612 612

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dum coelestia disponuntur. Job, xXXVIII, dum coelestia disponuntur. Job, xXXVIII, 33 : Numquid nosti ordinem cœli, et po- 33 : Numquid nosti ordinem cœli, et po- nes rationem ejus in terra? « Et juras- nes rationem ejus in terra? « Et juras- set per viventem in æternum, » hoc est, set per viventem in æternum, » hoc est, immobili veritate confirmasset. Psal. immobili veritate confirmasset. Psal. CXVI, 2 CXVI, 2

Veritas Domini manet in æter- Veritas Domini manet in æter- num. «Quia in tempus, » unius scilicet num. «Quia in tempus, » unius scilicet anni, « et tempora, » duorum annorum anni, « et tempora, » duorum annorum scilicet Hebraice enim hæc habent nu- scilicet Hebraice enim hæc habent nu- merum dualem, qui duos annos signifi- merum dualem, qui duos annos signifi- cat et dimidium temporis, » hoc est, cat et dimidium temporis, » hoc est, dimidium annum, ita ut pars pro toto dimidium annum, ita ut pars pro toto ponatur. Hoc significatum est, Apocal. ponatur. Hoc significatum est, Apocal. XII, 14, ubi mulier quæ significat Eccle- XII, 14, ubi mulier quæ significat Eccle- siam, a facie draconis fugit in desertum, siam, a facie draconis fugit in desertum, ut alatur ibi per tempus, et tempora, et ut alatur ibi per tempus, et tempora, et dimidium temporis, tamdiu scilicet du- dimidium temporis, tamdiu scilicet du- rabit Antichristi persecutio. « Et cum rabit Antichristi persecutio. « Et cum completa fuerit dispersio manus populi completa fuerit dispersio manus populi sancti, hoc est, fortitudinis sanctorum sancti, hoc est, fortitudinis sanctorum per Antichristum, qui omnem fortitudi- per Antichristum, qui omnem fortitudi- nem sanctorum disperdet, exagitando il- nem sanctorum disperdet, exagitando il- los scilicet in desertum, sicut prædixit los scilicet in desertum, sicut prædixit Dominus, Matth. x, 23: Cum perse- Dominus, Matth. x, 23: Cum perse- quentur vos in civitate ista, fugite in quentur vos in civitate ista, fugite in aliam. Complebuntur universa hæc, » aliam. Complebuntur universa hæc, » hoc est, usque ad id tempus erunt com- hoc est, usque ad id tempus erunt com- pleta omnia. Tob. XIV, 6: Non excidit pleta omnia. Tob. XIV, 6: Non excidit verbum Domini. Matth. V, 18 Iota verbum Domini. Matth. V, 18 Iota unum, aut unus apex non præteribit a unum, aut unus apex non præteribit a lege, donec omnia fiant. lege, donec omnia fiant.

« Et ego audivi, » bella scilicet et « Et ego audivi, » bella scilicet et persecutionem futuram, « et non intel- persecutionem futuram, « et non intel- lexi,» per singulas scilicet circumstantias lexi,» per singulas scilicet circumstantias provinciarum, locorum, temporum, et provinciarum, locorum, temporum, et negotiorum. Isa. v1, 9: Audite, audien- negotiorum. Isa. v1, 9: Audite, audien- tes, et nolite intelligere et videte visio- tes, et nolite intelligere et videte visio- nem, et nolite cognoscere. nem, et nolite cognoscere.

« Et dixi. » Secundus paragraphus, « Et dixi. » Secundus paragraphus, in quo fit inquisitio de tempore post per- in quo fit inquisitio de tempore post per- secutionem. « Domine mi, quid erit secutionem. « Domine mi, quid erit post hæc? » Diligenter inquirit, ut for- post hæc? » Diligenter inquirit, ut for- mam det discendi. Eccli. vi, 36 : Si mam det discendi. Eccli. vi, 36 : Si videris sensatum, evigila ad eum, et videris sensatum, evigila ad eum, et gradus ostiorum illius exterat pes tuus. gradus ostiorum illius exterat pes tuus.

« Et ait, » Angelus scilicet, « vade, « Et ait, » Angelus scilicet, « vade, Daniel, » viam universæ carnis, ut dicit Daniel, » viam universæ carnis, ut dicit Glossa, et hoc est ire ad patres : trans- Glossa, et hoc est ire ad patres : trans- itus enim est vita nostra: propter quod, itus enim est vita nostra: propter quod, I ad Corinth. Ix, 24, dicitur cursus : I ad Corinth. Ix, 24, dicitur cursus : Omnes quidem currunt, sed unus acci- Omnes quidem currunt, sed unus acci- pit bravium. «Quia clausi, sunt, » ad pit bravium. «Quia clausi, sunt, » ad dependentiam scilicet ad futurum, « sig- dependentiam scilicet ad futurum, « sig- natique sermones, » per obscuritates al- natique sermones, » per obscuritates al- legoriarum. I ad Corinth. xi, 12 : Vi- legoriarum. I ad Corinth. xi, 12 : Vi- demus nunc per speculum, in ænigmate. demus nunc per speculum, in ænigmate. Job, шI, 23: Viro cujus abscondita est Job, шI, 23: Viro cujus abscondita est via, et circumdedit eum Deus tenebris. via, et circumdedit eum Deus tenebris. « Usque ad præfinitum tempus, » supple, « Usque ad præfinitum tempus, » supple, quo in effectu complebuntur: sicut enim quo in effectu complebuntur: sicut enim dicitur, Eccle. 111, 1: Omnia tempus ha- dicitur, Eccle. 111, 1: Omnia tempus ha- bent. bent.

Et tangit profectum sanctorum ex tri- Et tangit profectum sanctorum ex tri- bulatione. bulatione.

« Eligentur, » a Deo,« et dealbabun- « Eligentur, » a Deo,« et dealbabun- tur, » ut scilicet maculas peccati non tur, » ut scilicet maculas peccati non habeant. Apocal. xiv, 5: Sine macula habeant. Apocal. xiv, 5: Sine macula sunt ante thronum Dei. « Et quasi ignis sunt ante thronum Dei. « Et quasi ignis probabuntur multi, » hoc est, quasi per probabuntur multi, » hoc est, quasi per ignem tribulationis scilicet. I ad Corinth. ignem tribulationis scilicet. I ad Corinth. III, 15: Ipse salvus erit: sic tamen qua- III, 15: Ipse salvus erit: sic tamen qua- si per ignem. « Et impie agent impii, » si per ignem. « Et impie agent impii, » obstinati scilicet. Apocal. XXII, 11 : Qui obstinati scilicet. Apocal. XXII, 11 : Qui in sordibus est, sordescat adhuc. I Reg. in sordibus est, sordescat adhuc. I Reg. XXIV, 14 Ab impiis egredietur impietas. XXIV, 14 Ab impiis egredietur impietas. Neque intelligent omnes impii. » Sa- Neque intelligent omnes impii. » Sa- pient. 11, 21: Erraverunt, excecavit pient. 11, 21: Erraverunt, excecavit enim illos malitia eorum. Psal. xxxv, enim illos malitia eorum. Psal. xxxv, 4 Noluit intelligere ut bene ageret. 4 Noluit intelligere ut bene ageret. « Porro docti, » supple, a Deo, « in- « Porro docti, » supple, a Deo, « in- telligent. » III Reg. 111, 9: Dabis servo telligent. » III Reg. 111, 9: Dabis servo tuo cor docile. Luc. xxiv, 45: Aperuit tuo cor docile. Luc. xxiv, 45: Aperuit illis sensum, ut intelligerent Scripturas. illis sensum, ut intelligerent Scripturas.

" "

Et subjungit de revelatione temporis Et subjungit de revelatione temporis persecutionis, et de diebus qui durabunt persecutionis, et de diebus qui durabunt post mortem Antichristi in pœnitentia. post mortem Antichristi in pœnitentia. Et hoc est: Et hoc est:

« Et a tempore cum ablatum fuerit « Et a tempore cum ablatum fuerit juge sacrificium, » ab Ecclesia scilicet in juge sacrificium, » ab Ecclesia scilicet in divinis laudibus, et cultu, de quo dici- divinis laudibus, et cultu, de quo dici-

10 10

11 11

12 12

CAP. XIII DANIELIS. CAP. XIII DANIELIS.

tur, ad Hebr. xIII, 13 : Per ipsum ergo tur, ad Hebr. xIII, 13 : Per ipsum ergo offeramus hostiam laudis semper Deo. offeramus hostiam laudis semper Deo. Psal. cxvII, 164 Septies in die lau- Psal. cxvII, 164 Septies in die lau- dem dixi tibi. « Et posita fuerit abomi- dem dixi tibi. « Et posita fuerit abomi- natio in desolationem, » hoc est, abomi- natio in desolationem, » hoc est, abomi- nandum idolum Antichristi, qui causa nandum idolum Antichristi, qui causa desolationis est. Matth. xxiv, 15: Cum desolationis est. Matth. xxiv, 15: Cum videritis abominationem desolationis, videritis abominationem desolationis, quæ dicta est a Daniele propheta, quæ dicta est a Daniele propheta, stantem in loco sancto, qui legit intel- stantem in loco sancto, qui legit intel- ligat. « Dies mille ducenti nonaginta, » ligat. « Dies mille ducenti nonaginta, » supple, erunt, hoc est, tres anni, et di- supple, erunt, hoc est, tres anni, et di- midius, sicut jam ante dictum est: ta- midius, sicut jam ante dictum est: ta- men non durabit Antichristi persecutio, men non durabit Antichristi persecutio, sicut duravit Christi prædicatio : in om- sicut duravit Christi prædicatio : in om- nibus enim volet se conformare Christo : nibus enim volet se conformare Christo : unde, Isa. xiv, 14, dicit: Similis ero Al- unde, Isa. xiv, 14, dicit: Similis ero Al-

tissimo. tissimo.

Et subdit de tempore pœnitentiæ ad- Et subdit de tempore pœnitentiæ ad- dito ad illud: dito ad illud:

« Beatus qui exspectat. » Thren. II, « Beatus qui exspectat. » Thren. II, 24: Pars mea Dominus, dixit anima 24: Pars mea Dominus, dixit anima mea propterea exspectabo eum. Psal. mea propterea exspectabo eum. Psal. XXVI, 14 Exspecta Dominum, viriliter XXVI, 14 Exspecta Dominum, viriliter age. « Et pervenit ad dies mille trecen- age. « Et pervenit ad dies mille trecen- tos triginta quinque, » qui ad superius tos triginta quinque, » qui ad superius

613 613

dictos mille ducentos et nonaginta, qua- dictos mille ducentos et nonaginta, qua- draginta quinque habent additos, qui re- draginta quinque habent additos, qui re- versis ad infidelitate Antichristi dabuntur versis ad infidelitate Antichristi dabuntur in pœnitentiam, eo quod Deus nullum in pœnitentiam, eo quod Deus nullum perire vult. I ad Timoth. II, 4: Qui om- perire vult. I ad Timoth. II, 4: Qui om- nes homines vult salvos fieri, et ad agni- nes homines vult salvos fieri, et ad agni- tionem veritatis venire. tionem veritatis venire.

Et subdit de dispositione Prophetæ : Et subdit de dispositione Prophetæ : « Tu autem, Daniel, vade, » transeun- « Tu autem, Daniel, vade, » transeun- do scilicet ab hac vita. Ad Hebr. XII, do scilicet ab hac vita. Ad Hebr. XII, 14 Non habemus hic manentem civita- 14 Non habemus hic manentem civita-

tem, sed futuram inquirimus. « Et re- tem, sed futuram inquirimus. « Et re- quiesces,» spe felici scilicet cum patri- quiesces,» spe felici scilicet cum patri- bus. Apocal. xiv, 13: Amodo jam dicit bus. Apocal. xiv, 13: Amodo jam dicit Spiritus, ut requiescant a laboribus Spiritus, ut requiescant a laboribus suis. «Et stabis in sorte tua, » hoc est, suis. «Et stabis in sorte tua, » hoc est, in sorte beatitudinis, quæ tibi debetur in sorte beatitudinis, quæ tibi debetur loco præmii. Psal. xv, 6: Funes cecide- loco præmii. Psal. xv, 6: Funes cecide- runt mihi in præclaris : etenim hære- runt mihi in præclaris : etenim hære- ditas mea præclara est mihi. Psal. CXLI, ditas mea præclara est mihi. Psal. CXLI, 6 Portio mea in terra viventium. « In 6 Portio mea in terra viventium. « In finem dierum, » hoc est, in temporibus finem dierum, » hoc est, in temporibus novissimis, quando consummabitur mun- novissimis, quando consummabitur mun- dus. Genes. VI, 13: Finis universæ car- dus. Genes. VI, 13: Finis universæ car- nis venit coram me. nis venit coram me.

13 13

CAPUT XIII. CAPUT XIII.

Castissimam Susannam impudici presbyteri, cùm ejus concubitu frui non pos- Castissimam Susannam impudici presbyteri, cùm ejus concubitu frui non pos- sent, falso adulterii accusant : sed cum ad mortem duceretur, orantem exau- sent, falso adulterii accusant : sed cum ad mortem duceretur, orantem exau- divit Deus : et per puerum Danielem proprio ore convictos senes, jure talionis divit Deus : et per puerum Danielem proprio ore convictos senes, jure talionis populus interimit. populus interimit.

1. Et erat vir habitans in Babylone, 1. Et erat vir habitans in Babylone, et nomen ejus Joakim : et nomen ejus Joakim :

2. Et accepit uxorem nomine Susan- 2. Et accepit uxorem nomine Susan- nam, filiam Helciæ, pulchram nam, filiam Helciæ, pulchram nimis, et timentem Deum : nimis, et timentem Deum : 3. Parentes enim illius, cum essent 3. Parentes enim illius, cum essent justi, erudierunt filiam suam justi, erudierunt filiam suam secundum legem Moysi. secundum legem Moysi.

4. Erat autem Joakim dives valde, 4. Erat autem Joakim dives valde,

et erat ei pomarium vicinum et erat ei pomarium vicinum domui suæ et ad ipsum con- domui suæ et ad ipsum con- fluebant Judæi, eo quod esset fluebant Judæi, eo quod esset honorabilior omnium. honorabilior omnium. 5. Et constituti sunt de populo duo 5. Et constituti sunt de populo duo senes judices in illo anno, de senes judices in illo anno, de quibus locutus est Dominus : quibus locutus est Dominus :

614 614

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Quia egressa est iniquitas de Quia egressa est iniquitas de Babylone a senioribus judici- Babylone a senioribus judici- bus, qui videbantur regere po- bus, qui videbantur regere po- pulum. pulum.

6. Isti frequentabant domum Joakim, 6. Isti frequentabant domum Joakim, et veniebant ad eos omnes qui et veniebant ad eos omnes qui habebant judicia. habebant judicia.

7. Cum 7. Cum

autem populus revertisset autem populus revertisset per meridiem, ingrediebatur per meridiem, ingrediebatur Susanna, et deambulabat in po- Susanna, et deambulabat in po-

mario viri sui. mario viri sui.

8. Et videbant eam senes quotidie 8. Et videbant eam senes quotidie ingredientem et deambulantem: ingredientem et deambulantem: et exarserunt in concupiscen- et exarserunt in concupiscen- tiam ejus : tiam ejus :

9. Et everterunt sensum suum, et 9. Et everterunt sensum suum, et declinaverunt oculos suos ut non declinaverunt oculos suos ut non viderent coelum, neque recor- viderent coelum, neque recor- darentur judiciorum justorum. darentur judiciorum justorum. 10. Erant ergo ambo vulnerati amore 10. Erant ergo ambo vulnerati amore ejus, nec indicaverunt sibi vi- ejus, nec indicaverunt sibi vi- cissim dolorem suum: cissim dolorem suum:

11. Erubescebant enim indicare sibi 11. Erubescebant enim indicare sibi concupiscentiam suam, volentes concupiscentiam suam, volentes concumbere cum ea. concumbere cum ea. 12. Et observabant quotidie sollicitius 12. Et observabant quotidie sollicitius videre eam. Dixitque alter ad videre eam. Dixitque alter ad alterum: alterum:

13. Eamus domum, quia hora prandii 13. Eamus domum, quia hora prandii estet egressi, recesserunt a se. estet egressi, recesserunt a se. 14. Cumque revertissent, venerunt in 14. Cumque revertissent, venerunt in unum et sciscitantes ab invi- unum et sciscitantes ab invi- cem causam, confessi sunt con- cem causam, confessi sunt con- cupiscentiam suam : et tunc in cupiscentiam suam : et tunc in communi statuerunt tempus communi statuerunt tempus quando eam possent invenire quando eam possent invenire solam. solam.

15. Factum est autem, cum observa- 15. Factum est autem, cum observa- rent diem aptum, ingressa est rent diem aptum, ingressa est aliquando sicut heri et nudius- aliquando sicut heri et nudius- tertius, cum duabus solis puel- tertius, cum duabus solis puel- lis, voluitque lavari in pomario, lis, voluitque lavari in pomario, æstus quippe erat : æstus quippe erat :

16. Et non erat ibi quisquam, præter 16. Et non erat ibi quisquam, præter duos senes absconditos, et con- duos senes absconditos, et con- templantes eam. templantes eam.

17. Dixit ergo puellis 17. Dixit ergo puellis

Afferte mihi Afferte mihi

oleum, et smigmata, et ostia oleum, et smigmata, et ostia pomarii claudite, ut laver. pomarii claudite, ut laver.

10. 10.

Et fecerunt sicut præceperat : Et fecerunt sicut præceperat : clauseruntque ostia pomarii, et clauseruntque ostia pomarii, et egressæ sunt per posticum, ut egressæ sunt per posticum, ut afferrent quæ jusserat: nescie- afferrent quæ jusserat: nescie- bantque senes intus esse abs- bantque senes intus esse abs- conditos. conditos.

19. Cum autem egressæ essent puel- 19. Cum autem egressæ essent puel- læ, surrexerunt duo senes, et læ, surrexerunt duo senes, et accurrerunt ad eam, et dixe- accurrerunt ad eam, et dixe-

20. 20.

runt: runt:

Ecce ostia pomarii clausa sunt, et Ecce ostia pomarii clausa sunt, et nemo nos videt, et nos in con- nemo nos videt, et nos in con- cupiscentia tui sumus: quam cupiscentia tui sumus: quam ob rem assentire nobis, et com- ob rem assentire nobis, et com- miscere nobiscum. miscere nobiscum.

21. Quod si nolueris, dicemus contra 21. Quod si nolueris, dicemus contra te testimonium, quod fuerit te testimonium, quod fuerit tecum juvenis, et ob hanc cau- tecum juvenis, et ob hanc cau- sam emiseris puellas a te. sam emiseris puellas a te. 22. Ingemuit Susanna, et ait : Angu- 22. Ingemuit Susanna, et ait : Angu- stiæ sunt mihi undique si enim stiæ sunt mihi undique si enim hoc egero, mors mihi est : si hoc egero, mors mihi est : si autem non egero, non effugiam autem non egero, non effugiam

manus vestras. manus vestras.

23. Sed melius est mihi absque opere 23. Sed melius est mihi absque opere incidere in manus vestras, quam incidere in manus vestras, quam peccare in conspectu Domini. peccare in conspectu Domini. 24. Et exclamavit voce magna Susan- 24. Et exclamavit voce magna Susan- na exclamaverunt autem et na exclamaverunt autem et senes adversus eam. senes adversus eam.

25. Et cucurrit unus ad ostia pomarii, 25. Et cucurrit unus ad ostia pomarii, et aperuit. et aperuit.

26. Cum ergo audissent clamorem fa- 26. Cum ergo audissent clamorem fa- muli domus in pomario, irrue- muli domus in pomario, irrue- runt per posticum ut viderent runt per posticum ut viderent quidnam esset. quidnam esset.

27. Postquam autem senes locuti 27. Postquam autem senes locuti sunt, erubuerunt servi vehe- sunt, erubuerunt servi vehe- menter, quia numquam dictus menter, quia numquam dictus fuerat sermo hujuscemodi de fuerat sermo hujuscemodi de Susanna. Et facta est dies cra- Susanna. Et facta est dies cra- stina: stina:

28. Cumque venisset populus ad Joa- 28. Cumque venisset populus ad Joa- kim, virum ejus, venerunt et kim, virum ejus, venerunt et duo presbyteri, pleni iniqua duo presbyteri, pleni iniqua cogitatione adversus Susannam cogitatione adversus Susannam ut interficerent eam. ut interficerent eam.

29. Et dixerunt coram populo: Mittite 29. Et dixerunt coram populo: Mittite ad Susannam, filiam Helciæ, ad Susannam, filiam Helciæ,

CAP. XIII DANIELIS. CAP. XIII DANIELIS.

uxorem Joakim. Et statim mi- uxorem Joakim. Et statim mi-

serunt : serunt :

30. Et venit cum parentibus, et filiis, 30. Et venit cum parentibus, et filiis, et universis cognatis suis. et universis cognatis suis.

31. Porro Susanna erat delicata ni- 31. Porro Susanna erat delicata ni- mis, et pulchra specie. mis, et pulchra specie.

32. At iniqui illi jasserunt ut disco- 32. At iniqui illi jasserunt ut disco-

615 615

43. Tu scis quoniam falsum testimo- 43. Tu scis quoniam falsum testimo- nium tulerunt contra nium tulerunt contra

meet meet

ecce morior, cum nihil horum ecce morior, cum nihil horum fecerim quæ isti malitiose com- fecerim quæ isti malitiose com- posuerunt adversum me. posuerunt adversum me.

44. Exaudivit autem Dominus vocem 44. Exaudivit autem Dominus vocem ejus. ejus.

operiretur (erat enim cooperta), 45. Cumque duceretur ad mortem, operiretur (erat enim cooperta), 45. Cumque duceretur ad mortem,

ut vel sic satiarentur decore ut vel sic satiarentur decore ejus. ejus.

33. Flebant igitur sui, et omnes qui 33. Flebant igitur sui, et omnes qui

noverant cam. noverant cam.

34. Consurgentes autem duo presby- 34. Consurgentes autem duo presby-

suscitavit Dominus spiritum suscitavit Dominus spiritum

sanctum pueri junioris, cujus sanctum pueri junioris, cujus nomen Daniel : nomen Daniel :

46. Et exclamavit voce magna : Mun- 46. Et exclamavit voce magna : Mun- dus ego sum a sanguine hujus. dus ego sum a sanguine hujus.

teri in medio populi, posuerunt 47. Et conversus omnis populus ad teri in medio populi, posuerunt 47. Et conversus omnis populus ad manus suas super caput ejus. manus suas super caput ejus. eum, dixit Quis est iste sermo eum, dixit Quis est iste sermo quem tu locutus es? quem tu locutus es?

35. Quæ flens suspexit ad coelum : 35. Quæ flens suspexit ad coelum :

erat enim cor ejus fiduciam ha- 48. Qui cum staret in medio eorum, erat enim cor ejus fiduciam ha- 48. Qui cum staret in medio eorum, bens in Domino. bens in Domino.

36. Et dixerunt presbyteri: Cum deam- 36. Et dixerunt presbyteri: Cum deam- bularemus in pomario soli, in- bularemus in pomario soli, in-

gressa est hæc cum gressa est hæc cum

duabus duabus

ait Sic fatui, filii Israel, non ait Sic fatui, filii Israel, non judicantes, neque quod verum judicantes, neque quod verum est cognoscentes, condemnastis est cognoscentes, condemnastis filiam Israel? filiam Israel?

puellis et clausit ostia pomarii, 49. Revertimini ad judicium, quia puellis et clausit ostia pomarii, 49. Revertimini ad judicium, quia

et dimisit a se puellas. et dimisit a se puellas.

37. Venitque ad eam adolescens, qui 37. Venitque ad eam adolescens, qui erat absconditus, et concubuit erat absconditus, et concubuit

cum ea. cum ea.

38. Porro nos, cum essemus in angulo 38. Porro nos, cum essemus in angulo

pomarii, videntes iniquitatem, pomarii, videntes iniquitatem, cucurrimus ad eos, et vidimus cucurrimus ad eos, et vidimus eos pariter commisceri. eos pariter commisceri.

falsum testimonium locuti sunt falsum testimonium locuti sunt adversus eam. adversus eam.

50. Reversus est ergo populus cum 50. Reversus est ergo populus cum festinatione, et dixerunt ei se- festinatione, et dixerunt ei se- nes Veni, et sede in medio nes Veni, et sede in medio nostrum, et indica nobis, quia nostrum, et indica nobis, quia tibi Deus dedit honorem se- tibi Deus dedit honorem se- nectutis. nectutis.

39. Et illum quidem non quivimus 51. Et dixit ad eos Daniel: Separate 39. Et illum quidem non quivimus 51. Et dixit ad eos Daniel: Separate

comprehendere, quia fortior no- comprehendere, quia fortior no-

bis erat, et apertis ostiis, ex- bis erat, et apertis ostiis, ex- silivit. silivit.

40. Hanc autem cum apprehendisse- 40. Hanc autem cum apprehendisse- mus, interrogavimus quisnam mus, interrogavimus quisnam esset adolescens, et noluit indi- esset adolescens, et noluit indi- care nobis. Hujus rei testes su- care nobis. Hujus rei testes su-

mus. mus.

41. Credidit eis multitudo quasi seni- 41. Credidit eis multitudo quasi seni- bus et judicibus populi : et con- bus et judicibus populi : et con- demnaverunt eam ad mortem. demnaverunt eam ad mortem. 42. Exclamavit autem voce magna 42. Exclamavit autem voce magna Susanna, et dixit: Deus æter- Susanna, et dixit: Deus æter- ne, qui absconditorum es co- ne, qui absconditorum es co- gnitor, qui nosti omnia ante- gnitor, qui nosti omnia ante- quam fiant, quam fiant,

1 Exod. XXIII, 7. 1 Exod. XXIII, 7.

illos ab invicem procul, et diju- illos ab invicem procul, et diju- dicabo eos. dicabo eos.

52. Cum ergo divisi essent alter ab 52. Cum ergo divisi essent alter ab altero, vocavit unum de eis, et altero, vocavit unum de eis, et dixit ad eum: Inveterate dierum dixit ad eum: Inveterate dierum malorum, nunc venerunt pec- malorum, nunc venerunt pec- cata tua, quæ operabaris prius, cata tua, quæ operabaris prius, 53. Judicans judicia injusta, innocen- 53. Judicans judicia injusta, innocen-

tes opprimens, et dimittens no- tes opprimens, et dimittens no- xios, dicente Domino : Inno- xios, dicente Domino : Inno- centem et justum non inter- centem et justum non inter- ficies 1. ficies 1.

54. Nunc ergo, si vidisti eam, dic sub 54. Nunc ergo, si vidisti eam, dic sub qua arbore videris eos collo- qua arbore videris eos collo- quentes sibi. Qui ait : Sub quentes sibi. Qui ait : Sub schino. schino.

616 616

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

55. Dixit autem Daniel: Recte menti- 55. Dixit autem Daniel: Recte menti-

tus es in caput tuum : ecce enim tus es in caput tuum : ecce enim angelus Dei, accepta sententia angelus Dei, accepta sententia ab ab eo, scindet te medium. eo, scindet te medium. 56. Et amoto eo, jussit venire alium, 56. Et amoto eo, jussit venire alium, et dixit ei Semen Chanaan, et et dixit ei Semen Chanaan, et non Juda, species decepit te, non Juda, species decepit te, et concupiscentia subvertit cor et concupiscentia subvertit cor

tuum. tuum.

57. Sic faciebatis filiabus Israel, et il- 57. Sic faciebatis filiabus Israel, et il- læ timentes loquebantur vobis : læ timentes loquebantur vobis : sed filia Juda non sustinuit ini- sed filia Juda non sustinuit ini- quitatem vestram. quitatem vestram. 58. Nunc ergo, dic mihi sub qua ar- 58. Nunc ergo, dic mihi sub qua ar-

bore comprehenderis eos lo- bore comprehenderis eos lo- quentes sibi. Qui ait: Sub pri- quentes sibi. Qui ait: Sub pri-

no. no.

59. Dixit autem ei Daniel : Recte men- 59. Dixit autem ei Daniel : Recte men- titus es et tu in caput tuum : titus es et tu in caput tuum : manet enim angelus Domini, manet enim angelus Domini, gladium habens, ut secet te gladium habens, ut secet te medium, et interficiat vos. medium, et interficiat vos. 60. Exclamavit itaque omnis coetus 60. Exclamavit itaque omnis coetus voce magna : et benedixerunt voce magna : et benedixerunt

IN CAPUT XIII DANIELIS IN CAPUT XIII DANIELIS

COMMENTARIUS. COMMENTARIUS.

«Erat vir habitans in Babylone, » «Erat vir habitans in Babylone, » Post Danielem, subjungitur hic historia Post Danielem, subjungitur hic historia Susannæ, et historia Belis, quas Hiero- Susannæ, et historia Belis, quas Hiero- nymus dicit, « non a Daniele Propheta, nymus dicit, « non a Daniele Propheta, « sed ab alio Daniele sacerdote quodam « sed ab alio Daniele sacerdote quodam « esse descriptas.» Dicit enim, quod Sep- « esse descriptas.» Dicit enim, quod Sep- tuaginta sic habent : « Homo quidam tuaginta sic habent : « Homo quidam « erat sacerdos, cui nomen Daniel, filius « erat sacerdos, cui nomen Daniel, filius « Aldai, conviva regis. » Et postea se- « Aldai, conviva regis. » Et postea se- quitur, quod hic habetur : « Et erat vir quitur, quod hic habetur : « Et erat vir habitans in Babylone, etc. » quod Theo- habitans in Babylone, etc. » quod Theo- dotion transtulit in Græcum, et de Græ- dotion transtulit in Græcum, et de Græ- co postea translatum est in Latinum. co postea translatum est in Latinum.

Ista autem historia de Susanna divi- Ista autem historia de Susanna divi- ditur in tres partes. In prima ponuntur ditur in tres partes. In prima ponuntur

1 Deuter. xix, 18 et 19. 1 Deuter. xix, 18 et 19.

Deum qui salvat sperantes in Deum qui salvat sperantes in

se. se.

61. Et consurrexerunt adversus duos 61. Et consurrexerunt adversus duos presbyteros, convicerat enim eos presbyteros, convicerat enim eos Daniel ex ore suo falsum dixisse Daniel ex ore suo falsum dixisse testimonium feceruntque eis testimonium feceruntque eis

sicut male egerant adversus pro- sicut male egerant adversus pro- ximum, ximum,

62. Ut facerent secundum legem Moy- 62. Ut facerent secundum legem Moy- si. Et interfecerunt eos, et si. Et interfecerunt eos, et

salvatus est sanguis innoxius in salvatus est sanguis innoxius in die illa. die illa.

63. Helcias autem et uxor ejus lauda- 63. Helcias autem et uxor ejus lauda- verunt Deum pro filia sua Su- verunt Deum pro filia sua Su- sanna, cum Joakim, marito sanna, cum Joakim, marito ejus, et cognatis omnibus, quia ejus, et cognatis omnibus, quia non esset inventa in ea res non esset inventa in ea res turpis. turpis.

64. Daniel autem factus est magnus 64. Daniel autem factus est magnus in conspectu populi, a die illa, in conspectu populi, a die illa, et deinceps. et deinceps.

65. Et rex Astyages appositus est ad 65. Et rex Astyages appositus est ad patres suos, et suscepit Cyrus patres suos, et suscepit Cyrus Perses regnum ejus. Perses regnum ejus.

ea quæ ad Susannæ condemnationem ea quæ ad Susannæ condemnationem pertinent. Secundo, quæ ad liberationem, pertinent. Secundo, quæ ad liberationem, ibi, . 45 Cum duceretur ad mortem. ibi, . 45 Cum duceretur ad mortem. Tertio, quæ faciunt ad pessimorum vin- Tertio, quæ faciunt ad pessimorum vin- dicationem, ibi, y. 61: « Et consurrexe- dicationem, ibi, y. 61: « Et consurrexe- runt adversus duos presbyteros. » runt adversus duos presbyteros. »

In prima sex dicuntur, scilicet accusa- In prima sex dicuntur, scilicet accusa- tæ descriptio accusantium malitiosa tæ descriptio accusantium malitiosa conventio, ibi, y. 5 : « Et constituti conventio, ibi, y. 5 : « Et constituti sunt. » Accusationis confictio, ibi, .15: sunt. » Accusationis confictio, ibi, .15:

« «

Factum est autem, cum observa- Factum est autem, cum observa- rent diem aptum. Accusandæ ad crimen rent diem aptum. Accusandæ ad crimen inductio, ibi, ỳ. 19 : « Cum autem essent inductio, ibi, ỳ. 19 : « Cum autem essent egressæ puellæ. » Innocentis ad crimen egressæ puellæ. » Innocentis ad crimen dissensio, ibi, v. 22: « Ingemuit Susan- dissensio, ibi, v. 22: « Ingemuit Susan- na. » Et accusationis in judicio proposi- na. » Et accusationis in judicio proposi- tio, ibi, y. 27 : « Et facta est dies cra- tio, ibi, y. 27 : « Et facta est dies cra- stina. » stina. »

In prima parte describitur accusanda In prima parte describitur accusanda

COMMENTARIUS IN CAP. XIII DANIELIS. COMMENTARIUS IN CAP. XIII DANIELIS.

ab habitatione, et viri honestate, a no- ab habitatione, et viri honestate, a no- mine, et parentis dignitate, et a pulchri- mine, et parentis dignitate, et a pulchri- tudine, et a veritate. tudine, et a veritate.

I, I,

Magnus est « Magnus est « qui incidens qui incidens in adversa, in adversa,

Don excidit Don excidit

sapientia. sapientia.

Et hoc est « Erat vir. » Bene vir, nec Et hoc est « Erat vir. » Bene vir, nec prosperis elevatus, nec adversis depres- prosperis elevatus, nec adversis depres- sus. Gregorius: « Vir est, qui contra sus. Gregorius: « Vir est, qui contra « biformes fortunæ insultus uniformi « biformes fortunæ insultus uniformi « constantia mentis militat præmuni- « constantia mentis militat præmuni- «tus. » Hic est vir magnus, de quo Job, «tus. » Hic est vir magnus, de quo Job, 3 Erat vir ille magnus inter omnes 3 Erat vir ille magnus inter omnes Orientales. Bernardus ad Eugenium : Orientales. Bernardus ad Eugenium : Magnus est qui incidens in adversa, Magnus est qui incidens in adversa, « non excidit vel parum a sapientia. Nec « non excidit vel parum a sapientia. Nec rel parum a « minor, cui præsens felicitas si arrisit, rel parum a « minor, cui præsens felicitas si arrisit, « non irrisit '. » Et subdit de habitatio- « non irrisit '. » Et subdit de habitatio- ne: « In Babylone, » ut habitando in- ne: « In Babylone, » ut habitando in- ter perversos, virtus illius probaretur. ter perversos, virtus illius probaretur. II Petr. 11, 8 Adspectu et auditu justus II Petr. 11, 8 Adspectu et auditu justus erat, habitans apud eos qui de die in erat, habitans apud eos qui de die in diem animam justam iniquis operibus diem animam justam iniquis operibus cruciabant. « Et nomen ejus Joakim, » cruciabant. « Et nomen ejus Joakim, » qui interpretatur præparatus Domino, qui interpretatur præparatus Domino, vel resurrectio Domini: quia semper ob- vel resurrectio Domini: quia semper ob- sequiis Domini erat paratus, dicens cum sequiis Domini erat paratus, dicens cum Psalmista, Psal. cxvi, 60 : Paratus Psalmista, Psal. cxvi, 60 : Paratus sum, et non sum turbatus. Et iterum, sum, et non sum turbatus. Et iterum, Psal. cv, 2: Paratum cor meum, Psal. cv, 2: Paratum cor meum, Deus, paratum cor meum. Matth. xxv, Deus, paratum cor meum. Matth. xxv, 10 Quæ paratæ erant, intraverunt cum 10 Quæ paratæ erant, intraverunt cum eo ad nuptias. eo ad nuptias.

Susanna Susanna

idem quod idem quod obtentus obtentus lilii, lilii,

« Et accepit uxorem, » uxorio scilicet « Et accepit uxorem, » uxorio scilicet affectu conjunctam, de qua dicitur, Ec- affectu conjunctam, de qua dicitur, Ec- cli. xxvi, 1 Mulieris bonæ beatus vir: cli. xxvi, 1 Mulieris bonæ beatus vir: numerus enim annorum illius duplex. numerus enim annorum illius duplex. « Nomine Susannam, » quæ obtentus « Nomine Susannam, » quæ obtentus lilii interpretatur, eo quod constanter lilii interpretatur, eo quod constanter obtinuit castitatem etiam inter corrupto- obtinuit castitatem etiam inter corrupto- res. Cantic. 1,2 Sicut lilium inter spi- res. Cantic. 1,2 Sicut lilium inter spi- nas, sic amica mea inter filias. Eccli. nas, sic amica mea inter filias. Eccli. XXVI, 19 et 20: Gratia super gratiam XXVI, 19 et 20: Gratia super gratiam mulier sancta, et pudorata. Omnis au- mulier sancta, et pudorata. Omnis au- tem ponderatio non est digna continentis tem ponderatio non est digna continentis animæ. « Filiam Helciæ, » qui pars Do- animæ. « Filiam Helciæ, » qui pars Do- mini, vel vindicatus Domino interpreta- mini, vel vindicatus Domino interpreta- tur, eo quod nihil in cœlo, vel in terra tur, eo quod nihil in cœlo, vel in terra

1 S. BERNARDUS, Lib. de Consideratione, cap. 1 S. BERNARDUS, Lib. de Consideratione, cap.

617 617

obtinere voluit nisi Deum. Thren. III, obtinere voluit nisi Deum. Thren. III, 24 : Pars mea Dominus, dixit anima 24 : Pars mea Dominus, dixit anima mea : propterea exspectabo eum. Nu- mea : propterea exspectabo eum. Nu- mer. xvin, 20: Ego pars et hæreditas mer. xvin, 20: Ego pars et hæreditas tua in medio filiorum Israel.« Pulchram tua in medio filiorum Israel.« Pulchram nimis, » corpore quidem, sed tamen nimis, » corpore quidem, sed tamen pulchrior erat moribus. Judith, x, 4: pulchrior erat moribus. Judith, x, 4: Cui etiam Dominus contulit splendo- Cui etiam Dominus contulit splendo- rem quoniam omnis ista compositio rem quoniam omnis ista compositio non ex libidine, sed ex virtute pendebat. non ex libidine, sed ex virtute pendebat. Psal. XLIV, 5: Specie tua et pulchritudi- Psal. XLIV, 5: Specie tua et pulchritudi- ne tua intende, prospere procede, et re- ne tua intende, prospere procede, et re-

gna. gna.

« Et timentem Deum. » Commendat « Et timentem Deum. » Commendat hic ad gratiam in interioribus primo, et hic ad gratiam in interioribus primo, et postea in exterioribus in interioribus postea in exterioribus in interioribus dupliciter, scilicet secundum recessum a dupliciter, scilicet secundum recessum a malo, et secundum ordinem ad bonum. malo, et secundum ordinem ad bonum.

Et hoc est « Timentem Deum.» « Ti- Et hoc est « Timentem Deum.» « Ti- «mor enim Domini facit fugere omne ma- «mor enim Domini facit fugere omne ma- «lum, » ut dicit Augustinus. Eccli. 11, «lum, » ut dicit Augustinus. Eccli. 11, 20 Qui timent Dominum, præparabunt 20 Qui timent Dominum, præparabunt corda sua, et in conspectu illius sanctifi- corda sua, et in conspectu illius sanctifi- cabunt animas suas. Proverb.. xxxi, cabunt animas suas. Proverb.. xxxi, 30: Mulier timens Dominum ipsa lau- 30: Mulier timens Dominum ipsa lau- dabitur. dabitur.

Et subjungit de ordine ad bonum : Et subjungit de ordine ad bonum : « Parentes enim illius, » qui scilicet « Parentes enim illius, » qui scilicet affectu, et debito naturæ tenebantur ei. affectu, et debito naturæ tenebantur ei. Eccli. XLIV, 1: Laudemus viros glorio- Eccli. XLIV, 1: Laudemus viros glorio- sos, et parentes nostros in generatione sos, et parentes nostros in generatione sua? « Cum essent justi, » generali sci- sua? « Cum essent justi, » generali sci- licet et omni justitia. Luc. 1, 6: Erant licet et omni justitia. Luc. 1, 6: Erant autem justi ambo ante Deum, incedentes autem justi ambo ante Deum, incedentes in omnibus mandatis, et justificationi- in omnibus mandatis, et justificationi- bus Domini sine querela. « Erudierunt bus Domini sine querela. « Erudierunt filiam suam. » Eruditio morum discipli- filiam suam. » Eruditio morum discipli- na est. Ad Hebr. XII, 9: Patres quidem na est. Ad Hebr. XII, 9: Patres quidem carnis nostræ eruditores habuimus, et carnis nostræ eruditores habuimus, et reverebamur eos. Deuter. xxx11, 7: In- reverebamur eos. Deuter. xxx11, 7: In- terroga) patrem tuum, et annuntiabit terroga) patrem tuum, et annuntiabit tibi. « Secundum legem Moysi, » in om- tibi. « Secundum legem Moysi, » in om- ni ordine ad bonum. Eccli. xxiv, 33: ni ordine ad bonum. Eccli. xxiv, 33: Legem mandavit Moyses in præceptis Legem mandavit Moyses in præceptis

12. 12.

618 618

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

justitiarum. Psal. XVIII, 8: Lex Domi- justitiarum. Psal. XVIII, 8: Lex Domi- ni immaculata, convertens animas. ni immaculata, convertens animas.

Et subjungit de gratia in exterioribus, Et subjungit de gratia in exterioribus, scilicet in divitiis, in amoenitate habita- scilicet in divitiis, in amoenitate habita- tionis, in sapientiæ consiliis, et honore tionis, in sapientiæ consiliis, et honore virtutis. Et hoc est : virtutis. Et hoc est :

«Erat autem Joakim 'dives valde: » «Erat autem Joakim 'dives valde: » quia in bonis divitiæ sunt instrumenta quia in bonis divitiæ sunt instrumenta virtutis. Eccli. XLIV, 6: Homines divites virtutis. Eccli. XLIV, 6: Homines divites in virtute, pulchritudinis studium ha- in virtute, pulchritudinis studium ha- bentes sicut dicitur de Abraham, Genes. bentes sicut dicitur de Abraham, Genes. XIII, 6 : Erat quippe substantia eorum XIII, 6 : Erat quippe substantia eorum multa. I ad Corinth. 1, 5: In omnibus multa. I ad Corinth. 1, 5: In omnibus divites facti estis in illo. « Et erat ei po- divites facti estis in illo. « Et erat ei po- marium vicinum domui suæ, » propter marium vicinum domui suæ, » propter amoenitatem scilicet: unde Philosophus amoenitatem scilicet: unde Philosophus Magnificum IV Ethicorum dicit, quod « magnificum Magnificum IV Ethicorum dicit, quod « magnificum tatio pul- « decet habitatio pulcherrima ‘. » Exte- tatio pul- « decet habitatio pulcherrima ‘. » Exte- cherrima, riori enim pulchritudine arborum, re- cherrima, riori enim pulchritudine arborum, re-

deret nabi- deret nabi-

cordatio fit spiritualium arborum, in cordatio fit spiritualium arborum, in exemplis sanctorum. Genes. 11, 8 : Plan- exemplis sanctorum. Genes. 11, 8 : Plan- taverat Dominus Deus Paradisum vo- taverat Dominus Deus Paradisum vo- luptatis a principio. « Et ad ipsum con- luptatis a principio. « Et ad ipsum con- fluebant Judæi, » gratia consilii scili- fluebant Judæi, » gratia consilii scili- cet quia sapientia præditus prudenter cet quia sapientia præditus prudenter consulit. Eccli. v1, 36: Si videris sensa- consulit. Eccli. v1, 36: Si videris sensa- tum, evigila ad eum, et gradus ostiorum tum, evigila ad eum, et gradus ostiorum illius exterat pes tuus. « Eo quod esset illius exterat pes tuus. « Eo quod esset honorabilior omnium. » Dicit Philoso- honorabilior omnium. » Dicit Philoso- phus in I Ethicorum, quod « honor est phus in I Ethicorum, quod « honor est « præmium virtutis. » Est enim honor « præmium virtutis. » Est enim honor exhibitio reverentiæ, in testimonium vir- exhibitio reverentiæ, in testimonium vir- tutis. Eccli. xxiv, 23: Flores mei fru- tutis. Eccli. xxiv, 23: Flores mei fru- ctus honoris et honestatis. ctus honoris et honestatis.

« Et constituti sunt. » Describit hic « Et constituti sunt. » Describit hic accusantium malitiam, ab habitu in- accusantium malitiam, ab habitu in- veteratæ consuetudinis, ab usu auctori- veteratæ consuetudinis, ab usu auctori- tatis, ab opportunitate sæpe objecti con- tatis, ab opportunitate sæpe objecti con- cupiscibilis, ab obstinatione perversita- cupiscibilis, ab obstinatione perversita- tis, ab observatione insidiosa mulieris, tis, ab observatione insidiosa mulieris, a mutuo consensu facinoris. a mutuo consensu facinoris.

Et hoc est: Et hoc est:

« Et constituti sunt, » in ira Domini « Et constituti sunt, » in ira Domini

1 ARISTOTELES, in IV Ethic. cap. 2. 1 ARISTOTELES, in IV Ethic. cap. 2.

permittentis, « duo senes judices in an- permittentis, « duo senes judices in an- no illo. » Job, xxxiv, 30: Qui regnare no illo. » Job, xxxiv, 30: Qui regnare facit hominem hypocritam propter pec- facit hominem hypocritam propter pec- cata populi. Senes autem dicuntur, non cata populi. Senes autem dicuntur, non a canitie mentis, sed a corruptela anti- a canitie mentis, sed a corruptela anti- quæ vetustatis. Isa. LXV, 20: Peccator quæ vetustatis. Isa. LXV, 20: Peccator centum annorum maledictus erit. Judi- centum annorum maledictus erit. Judi- ces autem dicuntur a calumnia violenti ces autem dicuntur a calumnia violenti judicii, non a rectitudine. Isa. 1, 23 : judicii, non a rectitudine. Isa. 1, 23 : Principes tui infideles, socii furum. Isa. Principes tui infideles, socii furum. Isa. V, 23 Væ... qui justificatis impium pro V, 23 Væ... qui justificatis impium pro muneribus, et justitiam justi aufertis ab muneribus, et justitiam justi aufertis ab eo! « In anno illo, » dicit, quia consue- eo! « In anno illo, » dicit, quia consue- tudo erat eis annuos judices ponere, ne tudo erat eis annuos judices ponere, ne confirmati in potestate superbirent. Si- confirmati in potestate superbirent. Si- mile, Joan. x1, 49: Cum esset pontifex mile, Joan. x1, 49: Cum esset pontifex anni illius. Sapient. v1, 5: Cum essetis anni illius. Sapient. v1, 5: Cum essetis ministri regni illius, non recte judi- ministri regni illius, non recte judi- castis, nec custodistis legem justitiæ. castis, nec custodistis legem justitiæ. « De quibus locutus est Dominus. » « De quibus locutus est Dominus. » I Esdræ, ix, 2: Manus principum et I Esdræ, ix, 2: Manus principum et magistratuum fuit in transgressione hac magistratuum fuit in transgressione hac prima. Osee, VII, 3: In malitia sua prima. Osee, VII, 3: In malitia sua lætificaverunt regem, et in mendaciis lætificaverunt regem, et in mendaciis principes. Et hoc est : « Quia egressa principes. Et hoc est : « Quia egressa est iniquitas, » per malum scilicet est iniquitas, » per malum scilicet exemplum, « a Babylone, » hoc est, ab exemplum, « a Babylone, » hoc est, ab iis qui in Babylone habitant, « a senio- iis qui in Babylone habitant, « a senio- ribus judicibus, » ætate, et non mori- ribus judicibus, » ætate, et non mori- bus, « qui videbantur regere populum: » bus, « qui videbantur regere populum: » quamvis in veritate perverterint, et non quamvis in veritate perverterint, et non rexerint idola enim fuerunt judicum, rexerint idola enim fuerunt judicum, et non judices. Zachar. xi, 17:0 pa- et non judices. Zachar. xi, 17:0 pa- stor, et idolum, derelinquens gregem. stor, et idolum, derelinquens gregem. Hieronymus : « Dicebat Hebræus qui- Hieronymus : « Dicebat Hebræus qui- « dam hos fuisse Achab, et Sedeciam, « dam hos fuisse Achab, et Sedeciam, « de quibus dicitur, Jerem. xxix, 22 et « de quibus dicitur, Jerem. xxix, 22 et « 23 Ponat te Dominus sicut Sede- « 23 Ponat te Dominus sicut Sede- « ciam et sicut Achab, quos frixit rex « ciam et sicut Achab, quos frixit rex « Babylonis in igne, pro eo quod fece- « Babylonis in igne, pro eo quod fece- «rint stultitiam in Israel, et machati «rint stultitiam in Israel, et machati « sunt in uxores amicorum suorum. » « sunt in uxores amicorum suorum. »

Et subdit de abusu auctoritatis : Et subdit de abusu auctoritatis :

« Isti frequentabant domum Joakim : >> « Isti frequentabant domum Joakim : >> eo quod in domo ejus fiebant judicia, eo quod in domo ejus fiebant judicia,

Usque ad Usque ad meridiem meridiem apud Ju- apud Ju-

Os causæ Os causæ discepta- discepta- bantur. bantur.

COMMENTARIUS IN CAP. XIII DANIELIS. COMMENTARIUS IN CAP. XIII DANIELIS.

propter abundantiam consilii, et propter propter abundantiam consilii, et propter loci amoenitatem. Istos tamen traxit, et loci amoenitatem. Istos tamen traxit, et concupiscentia, et avaritia: imitatores concupiscentia, et avaritia: imitatores fuerunt meretricis, de qua dicitur, Pro- fuerunt meretricis, de qua dicitur, Pro- verb. vi, 10 et 11: Garrula,et vaga,quietis verb. vi, 10 et 11: Garrula,et vaga,quietis impatiens, nec valens in domo consistere impatiens, nec valens in domo consistere pedibus suis. « Et veniebant ad eos,» pedibus suis. « Et veniebant ad eos,» supple, sicut ad judices, « omnes qui ha- supple, sicut ad judices, « omnes qui ha- bebant judicia, » hoc est, causas dijudi- bebant judicia, » hoc est, causas dijudi- candas. Deuteron. xxv, 1: Si fuerit cau- candas. Deuteron. xxv, 1: Si fuerit cau- sa inter aliquos, et interpellaverint ju- sa inter aliquos, et interpellaverint ju- dices, quem justum esse perspexerint, dices, quem justum esse perspexerint, illi justitiæ palmam dabunt: quem im- illi justitiæ palmam dabunt: quem im- pium, condemnabunt impietatis. pium, condemnabunt impietatis.

Et subdit de facti opportunitate: Et subdit de facti opportunitate: « Cum autem populus revertisset per « Cum autem populus revertisset per meridiem. » Usque ad meridiem est meridiem. » Usque ad meridiem est tempus judiciorum, sobriis sensibus exi- tempus judiciorum, sobriis sensibus exi- stentibus: unde ad meridiem peracto ju- stentibus: unde ad meridiem peracto ju- dicio, populus ad propria revertebatur: dicio, populus ad propria revertebatur: et tunc solitarium remansit pomarium, et tunc solitarium remansit pomarium, et erat opportunitas Susannæ deambu- et erat opportunitas Susannæ deambu- landi in eo. «Deambulatio excitat calo- landi in eo. «Deambulatio excitat calo- «< rem, et eventat corpusculum, » ut di- «< rem, et eventat corpusculum, » ut di- cit Hieronymus. Et hoc est : « Ingredie- cit Hieronymus. Et hoc est : « Ingredie- batur Susanna, » non egrediebatur ad batur Susanna, » non egrediebatur ad plateas, sed intra clausuras viri: « et plateas, sed intra clausuras viri: « et deambulabat in pomario viri sui, » non deambulabat in pomario viri sui, » non sicut Dina discurrens per regionem, Ge- sicut Dina discurrens per regionem, Ge- nes. XXXIV, 1 et seq., et ideo corrupta nes. XXXIV, 1 et seq., et ideo corrupta est, et multorum homicidiorum exstitit est, et multorum homicidiorum exstitit causa. Et exempli Dei imitatrix fuit, Ge- causa. Et exempli Dei imitatrix fuit, Ge- nes. 11, 8 Cum audissent vocem Do- nes. 11, 8 Cum audissent vocem Do- mini Dei deambulantis in paradiso ad mini Dei deambulantis in paradiso ad auram post meridiem. auram post meridiem.

« Et videbant eam seniores: >> non « Et videbant eam seniores: >> non enim fecerunt consilium David: Averte enim fecerunt consilium David: Averte oculos meos, ne videant vanitatem'. Et oculos meos, ne videant vanitatem'. Et quod dicit Job, xxx1, 1: Pepigi fœdus quod dicit Job, xxx1, 1: Pepigi fœdus cum oculis meis, ut non cogitatem qui- cum oculis meis, ut non cogitatem qui- dem de virgine. « Quotidie ingredien- dem de virgine. « Quotidie ingredien- tem» multiplicatus enim visus signum tem» multiplicatus enim visus signum est magnæ concupiscentiæ. Augustinus: est magnæ concupiscentiæ. Augustinus:

1 Psal. CXVIII, 37. 1 Psal. CXVIII, 37.

619 619

« Oculus vester etsi jaciatur in aliquam « Oculus vester etsi jaciatur in aliquam « fœminarum, in nullam figatur. » « Et « fœminarum, in nullam figatur. » « Et deambulantem: » ipsa enim decentia deambulantem: » ipsa enim decentia motus, et status magis incitabat ad libi- motus, et status magis incitabat ad libi- dinem. Hieronymus: « Non licet intueri dinem. Hieronymus: « Non licet intueri * quod non licet concupiscere.» « Et exar- * quod non licet concupiscere.» « Et exar- serunt in concupiscentiam ejus: » concu- serunt in concupiscentiam ejus: » concu- piscentia enim fornicationis ignis est. piscentia enim fornicationis ignis est. Job, xxx1, 12: Ignis est usque ad perdi- Job, xxx1, 12: Ignis est usque ad perdi- tionem devorans, et omnia eradicans ge- tionem devorans, et omnia eradicans ge- nimina. nimina.

« Et everterunt sensum suum. » Tangi- « Et everterunt sensum suum. » Tangi- tur hic de pertinacia perversitatis. Ever- tur hic de pertinacia perversitatis. Ever- sio sensus est a recto ordine perversio. sio sensus est a recto ordine perversio. II ad Corinth. 111, 14: Obtusi sunt sen- II ad Corinth. 111, 14: Obtusi sunt sen- sus eorum. « Et declinaverunt oculos sus eorum. « Et declinaverunt oculos suos, qui in cœlum elevati esse de- suos, qui in cœlum elevati esse de- buerant. Thren. I, 41 Levemus cor- buerant. Thren. I, 41 Levemus cor- da nostra cum manibus ad Dominum da nostra cum manibus ad Dominum in cælos. Psal. xvi, 11: Oculos suos sta- Oculos de- in cælos. Psal. xvi, 11: Oculos suos sta- Oculos de- tuerunt declinare in terram, hoc est, ad tuerunt declinare in terram, hoc est, ad terrena concupiscenda. « Ut non viderent terrena concupiscenda. « Ut non viderent cœlum, » hoc est, coelestia. Contra quod cœlum, » hoc est, coelestia. Contra quod dicitur, Genes. xv, 5 : Suspice cœlum, dicitur, Genes. xv, 5 : Suspice cœlum, et numera stellas, si potes. Ovidius * et numera stellas, si potes. Ovidius *

Os homini sublime dedit, cœlumque tueri Os homini sublime dedit, cœlumque tueri Jussit, et erectos ad sidera tollere vultus. Jussit, et erectos ad sidera tollere vultus.

« Neque recordarentur judiciorum ju- « Neque recordarentur judiciorum ju- storum,» quamvis scilicet essent judices. storum,» quamvis scilicet essent judices. « Judiciorum justorum, « Judiciorum justorum, Hieronymus : Hieronymus : «<sive Dei, sive honestatis, sive naturæ, «<sive Dei, sive honestatis, sive naturæ, « quæ omnibus ad bonum insita sunt. » « quæ omnibus ad bonum insita sunt. » Psal. IV, Psal. IV, 7: : 7: : Signatum est super nos lu- Signatum est super nos lu- men vultus tui, Domine. Homo enim lu- men vultus tui, Domine. Homo enim lu- mine divino judicium rationis habet, a mine divino judicium rationis habet, a quo recta judicat. quo recta judicat.

« Erant ergo ambo vulnerati amore « Erant ergo ambo vulnerati amore ejus. » ejus. »

Pamphylus: Pamphylus:

Vulneror, et clausum porto sub pectore telum. Vulneror, et clausum porto sub pectore telum.

2 OVIDIUS, I Metamorphoseon. 2 OVIDIUS, I Metamorphoseon.

clinare ad clinare ad terram, terram, quid? quid?

10 10

12 12

13 13

620 620

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

«Nec indicaverunt sibi invicem dolo- «Nec indicaverunt sibi invicem dolo- rem suum » nolebant enim confiteri rem suum » nolebant enim confiteri quod pessimum est. Job, xxx1, 33: Si quod pessimum est. Job, xxx1, 33: Si abscondi quasi homo peccatum теит, abscondi quasi homo peccatum теит, celavi in sinu meo iniquitatem meam. celavi in sinu meo iniquitatem meam.

Et subjungit causam : Et subjungit causam :

et et

« Erubescant enim indicare sibi con- « Erubescant enim indicare sibi con- cupiscentiam suam. » Concupiscentia cupiscentiam suam. » Concupiscentia enim carnalis erubescibilis est. Jerem. enim carnalis erubescibilis est. Jerem. XXXI, 19 Confusus sum, et erubui, quo- XXXI, 19 Confusus sum, et erubui, quo- niam sustinui opprobrium adolescentiæ niam sustinui opprobrium adolescentiæ meæ. «Volentes concumbere cum ea. » meæ. «Volentes concumbere cum ea. » Matth. v, 28: Qui viderit mulierem ad Matth. v, 28: Qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam machatus est concupiscendum eam, jam machatus est eam in corde suo. eam in corde suo.

« Et observabant quotidie, » concu- « Et observabant quotidie, » concu- piscentia scilicet instigante, « sollicitius piscentia scilicet instigante, « sollicitius videre eam: » visus enim nutrit concu- videre eam: » visus enim nutrit concu- piscentiam. Thren. 111, 51: Oculus meus piscentiam. Thren. 111, 51: Oculus meus deprædatus est animam meam in cunctis deprædatus est animam meam in cunctis filiabus urbis meæ. filiabus urbis meæ.

« Dixitque alter ad alterum. » Genna- « Dixitque alter ad alterum. » Genna- dius « Oculum esse ad alterum de con- dius « Oculum esse ad alterum de con- « cupiscentia appetitus fornicationis in- « cupiscentia appetitus fornicationis in- « dicium est. » « Eamus domum, quia « dicium est. » « Eamus domum, quia hora prandii est. » Non dicunt, quia con- hora prandii est. » Non dicunt, quia con- cupiscibile se subducit, sed aliam fingen- cupiscibile se subducit, sed aliam fingen- tes occasionem concupiscentiam abscon- tes occasionem concupiscentiam abscon- dunt. Eccli. XLVII, 21 et 22: Inclinasti dunt. Eccli. XLVII, 21 et 22: Inclinasti femora tua mulieribus, potestatem ha- femora tua mulieribus, potestatem ha- buisti in corpore tuo. Dedisti maculam buisti in corpore tuo. Dedisti maculam

in gloria tua. « Et egressi, » supple, de in gloria tua. « Et egressi, » supple, de horto, « recesserunt a se. » Bene dicit horto, « recesserunt a se. » Bene dicit Mali semper recesserunt, quia mali semper dissident. Mali semper recesserunt, quia mali semper dissident.

dissident. dissident.

14 14

Matth. XII, 30: Qui non est mecum, con- Matth. XII, 30: Qui non est mecum, con- tra me est et qui non congregat me- tra me est et qui non congregat me- cum, spargit. cum, spargit.

« Cumque revertissent, » supple, con- « Cumque revertissent, » supple, con- cupiscentia cogente. Il Petr. II, 22 : Ca- cupiscentia cogente. Il Petr. II, 22 : Ca-

1 Exod. xx11, 16 et 17. 1 Exod. xx11, 16 et 17.

nis reversus ad suum vomitum : et, Sus nis reversus ad suum vomitum : et, Sus lota in volutabro luti. « Venerunt in lota in volutabro luti. « Venerunt in unum, » hoc est, mali consensum. Psal. unum, » hoc est, mali consensum. Psal. 11, 2 Convenerunt in unum adversus 11, 2 Convenerunt in unum adversus Dominum, et adversus Christum ejus. Dominum, et adversus Christum ejus. « Et sciscitantes ab invicem causam, » « Et sciscitantes ab invicem causam, » supple, conventus in unum, « confessi supple, conventus in unum, « confessi sunt concupiscentiam suam, » supple, sunt concupiscentiam suam, » supple, fuisse causam. Genes. XLIX, 4: Effusus fuisse causam. Genes. XLIX, 4: Effusus es sicut aqua, non crescas. Fornicator es sicut aqua, non crescas. Fornicator enim omnibus effundit concupiscentiam enim omnibus effundit concupiscentiam suam. «Et tunc in commune statuerunt suam. «Et tunc in commune statuerunt

ram, ram,

rum he rum he

tempus, » ut scilicet non tantum adulte- tempus, » ut scilicet non tantum adulte- sed etiam communem facerent, sed etiam communem facerent, more Nicolaitarum, qui communes di- Nicolait more Nicolaitarum, qui communes di- Nicolait cebant esse mulieres. Apocal. 11, 6 : sis. cebant esse mulieres. Apocal. 11, 6 : sis. Odisti facta Nicolaitarum, quæ et ego Odisti facta Nicolaitarum, quæ et ego odi. «Quando eam possent invenire so- odi. «Quando eam possent invenire so- lam, »ut scilicet non jam precibus vin- lam, »ut scilicet non jam precibus vin- cerent, sed vi opprimerent. Genes. xxxiv, cerent, sed vi opprimerent. Genes. xxxiv, 2 et 3: Vi opprimens virginem. Et con- 2 et 3: Vi opprimens virginem. Et con- glutinata est anima ejus cum ea, tri- glutinata est anima ejus cum ea, tri- stemque delinivit blanditiis.Quod tamen stemque delinivit blanditiis.Quod tamen peccatum Dominus dicit esse plecten- peccatum Dominus dicit esse plecten-

dum morte 1. dum morte 1.

« Factum est autem. ». Tangitur hic « Factum est autem. ». Tangitur hic insidiosa observatio, et opportunitas qua insidiosa observatio, et opportunitas qua deprehendi posset et dicuntur tria, ob- deprehendi posset et dicuntur tria, ob- servatio, aggressio, et ad peccatum in- servatio, aggressio, et ad peccatum in-

ductio. ductio.

Et hoc est: Et hoc est:

« Factum est autem,» supple, per ne- « Factum est autem,» supple, per ne- gotii opportunitatem, « cum observarent gotii opportunitatem, « cum observarent diem aptum, » ad scelus scilicet perpe- diem aptum, » ad scelus scilicet perpe- trandum. Psal. x secundum Hebræos, 9: trandum. Psal. x secundum Hebræos, 9: Insidiatur in abscondito, quasi leo in Insidiatur in abscondito, quasi leo in spelunca sua. « Ingressa est, » supple, spelunca sua. « Ingressa est, » supple, Susanna, «aliquando, » hoc est, hora Susanna, «aliquando, » hoc est, hora apta, « sicut heri et nudiustertius, » hoc apta, « sicut heri et nudiustertius, » hoc est, sicut consuetum erat ei (licitum enim est, sicut consuetum erat ei (licitum enim erat opus, et necessarium sæpe), « cum erat opus, et necessarium sæpe), « cum duabus solis puellis, » juvantibus scili- duabus solis puellis, » juvantibus scili- cet ad necessitates corporis, sicut Esther, cet ad necessitates corporis, sicut Esther, xv, 5 et seq., duabus utebatur puellis, xv, 5 et seq., duabus utebatur puellis, ut cum una deesset negotiis opportunis, ut cum una deesset negotiis opportunis,

15 15

COMMENTARIUS IN CAP. XIII DANIELIS. COMMENTARIUS IN CAP. XIII DANIELIS.

altera ministraret. Proverb. xvII, 19: altera ministraret. Proverb. xvII, 19: Frater qui adjuvatur a fratre, quasi ci- Frater qui adjuvatur a fratre, quasi ci- vitas firma. Puellas autem sui sexus ac- vitas firma. Puellas autem sui sexus ac- cepit, coram quibus denudata non vere- cepit, coram quibus denudata non vere- cundaretur: lavanda enim corpora de- cundaretur: lavanda enim corpora de- nudanda necesse est. Et hoc est : nudanda necesse est. Et hoc est : « Vo- « Vo- luitque lavari in pomario. » Augustinus: luitque lavari in pomario. » Augustinus: « Balneum etiam corporis, cum infirmi- « Balneum etiam corporis, cum infirmi- «< tatis necessitas cogit, minime denege- «< tatis necessitas cogit, minime denege- « tur. » Et subjungit necessitatem: «Æ- « tur. » Et subjungit necessitatem: «Æ- stus quippe erat, » quando scilicet laxan- stus quippe erat, » quando scilicet laxan- tur corpora in sudores, a quibus necesse tur corpora in sudores, a quibus necesse est emundari per ablutionem. Augustinus est emundari per ablutionem. Augustinus laret san- super I ad Corinth. x, 27 : « Placet san- laret san- super I ad Corinth. x, 27 : « Placet san- corpora- «< ctis Angelis munditia corporalis. » corpora- «< ctis Angelis munditia corporalis. »

is mundi- is mundi-

lis. lis.

16 16

quid? quid?

« Et non erat ibi quisquam. » Hoc di- « Et non erat ibi quisquam. » Hoc di- cit propter opportunitatem. « Præter cit propter opportunitatem. « Præter duos senes absconditos, » qui scilicet ad duos senes absconditos, » qui scilicet ad peccatum insidiabantur. Eccli. XXIII, 25 peccatum insidiabantur. Eccli. XXIII, 25 et 26, dicit peccator: Quis me videt? te- et 26, dicit peccator: Quis me videt? te- nebræ circumdant me, et parietes coope- nebræ circumdant me, et parietes coope- riunt me, et nemo circumspicit me: quem riunt me, et nemo circumspicit me: quem vereor? delictorum meorum non memo- vereor? delictorum meorum non memo- rabitur Altissimus. « Et contemplantes rabitur Altissimus. « Et contemplantes eam. » Augustinus: «Nec dicatis vos eam. » Augustinus: «Nec dicatis vos « habere animos pudicos, cum habeatis « habere animos pudicos, cum habeatis « oculos impudicos, quia impudicus ocu- « oculos impudicos, quia impudicus ocu- « lus impudici cordis est nuntius. >> « lus impudici cordis est nuntius. >>

17 « Dixit ergo puellis, » Susanna scili- 17 « Dixit ergo puellis, » Susanna scili- Smigma, cet « Afferte mihi oleum, et smigma- Smigma, cet « Afferte mihi oleum, et smigma- ta: » oleum, quo exhilaretur pellis, illu- ta: » oleum, quo exhilaretur pellis, illu- minativum enim est, et smigmata, hoc minativum enim est, et smigmata, hoc est, unguenta, quibus restringantur su- est, unguenta, quibus restringantur su- dores nec ista vituperabilia sunt, quo- dores nec ista vituperabilia sunt, quo- niam interiori fragrantiæ attestantur. niam interiori fragrantiæ attestantur. Cant. 1, 1 et 2: Meliora sunt ubera tua Cant. 1, 1 et 2: Meliora sunt ubera tua vino, fragrantia unguentis optimis, hoc vino, fragrantia unguentis optimis, hoc est, ubera tua lota vino meliora sunt, est, ubera tua lota vino meliora sunt, quia per vinum sordes uberum mun- quia per vinum sordes uberum mun- dantur, et unguentis sudores restringen- dantur, et unguentis sudores restringen- tibus suavitatem odoris recipiunt. « Et tibus suavitatem odoris recipiunt. « Et ostia pomarii claudite, » propter vere- ostia pomarii claudite, » propter vere- cundiam muliebris sexus.Cantic. iv, 12: cundiam muliebris sexus.Cantic. iv, 12: Hortus conclusus, fons signatus. « Ut Hortus conclusus, fons signatus. « Ut laver,» ad corporis munditiam Ezech. laver,» ad corporis munditiam Ezech.

621 621

XXXVI, 25: Effundam super vos aquam XXXVI, 25: Effundam super vos aquam mundam, et mundabimini ab omnibus mundam, et mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris. inquinamentis vestris.

« Et fecerunt sicut præceperat, » an- « Et fecerunt sicut præceperat, » an- cillæ scilicet. Psal. cxx11, 2: Sicut oculi cillæ scilicet. Psal. cxx11, 2: Sicut oculi ancillæ in manibus dominæ suæ, ita ancillæ in manibus dominæ suæ, ita oculi nostri ad Dominum Deum nostrum. oculi nostri ad Dominum Deum nostrum. Genes. XVI, 9: Revertere ad dominam Genes. XVI, 9: Revertere ad dominam tuam, et humiliare sub manu illius. tuam, et humiliare sub manu illius. « Clauseruntque ostia pomarii, » ne visi- « Clauseruntque ostia pomarii, » ne visi- bus pateret stultorum : clausas enim esse bus pateret stultorum : clausas enim esse decet foeminas. Proverb.v, 17: Habeto eas decet foeminas. Proverb.v, 17: Habeto eas solus, nec sint alieni participes tui. « Et solus, nec sint alieni participes tui. « Et egressæ sunt per posticum, » puellæ sci- egressæ sunt per posticum, » puellæ sci- licet. Posticus vocatur parvus transitus, licet. Posticus vocatur parvus transitus, ubi non nisi familiares transeunt, ut affer- ubi non nisi familiares transeunt, ut affer- rent quod jusserat, quæ necessaria erant rent quod jusserat, quæ necessaria erant ad corporis emundationem: horum enim ad corporis emundationem: horum enim matronam non decet oblivisci. Jerem. matronam non decet oblivisci. Jerem. 11, 32 Numquid obliviscetur virgo or- 11, 32 Numquid obliviscetur virgo or- namenti sui, aut sponsa fasciæ pectora- namenti sui, aut sponsa fasciæ pectora- lis suæ ? « Nesciebatque senes, » Susanna lis suæ ? « Nesciebatque senes, » Susanna scilicet, « intus esse absconditos. » Simi- scilicet, « intus esse absconditos. » Simi- le, in Psal. LXXII, 22: Ad nihilum red- le, in Psal. LXXII, 22: Ad nihilum red- actus sum, et nescivi. actus sum, et nescivi.

« Cum autem essent egressæ puellæ,» « Cum autem essent egressæ puellæ,» a quibus scilicet contra senes defendi pot- a quibus scilicet contra senes defendi pot- erat. Eccli. L, 10: Respiciens eram ad erat. Eccli. L, 10: Respiciens eram ad adjutorium hominum, et поп erat. adjutorium hominum, et поп erat. « Surrexerunt duo senes, » de latibulis « Surrexerunt duo senes, » de latibulis scilicet. Jerem. 111, 2: In viis sedebas, scilicet. Jerem. 111, 2: In viis sedebas, exspectans eos quasi latro in solitudine. exspectans eos quasi latro in solitudine. « Et accurrerunt ad eam,» impetu scili- « Et accurrerunt ad eam,» impetu scili- cet concupiscentiæ, quæ præceps est, et cet concupiscentiæ, quæ præceps est, et ad insaniam convertit: unde Homerus, ad insaniam convertit: unde Homerus, et inducitur ab Aristotele in VII Ethico- et inducitur ab Aristotele in VII Ethico- rum «Doli complicatrix Venus, furata rum «Doli complicatrix Venus, furata « est mentem valde sapientum. » Jerem. « est mentem valde sapientum. » Jerem. v, 8: Equi amatores et emissarii facti v, 8: Equi amatores et emissarii facti sunt: unusquisque ad uxorem proximi sunt: unusquisque ad uxorem proximi sui hinniebat. « Et dixerunt, » quasi leno- sui hinniebat. « Et dixerunt, » quasi leno- nes scilicet invitantes: nes scilicet invitantes:

« Ecce ostia pomarii clausa sunt, » « Ecce ostia pomarii clausa sunt, »

19 19

20 20

21 21

23 23

622 622

D. ALB. MAG ORD. PRÆD. D. ALB. MAG ORD. PRÆD.

ut scilicet subito nullus advenire possit, ut scilicet subito nullus advenire possit, « et nemo nos videt: » et ideo non ac- « et nemo nos videt: » et ideo non ac- cusabimur. Job. xxiv, 15: Oculus adul- cusabimur. Job. xxiv, 15: Oculus adul- teri observat caliginem, dicens: Non me teri observat caliginem, dicens: Non me videbit oculus. Joan. III, 20: Qui male videbit oculus. Joan. III, 20: Qui male agit, odit lucem. « Et in concupiscentia agit, odit lucem. « Et in concupiscentia tui sumus. » Bene dicunt, in concupiscen- tui sumus. » Bene dicunt, in concupiscen- tia, ut toti scilicet capti sint libidine. tia, ut toti scilicet capti sint libidine. Augustinus Etiamsi lateat, et a nullo Augustinus Etiamsi lateat, et a nullo « hominum videatur, quid faciet de illo « hominum videatur, quid faciet de illo « desuper inspectore, quem latere nihil « desuper inspectore, quem latere nihil « potest?» «Quamobrem assentire no- « potest?» «Quamobrem assentire no- bis. » Antiqua Grammatica: apud anti- bis. » Antiqua Grammatica: apud anti- quos enim, assentior et consentior, ver- quos enim, assentior et consentior, ver- ba erant deponentis generis. « Et ba erant deponentis generis. « Et commiscere nobiscum. » Consensum commiscere nobiscum. » Consensum quærunt, quia coitus in non consen- quærunt, quia coitus in non consen- tiente sed oppressa minus delectabilis tiente sed oppressa minus delectabilis est. Proverb. 1, 10: Si te lactaverint est. Proverb. 1, 10: Si te lactaverint peccatores, ne acquiescas eis. peccatores, ne acquiescas eis.