverit per spiritum Dei, subdit: « Ecce gnoverit per spiritum Dei, subdit: « Ecce enim Angelus Dei, » a Deo scilicet mis- enim Angelus Dei, » a Deo scilicet mis- sus, et mihi revelatus, « accepta senten- sus, et mihi revelatus, « accepta senten- tia ab eo, » quam scilicet in te protulit, tia ab eo, » quam scilicet in te protulit, «scindet te medium, » a nomine xv «scindet te medium, » a nomine xv formans nomen supplicii mortis, quod formans nomen supplicii mortis, quod est medium scindere. Sapient. XVIII, est medium scindere. Sapient. XVIII, 15: Omnipotens sermo tuus, scilicet ex- 15: Omnipotens sermo tuus, scilicet ex- siliens, Domine, de cœlo, a regalibus se- siliens, Domine, de cœlo, a regalibus se- dibus, durus debellator in mediam ex- dibus, durus debellator in mediam ex- terminii terram prosilivit. terminii terram prosilivit.

« Et amoto eo, jussit venire alium, » « Et amoto eo, jussit venire alium, » ut dicta sigillatim discuterentur, « et di- ut dicta sigillatim discuterentur, « et di- xit ei,» sicut priori: primo contra eum xit ei,» sicut priori: primo contra eum excipiens in vita, secundo discutiens te- excipiens in vita, secundo discutiens te- stimonium : « Semen Chanaan. » Chana- stimonium : « Semen Chanaan. » Chana- næus in terra Israel habitavit primo, et næus in terra Israel habitavit primo, et propter peccata exterminatus est. Ezech. propter peccata exterminatus est. Ezech. XVI, 3: Radix tua, et generatio tua de XVI, 3: Radix tua, et generatio tua de terra Chanaan. « Et non Juda: » hoc terra Chanaan. « Et non Juda: » hoc enim benedictum semen est. Eccli. XLIV, enim benedictum semen est. Eccli. XLIV, 11: Cum semine eorum permanent bona. 11: Cum semine eorum permanent bona. «Species decepit te, » hoc est, pulchri- «Species decepit te, » hoc est, pulchri- tudo mulieris. Prov. xxx1, 30, alia litte- tudo mulieris. Prov. xxx1, 30, alia litte- ra Fallax imago 1, et vana est pulchri- ra Fallax imago 1, et vana est pulchri- tudo. Job, xxx1, 9 : Si deceptum est tudo. Job, xxx1, 9 : Si deceptum est

tia, et vana est pulchritudo. tia, et vana est pulchritudo.

Senem ab Senem ab secandum secandum

Angelo dis- Angelo dis-

medium. medium.

56 56

evertit. evertit.

COMMENTARIUS IN CAP. XIII DANIELIS. COMMENTARIUS IN CAP. XIII DANIELIS.

cor meum super muliere, et si ad os- cor meum super muliere, et si ad os- Libido cor tium amici mei insidiatus sum. « Et con- Libido cor tium amici mei insidiatus sum. « Et con- cupiscentia subvertit cor tuum, » hoc cupiscentia subvertit cor tuum, » hoc est, concupiscentia luxuriæ, et venereo- est, concupiscentia luxuriæ, et venereo- rum, quæ cor subvertit, et insaniam in- rum, quæ cor subvertit, et insaniam in- ducit. Sic patet in amore, qui pwę dicitur ducit. Sic patet in amore, qui pwę dicitur apud medicos. Tob. v, 7: Hi, supple, apud medicos. Tob. v, 7: Hi, supple, sunt, qui conjugium ita suscipiunt, ut sunt, qui conjugium ita suscipiunt, ut Deum a se et a sua mente excludant, et Deum a se et a sua mente excludant, et suæ libidini ita vacent, sicut equus et suæ libidini ita vacent, sicut equus et mulus, quibus non est intellectus: dæ- mulus, quibus non est intellectus: dæ- monium habet potestatem super eos. monium habet potestatem super eos.

57 57

cio duo se- cio duo se-

deceperint ? deceperint ?

«Sic faciebatis filiabus Israel, » in «Sic faciebatis filiabus Israel, » in pretium libidinis scilicet convertentes pretium libidinis scilicet convertentes judicium. Thren. v, 11: Mulieres in Sion judicium. Thren. v, 11: Mulieres in Sion humiliaverunt, et virgines in civitatibus humiliaverunt, et virgines in civitatibus Quo artifi- Juda. Et illæ timentes loquebantur Quo artifi- Juda. Et illæ timentes loquebantur nes feu.inas vobis, » hoc est, commiscebantur, ne nes feu.inas vobis, » hoc est, commiscebantur, ne scilicet morte condemnarentur a vobis. scilicet morte condemnarentur a vobis. Osee, vi, 10 In domo Israel vidi hor- Osee, vi, 10 In domo Israel vidi hor- rendum ibi fornicationes Ephraim. rendum ibi fornicationes Ephraim. «Sed filia Juda, » tanti patris imitatrix, «Sed filia Juda, » tanti patris imitatrix, « non sustinuit iniquitatem vestram, » « non sustinuit iniquitatem vestram, » consentiendo vobis scilicet. I ad Corinth. consentiendo vobis scilicet. I ad Corinth. 9: Ne commisceamini fornicariis. 9: Ne commisceamini fornicariis.

58 58

v, v,

« Nunc ergo dic mihi, » in judicio sci- « Nunc ergo dic mihi, » in judicio sci- licet ubi dictum præjudicat, « sub qua licet ubi dictum præjudicat, « sub qua arbore comprehenderis eos loquentes si- arbore comprehenderis eos loquentes si- bi? » Locale enim peccatum proprio bi? » Locale enim peccatum proprio loco designabile est. « Qui ait: Sub loco designabile est. « Qui ait: Sub prino. » Hieronymus : « Hpivo, Græce, prino. » Hieronymus : « Hpivo, Græce, « Latine est ilex. Est autem arbor spis- « Latine est ilex. Est autem arbor spis- « sæ, et desiderabilis umbræ, iis qui la- « sæ, et desiderabilis umbræ, iis qui la- « tebras quærunt concupiscentiæ con- « tebras quærunt concupiscentiæ con- « gruens. pivos etiam Græce fere sonat « gruens. pivos etiam Græce fere sonat « sectionem, et ab illo sumit verbum « sectionem, et ab illo sumit verbum « per similitudinem, ut dicat, secet te « per similitudinem, ut dicat, secet te « medium. « medium.

Et hoc est: Et hoc est:

«Dixit ei Daniel, » repellens testimo- «Dixit ei Daniel, » repellens testimo- nium « Recte mentitus es et tu in caput nium « Recte mentitus es et tu in caput

1 □plety significat serra secare (Upt, r). 1 □plety significat serra secare (Upt, r).

629 629

tuum, hoc est, in condemnationem ca- tuum, hoc est, in condemnationem ca- pitis. Joan. VIII, 44: Cum loquetur men- pitis. Joan. VIII, 44: Cum loquetur men- dacium, ex propriis loquitur, quia men- dacium, ex propriis loquitur, quia men- dax est, et pater ejus. « Manet enim An- dax est, et pater ejus. « Manet enim An- gelus Domini, » supple, exspectans ad gelus Domini, » supple, exspectans ad interficiendum, « gladium habens, » interficiendum, « gladium habens, » sententiam scilicet mortis. « ut secet te sententiam scilicet mortis. « ut secet te medium. » Matth. XXIV, 51 Dividet medium. » Matth. XXIV, 51 Dividet eum, partemque ejus ponet cum hypocri- eum, partemque ejus ponet cum hypocri- tis. «Et interficiat vos, » ambos scilicet. tis. «Et interficiat vos, » ambos scilicet. Sapient. XVII, 16: Gladius acutus in- Sapient. XVII, 16: Gladius acutus in- simulatum imperium tuum portans, et simulatum imperium tuum portans, et stans, replevit omnia morte. stans, replevit omnia morte.

« Exclamavit itaque omnis populus, » « Exclamavit itaque omnis populus, » præ gaudio scilicet, « voce magna, » præ gaudio scilicet, « voce magna, » supple, in gratiarum actione. I Reg. Iv, supple, in gratiarum actione. I Reg. Iv, 5: Vociferatus est omnis Israel clamore 5: Vociferatus est omnis Israel clamore grandi, et personuit terra. « Et benedi- grandi, et personuit terra. « Et benedi- xerunt Deum. » Il Machab. 1, 17: Per xerunt Deum. » Il Machab. 1, 17: Per omnia benedictus Deus, qui tradidit im- omnia benedictus Deus, qui tradidit im- pios. « Qui salvat sperantes in se. » pios. « Qui salvat sperantes in se. » Psal. XLIII, 8: Salvasti enim nos de affli- Psal. XLIII, 8: Salvasti enim nos de affli- gentibus nos, et odientes nos confudisti. gentibus nos, et odientes nos confudisti.

« Et consurrexerunt. » Tangitur hic « Et consurrexerunt. » Tangitur hic vindicta in impios. Et dicit: vindicta in impios. Et dicit:

« Consurrexerunt adversns duos pre- « Consurrexerunt adversns duos pre- sbyteros: » quia simul toto corde surre- sbyteros: » quia simul toto corde surre- xerunt. Psal. XCIII, 16: Quis consurget xerunt. Psal. XCIII, 16: Quis consurget mihi adversus malignantes, aut quis sta- mihi adversus malignantes, aut quis sta- bit mecum adversus operantes iniquita- bit mecum adversus operantes iniquita- tem? «Convicerat enim eos Daniel ex tem? «Convicerat enim eos Daniel ex ore suo. » Luc, xix, 22: « De ore tuo te ore suo. » Luc, xix, 22: « De ore tuo te judico, serve nequam. Matth. x1, 37: judico, serve nequam. Matth. x1, 37: Ex verbis tuis condemnaberis. « Falsum Ex verbis tuis condemnaberis. « Falsum dixisse testimonium. » Sapient. 1, 11: dixisse testimonium. » Sapient. 1, 11: Sermo obscurus in vacuum non ibit. Sermo obscurus in vacuum non ibit. « Feceruntque eis,» senibus scilicet, « sic- « Feceruntque eis,» senibus scilicet, « sic- ut male egerant adversus proximum. ut male egerant adversus proximum. Isa. 11, 11 Væ impio in malum! retri- Isa. 11, 11 Væ impio in malum! retri- butio enim manuum ejus fiet ei. Matth. butio enim manuum ejus fiet ei. Matth. XXI, 41: Malos male perdet. XXI, 41: Malos male perdet.

» »

60 60

61 61

62 62

63 63

630 630

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Ut facerent secundum legem Moysi. » « Ut facerent secundum legem Moysi. » Deuter. xix, 19: Reddent falso testi sic- Deuter. xix, 19: Reddent falso testi sic- ut fratri suo facere cogitavit. « Et inter- ut fratri suo facere cogitavit. « Et inter- fecerunt eos. «Psal. c, 8: In matutino fecerunt eos. «Psal. c, 8: In matutino interficiebam omnes peccatores terræ. interficiebam omnes peccatores terræ. « Et salvatus est sanguis innoxius in die « Et salvatus est sanguis innoxius in die illa. » Proverb. x1, 8: Justus de angustia illa. » Proverb. x1, 8: Justus de angustia liberatus est, et tradetur impius pro eo. liberatus est, et tradetur impius pro eo.

Sequitur de gratiarum actione: Sequitur de gratiarum actione:

a a

« Helcias autem et uxor ejus, » pa- « Helcias autem et uxor ejus, » pa- rentes scilicet Susannæ, « laudaverunt rentes scilicet Susannæ, « laudaverunt Deum pro filia sua Susanna. » Judith, Deum pro filia sua Susanna. » Judith, XIII, 23 Benedicta es tu, filia, XIII, 23 Benedicta es tu, filia, Domino Deo excelso, præ omnibus mu- Domino Deo excelso, præ omnibus mu- lieribus super terram. « Cum Joakim lieribus super terram. « Cum Joakim marito ejus, » qui Deum laudavit, eo marito ejus, » qui Deum laudavit, eo quod thorus ejus non esset maculatus. quod thorus ejus non esset maculatus. Ad Hebr. XIII, 4: Honorabile connu- Ad Hebr. XIII, 4: Honorabile connu- bium in omnibus, et thorus immacula- bium in omnibus, et thorus immacula- tus. «Et cognatis omnibus, » quorum tus. «Et cognatis omnibus, » quorum ipsa decus fuit. Luc. xv, 6: Congratula- ipsa decus fuit. Luc. xv, 6: Congratula- mini mihi. Quia non est inventa in ea mini mihi. Quia non est inventa in ea res turpis. » Hieronymus : «Non quia li- res turpis. » Hieronymus : «Non quia li- « berata est, hoc enim parum est, nec a « berata est, hoc enim parum est, nec a perfectis laudabile, sed quia turpitudo perfectis laudabile, sed quia turpitudo « peccati non est inventa. » Eccli. LI, 7: « peccati non est inventa. » Eccli. LI, 7: Liberasti me de altitudine ventris inferi, Liberasti me de altitudine ventris inferi, et a lingua conquinata, et a verbo men- et a lingua conquinata, et a verbo men- dacii. dacii.

1 Hic ultimus versus cap. XIII est in Vulgata 1 Hic ultimus versus cap. XIII est in Vulgata

gnam apud gnam apud

consequitur consequitur

et nomen. et nomen.

Sequitur de congruo merito Prophetæ : Sequitur de congruo merito Prophetæ : « Daniel autem factus est magnus in Daniel ma « Daniel autem factus est magnus in Daniel ma conspectu populi, » quia cognoverunt populum conspectu populi, » quia cognoverunt populum spiritum Dei esse cum ipso. I Reg. III, opinionem spiritum Dei esse cum ipso. I Reg. III, opinionem 20 Cognovit universus Israel a Dan 20 Cognovit universus Israel a Dan usque Bersabee, quod fidelis Samuel usque Bersabee, quod fidelis Samuel propheta esset Domini. «A die illa, et propheta esset Domini. «A die illa, et deinceps, » ex quo scilicet experimenta- deinceps, » ex quo scilicet experimenta- liter sciverunt spiritum Dei esse cum liter sciverunt spiritum Dei esse cum ipso. Genes. xxx, 27: Experimento di- ipso. Genes. xxx, 27: Experimento di- dici,quia benedixerit mihi Deus proter te. dici,quia benedixerit mihi Deus proter te.

Et subdit de continuatione . Et subdit de continuatione .

« Et rex Astyages, » qui Assuerus « Et rex Astyages, » qui Assuerus fuisse dicitur, « appositus est ad patres fuisse dicitur, « appositus est ad patres suos,» per mortem scilicet, « et susce- suos,» per mortem scilicet, « et susce- pit Cyrus Perses, » scilicet avunculus pit Cyrus Perses, » scilicet avunculus Assueri, « regnum ejus, » de quo dici- Assueri, « regnum ejus, » de quo dici- tur, Isa. xLv, 1: Christo meo Cyro, cu- tur, Isa. xLv, 1: Christo meo Cyro, cu- jus apprehendi dexteram, ut subjiciam jus apprehendi dexteram, ut subjiciam ante faciem ejus gentes. ante faciem ejus gentes.

« Erat autem Daniel', » propter spi- « Erat autem Daniel', » propter spi- ritum Dei quem habebat, « conviva re- ritum Dei quem habebat, « conviva re- gis. » Psal. LIV, 14 et 15: Tu vero, o gis. » Psal. LIV, 14 et 15: Tu vero, o homo unanimis, dux meus, et notus homo unanimis, dux meus, et notus meus: qui simul mecum dulces capiebas meus: qui simul mecum dulces capiebas cibos. «Et honoratus super omnes ami- cibos. «Et honoratus super omnes ami- cos ejus. Esther, v1, 9: Sic honorabi- cos ejus. Esther, v1, 9: Sic honorabi- tur, quemcumque rex voluerit honorare. tur, quemcumque rex voluerit honorare.

versiculus primus capitis sequentis. versiculus primus capitis sequentis.

65 65

CAP. XIV DANIELIS. CAP. XIV DANIELIS.

631 631

CAPUT XIV. CAPUT XIV.

Fraudes sacerdotum idoli Bel, qui appositos illi cibos occulte auferebant, regi Fraudes sacerdotum idoli Bel, qui appositos illi cibos occulte auferebant, regi per Danielem detectæ sunt: ipsisque interemptis, idolum una cum templo suo per Danielem detectæ sunt: ipsisque interemptis, idolum una cum templo suo eversum est similiter et draconem quem colebant Babylonii, injecta in os eversum est similiter et draconem quem colebant Babylonii, injecta in os massa ex pice, adipe et pilis confecta, Daniel interfecit: quapropter instan- massa ex pice, adipe et pilis confecta, Daniel interfecit: quapropter instan- tibus Babyloniis, missus est in lacum leonum, illæsusque servatus, allato tibus Babyloniis, missus est in lacum leonum, illæsusque servatus, allato ad- ad- etiam illi per prophetam Habacuc prandio ex Judæa: quod videns rex, etiam illi per prophetam Habacuc prandio ex Judæa: quod videns rex, versariis illius a leonibus in momento devoratis, jubet omnes timere Deum versariis illius a leonibus in momento devoratis, jubet omnes timere Deum Danielis. Danielis.

1. Erat autem Daniel conviva regis, 1. Erat autem Daniel conviva regis, et honoratus super omnes ami- et honoratus super omnes ami- cos ejus. cos ejus.

2. Erat quoque idolum apud Baby- 2. Erat quoque idolum apud Baby- lonios nomine Bel: et impende- lonios nomine Bel: et impende- bantur in eo per dies singulos bantur in eo per dies singulos simila artabæ duodecim, et oves simila artabæ duodecim, et oves quadraginta, vinique ampho- quadraginta, vinique ampho-

ræ sex. ræ sex.

3. Rex quoque colebat eum, et ibat 3. Rex quoque colebat eum, et ibat per singulos dies adorare eum. per singulos dies adorare eum. Porro Daniel adorabat Deum Porro Daniel adorabat Deum suum. Dixitque ei rex : Quare suum. Dixitque ei rex : Quare non adoras Bel? non adoras Bel?

4. Qui respondens ait ei: Quia non 4. Qui respondens ait ei: Quia non colo idola manufacta, sed vi- colo idola manufacta, sed vi- ventem Deum, qui creavit cœ- ventem Deum, qui creavit cœ- lum et terram, et habet potesta- lum et terram, et habet potesta- tem omnis carnis. tem omnis carnis.

5. Et dixit rex ad eum : Non videtur 5. Et dixit rex ad eum : Non videtur tibi esse Bel vivens Deus? An tibi esse Bel vivens Deus? An non vides quanta comedat et bi- non vides quanta comedat et bi- bat quotidie? bat quotidie?

6. Et ait Daniel arridens: Ne erres, 6. Et ait Daniel arridens: Ne erres, rex iste enim intrinsecus luteus rex iste enim intrinsecus luteus est, et forinsecus æreus, neque est, et forinsecus æreus, neque comedit aliquando. comedit aliquando.

7. 7.

Et iratus rex vocavit sacerdotes Et iratus rex vocavit sacerdotes ejus, et ait eis: Nisi dixeritis ejus, et ait eis: Nisi dixeritis mihi quis est qui comedat mihi quis est qui comedat impensas has, moriemini. impensas has, moriemini.

8. Si autem ostenderitis quoniam Bel 8. Si autem ostenderitis quoniam Bel

comedat hæc, morietur Daniel, comedat hæc, morietur Daniel, quia blasphemavit in Bel. E quia blasphemavit in Bel. E dixit Daniel regi: Fiat juxta dixit Daniel regi: Fiat juxta verbum tuum. verbum tuum. 9. Erant autem sacerdotes Bel sep- 9. Erant autem sacerdotes Bel sep- tuaginta, exceptis uxoribus, et tuaginta, exceptis uxoribus, et parvulis, et filiis. Et venit rex parvulis, et filiis. Et venit rex cum Daniele in templum Bel. cum Daniele in templum Bel. 10. Et dixerunt sacerdotes Bel: Ecce 10. Et dixerunt sacerdotes Bel: Ecce nos egredimur foras : et tu, nos egredimur foras : et tu, rex, pone escas, et vinum mi- rex, pone escas, et vinum mi- sce et claude ostium, et signa sce et claude ostium, et signa annulo tuo: annulo tuo:

11. Et cum ingressus fueris mane, nisi 11. Et cum ingressus fueris mane, nisi inveneris omnia comesta a Bel, inveneris omnia comesta a Bel, morte moriemur, vel Daniel qui morte moriemur, vel Daniel qui mentitus est adversum nos. mentitus est adversum nos. 12. Contemnebant autem, quia fece- 12. Contemnebant autem, quia fece- rant sub mensa absconditum rant sub mensa absconditum introitum, et per illum ingredie- introitum, et per illum ingredie- bantur semper, et devorabant bantur semper, et devorabant

ea. ea.

13. Factum est igitur postquam egres- 13. Factum est igitur postquam egres- si sunt illi, rex posuit cibos si sunt illi, rex posuit cibos ante Bel præcepit Daniel pue- ante Bel præcepit Daniel pue- ris suis, et attulerunt cinerem, ris suis, et attulerunt cinerem, et cribravit per totum templum et cribravit per totum templum coram rege : et egressi clause- coram rege : et egressi clause- runt ostium, et signantes an- runt ostium, et signantes an- nulo regis abierunt. nulo regis abierunt.

14. Sacerdotes autem egressi sunt no- 14. Sacerdotes autem egressi sunt no- cte juxta consuetudinem suam, cte juxta consuetudinem suam,

632 632

et et

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

uxores, et filii eorum, et uxores, et filii eorum, et comederunt omnia, et bibe- comederunt omnia, et bibe-

runt. runt.

15. Surrexit autem rex primo diluculo, 15. Surrexit autem rex primo diluculo, et Daniel cum eo. et Daniel cum eo.

16. Et ait rex: Salvane sunt signacula, 16. Et ait rex: Salvane sunt signacula, Daniel? Qui respondit: Salva, Daniel? Qui respondit: Salva,

rex. rex.

17. Statimque cum aperuisset ostium, 17. Statimque cum aperuisset ostium, intuitus rex mensam, exclamavit intuitus rex mensam, exclamavit voce magna Magnus es, Bel, et voce magna Magnus es, Bel, et non est apud te dolus quisquam. non est apud te dolus quisquam. 18. Et risit Daniel, et tenuit regem ne 18. Et risit Daniel, et tenuit regem ne ingrederetur intro, et dixit : ingrederetur intro, et dixit : Ecce pavimentum animadver- Ecce pavimentum animadver- te cujus vestigia sint hæc. te cujus vestigia sint hæc. 19. Et dixit rex Video vestigia viro- 19. Et dixit rex Video vestigia viro- rum, et mulierum, et infantium. rum, et mulierum, et infantium. Et iratus est rex. Et iratus est rex.

20. Tunc apprehendit sacerdotes, et 20. Tunc apprehendit sacerdotes, et uxores et filios eorum : et os- uxores et filios eorum : et os- tenderunt ei abscondita ostiola tenderunt ei abscondita ostiola per quæ ingrediebantur, et con- per quæ ingrediebantur, et con- sumebant quæ erant super men- sumebant quæ erant super men-

sam. sam.

27. Quod cum audissent Babylonii, 27. Quod cum audissent Babylonii, indignati sunt vehementer : et indignati sunt vehementer : et congregati adversum regem, di- congregati adversum regem, di- xerunt Judæus factus est rex : xerunt Judæus factus est rex : Bel destruxit, draconem inter- Bel destruxit, draconem inter- fecit, et sacerdotes occidit. fecit, et sacerdotes occidit. 28. Et dixerunt, cum venissent ad 28. Et dixerunt, cum venissent ad regem Tråde nobis Danielem, regem Tråde nobis Danielem, alioquin interficiemus te et do- alioquin interficiemus te et do-

mum tuam. mum tuam.

29. Vidit ergo rex quod irruerent in 29. Vidit ergo rex quod irruerent in eum vehementer, et necessitate eum vehementer, et necessitate compulsus, tradidit eis Danie- compulsus, tradidit eis Danie- lem. lem.

30. Qui miserunt eum in lacum leo- 30. Qui miserunt eum in lacum leo- num et erat ibi diebus sex. num et erat ibi diebus sex. 31. Porro in lacu erant leones septem, 31. Porro in lacu erant leones septem, et dabantur eis duo corpora et dabantur eis duo corpora quotidie, et duæ oves et tunc quotidie, et duæ oves et tunc non data sunt eis, ut devora- non data sunt eis, ut devora- rent Danielem. rent Danielem. 32. Erat autem Habacuc propheta 32. Erat autem Habacuc propheta in Judæa et ipse coxerat pul- in Judæa et ipse coxerat pul- mentum et intriverat panes in mentum et intriverat panes in alveolo, et ibat in campum ut alveolo, et ibat in campum ut ferret messoribus. ferret messoribus.

21. Occidit ergo illos rex, et tradidit 21. Occidit ergo illos rex, et tradidit Bel in potestatem Danielis, qui 33. Bel in potestatem Danielis, qui 33. subvertit eum et templum ejus. subvertit eum et templum ejus. 22. Et erat draco magnus in loco il- 22. Et erat draco magnus in loco il- lo, et colebant eum Babylonii. lo, et colebant eum Babylonii. 23. Et dixit rex Danieli: Ecce nunc 23. Et dixit rex Danieli: Ecce nunc non potes dicere quia iste non non potes dicere quia iste non sit Deus vivens: adora ergo sit Deus vivens: adora ergo

eum. eum.

24. Dixitque Daniel: Dominum Deum 24. Dixitque Daniel: Dominum Deum meum adoro, quia ipse est meum adoro, quia ipse est Deus vivens iste autem non Deus vivens iste autem non est Deus vivens. est Deus vivens.

34. 34.

Dixitque angelus Domini ad Ha- Dixitque angelus Domini ad Ha- bacuc: Fer prandium quod ha- bacuc: Fer prandium quod ha- bes in Babylonem Danieli, qui bes in Babylonem Danieli, qui est in lacu leonum. est in lacu leonum.

Et dixit Habacuc: Domine, Baby- Et dixit Habacuc: Domine, Baby- lonem non vidi, et lacum ne- lonem non vidi, et lacum ne- scio. scio.

35. Et apprehendit eum angelus Do- 35. Et apprehendit eum angelus Do- mini in vertice ejus ¹, et porta- mini in vertice ejus ¹, et porta- vit eum capillo capitis sui, po- vit eum capillo capitis sui, po- suitque eum in Babylone, supra suitque eum in Babylone, supra lacum, in impetu spiritus sui. lacum, in impetu spiritus sui.

25. Tu autem, rex, da mihi potesta- 36. Et clamavit Habacuc, dicens: Da- 25. Tu autem, rex, da mihi potesta- 36. Et clamavit Habacuc, dicens: Da-

tem, et interficiam draconem tem, et interficiam draconem absque gladio et fuste. Et ait absque gladio et fuste. Et ait rex Do tibi. rex Do tibi.

26. Tulit ergo Daniel picem, et adi- 26. Tulit ergo Daniel picem, et adi- pem, et pilos et coxit pariter, pem, et pilos et coxit pariter, fecitque massas, et dedit in os fecitque massas, et dedit in os draconis et diruptus est draco. draconis et diruptus est draco. Et dixit Ecce quem colebatis. Et dixit Ecce quem colebatis.

* Ezech. VIII, 3. * Ezech. VIII, 3.

niel, serve Dei, tolle prandium niel, serve Dei, tolle prandium quod misit tibi Deus. quod misit tibi Deus.

37. Et ait Daniel: Recordatus es mei, 37. Et ait Daniel: Recordatus es mei,

38. 38.

Deus, et non dereliquisti dili- Deus, et non dereliquisti dili- gentes te. gentes te.

Surgensque Daniel comedit. Por- Surgensque Daniel comedit. Por-

ro angelus Domini restituit Ha- ro angelus Domini restituit Ha- bacuc confestim in loco suo. bacuc confestim in loco suo.

COMMENTARIUS IN CAP. XIV DANIELIS. COMMENTARIUS IN CAP. XIV DANIELIS.

633 633

39. Venit ergo rex die septimo ut lu- 39. Venit ergo rex die septimo ut lu-

geret Danielem et venit ad la- geret Danielem et venit ad la- cum, et introspexit, et ecce Da- cum, et introspexit, et ecce Da- niel sedens in medio leonum. niel sedens in medio leonum. 40. Et exclamavit voce magna rex, di- 40. Et exclamavit voce magna rex, di- cens: Magnus es, Domine Deus cens: Magnus es, Domine Deus Danielis. Et extraxit eum de Danielis. Et extraxit eum de lacu leonum. lacu leonum.

41. Porro illos qui perditionis ejus 41. Porro illos qui perditionis ejus

causa fuerant, intromisit in la- causa fuerant, intromisit in la- cum et devorati sunt in mo- cum et devorati sunt in mo-

men to coram eo. men to coram eo.

42. Tunc rex ait: Paveant omnes ha- 42. Tunc rex ait: Paveant omnes ha- bitantes in universa terra Deum bitantes in universa terra Deum Danielis, quia ipse est salvator, Danielis, quia ipse est salvator, faciens signa et mirabilia in faciens signa et mirabilia in terra, qui liberavit Danielem de terra, qui liberavit Danielem de lacu leonum. lacu leonum.

IN CAPUT XIV DANIELIS IN CAPUT XIV DANIELIS

COMMENTARIUS. COMMENTARIUS.

« Erat quoque idolum. » Tangitur hic « Erat quoque idolum. » Tangitur hic destructio idololatriæ, et habet duas par- destructio idololatriæ, et habet duas par- tes, scilicet idololatriæ destructionem, et tes, scilicet idololatriæ destructionem, et Prophetæ idololatriam destruentis in Prophetæ idololatriam destruentis in constantia persecutionis commendatio- constantia persecutionis commendatio- nem, ibi, y. 27: « Quod cum audissent nem, ibi, y. 27: « Quod cum audissent Babylonii. » Babylonii. »

Prima pars habet duas partes. Primo Prima pars habet duas partes. Primo enim ostenditur destructio idololatriæ enim ostenditur destructio idololatriæ coelestis secundo, destructio idololatriæ coelestis secundo, destructio idololatriæ terrestris, ibi, y. 22: « Et erat draco terrestris, ibi, y. 22: « Et erat draco in illo loco. » in illo loco. »

Prima pars dividitur in tres. In prima, Prima pars dividitur in tres. In prima, argumenta divinitatis idoli ostenduntur : argumenta divinitatis idoli ostenduntur : secundo, falsitas accusatur, ibi, y. 6: secundo, falsitas accusatur, ibi, y. 6: « Et ait Daniel arridens: Ne erres, rex. » « Et ait Daniel arridens: Ne erres, rex. » Tertio, falsitas accusata deprehenditur et Tertio, falsitas accusata deprehenditur et condemnatur, ibi, y. 13: Factum est condemnatur, ibi, y. 13: Factum est igitur postquam egressi sunt illi. » igitur postquam egressi sunt illi. »

In prima tria sunt, scilicet idoli de- In prima tria sunt, scilicet idoli de- scriptio, Prophetæ ad idololatriam invita- scriptio, Prophetæ ad idololatriam invita- tio, et idololatriæ a Propheta refutatio. tio, et idololatriæ a Propheta refutatio.

Et hoc est: Et hoc est:

«Erat quoque idolum: » ab dos «Erat quoque idolum: » ab dos Græco, quod Latine forma, vel figura Græco, quod Latine forma, vel figura sonat, sic dicitur, quia in imaginibus sonat, sic dicitur, quia in imaginibus dæmon colebatur. Psal. xcv, 5, secun- dæmon colebatur. Psal. xcv, 5, secun-

1 Expositio versiculi primi secundum divisio- 1 Expositio versiculi primi secundum divisio- nem Vulgatæ invenitur in fine capitis præce- nem Vulgatæ invenitur in fine capitis præce-

dum aliam translationem: Omnes dii dum aliam translationem: Omnes dii gentium dæmonia 2, Dominus autem cœ- gentium dæmonia 2, Dominus autem cœ- los fecit. I ad Corinth. VIII, 4: Scimus los fecit. I ad Corinth. VIII, 4: Scimus quia nihil est idolum in mundo. Et, ibi- quia nihil est idolum in mundo. Et, ibi- dem,x,20 Sed quæ immolant gentes,dæ- dem,x,20 Sed quæ immolant gentes,dæ- moniis immolant, et non Deo.« Apud Ba- moniis immolant, et non Deo.« Apud Ba- bylonios:» a Babyloniis enim et Ægyptiis bylonios:» a Babyloniis enim et Ægyptiis primo orta est idololatria. Sapient. xiv, primo orta est idololatria. Sapient. xiv, 11: In idolis nationum non erit respectus. 11: In idolis nationum non erit respectus. Sapient. III, 10: Infelices autem sunt, et Sapient. III, 10: Infelices autem sunt, et inter mortuos spes illorum est, qui ap- inter mortuos spes illorum est, qui ap- pellaverunt deos opera manuum homi- pellaverunt deos opera manuum homi- num. « Nomine Bel, » quod vetustus in- num. « Nomine Bel, » quod vetustus in- terpretatur fuit enim idolum Saturni, terpretatur fuit enim idolum Saturni, qui pater deorum dicitur: unde et cæte- qui pater deorum dicitur: unde et cæte- ra idola ab ipso denominantur, sicut ra idola ab ipso denominantur, sicut Baal, Baalim, Beelphegor, Beelzebuth. Baal, Baalim, Beelphegor, Beelzebuth. Saturnus autem, quia altior erat, prin- Saturnus autem, quia altior erat, prin- ceps deorum dicebatur et pater, et ideo ceps deorum dicebatur et pater, et ideo colebatur a gente quæ aliis gentibus do- colebatur a gente quæ aliis gentibus do- minabatur unde Judæi ad Dominum minabatur unde Judæi ad Dominum dicunt, Matth. XII, 24, et Luc. XI, 15: dicunt, Matth. XII, 24, et Luc. XI, 15: In Beelzebuth,principe dæmoniorum,eji- In Beelzebuth,principe dæmoniorum,eji- cit dæmonia. Sed et usque hodie manet cit dæmonia. Sed et usque hodie manet liber Chaldaicus, De fundendo capite Sa- liber Chaldaicus, De fundendo capite Sa- turni, quod necromantici dicunt respon- turni, quod necromantici dicunt respon- sa dare petentibus. sa dare petentibus.

: :

Et subjungit de signis vitæ, et divini- Et subjungit de signis vitæ, et divini- tatis ejus. Et hoc est: tatis ejus. Et hoc est:

Liber Chal Liber Chal

daicus de daicus de capite sa- capite sa-

fundendo fundendo

turni. turni.

Sumptus Sumptus

cibum im- cibum im-

tur tur

« Et impendebantur in eo, » idolo sci- qui in Belis « Et impendebantur in eo, » idolo sci- qui in Belis licet, « per dies singulos, » ut redeunte pendeban- licet, « per dies singulos, » ut redeunte pendeban- scilicet comeștione frequenter ostendere- scilicet comeștione frequenter ostendere- tur divinitas, « similæ, » hoc est, simi- tur divinitas, « similæ, » hoc est, simi- laginis panis, « artabæ duodecim. » Arta- laginis panis, « artabæ duodecim. » Arta-

dentis. dentis.

2 Hæc est Vulgatæ translatio. 2 Hæc est Vulgatæ translatio.

634 634

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ba mensura est proportionata ad panis ba mensura est proportionata ad panis quantitatem, qui forte duodecim erant, quantitatem, qui forte duodecim erant, propter duodecim horas diei, ut scilicet propter duodecim horas diei, ut scilicet singulis horis refectionem videretur ac- singulis horis refectionem videretur ac- cipere. Exod. xXXII, 6: Sedit populus cipere. Exod. xXXII, 6: Sedit populus manducare et bibere, et surrexerunt manducare et bibere, et surrexerunt ludere. Glossa: « Idololatrare. » « Et ludere. Glossa: « Idololatrare. » « Et oves quadraginta, » hoc est, carnes oves quadraginta, » hoc est, carnes ovium significant enim gulosos, quo- ovium significant enim gulosos, quo- rum Deus venter est. Ad Philip. 11, 19: rum Deus venter est. Ad Philip. 11, 19: Quorum Deus venter est, et gloria in Quorum Deus venter est, et gloria in confusione ipsorum qui terrena sapiunt. confusione ipsorum qui terrena sapiunt. Isa. XXII, 13: Occidere vitulos et jugu- Isa. XXII, 13: Occidere vitulos et jugu- lare arietes, comedere carnes, et bibere lare arietes, comedere carnes, et bibere vinum Comedamus, et bibamus, cras vinum Comedamus, et bibamus, cras enim moriemur. « Vinique amphoræ enim moriemur. « Vinique amphoræ sex. » Amphora vasa sunt liquidorum, sex. » Amphora vasa sunt liquidorum, et fuerunt magna vasa, ita ut sufficerent et fuerunt magna vasa, ita ut sufficerent multis. Sapient. 11, 7: Vino pretioso et multis. Sapient. 11, 7: Vino pretioso et unguentis nos impleamus. Eccle. 11, 25: unguentis nos impleamus. Eccle. 11, 25: Quis ita devorabit et deliciis affluet ut Quis ita devorabit et deliciis affluet ut ego? ego?

Et subdit de auctoritate: Et subdit de auctoritate:

« Rex quoque colebat eum. » Ac si di- « Rex quoque colebat eum. » Ac si di- cat Tantæ venerationis erat, ut etiam cat Tantæ venerationis erat, ut etiam rex veneraretur eum. Quod nescio quare rex veneraretur eum. Quod nescio quare fuerit, nisi ne noceret: quia in libris fuerit, nisi ne noceret: quia in libris Saturnus, Chaldæorum scriptum est, quod « Sa- Saturnus, Chaldæorum scriptum est, quod « Sa- Chaldæi. « turnus nulli umquam profuit, multis Chaldæi. « turnus nulli umquam profuit, multis quam pro- «nocuit: est enim distans altitudine, pi- quam pro- «nocuit: est enim distans altitudine, pi-

ut volunt ut volunt

nulli um- nulli um-

fuit, niultis fuit, niultis

nocuit. nocuit.

« ger motione, frigiditate mortificatus, « ger motione, frigiditate mortificatus, « et siccitate discontinuatus. » « Et ibat « et siccitate discontinuatus. » « Et ibat per singulos dies, » rex scilicet, «ado- per singulos dies, » rex scilicet, «ado- rare eum, » quasi singulis diebus suppli- rare eum, » quasi singulis diebus suppli- cationes et vota faceret, sicut videmus cationes et vota faceret, sicut videmus quod gulosi ventri continuum impendunt quod gulosi ventri continuum impendunt cultum. Ad Roman. xv1, 18: Hujusce- cultum. Ad Roman. xv1, 18: Hujusce- modi Christo Domino non serviunt, sed modi Christo Domino non serviunt, sed suo ventri: et per dulces sermones, et be- suo ventri: et per dulces sermones, et be- nedictiones seducunt corda innocentium. nedictiones seducunt corda innocentium. « Porro Daniel, » in abstinentia et je- « Porro Daniel, » in abstinentia et je- juniis scilicet, « adorabat Deum suum. » juniis scilicet, « adorabat Deum suum. » Tob. XII, 8: Bona est oratio cum jeju- Tob. XII, 8: Bona est oratio cum jeju- nio et eleemosyna. Psal. xxxiv, 13 : Hu- nio et eleemosyna. Psal. xxxiv, 13 : Hu- miliabam in jejunio animam meam, miliabam in jejunio animam meam, et oratio mea in sinu meo converte- et oratio mea in sinu meo converte-

tur. tur.

Et subjungit de invitatione ad idolo- Et subjungit de invitatione ad idolo- latriam. Et hoc est : latriam. Et hoc est :

« «

Dixitque ei rex: » quia verbum re- Dixitque ei rex: » quia verbum re- gis majoris effectus est. Osee, VII, 3: gis majoris effectus est. Osee, VII, 3: In malitia sua lætificaverunt regem. In malitia sua lætificaverunt regem. Et loquitur de lætitia idololatriæ:«< Quare Et loquitur de lætitia idololatriæ:«< Quare non adoras Bel ? » Non cogit amicum, non adoras Bel ? » Non cogit amicum, sed ratione nititur inducere et est, ac sed ratione nititur inducere et est, ac si diceret Cum evidens signum sit vitæ si diceret Cum evidens signum sit vitæ et divinitatis. Joan. 1v, 22: Vos adoratis et divinitatis. Joan. 1v, 22: Vos adoratis quod nescitis. quod nescitis.

« Qui respondens ait ei, » regi scili- « Qui respondens ait ei, » regi scili- cet: «Quia non colo idola manufacta. » cet: «Quia non colo idola manufacta. » Per hoc quod manufacta sunt, ostenditur Per hoc quod manufacta sunt, ostenditur quod non sunt colenda. Sapient. XIII, quod non sunt colenda. Sapient. XIII, 17 et 18 Non erubescit loqui cum illo 17 et 18 Non erubescit loqui cum illo qui sine anima est. Et pro sanitate qui- qui sine anima est. Et pro sanitate qui- dem infirmum deprecatur, et pro vita ro- dem infirmum deprecatur, et pro vita ro- gat mortuum, et in adjutorium inuti- gat mortuum, et in adjutorium inuti- lem invocat. « Sed viventem Deum, » lem invocat. « Sed viventem Deum, » qui non participative, sed seipso vita est, qui non participative, sed seipso vita est, et vitæ fons. Joan. 1,4: In ipso vita erat. et vitæ fons. Joan. 1,4: In ipso vita erat. « Qui creavit cœlum et terram. » Per « Qui creavit cœlum et terram. » Per extrema intelligit etiam media in cœlo, extrema intelligit etiam media in cœlo, et in terra contenta. Esther, xш, 10: et in terra contenta. Esther, xш, 10: Tu fecisti cœlum et terram, et quidquid Tu fecisti cœlum et terram, et quidquid coeli ambitu continetur. « Et habet pote- coeli ambitu continetur. « Et habet pote- statem omnis carnis, » hoc est, viventis statem omnis carnis, » hoc est, viventis in carne. Matth. xxxv, 18: Data est in carne. Matth. xxxv, 18: Data est mihi omnis potestas in cœlo et in terra. mihi omnis potestas in cœlo et in terra. Joan. xvII, 2 Sicut dedisti ei potesta- Joan. xvII, 2 Sicut dedisti ei potesta- tem omnis carnis, ut omne quod dedisti tem omnis carnis, ut omne quod dedisti ei, det eis vitam æternam. ei, det eis vitam æternam.

« Et dixit ad eum rex, » experimento « Et dixit ad eum rex, » experimento volens convincere: Non videtur tibi esse volens convincere: Non videtur tibi esse Bel vivens Deus? qui scilicet signa vitæ Bel vivens Deus? qui scilicet signa vitæ exhibet. Et subdit rationem : « An non exhibet. Et subdit rationem : « An non vides quanta comedat et bibat quoti- vides quanta comedat et bibat quoti- die ? » Signa enim vitæ et divinitatis die ? » Signa enim vitæ et divinitatis non ostendit, nisi comedendo et biben- non ostendit, nisi comedendo et biben- do, sicut 'gulosi. Amos, v1, 4 et 6: Qui do, sicut 'gulosi. Amos, v1, 4 et 6: Qui comeditis agnum de grege, et vitulos de comeditis agnum de grege, et vitulos de medio armenti, medio armenti, bibentes vinum in bibentes vinum in phialis. phialis.

5 5

jiel mo- jiel mo- iste re- iste re-

COMMENTARIUS IN CAP. XIV DANIELIS. COMMENTARIUS IN CAP. XIV DANIELIS.

« Et ait Daniel arridens, » ut benig- « Et ait Daniel arridens, » ut benig- nitate regem faceret attentum, et risu con- nitate regem faceret attentum, et risu con- en lit temneret idolum. Sapient. xiv, 14 et en lit temneret idolum. Sapient. xiv, 14 et cultum seq. Supervacuitas hominum intravit cultum seq. Supervacuitas hominum intravit beret, in orbem terrarum, etc. Opera superva- beret, in orbem terrarum, etc. Opera superva-

em. Quod em. Quod

num ex- num ex-

cua, et risu digna. « Ne erres, rex.» Er- cua, et risu digna. « Ne erres, rex.» Er- rat, qui huc illucque vagatur, et nescit rat, qui huc illucque vagatur, et nescit quo se dirigat. Isa.xix, 14: Dominus mis- quo se dirigat. Isa.xix, 14: Dominus mis- cuit in medio ejus spiritum vertiginis : et cuit in medio ejus spiritum vertiginis : et errare fecerunt Ægyptum in omni opere errare fecerunt Ægyptum in omni opere suo. Iste est enim intrinsecus luteus, » suo. Iste est enim intrinsecus luteus, » super formam enim luteam, idolum fu- super formam enim luteam, idolum fu- sum erat, « et forinsecus æreus. »Vide- sum erat, « et forinsecus æreus. »Vide- tur tunc idolum factum fuisse, sicut ho- tur tunc idolum factum fuisse, sicut ho- die fit in necromantia enim ita docetur die fit in necromantia enim ita docetur fundi caput Saturni. Isa. XLIV, 20: Pars fundi caput Saturni. Isa. XLIV, 20: Pars ejus cinis est cor insipiens adoravit il- ejus cinis est cor insipiens adoravit il- lud. Baruch, in epist. Jeremiæ, vi, 19: lud. Baruch, in epist. Jeremiæ, vi, 19: Corda eorum dicuntur elingere serpentes. Corda eorum dicuntur elingere serpentes. Serpens autem terram comedit, et lutum. Serpens autem terram comedit, et lutum. « Neque comedit aliquando: » eo quod « Neque comedit aliquando: » eo quod in eo nullum vitæ est principium. Ba- in eo nullum vitæ est principium. Ba- ruch, in epist. Jerem. vi, 51: Non sunt ruch, in epist. Jerem. vi, 51: Non sunt dii, sed opera manuum hominum: et dii, sed opera manuum hominum: et nullum opus Dei. nullum opus Dei.

635 635

gumentum, « morietur Daniel: » ad gumentum, « morietur Daniel: » ad legem enim talionis testis falsus obliga- legem enim talionis testis falsus obliga- batur. « Quia blasphemavit in Bel. » batur. « Quia blasphemavit in Bel. » Non blasphemavit, quia veritatem dixit. Non blasphemavit, quia veritatem dixit. « Et dixit Daniel regi, » ex zelo scilicet « Et dixit Daniel regi, » ex zelo scilicet contra Bel: «Fiat juxta verbum tuum, » contra Bel: «Fiat juxta verbum tuum, » sicut Elias ex zelo interfecit sacerdotes et sicut Elias ex zelo interfecit sacerdotes et prophetas Baal. prophetas Baal.

« Erant autem sacerdotes Bel. » Tan- « Erant autem sacerdotes Bel. » Tan- git hic multitudinem ministrantium in git hic multitudinem ministrantium in templo Belis, ut ostendat magnitudinem templo Belis, ut ostendat magnitudinem impensarum Et hoc est : impensarum Et hoc est :

«Erant autem sacerdotes Bel septua- «Erant autem sacerdotes Bel septua- ginta, » templum enim conventuale ginta, » templum enim conventuale fuit, « exceptis uxoribus, » libidini scili- fuit, « exceptis uxoribus, » libidini scili- cet sacerdotum vacantibus, « et parvu- cet sacerdotum vacantibus, « et parvu- lis, » nondum in templo ministrantibus, lis, » nondum in templo ministrantibus, « et filiis, » qui scilicet ministrare cepe- « et filiis, » qui scilicet ministrare cepe- runt. Baruch, in epist. Jerem. vi, 32: runt. Baruch, in epist. Jerem. vi, 32: Vestimenta eorum auferunt sacerdotes, Vestimenta eorum auferunt sacerdotes, et vestiunt uxores suas, et filios suos. et vestiunt uxores suas, et filios suos. « Et venit rex cum Daniele in templum « Et venit rex cum Daniele in templum Belis, »ut in ipso loco doli melius in- Belis, »ut in ipso loco doli melius in- vestigaret veritatem. Genes. xvin, 21: vestigaret veritatem. Genes. xvin, 21: Descendam, et videbo utrum clamorem Descendam, et videbo utrum clamorem

Et subdit de accusati criminis investi- qui venit ad me, opere compleverint. Et subdit de accusati criminis investi- qui venit ad me, opere compleverint. gatione : gatione :

« Et iratus rex, » commotus scilicet « Et iratus rex, » commotus scilicet de deceptione, quia credidit Danieli. Pro- de deceptione, quia credidit Danieli. Pro- verb. xvi, 14 Indignatio regis, nuntii verb. xvi, 14 Indignatio regis, nuntii mortis. «< Vocavit sacerdotes ejus, » hoc mortis. «< Vocavit sacerdotes ejus, » hoc est, Belis: illi enim non poterant doli non est, Belis: illi enim non poterant doli non esse conscii. « Et ait eis, » rex scilicet: esse conscii. « Et ait eis, » rex scilicet: « Nisi dixeritis mihi quis est qui comedat « Nisi dixeritis mihi quis est qui comedat impensas has, » ad altare scilicet et impensas has, » ad altare scilicet et mensam Belis impositas, « moriemini, » mensam Belis impositas, « moriemini, » ut scilicet timore mortis manifestarent. ut scilicet timore mortis manifestarent. Isa. xxvi, 14 Morientes non vivant. Ad Isa. xxvi, 14 Morientes non vivant. Ad Roman. 1, 32 Qui talia agunt, digni Roman. 1, 32 Qui talia agunt, digni sunt morte et non solum ea qui faciunt, sunt morte et non solum ea qui faciunt, sed etiam qui consentiunt facientibus. sed etiam qui consentiunt facientibus.

« Si autem ostenderitis quoniam Bel « Si autem ostenderitis quoniam Bel comedat hæc, » ad vitæ et divinitatis ar- comedat hæc, » ad vitæ et divinitatis ar-

1 Cf. Deuter. XIX, 19 et seq. 1 Cf. Deuter. XIX, 19 et seq.

« Et dixerunt sacerdotes Belis, » ad « Et dixerunt sacerdotes Belis, » ad regem scilicet: « Ecce nos egrediemur regem scilicet: « Ecce nos egrediemur foras, » extra templum scilicet, ne ali- foras, » extra templum scilicet, ne ali- qua suspicio possit oriri de nobis : « et qua suspicio possit oriri de nobis : « et tu, rex, pone escas, » panum scilicet et tu, rex, pone escas, » panum scilicet et carnium, « et vinum misce. » De terra carnium, « et vinum misce. » De terra enim calida vinum nocet, si bibatur non enim calida vinum nocet, si bibatur non mistum. I ad Corinth. vi, 13: Esca ven- mistum. I ad Corinth. vi, 13: Esca ven- tri, et venter escis: Deus autem et hunc tri, et venter escis: Deus autem et hunc et has destruet. « Et claude ostium, » et has destruet. « Et claude ostium, » scilicet templi, ne aliquis suspicetur in- scilicet templi, ne aliquis suspicetur in- gredi, « et signa, » hoc est, sigilla « an- gredi, « et signa, » hoc est, sigilla « an- nulo tuo, »ne adulterina clave credamur nulo tuo, »ne adulterina clave credamur ingredi. Daniel. VI, 17: Quem obsignavit ingredi. Daniel. VI, 17: Quem obsignavit rex annulo suo, et annulo optimatum rex annulo suo, et annulo optimatum

suorum. suorum.

Danielis Danielis

zelus. zelus.

10 10

11 11

636 636

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Et cum ingressus fueris mane, » « Et cum ingressus fueris mane, » supple, in templum, « nisi inveneris supple, in templum, « nisi inveneris omnia comesta a Bel, » hoc est, ab ido- omnia comesta a Bel, » hoc est, ab ido- lo, « morte moriemur, » hoc est, eligi- lo, « morte moriemur, » hoc est, eligi- mus mori, « vel Daniel, » supple, mo- mus mori, « vel Daniel, » supple, mo- rietur, «qui mentitus est adversum nos. » rietur, «qui mentitus est adversum nos. » Proverb. xix, 5 Qui loquitur menda- Proverb. xix, 5 Qui loquitur menda- cium, non effugiet. cium, non effugiet.

« Et egressi clauserunt ostium, » Daniel « Et egressi clauserunt ostium, » Daniel scilicet et rex, « et signantes annulo regis,» scilicet et rex, « et signantes annulo regis,» ostium scilicet, « abierunt, » tanta enim ostium scilicet, « abierunt, » tanta enim erat potestas regis, ut nulli infringere erat potestas regis, ut nulli infringere liceret quod rex sigillaverat. Simile fe- liceret quod rex sigillaverat. Simile fe- cerunt Judæi, Matth. xxvII, 66: Munie- cerunt Judæi, Matth. xxvII, 66: Munie- runt sepulcrum, signantes lapidem, cum runt sepulcrum, signantes lapidem, cum

custodibus. custodibus.

13 13

13 13

« Contemnebant autem, » hoc est, de- « Contemnebant autem, » hoc est, de- spiciebant dictum, securi de dolis suis: spiciebant dictum, securi de dolis suis: « quia fecerant sub mensa, » hoc est, « quia fecerant sub mensa, » hoc est, sub altari Belis, « absconditum introi- sub altari Belis, « absconditum introi- tum, »ad modum scilicet cuniculorum. tum, »ad modum scilicet cuniculorum. « Et per illum, » introitum scilicet, « in- « Et per illum, » introitum scilicet, « in- grediebantur semper. » Psal. LXII, 10 et grediebantur semper. » Psal. LXII, 10 et 11 Introibunt in inferiora terræ : tra- 11 Introibunt in inferiora terræ : tra- dentur in manus gladii. « Et devorabant dentur in manus gladii. « Et devorabant ea. » Aviditatem gulæ significant gulo- ea. » Aviditatem gulæ significant gulo- si enim plus intus vorant, hoc est, in vo- si enim plus intus vorant, hoc est, in vo- raginem gluttiunt, quam comedant. Ge- raginem gluttiunt, quam comedant. Ge- nes. XLI, 20 et 21: Quæ, scilicet boves, nes. XLI, 20 et 21: Quæ, scilicet boves, devoratis et consumptis prioribus, nullum devoratis et consumptis prioribus, nullum saturitatis dedere vestigium. saturitatis dedere vestigium.

" "

« Factum est igitur. » Hic ponitur de- « Factum est igitur. » Hic ponitur de- prehensio doli, et dicuntur tria, scilicet prehensio doli, et dicuntur tria, scilicet solertia dolum apprehendendi: deceptio solertia dolum apprehendendi: deceptio latentis doli, et deprehensio, ibi, y, 15: latentis doli, et deprehensio, ibi, y, 15: « Surrexit autem rex diluculo. » Et « Surrexit autem rex diluculo. » Et condemnatio dolosi, ibi, y. 20 : « Tunc condemnatio dolosi, ibi, y. 20 : « Tunc apprehendit rex. » apprehendit rex. »

super aram, super aram,

Dicit ergo «Factum est igitur post- Dicit ergo «Factum est igitur post- quam egressi sunt illi,» sacerdotes scili- quam egressi sunt illi,» sacerdotes scili- cet, « rex posuit cibos ante Bel, » supple, cet, « rex posuit cibos ante Bel, » supple, vel mensam : « præcepit vel mensam : « præcepit Daniel pueris suis, » hoc est, servis Daniel pueris suis, » hoc est, servis suis, « et attulerunt cinerem,» ut solertia suis, « et attulerunt cinerem,» ut solertia dolus apprehenderetur, « et cribravit per dolus apprehenderetur, « et cribravit per totum templum, » ut pavimenti superfi- totum templum, » ut pavimenti superfi- cies aspergeretur, et vestigia latere non cies aspergeretur, et vestigia latere non possent. Job, v, 13: Qui apprehendit sa- possent. Job, v, 13: Qui apprehendit sa- pientes in astutia eorum, et consilium pientes in astutia eorum, et consilium pravorum dissipat. « Coram rege, » ut pravorum dissipat. « Coram rege, » ut testis et judex esset rex. Daniel. vi, 22: testis et judex esset rex. Daniel. vi, 22: Coram Deo justitia inventa est in me: Coram Deo justitia inventa est in me: sed et coram te, rex, delictum non feci. sed et coram te, rex, delictum non feci.

« Sacerdotes autem ingressi sunt no- « Sacerdotes autem ingressi sunt no- cte. » Joan. 11, 20: Qui male agit, odit cte. » Joan. 11, 20: Qui male agit, odit lucem. «Juxta consuetudinem suam, » lucem. «Juxta consuetudinem suam, » malam scilicet. Jerem. XIII, 23: Si mu- malam scilicet. Jerem. XIII, 23: Si mu- tare potest Æthiops pellem suam, aut tare potest Æthiops pellem suam, aut pardus varietates suas : et vos poteritis pardus varietates suas : et vos poteritis benefacere, cum didiceritis malum. « Et benefacere, cum didiceritis malum. « Et uxores, et filii eorum. » Sap. iv, 6: Ex uxores, et filii eorum. » Sap. iv, 6: Ex iniquis somnis filii qui nascuntur, testés iniquis somnis filii qui nascuntur, testés sunt nequitiæ in parentes in interroga- sunt nequitiæ in parentes in interroga- tione sua. « Et comederunt omnia, et tione sua. « Et comederunt omnia, et biberunt, »delicias vitæ summum bo- biberunt, »delicias vitæ summum bo- num reputantes. Psal. LXXVII, 29: Man- num reputantes. Psal. LXXVII, 29: Man- ducaverunt, et saturati sunt nimis. ducaverunt, et saturati sunt nimis.

Et subjungit de doli deprehensione: Et subjungit de doli deprehensione: « Surrexit autem rex summo dilucu- « Surrexit autem rex summo dilucu-

lo. » Curiositas enim experiendi incita- lo. » Curiositas enim experiendi incita- mentum facit. Isa. xxvi, 9: Spiritu meo mentum facit. Isa. xxvi, 9: Spiritu meo in præcordiis meis de mane vigilabo ad te. in præcordiis meis de mane vigilabo ad te. « Et Daniel cum eo, » qui, supple, esset « Et Daniel cum eo, » qui, supple, esset testis veritatis. Joan. 1, 7: Ilic venit in testis veritatis. Joan. 1, 7: Ilic venit in testimonium, ut testimonium perhiberet testimonium, ut testimonium perhiberet de lumine. de lumine.

« Et ait rex, » potius ab alio volens « Et ait rex, » potius ab alio volens audire, quam a seipso dubia proferre: audire, quam a seipso dubia proferre: « Salvane sunt signacula, Daniel ? » Si- « Salvane sunt signacula, Daniel ? » Si- gna, hoc est, signata, sive sigillata, quæ gna, hoc est, signata, sive sigillata, quæ secreta manere debebant. Isa. xxiv, 16: secreta manere debebant. Isa. xxiv, 16: Secretum meum mihi, secretum meum Secretum meum mihi, secretum meum mihi. « Qui respondit, » scilicet Daniel, mihi. « Qui respondit, » scilicet Daniel, « Salva, rex, » sunt signa. Tob. x11, 7 : « Salva, rex, » sunt signa. Tob. x11, 7 : Sacramentum regis abscondere bonum Sacramentum regis abscondere bonum

est. est.

14 14

15 15

16 16

เซ เซ

COMMENTARIUS IN CAP. XIV DANIELIS. COMMENTARIUS IN CAP. XIV DANIELIS.

« Statimque cum aperuisset ostium, » « Statimque cum aperuisset ostium, » templi scilicet, « intuitus rex mensam, » templi scilicet, « intuitus rex mensam, » hoc est, altare Belis, « exlamavit voce hoc est, altare Belis, « exlamavit voce magna. Hieronymus : « Videtur hic fal- magna. Hieronymus : « Videtur hic fal- «<lere quod solet dici, magnam vocem «<lere quod solet dici, magnam vocem « non esse, nisi in sanctis tantum. » Et « non esse, nisi in sanctis tantum. » Et solvit dicens : « Sed hæc pericope apud solvit dicens : « Sed hæc pericope apud « Græcos non est, hoc est, particula. » Et « Græcos non est, hoc est, particula. » Et dicit Hieronymus, quod « istud interpo- dicit Hieronymus, quod « istud interpo- a situm sit, et non sit de veritate litteræ. >> a situm sit, et non sit de veritate litteræ. >> Magnus es, Bel, » apparentia scilicet, Magnus es, Bel, » apparentia scilicet, et non existentia, « et non est apud te et non existentia, « et non est apud te dolus quisquam, » per antiphrasim, hoc dolus quisquam, » per antiphrasim, hoc est, quia omnis dolus apud ipsum est. est, quia omnis dolus apud ipsum est. Psal. XLIX, 19: Lingua tua concinnabat Psal. XLIX, 19: Lingua tua concinnabat dolos. dolos.