COMMENTARIUS IN CAP. XI DANIELIS. COMMENTARIUS IN CAP. XI DANIELIS.

ipsa, » cum filio suo, « et qui adduxe- ipsa, » cum filio suo, « et qui adduxe- runt eam adolescentes ejus, » supple, runt eam adolescentes ejus, » supple, tradentur cum ea occidenti, principibus tradentur cum ea occidenti, principibus scilicet Antiochi. Psal. Lxn, 11: Tra- scilicet Antiochi. Psal. Lxn, 11: Tra- dentur in manus gladii, partes vul- dentur in manus gladii, partes vul- pium erunt. « Et,» ita, supple, tradetur, pium erunt. « Et,» ita, supple, tradetur, « qui confortabat eam in temporibus, » « qui confortabat eam in temporibus, » hoc est, ad quoddam tempus, hoc est, hoc est, ad quoddam tempus, hoc est, Antiochus maritus: quia Laodices, prima Antiochus maritus: quia Laodices, prima uxor ejus ante Beronicen, propter hoc uxor ejus ante Beronicen, propter hoc quod ei Beronicen præposuerat, veneno quod ei Beronicen præposuerat, veneno interfecit. interfecit.

« Et stabit de germine radicum ejus « Et stabit de germine radicum ejus plantatio, » hoc est, filius Ptolemæi Phi- plantatio, » hoc est, filius Ptolemæi Phi- ladelphi, qui vocabatur Ptolemæus Ever- ladelphi, qui vocabatur Ptolemæus Ever- getes, « et ingredietur provinciam regis getes, « et ingredietur provinciam regis Aquilonis,» hoc est, regis Syriæ, « et Aquilonis,» hoc est, regis Syriæ, « et abutetur eis,» tyrannica scilicet pote- abutetur eis,» tyrannica scilicet pote- state, et ferina crudelitate : hoc enim state, et ferina crudelitate : hoc enim abusus est, hoc est, ultra metas humanæ abusus est, hoc est, ultra metas humanæ rationis usus: unde abutetur tantum rationis usus: unde abutetur tantum valet, quantum crudeliter subvertet tam valet, quantum crudeliter subvertet tam matrem quam filium. Jerem. XVIII, 23: matrem quam filium. Jerem. XVIII, 23: In tempore furoris tui abutere eis. In tempore furoris tui abutere eis.

«< Et obtinebit insuper. » Tantam enim «< Et obtinebit insuper. » Tantam enim habebit victoriam, quod super captivita- habebit victoriam, quod super captivita- tem terræ dominetur. « Deos eorum, et tem terræ dominetur. « Deos eorum, et sculptilia,» supple, captivavit et cepit. sculptilia,» supple, captivavit et cepit. Unde Hieronymus: « Tulit de regno Se- Unde Hieronymus: « Tulit de regno Se- « leuci quadringenta millia talenti, et si- « leuci quadringenta millia talenti, et si- « mulacra, et vasa pretiosa duo millia et « mulacra, et vasa pretiosa duo millia et « quadringenta, in quibus illa quæ Cam- « quadringenta, in quibus illa quæ Cam- « byses ex Ægypto in Persas portaverat, « byses ex Ægypto in Persas portaverat, « reportavit in Ægyptum. » Et hoc est « reportavit in Ægyptum. » Et hoc est quod sequitur: « Vasa quoque pretiosa quod sequitur: « Vasa quoque pretiosa argenti et auri, » quæ scilicet in Perside argenti et auri, » quæ scilicet in Perside sunt, « captiva ducet in Ægyptum, » sunt, « captiva ducet in Ægyptum, » hoc est, reducet: justum est enim ut hoc est, reducet: justum est enim ut qui prædatus est, prædetur. Isa. xxxIII, qui prædatus est, prædetur. Isa. xxxIII, 1: Væ qui prædaris, nonne et ipse præ- 1: Væ qui prædaris, nonne et ipse præ- daberis? Et adhuc subjungit de eodem: daberis? Et adhuc subjungit de eodem: « Ipse, » scilicet Evergetes Ptolemæus, « Ipse, » scilicet Evergetes Ptolemæus, « prævalebit adversus regem Aquilonis, » « prævalebit adversus regem Aquilonis, » Galliricum scilicet. Galliricum scilicet.

597 597

» Et intrabit in regnum, » Syriæ sci- » Et intrabit in regnum, » Syriæ sci- licet, « rex Austri, » hoc est, Ægypti, ut licet, « rex Austri, » hoc est, Ægypti, ut victor, « et revertetur ad terram suam, » victor, « et revertetur ad terram suam, » non rapta scilicet Syria, licet victor fue- non rapta scilicet Syria, licet victor fue- rit in proelio Cogitatum enim hominis rit in proelio Cogitatum enim hominis sæpe Dominus impedit. Job, v, 12: Qui sæpe Dominus impedit. Job, v, 12: Qui dissipat cogitationes malignorum, ne dissipat cogitationes malignorum, ne possint implere manus eorum quod cœ- possint implere manus eorum quod cœ- perant. perant.

Quintus paragraphus, in quo dicitur Quintus paragraphus, in quo dicitur de bello, quod movit rex Syriæ contra de bello, quod movit rex Syriæ contra regem Ægypti. Et hoc est : regem Ægypti. Et hoc est :

« Filii autem ejus, » Gallirici scilicet « Filii autem ejus, » Gallirici scilicet Seleuci filii, Ceranus et Antiochus ma- Seleuci filii, Ceranus et Antiochus ma- gnus, " provocabuntur, » ad prælium gnus, " provocabuntur, » ad prælium scilicet, ex morte iniqua patris, « et con- scilicet, ex morte iniqua patris, « et con- gregabunt multitudinem exercituum gregabunt multitudinem exercituum plurimorum, » in ultionem scilicet pa- plurimorum, » in ultionem scilicet pa- tris regna enim Orientis adversus Pto- tris regna enim Orientis adversus Pto- lemæum Philopatorem concitavit. Psal. lemæum Philopatorem concitavit. Psal. LXVII, 31: Dissipa gentes quæ bella vo- LXVII, 31: Dissipa gentes quæ bella vo- lunt. Et veniet, » supple, Antiochus lunt. Et veniet, » supple, Antiochus magnus, Seleuci filius, « imperans, » ex magnus, Seleuci filius, « imperans, » ex ira occisorum patris. Isa. VIII, 1: Veloci- ira occisorum patris. Isa. VIII, 1: Veloci- ter spolia detrahe, cito prædare. « Et ter spolia detrahe, cito prædare. « Et inundans, » latitudine exercituum. Isa. inundans, » latitudine exercituum. Isa. VIII, 8 Ibit per Judam, inundans, et VIII, 8 Ibit per Judam, inundans, et transiens usque ad collum veniet. « Et re- transiens usque ad collum veniet. « Et re- vertetur, » supple, in terram suam, vi- vertetur, » supple, in terram suam, vi- ctor. Ezech.1, 14: Ibant, et revertebantur ctor. Ezech.1, 14: Ibant, et revertebantur in similitudinem fulguris coruscantis. in similitudinem fulguris coruscantis. « Et, » supple, exaltatus superbia, « con- « Et, » supple, exaltatus superbia, « con- citabitur,» supple, iterato, ita ut ultimo citabitur,» supple, iterato, ita ut ultimo indicet Ægyptiis bellum. Et hoc est indicet Ægyptiis bellum. Et hoc est quod sequitur: « Et congredietur cum quod sequitur: « Et congredietur cum robore ejus, » hoc est, cum exercitibus robore ejus, » hoc est, cum exercitibus ejus congredietur cum rege Ægypti. Psal. ejus congredietur cum rege Ægypti. Psal. XXIII, 8: Dominus fortis et potens: Domi- XXIII, 8: Dominus fortis et potens: Domi- nus potens in prælio. Hieronymus : « An- nus potens in prælio. Hieronymus : « An- «tiochus cum adversus duces Ptolemæi «tiochus cum adversus duces Ptolemæi « regis Ægypti obtinuisset victoriam, « regis Ægypti obtinuisset victoriam, « Syriam, quæ per successionem jam a « Syriam, quæ per successionem jam a regibus Ægypti tenebatur, recupera- regibus Ægypti tenebatur, recupera- « vit. » « vit. »

« «

« Et provocatus rex Austri, » hoc est, « Et provocatus rex Austri, » hoc est,

10 10

12 12

13 13

598 598

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD: D. ALB. MAG. ORD. PRÆD:

Ægypti, contra regem Syriæ, « egredie- Ægypti, contra regem Syriæ, « egredie- tur, »supple, de Ægypto, « et pugnabit tur, »supple, de Ægypto, « et pugnabit adversus regem Aquilonis, » hoc est, ad- adversus regem Aquilonis, » hoc est, ad- versus regem Syriæ. Impii enim quie- versus regem Syriæ. Impii enim quie- scere non possunt. Isa. LVII, 21: Non est scere non possunt. Isa. LVII, 21: Non est pax impiis, dicit Dominus Deus. Et su- pax impiis, dicit Dominus Deus. Et su- pra, . 20 Impii quasi mare fervens, pra, . 20 Impii quasi mare fervens, quod quiescere non potest. Proverb. x111, quod quiescere non potest. Proverb. x111, 10: Inter superbos semper jurgia sunt. 10: Inter superbos semper jurgia sunt. « Et præparabit multitudinem nimiam.» « Et præparabit multitudinem nimiam.» Eccle. 1, 15 Stultorum infinitus est nu- Eccle. 1, 15 Stultorum infinitus est nu- merus. Proverb. XVII, 11: Semper jur- merus. Proverb. XVII, 11: Semper jur- gia quærit malus: angelus autem cru- gia quærit malus: angelus autem cru- delis mittetur contra eum. Et subjungit delis mittetur contra eum. Et subjungit de exitu belli « Et dabitur multitudo,» de exitu belli « Et dabitur multitudo,» scilicet Antiochi, « in manu ejus, » hoc scilicet Antiochi, « in manu ejus, » hoc est, regnum Ægypti. Psal. LXVII, 31: est, regnum Ægypti. Psal. LXVII, 31: Dissipa gentes quæ bella volunt. Dissipa gentes quæ bella volunt.

« Et capiet multitudinem, » regis sci- « Et capiet multitudinem, » regis sci- licet Syriæ. Genes. XLIX, 8: Manus tua licet Syriæ. Genes. XLIX, 8: Manus tua in cervicibus inimicorum tuorum. « Et in cervicibus inimicorum tuorum. « Et exaltabitur cornu ejus, » hoc est, pote- exaltabitur cornu ejus, » hoc est, pote- stas ejus. Contra quod dicitur, in Psal. stas ejus. Contra quod dicitur, in Psal. LXXIV, 6: Nolite extollere in altum cornu LXXIV, 6: Nolite extollere in altum cornu vestrum. «Et dejiciet multa millia, » vestrum. «Et dejiciet multa millia, » exercitus scilicet Antiochi. Psal. xc, 7: exercitus scilicet Antiochi. Psal. xc, 7: Cadent a latere tuo mille, et decem mil- Cadent a latere tuo mille, et decem mil- lia a dextris tuis. « Sed non prævalebit, » lia a dextris tuis. « Sed non prævalebit, » supple, capere adversarium, et regnum supple, capere adversarium, et regnum ejus. « Tandem enim, ut dicit Hierony- ejus. « Tandem enim, ut dicit Hierony- «<mus, pugna finita est, quibusdam con- «<mus, pugna finita est, quibusdam con- << ditionibus amicitiæ factis, et sic ab in- << ditionibus amicitiæ factis, et sic ab in- « vicem recesserunt: malus enim homo « vicem recesserunt: malus enim homo « sæpe impeditur a Deo, ne malitiam « sæpe impeditur a Deo, ne malitiam perficere possit. » Job, v, 13: Appre- perficere possit. » Job, v, 13: Appre- hendit sapientes in astutia eorum, et con- hendit sapientes in astutia eorum, et con- silium pravorum dissipat. silium pravorum dissipat.

«< «<

Sextus paragraphus, in quo quatuor Sextus paragraphus, in quo quatuor dicuntur, scilicet fortitudo regis Syriæ: dicuntur, scilicet fortitudo regis Syriæ: prævaricatio quorumdam ex Judæis, ibi, prævaricatio quorumdam ex Judæis, ibi, «Filii quoque » victoria regis Syriæ «Filii quoque » victoria regis Syriæ contra Ægyptum et alias terras: falsa fœ- contra Ægyptum et alias terras: falsa fœ- deratio, et vilissima successio. deratio, et vilissima successio.

Et hoc est: Et hoc est:

«< Convertetur enim rex Aquilonis, «< Convertetur enim rex Aquilonis,

>> >>

Antiochus, et convertetur ad bellum, «< et Antiochus, et convertetur ad bellum, «< et præparabit multitudinem multo majo- præparabit multitudinem multo majo- rem quam prius. » Hieronymus : « An- rem quam prius. » Hieronymus : « An- «< tiochus magnus audita morte Philipa- «< tiochus magnus audita morte Philipa- «< toris, regis Ægypti, cum Philippo Ma- «< toris, regis Ægypti, cum Philippo Ma- « cedone, communi manu regnum regis « cedone, communi manu regnum regis « Ægypti congreditur, et facta pace cum « Ægypti congreditur, et facta pace cum « Agatode et Ptolemæo Epiphane, cum « Agatode et Ptolemæo Epiphane, cum « quibus antea dimicabat, hac conditio- « quibus antea dimicabat, hac conditio- << ne ut proximas civitates de regno Pto- << ne ut proximas civitates de regno Pto- « lemæi quilibet regno suo jungeret, « lemæi quilibet regno suo jungeret, << multos adversus regem Ægypti provo- << multos adversus regem Ægypti provo- «< cavit propter quod multitudinem ma- «< cavit propter quod multitudinem ma- << ximam ad se traxit. » « Et in fine tem- << ximam ad se traxit. » « Et in fine tem- porum,» supple, ad hoc diffinitorum, porum,» supple, ad hoc diffinitorum, «< annorumque, » quando scilicet ulcisci «< annorumque, » quando scilicet ulcisci voluit Dominus. Habac. II, 2: In medio voluit Dominus. Habac. II, 2: In medio annorum notum facies. « Veniet prope- annorum notum facies. « Veniet prope- rans » iratus enim semper præceps est. rans » iratus enim semper præceps est. Isa. v, 26 Ecce festinus velociter veniet. Isa. v, 26 Ecce festinus velociter veniet. « Cum exercitu magno. » Psal. 111, 2: « Cum exercitu magno. » Psal. 111, 2: Domine, quid multiplicati sunt qui tri- Domine, quid multiplicati sunt qui tri- bulant me? multi insurgunt adversum bulant me? multi insurgunt adversum me. « Et opibus nimiis. » Ad expensas me. « Et opibus nimiis. » Ad expensas scilicet belli. Judith, 11, 10 et 11: Aurum scilicet belli. Judith, 11, 10 et 11: Aurum et argentum de domo regis assumpsit et argentum de domo regis assumpsit multum nimis. Et profectus est ipse, et multum nimis. Et profectus est ipse, et omnis exercitus, supple, ejus. omnis exercitus, supple, ejus.

« In temporibus illis, » tribulationis « In temporibus illis, » tribulationis scilicet Ægypti, « multi consurgent ad- scilicet Ægypti, « multi consurgent ad- versus regem austri, » hoc est, Ægypti. versus regem austri, » hoc est, Ægypti. Quod prophetavit Isaias, XIX, 4: Tradam Quod prophetavit Isaias, XIX, 4: Tradam Ægyptum in manu dominorum crude- Ægyptum in manu dominorum crude- lium, et rex fortis dominabitur eorum. lium, et rex fortis dominabitur eorum.

Et subdit de prævaricatione Judæo- Et subdit de prævaricatione Judæo- rum in tempore illo existentium et hoc rum in tempore illo existentium et hoc est: « Filii quoque prævaricatorum po- est: « Filii quoque prævaricatorum po- puli tui. » Prævaricatores dicuntur, puli tui. » Prævaricatores dicuntur, quia legem diviserunt. Isa. XLVIII, 8 : quia legem diviserunt. Isa. XLVIII, 8 : Scio quia prævaricans prævaricaberis, Scio quia prævaricans prævaricaberis, et trangressorem ex utero vocavi te. et trangressorem ex utero vocavi te. « Extollentur, » in superbiam scilicet « Extollentur, » in superbiam scilicet jactantiæ. Job, xv, 13: Quid tumet con- jactantiæ. Job, xv, 13: Quid tumet con- tra Deum spiritus tuus? « Ut impleant tra Deum spiritus tuus? « Ut impleant visionem, » hoc est, jactent se implere visionem, » hoc est, jactent se implere visionem Isaiæ, qui dicit, Isa. XIX, 19: visionem Isaiæ, qui dicit, Isa. XIX, 19: In die illa erit altare Domini in medio In die illa erit altare Domini in medio

14 14

15 15

16 16

COMMENTARIUS IN CAP. XI DANIELIS. COMMENTARIUS IN CAP. XI DANIELIS.

terræ Ægypti, et titulus juxta termi- terræ Ægypti, et titulus juxta termi- num ejus. Onias enim sacerdos sum- num ejus. Onias enim sacerdos sum- mus, plurimis sibi adjunctis Judæis, mus, plurimis sibi adjunctis Judæis, tunc temporis intravit in Ægyptum, et tunc temporis intravit in Ægyptum, et occasione vaticinii Isaiæ ædificavit ibi occasione vaticinii Isaiæ ædificavit ibi templum et altare templo Jerosoly- templum et altare templo Jerosoly- morum et altari simillima: quod fuit morum et altari simillima: quod fuit contra consilium Domini. Isa. xxx, 1 : contra consilium Domini. Isa. xxx, 1 : Væ, filii desertores, dicit Dominus, ut Væ, filii desertores, dicit Dominus, ut faceretis consilium, et non ex me, et faceretis consilium, et non ex me, et ordiremini telam, et non per spiritum ordiremini telam, et non per spiritum meum! Et ideo sequitur : meum! Et ideo sequitur : Et cor- Et cor- ruent. » Quod enim super Dominum non ruent. » Quod enim super Dominum non ædificatur, ruet. Matth. vii, 27: Vene- ædificatur, ruet. Matth. vii, 27: Vene- runt flumina, et flaverunt venti, et ir- runt flumina, et flaverunt venti, et ir- ruerunt in domum illam, et cecidit : ruerunt in domum illam, et cecidit : fundata enim erat super arenam. fundata enim erat super arenam.

" "

« Et, » id est, quia « veniet rex Aqui- « Et, » id est, quia « veniet rex Aqui- lonis, » Syriæ scilicet in Ægyptum, An- lonis, » Syriæ scilicet in Ægyptum, An- tiochus scilicet magnus, « et comportabit tiochus scilicet magnus, « et comportabit aggerem,» ad implenda scilicet fossata aggerem,» ad implenda scilicet fossata munitionum, « et capiet urbes munitis- munitionum, « et capiet urbes munitis- simas, » Egypti scilicet. Habac. i, 10: simas, » Egypti scilicet. Habac. i, 10: Ipse super omnem munitionem ridebit, Ipse super omnem munitionem ridebit, et comportabit aggerem, et capiet eam. et comportabit aggerem, et capiet eam. « Et brachia austri, » hoc est, adjutoria « Et brachia austri, » hoc est, adjutoria regis Ægypti, « non sustinebunt, » eum, regis Ægypti, « non sustinebunt, » eum, scilicet Antiochum, regem Syriæ. Psal. scilicet Antiochum, regem Syriæ. Psal. LXXXVIII, 23 Nihil proficiet inimicus LXXXVIII, 23 Nihil proficiet inimicus in eo, et filius iniquitatis non apponet in eo, et filius iniquitatis non apponet nocere ei. Qualiter autem non sustine- nocere ei. Qualiter autem non sustine- bunt, ostendit subdens : « Et, » id est, bunt, ostendit subdens : « Et, » id est, quia «consurgent electi ejus, » Ptole- quia «consurgent electi ejus, » Ptole- mæi scilicet, regis Ægypti, duces, et mæi scilicet, regis Ægypti, duces, et præcipui milites, « ad resistendum, » sci- præcipui milites, « ad resistendum, » sci- licet regi Syriæ,« et non erit fortitudo, licet regi Syriæ,« et non erit fortitudo, supple, qua resistere possint. Isa. 1, 31: supple, qua resistere possint. Isa. 1, 31: Erit fortitudo vestra ut favilla stuppæ. Erit fortitudo vestra ut favilla stuppæ.

» »

« Et faciet, » supple, rex Syriæ, « Et faciet, » supple, rex Syriæ, « veniens super eum, » regem scilicet « veniens super eum, » regem scilicet Ægypti, «juxta placitum suum, » hoc Ægypti, «juxta placitum suum, » hoc est, juxta iniquam voluntatem suam. est, juxta iniquam voluntatem suam. Eccli. xvII, 31: Faciet te in gaudium Eccli. xvII, 31: Faciet te in gaudium inimicis tuis. « Et non erit qui stet con- inimicis tuis. « Et non erit qui stet con- tra faciem ejus, » regis scilicet Syriæ. tra faciem ejus, » regis scilicet Syriæ.

599 599

Job, XLI, 24: Non est super terram po- Job, XLI, 24: Non est super terram po- testas quæ comparetur ei qui factus testas quæ comparetur ei qui factus est ut nullum timeret. est ut nullum timeret.

Et subdit de tyrannide quam facit Et subdit de tyrannide quam facit contra sanctos. Et hoc est : « Et sta- contra sanctos. Et hoc est : « Et sta- bit, » supple, potenter, et in superbiam bit, » supple, potenter, et in superbiam erectus, a in terra inclyta, hoc est, Je- erectus, a in terra inclyta, hoc est, Je- rusalem, et Judæa, quæ inclyta est, rusalem, et Judæa, quæ inclyta est, propter legem, et habitationes sancto- propter legem, et habitationes sancto- rum. Propter quod dicitur, Sapient. XII, rum. Propter quod dicitur, Sapient. XII, 7: Quæ tibi omnium carior est terra. 7: Quæ tibi omnium carior est terra. « Et consumetur in manu ejus, » hoc « Et consumetur in manu ejus, » hoc est, in potestate ejus. Multa enim mala est, in potestate ejus. Multa enim mala terræ sanctæ intulit Antiochus, sub Juda terræ sanctæ intulit Antiochus, sub Juda Machabæo. Isa. xxvi, 10: In terra Machabæo. Isa. xxvi, 10: In terra sanctorum iniqua gessit, et non videbit sanctorum iniqua gessit, et non videbit gloriam Domini. gloriam Domini.

: :

« Et ponet faciem suam,» hoc est,pro- « Et ponet faciem suam,» hoc est,pro- positum cordis sui. Isa. x, 7: Ad conte- positum cordis sui. Isa. x, 7: Ad conte- rendum erit cor ejus, et ad internecionem rendum erit cor ejus, et ad internecionem gentium non paucarum. « Ut veniat, » gentium non paucarum. « Ut veniat, » supple, cum exercitu, « ad tenendum, » supple, cum exercitu, « ad tenendum, » hoc est, occupandum, « universum reg- hoc est, occupandum, « universum reg- num ejus,» regis Ægypti scilicet. Ju- num ejus,» regis Ægypti scilicet. Ju- dith, 11, 3 Dixit cogitationem "suam in dith, 11, 3 Dixit cogitationem "suam in eo esse ut omnem terram suo subjuga- eo esse ut omnem terram suo subjuga- ret imperio. « Et recta faciet cum eo: » ret imperio. « Et recta faciet cum eo: » quia scilicet jam ante rex Ægypti jure quia scilicet jam ante rex Ægypti jure belli suas civitates occupaverat. Jerem. belli suas civitates occupaverat. Jerem. LII, 9: Locutus est ad eum judicia. Luc. LII, 9: Locutus est ad eum judicia. Luc. VI, 37 Nolite judicare, et non judica- VI, 37 Nolite judicare, et non judica- bimini. « Et filiam fœminarum dabit bimini. « Et filiam fœminarum dabit ei. »Hieronymus dicit, quod « septimo ei. »Hieronymus dicit, quod « septimo « anno regni sui, adolescenti Ptolemæo « anno regni sui, adolescenti Ptolemæo « Antiochus filiam despondit, Cleopa- « Antiochus filiam despondit, Cleopa- « tram nomine, et decimo tertio anno « tram nomine, et decimo tertio anno « tradidit, et quod data est ei dotis no- « tradidit, et quod data est ei dotis no- « mine, Syria vel Judæa.» Filia fœmina- « mine, Syria vel Judæa.» Filia fœmina- rum autem dicitur et est figura pleo- rum autem dicitur et est figura pleo- nasmos dicta, hoc est, abundans vel nasmos dicta, hoc est, abundans vel superflua locutio, ut illud : superflua locutio, ut illud :

Sic ore locuta est, vocemque auribus hausit. Sic ore locuta est, vocemque auribus hausit.

Intentionem autem fraudulentiæ sub- Intentionem autem fraudulentiæ sub- dit: « Et evertat, » hoc est, decipiat, dit: « Et evertat, » hoc est, decipiat, « illud,» hoc est, regnum Ptolemæi, « illud,» hoc est, regnum Ptolemæi, « et non stabit, » supple, fraus ejus, « et non stabit, » supple, fraus ejus,

17 17

19 19

600 600

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« nec illius erit, » terra Ægypti, supple, « nec illius erit, » terra Ægypti, supple, per hoc. Hieronymus : « Quia Ptole- per hoc. Hieronymus : « Quia Ptole- << mæus et duces ejus sentientes dolum, << mæus et duces ejus sentientes dolum, « cautius egerunt, et Cleopatra, uxor « cautius egerunt, et Cleopatra, uxor « Ptolemæi, et filia Antiochi, magis viri « Ptolemæi, et filia Antiochi, magis viri « quam parentis partes fovit. » Psal. LI, « quam parentis partes fovit. » Psal. LI, 4 Sicut novacula acuta fecisti dolum. 4 Sicut novacula acuta fecisti dolum. Job, v, Job, v, 12 Qui dissipat cogitationes 12 Qui dissipat cogitationes malignorum, ne possint implere manus malignorum, ne possint implere manus eorum quod coeperant. eorum quod coeperant.

« Et convertet faciem suam, » Antio- « Et convertet faciem suam, » Antio- chus scilicet, « ad insulas, » scilicet chus scilicet, « ad insulas, » scilicet Asiæ, navali bello, et tunc ut dicit Hie- Asiæ, navali bello, et tunc ut dicit Hie- ronymus, « cepit Rhodum, Samum, ronymus, « cepit Rhodum, Samum, « Colophona, et alias multas: » et hoc « Colophona, et alias multas: » et hoc est quod sequitur: « Et capiet mul- est quod sequitur: « Et capiet mul- tas,» insulas scilicet, « et cessare faciet tas,» insulas scilicet, « et cessare faciet principem opprobrii sui, » hoc est, Pto- principem opprobrii sui, » hoc est, Pto- lemæus per auxilium Romanorum, a se lemæus per auxilium Romanorum, a se fecit cessare principem Antiochum, qui fecit cessare principem Antiochum, qui fecit opprobria Romani enim legatos fecit opprobria Romani enim legatos miserunt duos fratres, quorum uterque miserunt duos fratres, quorum uterque vocabatur Scipio, Africanus vocabatur vocabatur Scipio, Africanus vocabatur unus Scipio, alter autem Scipio Nasica. unus Scipio, alter autem Scipio Nasica. Africanus autem vocabatur ille qui An- Africanus autem vocabatur ille qui An- nibalem vicerat, et ab illo victus est An- nibalem vicerat, et ab illo victus est An- tiochus, et recedens de civitate in civi- tiochus, et recedens de civitate in civi- tatem in regno suo, internorum visce- tatem in regno suo, internorum visce- rum dolore mortuus est et hoc est rum dolore mortuus est et hoc est quod dicit: « Et opprobrium ejus con- quod dicit: « Et opprobrium ejus con- vertetur in eum. » Psal. VII, 17: Con- vertetur in eum. » Psal. VII, 17: Con- vertetur dolor ejus in caput ejus, et in vertetur dolor ejus in caput ejus, et in verticem ipsius iniquitas ejus descendet. verticem ipsius iniquitas ejus descendet. Sic Aman suspensus est in ligno, quod Sic Aman suspensus est in ligno, quod Mardochæo paraverat, Esther, vII, 10. Sic Mardochæo paraverat, Esther, vII, 10. Sic Achitophel doli sui pœnam portans Achitophel doli sui pœnam portans seipsum suspendit, II Reg. xvII, 23. Sic seipsum suspendit, II Reg. xvII, 23. Sic Judas reatum suum luens, suspensus a Judas reatum suum luens, suspensus a seipso crepuit, Matth. xxv, 5, et Act. seipso crepuit, Matth. xxv, 5, et Act. I, 18. I, 18.

« Et convertet faciem suam, » fu- « Et convertet faciem suam, » fu- giens scilicet Antiochus, « ad imperium giens scilicet Antiochus, « ad imperium terræ suæ, » hoc est, imperii sui, ab terræ suæ, » hoc est, imperii sui, ab omnibus scilicet expulsus: propter do- omnibus scilicet expulsus: propter do- lum enim nullus confidit de ipso. Psal. lum enim nullus confidit de ipso. Psal.

v, 11: Secundum multitudinem impie- v, 11: Secundum multitudinem impie- tatum eorum expelle eos, quoniam irri- tatum eorum expelle eos, quoniam irri- taverunt te, Domine. « Et impinget. » taverunt te, Domine. « Et impinget. » Impactio est objectio pedis ad casum : Impactio est objectio pedis ad casum : quia per reatum propriæ iniquitatis ce- quia per reatum propriæ iniquitatis ce- cidit. Isa. XXVIII, 13: Ut vadant, et ca- cidit. Isa. XXVIII, 13: Ut vadant, et ca- dant retrorsum, ut conterantur, et illa- dant retrorsum, ut conterantur, et illa- queentur, et capiantur. Et hoc est : « Et queentur, et capiantur. Et hoc est : « Et corruet. » Matth. v, 27: Fuit ruina corruet. » Matth. v, 27: Fuit ruina illius magna. « Et non invenietur, » illius magna. « Et non invenietur, » supple, locus ejus amplius quia nullus supple, locus ejus amplius quia nullus successorum ejus ad potestatem ejus de- successorum ejus ad potestatem ejus de- venit. Apocal. XII, 8: Neque locus in- venit. Apocal. XII, 8: Neque locus in- ventus est eorum amplius in cœlo. Psal. ventus est eorum amplius in cœlo. Psal. CII, 16 Et non cognoscet amplius locum CII, 16 Et non cognoscet amplius locum suum. Item, Psal. xxxvi, 36: Transivi, suum. Item, Psal. xxxvi, 36: Transivi, et ecce non erat : et quæsivi eum, et non et ecce non erat : et quæsivi eum, et non est inventus locus ejus. est inventus locus ejus.

« «

Et subdit de successore: Et subdit de successore:

» »

« Et stabit in loco ejus vilissimus, « Et stabit in loco ejus vilissimus, moribus scilicet, « et indignus decore moribus scilicet, « et indignus decore regio. » Hieronymus : « Seleucus Phi- regio. » Hieronymus : « Seleucus Phi- « lopator, magni Antiochi filius, qui in « lopator, magni Antiochi filius, qui in Syria nihil digni gessit patris imperio, Syria nihil digni gessit patris imperio, « et sine ullis proeliis inglorius periit. » « et sine ullis proeliis inglorius periit. » Et hoc est quod sequitur: « Et in pau- Et hoc est quod sequitur: « Et in pau- cis diebus conteretur. » Psal. L, 7 : cis diebus conteretur. » Psal. L, 7 : Emigrabit te de tabernaculo tuo, et ra- Emigrabit te de tabernaculo tuo, et ra- dicem tuam de terra viventium. « Non dicem tuam de terra viventium. « Non in furore, » scilicet hostium, « neque in in furore, » scilicet hostium, « neque in prælio,» alicujus scilicet impugnantis, prælio,» alicujus scilicet impugnantis, sed in propria iniquitate tabescens. Psal. sed in propria iniquitate tabescens. Psal. CXI, 10 Peccator videbit, et irascetur, CXI, 10 Peccator videbit, et irascetur, dentibus suis fremet et tabescet : deside- dentibus suis fremet et tabescet : deside- rium peccatorum peribit. Item, Psal. rium peccatorum peribit. Item, Psal. XXXVIII, 12: Tabescere fecisti sicut ara- XXXVIII, 12: Tabescere fecisti sicut ara- neam animam ejus. neam animam ejus.

Et subdit de successore nepote pessi- Et subdit de successore nepote pessi- mo, et nequissimo. Et hoc est : mo, et nequissimo. Et hoc est :

« Et stabit in loco ejus despectus, » « Et stabit in loco ejus despectus, » Antiochus scilicet Epiphanes, frater ejus Antiochus scilicet Epiphanes, frater ejus primus, omnibus vilis et despectus, sed primus, omnibus vilis et despectus, sed tunc quasi mansuetus, et lenis, fraudu- tunc quasi mansuetus, et lenis, fraudu- lenter regno potitus est, fratre suo Se- lenter regno potitus est, fratre suo Se- leuco jam mortuo. Unde, Daniel. 1v,14 : leuco jam mortuo. Unde, Daniel. 1v,14 :

20 20

31 31

22 22

23 23

COMMENTARIUS IN CAP. XI DANIELIS. COMMENTARIUS IN CAP. XI DANIELIS.

Humillimum, scilicet vilissimum, homi- Humillimum, scilicet vilissimum, homi- nem constituet super regnum. Job, xxxiv, nem constituet super regnum. Job, xxxiv, 30: Qui regnare facit hominem hypocri- 30: Qui regnare facit hominem hypocri- tam propter peccata populi. « Et non tam propter peccata populi. « Et non tribuetur ei honor regius, » ab his scili- tribuetur ei honor regius, » ab his scili- cet qui in Syria Ptolemæo adhæserunt. cet qui in Syria Ptolemæo adhæserunt. Luc. xix, 14 Nolumus hunc regnare su- Luc. xix, 14 Nolumus hunc regnare su- per nos. Significat autem hypocritas, qui per nos. Significat autem hypocritas, qui simulando prælationes obtinent. Matth. simulando prælationes obtinent. Matth. VII, 15 Attendite a falsis prophetis. VII, 15 Attendite a falsis prophetis. « Et veniet Ælam, » sicut fur scilicet cle- « Et veniet Ælam, » sicut fur scilicet cle- mentiam simulans. Joan. x, 10 Fur mentiam simulans. Joan. x, 10 Fur non venit nisi ut furetur, et mactet, et non venit nisi ut furetur, et mactet, et perdat. « Et obtinebit regnum, » Ægyp- perdat. « Et obtinebit regnum, » Ægyp- ti scilicet, « in fraudulentia: » simula- ti scilicet, « in fraudulentia: » simula- vit enim se esse ducem fœderis, et pa- vit enim se esse ducem fœderis, et pa- tronum Ptolemæi, avunculi sui, et sub tronum Ptolemæi, avunculi sui, et sub illa fraudulentia occupavit regnum. Isa. illa fraudulentia occupavit regnum. Isa. xxx, 7 Fraudulenti vasa pessima xxx, 7 Fraudulenti vasa pessima

sunt. sunt.

« Et brachia pugnantis, » Ptolemæi « Et brachia pugnantis, » Ptolemæi scilicet duces, et milites, ferentes sibi scilicet duces, et milites, ferentes sibi adjutorium, «< expugnabuntur a facie adjutorium, «< expugnabuntur a facie ejus, hoc est, a facie Antiochi, « et ejus, hoc est, a facie Antiochi, « et conterentur, » Ptolemæus scilicet cum conterentur, » Ptolemæus scilicet cum ducibus et militibus, dolis Antiochi. Sic ducibus et militibus, dolis Antiochi. Sic fraudulenter regnum Ecclesiæ obtinebit fraudulenter regnum Ecclesiæ obtinebit Antichristus, et expugnabit adjutoria Antichristus, et expugnabit adjutoria sanctorum. Osee, v11, 1: Fur ingressus sanctorum. Osee, v11, 1: Fur ingressus est spolians, latrunculus foris. Et de est spolians, latrunculus foris. Et de proditione ampliori subdit adhuc : « In- proditione ampliori subdit adhuc : « In- super et dux foederis,» supple, fraudu- super et dux foederis,» supple, fraudu- lenter erit, sub specie consanguinitatis lenter erit, sub specie consanguinitatis foedus simulans. Mich. vII, 5 : Nolite foedus simulans. Mich. vII, 5 : Nolite credere amico, et nolite confidere in credere amico, et nolite confidere in

duce. duce.

« Et post amicitias cum eo,» supple, « Et post amicitias cum eo,» supple, simulatas, " faciet dolum, » Antiochus simulatas, " faciet dolum, » Antiochus scilicet et Antichristus. Jerem. IX, 8 : scilicet et Antichristus. Jerem. IX, 8 : Sagitta vulnerans lingua eorum, dolum Sagitta vulnerans lingua eorum, dolum locuta est. Qualiter autem faciet dolum, locuta est. Qualiter autem faciet dolum, subdit: «Et ascendet, » supple, Antio- subdit: «Et ascendet, » supple, Antio- chus, in civitates Ægypti, vel Antichri- chus, in civitates Ægypti, vel Antichri- stus in civitates Ecclesiæ,« et superabit,» stus in civitates Ecclesiæ,« et superabit,» paulatim scilicet unam post aliam, « in paulatim scilicet unam post aliam, « in

601 601

modico populo, » hoc est, in parvo exer- modico populo, » hoc est, in parvo exer- citu fraudibus enim potius nititur citu fraudibus enim potius nititur quam viribus. Isa. xxx, 6: Cor ejus quam viribus. Isa. xxx, 6: Cor ejus faciet iniquitatem, ut perficiat simula- faciet iniquitatem, ut perficiat simula- tionem, et loquatur ad Dominum frau- tionem, et loquatur ad Dominum frau-

dulenter. dulenter.

<< Et abundantes et uberes urbes ingre- << Et abundantes et uberes urbes ingre- dietur, » abundantes auro scilicet et ar- dietur, » abundantes auro scilicet et ar- gento et nobilibus, et uberes possessio- gento et nobilibus, et uberes possessio- nibus: « et faciet quæ non fecerunt pa- nibus: « et faciet quæ non fecerunt pa- tres ejus » non enim contentus erit tres ejus » non enim contentus erit terris patrum suorum. Et est simile terris patrum suorum. Et est simile quod dixit Roboam, III Reg. x1, 10: quod dixit Roboam, III Reg. x1, 10: Minimus digitus meus grossior est dorso Minimus digitus meus grossior est dorso patris mei. « Et patres patrum ejus, » patris mei. « Et patres patrum ejus, » supple, interfecerunt. Simile, Ezech. xvI, supple, interfecerunt. Simile, Ezech. xvI, 51: Justificasti sorores tuas in omnibus 51: Justificasti sorores tuas in omnibus abominationibus tuis, quas operata és. abominationibus tuis, quas operata és. Ibidem, . 52: Vicisti sorores tuas pec- Ibidem, . 52: Vicisti sorores tuas pec- catis tuis, sceleratius agens ab eis. « Ra- catis tuis, sceleratius agens ab eis. « Ra- pinas, » quæ proprie sunt in possessio- pinas, » quæ proprie sunt in possessio- nibus raptis, « et prædam, » quæ est nibus raptis, « et prædam, » quæ est proprie in manubiis, quæ manu capi proprie in manubiis, quæ manu capi possunt, « et divitias eorum, quæ sunt possunt, « et divitias eorum, quæ sunt in auro et argento, « dissipabit, » divi- in auro et argento, « dissipabit, » divi- dendo inter suos. Sic faciet Antichristus dendo inter suos. Sic faciet Antichristus in Ecclesia. Exod. xv, 9: Dixit inimi- in Ecclesia. Exod. xv, 9: Dixit inimi- cus: Persequar et comprehendam, divi- cus: Persequar et comprehendam, divi- dam spolia, implebitur anima mea. Et dam spolia, implebitur anima mea. Et subdit de astutia Antiochi, et Antichri- subdit de astutia Antiochi, et Antichri- sti:« Et contra firmissimas cogitationes,» sti:« Et contra firmissimas cogitationes,» consiliariorum scilicet pueri Ptolemæi,vel consiliariorum scilicet pueri Ptolemæi,vel etiam Doctorum Ecclesiæ, « inibit con- etiam Doctorum Ecclesiæ, « inibit con- silium, » callidius scilicet inveniens ma- silium, » callidius scilicet inveniens ma- lum, quam aliquis possit invenire, qua- lum, quam aliquis possit invenire, qua- liter evadat eum, Jerem. IV, 22: Sa- liter evadat eum, Jerem. IV, 22: Sa- pientes sunt ut faciant mala: bene au- pientes sunt ut faciant mala: bene au- tem facere nescierunt. « Et hoc usque ad tem facere nescierunt. « Et hoc usque ad tempus, » quamdiu permanserit Domi- tempus, » quamdiu permanserit Domi- nus. Job, xiv, 5: Constituisti terminos nus. Job, xiv, 5: Constituisti terminos ejus, qui præteriri non poterunt. ejus, qui præteriri non poterunt.

» Et concitabitur. » Tangit hic bel- » Et concitabitur. » Tangit hic bel- lum, quod post pacem movit regi lum, quod post pacem movit regi Ægypti et hoc est : « Et concitabitur Ægypti et hoc est : « Et concitabitur fortitudo ejus, » Antiochi scilicet vel fortitudo ejus, » Antiochi scilicet vel

34 34

602 602

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

» contra » contra

Antichristi, « adversus regem austri, » Antichristi, « adversus regem austri, » hoc est, Ægypti, Ptolemæum scilicet hoc est, Ægypti, Ptolemæum scilicet sororis suæ filium, vel Antichristi con- sororis suæ filium, vel Antichristi con- tra Ecclesiam, « in exercitu magno. » tra Ecclesiam, « in exercitu magno. » Isa. x, 7 Ad conterendum erit cor ejus, Isa. x, 7 Ad conterendum erit cor ejus, et ad internecionem gentium non pauca- et ad internecionem gentium non pauca- rum. « Et rex austri, » hoc est, Ægypti, rum. « Et rex austri, » hoc est, Ægypti, « provocabitur ad bellum, « provocabitur ad bellum, avunculum scilicet, « multis auxiliis, » avunculum scilicet, « multis auxiliis, » hoc est, justorum, « et fortibus nimis. » hoc est, justorum, « et fortibus nimis. » Et verificatur quod dicitur, Jerem. XLVI, Et verificatur quod dicitur, Jerem. XLVI, 12: Fortis impegit in fortem, et ambo 12: Fortis impegit in fortem, et ambo pariter conciderunt. « Et non stabunt : » pariter conciderunt. « Et non stabunt : » quia Antiochus fraudulenter simulavit quia Antiochus fraudulenter simulavit pacem, et sub illa simulata pace, Pto- pacem, et sub illa simulata pace, Pto- lemæus dimittet exercitum. Jerem. IX, lemæus dimittet exercitum. Jerem. IX, 4 Unusquisque se a proximo suo custo- 4 Unusquisque se a proximo suo custo- diat, et in omni fratre suo non habeat diat, et in omni fratre suo non habeat fiduciam quia omnis frater supplan- fiduciam quia omnis frater supplan- tans supplantabit, et omnis amicus frau- tans supplantabit, et omnis amicus frau- dulenter incedet. dulenter incedet.

bonæ, malitiam autem non odivit. « Et bonæ, malitiam autem non odivit. « Et ad mensam unam, » supple, sedentes, ad mensam unam, » supple, sedentes, « mendacium loquentur. » Hieronymus : « mendacium loquentur. » Hieronymus : «Non est dubium, quin post pacem si- «Non est dubium, quin post pacem si- << mulatam duo reges convivium fecerint, << mulatam duo reges convivium fecerint, « et pacem, et bona quæ non intende- « et pacem, et bona quæ non intende- « runt, ad invicem locuti fuerint. » Je- « runt, ad invicem locuti fuerint. » Je- rem. ix, 3: Extenderunt linguam suam rem. ix, 3: Extenderunt linguam suam quasi arcum mendacii, et non veritatis. quasi arcum mendacii, et non veritatis. Et, post pauca, . 5: Docuerunt enim Et, post pauca, . 5: Docuerunt enim linguam suam loqui mendacium: ut linguam suam loqui mendacium: ut inique agerent, laboraverunt. « Et non inique agerent, laboraverunt. « Et non proficient,» supple, Antiochus et exer- proficient,» supple, Antiochus et exer- citus ejus, vel Antichristus finaliter non citus ejus, vel Antichristus finaliter non proficiet. Job, v, 13: Qui apprehendit proficiet. Job, v, 13: Qui apprehendit sapientes in astutia eorum, et consilia sapientes in astutia eorum, et consilia pravorum dissipat. « Quia adhuc finis pravorum dissipat. « Quia adhuc finis in aliud tempus, » a Deo scilicet re- in aliud tempus, » a Deo scilicet re- servatus est. Psal. cur, 9 : Termi- servatus est. Psal. cur, 9 : Termi- num posuisti quem non transgredien- num posuisti quem non transgredien-

tur. tur.

26 26

27 27

« Et comedentes panem cum eo, con- « Et comedentes panem cum eo, con- terent illum, » Ptolemæum scilicet Phi- terent illum, » Ptolemæum scilicet Phi- lopatorem prodetur enim a suis. Psal. lopatorem prodetur enim a suis. Psal. LIV, 15: Qui simul mecum dulces capie- LIV, 15: Qui simul mecum dulces capie- bas cibos. Et sequitur post pauca, bas cibos. Et sequitur post pauca, . 16 Veniat mors super illos, quia . 16 Veniat mors super illos, quia proditores erant. « Exercitusque ejus, » proditores erant. « Exercitusque ejus, » Ptolemæi scilicet, vel Ecclesiæ, « oppri- Ptolemæi scilicet, vel Ecclesiæ, « oppri- metur, » fraudibus scilicet, non viribus. metur, » fraudibus scilicet, non viribus. Sapient. I, 10 Opprimamus pauperem Sapient. I, 10 Opprimamus pauperem justum, et non parcamns viduæ, nec ve- justum, et non parcamns viduæ, nec ve- terani revereamur canos multi temporis. terani revereamur canos multi temporis. « Et cadent interfecti plurimi, » regis « Et cadent interfecti plurimi, » regis scilicet Ægypti, vel Ecclesiæ. Ezechiel. scilicet Ægypti, vel Ecclesiæ. Ezechiel. XXVIII, 23 Corruent interfecti in medio XXVIII, 23 Corruent interfecti in medio ejus gladio triginta enim duo descen- ejus gladio triginta enim duo descen- derunt in infernum. derunt in infernum.

« Duorum quoque regum, » Ægypti « Duorum quoque regum, » Ægypti scilicet et Syriæ, vel Ecclesiæ, et Anti- scilicet et Syriæ, vel Ecclesiæ, et Anti- christi, «cor erit, » hoc est, intentio, christi, «cor erit, » hoc est, intentio, «ut male faciant, » supple, sibi invi- «ut male faciant, » supple, sibi invi- cem, filii sororis scilicet, et avunculi. cem, filii sororis scilicet, et avunculi. Psal. xxxv, 5: Iniquitatem meditatus Psal. xxxv, 5: Iniquitatem meditatus est in cubili suo: adstitit omni viæ non est in cubili suo: adstitit omni viæ non

« Et revertetur in terram suam, » An- « Et revertetur in terram suam, » An- tiochus scilicet, « cum opibus multis, » tiochus scilicet, « cum opibus multis, » abstractis ab Ægypto scilicet. Baruch, abstractis ab Ægypto scilicet. Baruch, 111, 18: Qui argentum thesaurizant, et 111, 18: Qui argentum thesaurizant, et quo confidunt homines, et quo confidunt homines, et non est finis acquisitionis eorum. Job, non est finis acquisitionis eorum. Job, III, 15 Qui possident aurum, et replent III, 15 Qui possident aurum, et replent domos suas argento. domos suas argento.

aurum, aurum,

in in

« Et cor ejus adversum testamentum « Et cor ejus adversum testamentum sanctum. » Tangit hic quod Antiochus sanctum. » Tangit hic quod Antiochus sub typo Antichristi fecit contra Deum, sub typo Antichristi fecit contra Deum, et habet partes tres. Primo enim dicit, et habet partes tres. Primo enim dicit, quid fecit contra sanctos. Secundo, quid quid fecit contra sanctos. Secundo, quid blasphemando fecit contra Deum, ibi, blasphemando fecit contra Deum, ibi, .36: « Et elevabitur, et magnificabitur.» .36: « Et elevabitur, et magnificabitur.» Tertio, quæ regna subjecit, et quæ sub- Tertio, quæ regna subjecit, et quæ sub- jicere non potuit, ibi, y. 40 : « Et in jicere non potuit, ibi, y. 40 : « Et in tempore præfinito præliabitur. » tempore præfinito præliabitur. »

In prima parte sunt quatuor paragra- In prima parte sunt quatuor paragra- phi, in quorum primo dicit, quomodo phi, in quorum primo dicit, quomodo cor malum suum contra sanctos stans, cor malum suum contra sanctos stans, a Romanis prohibitum est. In secundo, a Romanis prohibitum est. In secundo, quomodo malum intendens sanctis, pec- quomodo malum intendens sanctis, pec- catores dilexit,ibi,y.30:« Et indignabitur catores dilexit,ibi,y.30:« Et indignabitur contra testamentum. » In tertio, qualiter contra testamentum. » In tertio, qualiter

28 28

29 29

30 30

COMMENTARIUS IN CAP. XI DANIELIS. COMMENTARIUS IN CAP. XI DANIELIS.

duces ejus destruent sanctuarium, ibi, duces ejus destruent sanctuarium, ibi, . 31 «Et brachia ex eo stabunt. » In . 31 «Et brachia ex eo stabunt. » In quarto, qualiter afflicti ab eo subleva- quarto, qualiter afflicti ab eo subleva- bunt, ibi, y. 34: « Cumque corruerint. » bunt, ibi, y. 34: « Cumque corruerint. » Dicit ergo Et cor ejus, » scilicet Dicit ergo Et cor ejus, » scilicet Antiochi, vel Antichristi, supple, erit, Antiochi, vel Antichristi, supple, erit, « adversum testamentum sanctum, » « adversum testamentum sanctum, » hoc est, ut tollat ordinationem sanctifi- hoc est, ut tollat ordinationem sanctifi- cationis. Psal. LXXXII, 3: Inimici tui so- cationis. Psal. LXXXII, 3: Inimici tui so- nuerunt, et qui oderunt te, extulerunt nuerunt, et qui oderunt te, extulerunt caput. Et faciet, » hoc est, quod cogi- caput. Et faciet, » hoc est, quod cogi- tavit opere perficiet. Psal. vII, 15: Con- tavit opere perficiet. Psal. vII, 15: Con- cepit dolorem, et peperit iniquitatem. cepit dolorem, et peperit iniquitatem.

Sed quia locum sanctum obtinere non Sed quia locum sanctum obtinere non potuit, ideo sequitur : potuit, ideo sequitur :

>>> >>>

« Et revertetur in terram suam statu- « Et revertetur in terram suam statu- to tempore. » Isa. xxxvII, 29: Ponam to tempore. » Isa. xxxvII, 29: Ponam circulum in naribus tuis, et frænum in circulum in naribus tuis, et frænum in labiis tuis, et reducam te in viam per labiis tuis, et reducam te in viam per quam venisti. « Et revertetur, supple, quam venisti. « Et revertetur, supple, iterum collecto exercitu, « et veniet ad iterum collecto exercitu, « et veniet ad Austrum, » vel in Ægyptum, vel in Eccle- Austrum, » vel in Ægyptum, vel in Eccle- siam, si de Antichristo exponitur, « et siam, si de Antichristo exponitur, « et non erit priori, » supple, tribulationi, non erit priori, » supple, tribulationi, vel malo, « simile novissimum. » In se- vel malo, « simile novissimum. » In se- cundo enim fortior venit. Matth. x1, 45: cundo enim fortior venit. Matth. x1, 45: Fiunt novissima hominis illius pejora Fiunt novissima hominis illius pejora prioribus. prioribus.

« Et venient super eum trieres, et Ro- « Et venient super eum trieres, et Ro- mani, » hoc est, Italici Romani quippe mani, » hoc est, Italici Romani quippe sunt caput Italicorum. « Et percutietur, » sunt caput Italicorum. « Et percutietur, » non quidem gladio, sed humiliatione : non quidem gladio, sed humiliatione : legati enim Romanorum præceperunt legati enim Romanorum præceperunt ut ab Ægyptiis amicis eorum recederet, ut ab Ægyptiis amicis eorum recederet, et recedere oportebat. Numer. xxiv, et recedere oportebat. Numer. xxiv, Venient in trieribus de Italia, superabunt Venient in trieribus de Italia, superabunt Assyrios. « Et revertetur, » supple, pro- Assyrios. « Et revertetur, » supple, pro- pter hoc in terram suam. Luc. x1, 24: pter hoc in terram suam. Luc. x1, 24: Revertar in domum meam unde exivi. Revertar in domum meam unde exivi.

Secundus paragraphus : Secundus paragraphus :

24: 24:

« Et indignabitur, » volens scilicet in- « Et indignabitur, » volens scilicet in- juriam sibi factam in Judæos retorquere, juriam sibi factam in Judæos retorquere,

4 Levit. XXV, 2 et seq. 4 Levit. XXV, 2 et seq.

« «

603 603

sive in Ecclesiam dicit enim Hierony- sive in Ecclesiam dicit enim Hierony- mus, quod etiam Antichristus sentiet ar- mus, quod etiam Antichristus sentiet ar- << ma Romanorum. « Contra testamentum << ma Romanorum. « Contra testamentum sanctuarii, » vel Ecclesiæ, vel synago- sanctuarii, » vel Ecclesiæ, vel synago- gæ. «Et faciet, » multa scilicet in ope- gæ. «Et faciet, » multa scilicet in ope- re. Isa. xvi, 6 Superbia ejus, et arro- re. Isa. xvi, 6 Superbia ejus, et arro- gantia ejus, et indignatio ejus plus quam gantia ejus, et indignatio ejus plus quam fortitudo ejus. « Et revertetur, » repul- fortitudo ejus. « Et revertetur, » repul- sus scilicet vel a Juda Machabæo, vel ab sus scilicet vel a Juda Machabæo, vel ab Ecclesia. I Machab. III, 5 et 6: Persecu- Ecclesia. I Machab. III, 5 et 6: Persecu- tus est Judas iniquos perscrutans eos : et tus est Judas iniquos perscrutans eos : et qui conturbabant populum suum, eos qui conturbabant populum suum, eos succendit flammis : et repulsi sunt inimi- succendit flammis : et repulsi sunt inimi- ci ejus præ timore ejus. « Et cogitabat ci ejus præ timore ejus. « Et cogitabat adversum eos qui dereliquerunt testa- adversum eos qui dereliquerunt testa- mentum sanctuarii, » qualiter scilicet mentum sanctuarii, » qualiter scilicet remuneret eos, ut scilicet alii exemplo remuneret eos, ut scilicet alii exemplo eorum libentius relinquant. Sapient. 11, eorum libentius relinquant. Sapient. 11, 21: Hæc cogitaverunt, et errave- 21: Hæc cogitaverunt, et errave- runt excæcavit enim illos malitia runt excæcavit enim illos malitia

eorum. eorum.

Tertius paragraphus : Tertius paragraphus :

31 31 Brachia pr Brachia pr

« Et brachia ex eo stabunt, » Anti- adjutoribus « Et brachia ex eo stabunt, » Anti- adjutoribus christi scilicet vel Antiochi adjutores, « et christi scilicet vel Antiochi adjutores, « et polluent sanctuarium fortitudinis, » per- polluent sanctuarium fortitudinis, » per- vertendo scilicet fideles ad infidelitatem, vertendo scilicet fideles ad infidelitatem, et ad malos mores. Psal. LXXIII, 1 : et ad malos mores. Psal. LXXIII, 1 : Polluerunt templum sanctum tuum. Polluerunt templum sanctum tuum. I Machab. 11, 12 Sancta nostra, et pul- I Machab. 11, 12 Sancta nostra, et pul- chritudo nostra, et claritas nostra deso- chritudo nostra, et claritas nostra deso- lata est, et coinquinaverunt eam gentes. lata est, et coinquinaverunt eam gentes. « Et auferent juge sacrificium, » Thry- « Et auferent juge sacrificium, » Thry- phon scilicet et Timotheus, et Lysias, et phon scilicet et Timotheus, et Lysias, et alii scilicet ab Antiocho missi, qui inter- alii scilicet ab Antiocho missi, qui inter- fectis sacerdotibus, et polluto templo, fectis sacerdotibus, et polluto templo, ritum sacrificii impedierunt, quod Domi- ritum sacrificii impedierunt, quod Domi- nus præcepit efferri 1. Daniel. III, 38: nus præcepit efferri 1. Daniel. III, 38: Non est in tempore hoc princeps, et dux, Non est in tempore hoc princeps, et dux, et propheta, neque holocaustum, neque et propheta, neque holocaustum, neque sacrificium, neque oblatio, neque incen- sacrificium, neque oblatio, neque incen- sum, neque locus primitiarum coram te. sum, neque locus primitiarum coram te. « Et dabunt abominationem in desola- « Et dabunt abominationem in desola- tionem. » Locus est per causam, hoc est, tionem. » Locus est per causam, hoc est, abominandum idolum, quod erit causa abominandum idolum, quod erit causa desolationis. I Machab. 1, 57 : Ædifica- desolationis. I Machab. 1, 57 : Ædifica-

32 32

Sanctorum Sanctorum constantia. constantia.

officium. officium.

604 604

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

vit rex Antiochus abominandum idolum vit rex Antiochus abominandum idolum super altare Dei. super altare Dei.

« Et impii testamentum simulabunt « Et impii testamentum simulabunt fraudulenter. » Intendit de quibusdam fraudulenter. » Intendit de quibusdam qui recedentes a lege Dei, simulaverunt qui recedentes a lege Dei, simulaverunt se tamen fideles, ut amplius nocerent. se tamen fideles, ut amplius nocerent. I Machab. 1, 16: Et fecerunt sibi præpu- I Machab. 1, 16: Et fecerunt sibi præpu- tia, recesserunt a testamento sancto, et tia, recesserunt a testamento sancto, et juncti sunt nationibus, et venumdati juncti sunt nationibus, et venumdati sunt ut facerent malum. sunt ut facerent malum.

Et subdit de constantia sanctorum: Et subdit de constantia sanctorum: «Populus autem sciens Deum suum,» af- «Populus autem sciens Deum suum,» af- fectiva scilicet devotionis scientia,quæ per fectiva scilicet devotionis scientia,quæ per experimentum est, « obtinebit, » supple, experimentum est, « obtinebit, » supple, legem, « et faciet, » supple,multa contra legem, « et faciet, » supple,multa contra infideles unde dicunt, I Machab. 111,58 : infideles unde dicunt, I Machab. 111,58 : Accingimini, et estote filii potentes : et Accingimini, et estote filii potentes : et estote parati in mane, ut pugnetis adver- estote parati in mane, ut pugnetis adver- sus nationes has quæ convenerunt ad- sus nationes has quæ convenerunt ad- versus nos, disperdere nos et sancta no- versus nos, disperdere nos et sancta no-

stra. stra.

33 33 « Et docti in populo, » in Veteri qui- « Et docti in populo, » in Veteri qui- Doctorum dem Testamento Mathathias, et sui filii, Doctorum dem Testamento Mathathias, et sui filii, in Novo vero Augustinus, Hieronymus, in Novo vero Augustinus, Hieronymus, Ambrosius et sui, « docebunt plurimos, » Ambrosius et sui, « docebunt plurimos, » ut scilicet teneant legem, et non rece- ut scilicet teneant legem, et non rece- dant ab ea. I Machab. 11, 50: Nunc ergo, dant ab ea. I Machab. 11, 50: Nunc ergo, o filii, æmulatores estote legis, et date ani- o filii, æmulatores estote legis, et date ani- mas vestras pro testamento patrum ve- mas vestras pro testamento patrum ve- strorum.« Et ruent in gladio, » interfecti strorum.« Et ruent in gladio, » interfecti scilicet pro fide, « et in flamma, » flam- scilicet pro fide, « et in flamma, » flam- mis scilicet incensi. Ad Hebr. xi, 37: mis scilicet incensi. Ad Hebr. xi, 37: In occisione gladii mortui sunt. Sapient. In occisione gladii mortui sunt. Sapient. 111, 6 : Tamquam aurum in fornace pro- 111, 6 : Tamquam aurum in fornace pro- bavit illos. « Et in captivitate, » carce- bavit illos. « Et in captivitate, » carce- rali scilicet custodia. Act. v, 18: Posue- rali scilicet custodia. Act. v, 18: Posue- runt eos in custodia publica. « Et in ra- runt eos in custodia publica. « Et in ra- pina dierum, » persecutionis scilicet : pina dierum, » persecutionis scilicet : per totum enim tempus persecutionis per totum enim tempus persecutionis spoliati sunt sancti, et publicata bona eo- spoliati sunt sancti, et publicata bona eo- rum, de quibus dicit Apostolus, ad Hebr. rum, de quibus dicit Apostolus, ad Hebr. x, 34: Rapinam bonorum vestrorum cum x, 34: Rapinam bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis. gaudio suscepistis.

Et subdit de quarto paragrapho : Et subdit de quarto paragrapho :

« Cumque corruerint, » supple, non « Cumque corruerint, » supple, non per culpam, sed per poenam, « sublevabun- per culpam, sed per poenam, « sublevabun- tur auxilio parvulo. » Auxilium hoc est tur auxilio parvulo. » Auxilium hoc est duplex: sub Antiocho enim parvum au- duplex: sub Antiocho enim parvum au- xilium fuit quod præstitit Mathathias, et xilium fuit quod præstitit Mathathias, et filii sui, qui repente contriti sunt sub filii sui, qui repente contriti sunt sub Antichristo autem auxilium parvum, Antichristo autem auxilium parvum, consolatio Doctorum, quæ parvula dici- consolatio Doctorum, quæ parvula dici- tur, quia tyrannidem Antichristi non tur, quia tyrannidem Antichristi non avertet: propter quod gemens Ecclesia avertet: propter quod gemens Ecclesia dicit, Osee, XIII, 14: Consolatio abscon- dicit, Osee, XIII, 14: Consolatio abscon- dita est ab oculis meis. « Et applicabun- dita est ab oculis meis. « Et applicabun- tur eis plurimi fraudulenter, » falsi sci- tur eis plurimi fraudulenter, » falsi sci- licet fratres explorantes sanctorum liber- licet fratres explorantes sanctorum liber- tates quas habent in Christo, ut prodant tates quas habent in Christo, ut prodant eos Antichristo. Ad Galat. 11, 4: Prop- eos Antichristo. Ad Galat. 11, 4: Prop- ter subintroductos falsos fratres, qui ter subintroductos falsos fratres, qui subintroierunt explorare libertatem no- subintroierunt explorare libertatem no- stram, quam habemus in Christo Jesu. stram, quam habemus in Christo Jesu. Job, xxx, 29: Frater fui draconum, et Job, xxx, 29: Frater fui draconum, et socius struthionum. Ezechiel.11, 6 : Sub- socius struthionum. Ezechiel.11, 6 : Sub- versores sunt tecum, et cum scorpionibus versores sunt tecum, et cum scorpionibus habitas. habitas.

« Et de eruditis ruent, » spiritualiter, « Et de eruditis ruent, » spiritualiter, et corporaliter: spiritualiter, quia qui- et corporaliter: spiritualiter, quia qui- dam adhærebunt Antichristo, timentes dam adhærebunt Antichristo, timentes persecutionem: quidam etiam occiden- persecutionem: quidam etiam occiden- tur. Joan. XVI, 2 Venit hora, ut omnis tur. Joan. XVI, 2 Venit hora, ut omnis qui interficit vos, arbitretur obsequium se qui interficit vos, arbitretur obsequium se præstare Deo. Quare autem hoc Deus per- præstare Deo. Quare autem hoc Deus per- mittit, subdit : « Ut conflentur, » igne sci- mittit, subdit : « Ut conflentur, » igne sci- licet tentationis, et tribulationis. Eccli. II, licet tentationis, et tribulationis. Eccli. II, 5: In igne probatur aurum et argentum, 5: In igne probatur aurum et argentum, homines vero receptibiles in camino hu- homines vero receptibiles in camino hu- miliationis. « Et eligantur, » supple, pro- miliationis. « Et eligantur, » supple, pro- bati. Sapient. In1, 6: Tamquam aurum in bati. Sapient. In1, 6: Tamquam aurum in fornace probavit illos, et quasi holocau- fornace probavit illos, et quasi holocau- sti hostiam accepit illos. Jacob. 1, 12: sti hostiam accepit illos. Jacob. 1, 12: Beatus vir qui suffert tentationem, Beatus vir qui suffert tentationem, quoniam cum probatus fuerit, accipiet quoniam cum probatus fuerit, accipiet coronam vitæ. « Et dealbentur, » ut sci- coronam vitæ. « Et dealbentur, » ut sci- licet apti sint æterno lumini. Apocal. vi, licet apti sint æterno lumini. Apocal. vi, 14 Laverunt stolas suas, et dealbave- 14 Laverunt stolas suas, et dealbave- runt eas in sanguine Agni. « Usque ad runt eas in sanguine Agni. « Usque ad tempus præfinitum. » Ac si dicat: Quia tempus præfinitum. » Ac si dicat: Quia non semper durabit, quia nimis acerba non semper durabit, quia nimis acerba

35 35

36 36

Antiochi su- Antiochi su- perbia. perbia.

COMMENTARIUS. IN CAP. XI DANIELIS. COMMENTARIUS. IN CAP. XI DANIELIS.

esset, sed ad tempus modicum quod præ- esset, sed ad tempus modicum quod præ- finivit Deus. I ad Corinth. x, 13: Fide- finivit Deus. I ad Corinth. x, 13: Fide- lis Deus est, qui non patietur vos tentari lis Deus est, qui non patietur vos tentari supra id quod potestis: sed faciet etiam supra id quod potestis: sed faciet etiam cum tentatione proventum, ut possitis sus- cum tentatione proventum, ut possitis sus- tinere. «Quia adhuc aliud tempus erit. » tinere. «Quia adhuc aliud tempus erit. » Glossa « Perfectæ victoriæ in adven- Glossa « Perfectæ victoriæ in adven- «<tu Christi. » Joan. xvi, 33: Confidite, «<tu Christi. » Joan. xvi, 33: Confidite, ego vici mundum. Habac. 111, 19: Super ego vici mundum. Habac. 111, 19: Super excelsa mea deducet me victor in psal- excelsa mea deducet me victor in psal-

mis canentem. mis canentem.

« Et faciet rex,» Antiochus scilicet, vel « Et faciet rex,» Antiochus scilicet, vel Antichristus, «juxta voluntatem suam,» Antichristus, «juxta voluntatem suam,» de sanctis scilicet, et cultu Dei. II Machab. de sanctis scilicet, et cultu Dei. II Machab. VII, 16 Potestatem inter homines ha- VII, 16 Potestatem inter homines ha- bens, cum sis corruptibilis, facis quod vis. bens, cum sis corruptibilis, facis quod vis.

« Et elevabitur. »Tangit hic de super- « Et elevabitur. »Tangit hic de super- bia contra Deum, et habet tres paragra- bia contra Deum, et habet tres paragra- phos, in quorum primo dicit veri Dei ab- phos, in quorum primo dicit veri Dei ab- jectionem, in secundo falsi Dei venera- jectionem, in secundo falsi Dei venera- tionem, in tertio consentientium sibi re- tionem, in tertio consentientium sibi re- munerationem. munerationem.

Dicit ergo «Et elevabitur, » in su- Dicit ergo «Et elevabitur, » in su- perbiam, supple, corde. Job, xv, 12: perbiam, supple, corde. Job, xv, 12: Quid te elevat cor tuum? « Et magnifi- Quid te elevat cor tuum? « Et magnifi- cabitur, potestate et divitiis. Isa. x, cabitur, potestate et divitiis. Isa. x, 12 Visitabo super fructum magnifici 12 Visitabo super fructum magnifici cordis regis Assur. « Adversus omnem cordis regis Assur. « Adversus omnem deum » hoc enim in parte fecit Antio- deum » hoc enim in parte fecit Antio- chus, sed perfecte faciet Antichristus. chus, sed perfecte faciet Antichristus. II ad Thessal.11,4: Qui adversatur et ex- II ad Thessal.11,4: Qui adversatur et ex- tollitur supra omne quod dicitur Deus, tollitur supra omne quod dicitur Deus, aut quod colitur, ita ut in templo Dei aut quod colitur, ita ut in templo Dei sedeat ostendens se tamqunm sit Deus. sedeat ostendens se tamqunm sit Deus. « Et adversus Drum deorum loquetur « Et adversus Drum deorum loquetur magnificä, » blasphemias scilicet. Deus magnificä, » blasphemias scilicet. Deus deorum verus Deus est, qui participative deorum verus Deus est, qui participative deos facit. Psal. LXXXI, 6: Ego dixi: Dii deos facit. Psal. LXXXI, 6: Ego dixi: Dii estis. Item, Psal. XLIX, 1: Deus deorum estis. Item, Psal. XLIX, 1: Deus deorum Dominus locutus est. Contra illum loque- Dominus locutus est. Contra illum loque- tur magnas blasphemias. Job, xv, tur magnas blasphemias. Job, xv, Quid tumet contra Deum spiritus tuus, Quid tumet contra Deum spiritus tuus, ut proferas de ore tuo hujuscemodi ser- ut proferas de ore tuo hujuscemodi ser- mones? Psal. xi, 5 : Dixerunt : Linguam mones? Psal. xi, 5 : Dixerunt : Linguam nostram magnificabimus. « Et dirige- nostram magnificabimus. « Et dirige- tur, hoc est, prosperabitur in malis tur, hoc est, prosperabitur in malis

13: 13:

605 605

suis. Proverb. 1, 32: Prosperitas stulto- suis. Proverb. 1, 32: Prosperitas stulto- rum perdet illos. « Donec compleatur rum perdet illos. « Donec compleatur iracundia,» Dei scilicet. Isa. XXVI, 20: iracundia,» Dei scilicet. Isa. XXVI, 20: Vade, populus meus, intra in cubicula Vade, populus meus, intra in cubicula tua, claude ostia tua super te, absconde- tua, claude ostia tua super te, absconde- re modicum ad momentum, donec per- re modicum ad momentum, donec per- transeat indignatio. Tunc enim verum transeat indignatio. Tunc enim verum erit quod dicitur: Bene qui latuit, bene erit quod dicitur: Bene qui latuit, bene vixit. Et subjungit rationem : « Perpe- vixit. Et subjungit rationem : « Perpe- trata quippe est definitio, » apud scilicet trata quippe est definitio, » apud scilicet præscientiam Dei. Ad Galat. IV, 2: Sub præscientiam Dei. Ad Galat. IV, 2: Sub tutoribus et actoribus est usque ad præ- tutoribus et actoribus est usque ad præ- 1 : 1 : finitum tempus a patre. Eccli. 111, finitum tempus a patre. Eccli. 111, Omnia tempus habent, et suis spatiis Omnia tempus habent, et suis spatiis transeunt universa sub cœlo. transeunt universa sub cœlo.

Et subjungit, quod non curabit cultum Et subjungit, quod non curabit cultum paternum et hoc est : paternum et hoc est :

« Et Deum patrum suorum non repu- « Et Deum patrum suorum non repu- tabit, » scilicet vel Antiochus, vel Anti- tabit, » scilicet vel Antiochus, vel Anti- christus. Glossa: « Abraham, Isaac, et christus. Glossa: « Abraham, Isaac, et

« «

37 37

Jacob, de quorum progenie nascetur in Jacob, de quorum progenie nascetur in « Babylone Antichristus, sicut aiunt, de « Babylone Antichristus, sicut aiunt, de « tribu Dan. » Deuteron. xxx11, 18: « tribu Dan. » Deuteron. xxx11, 18: Deum qui te genuit dereliquisti, et obli- Deum qui te genuit dereliquisti, et obli- tus es Domini creatoris tui. « Et erit in tus es Domini creatoris tui. « Et erit in concupiscentiis fœminarum. » Hierony- concupiscentiis fœminarum. » Hierony- mus: « In Hæbræo ambigue positum mus: « In Hæbræo ambigue positum « est. » Unde Aquila, verbum ex verbo « est. » Unde Aquila, verbum ex verbo exprimens, sic transtulit : « Super Deum exprimens, sic transtulit : « Super Deum « patrum suorum non intelliget, et super « patrum suorum non intelliget, et super «< concupiscentias fœminarum. » Et sic «< concupiscentias fœminarum. » Et sic locutio dubia est, et hoc quod dicitur, locutio dubia est, et hoc quod dicitur, non intelliget, referri potest ad utrumque, non intelliget, referri potest ad utrumque, vel ad alterum et si ad utrumque re- vel ad alterum et si ad utrumque re- feratur, sensus est, quod non curabit feratur, sensus est, quod non curabit concupiscentias, fœminarum: et hoc.com- concupiscentias, fœminarum: et hoc.com- petit Antichristo qui castitatem simula- petit Antichristo qui castitatem simula- bit, ut plures decipiat: quamvis Augu- bit, ut plures decipiat: quamvis Augu- stinus dicat, quod « primo simulabit casti- stinus dicat, quod « primo simulabit casti- « tatem, et adepta potestate luxuriosus « tatem, et adepta potestate luxuriosus << erit. » Antiocho tamen plus competit, luxuriosissi << erit. » Antiocho tamen plus competit, luxuriosissi de quo dicit Hieronymus, quod « etiam de quo dicit Hieronymus, quod « etiam << mimis et scortis vidente populo misce- << mimis et scortis vidente populo misce- « batur. » Eccli. XLVII, 21 et 22: Incli- « batur. » Eccli. XLVII, 21 et 22: Incli- nasti femora tua mulieribus, potestatem nasti femora tua mulieribus, potestatem habuisti in corpore tuo. Dedisti maculam habuisti in corpore tuo. Dedisti maculam in gloria tua, et profanasti semen tuum. in gloria tua, et profanasti semen tuum.

Antochus Antochus

mus. mus.

38 38

Maozim, Maozim, quid? quid?

606 606

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Nec quemquam deorum curabit. » Deus « Nec quemquam deorum curabit. » Deus enim solus vult apparere, et omnia in enim solus vult apparere, et omnia in cultum suum redigi. Isa. x, 13: Abstuli cultum suum redigi. Isa. x, 13: Abstuli terminos populorum, et principes eorum terminos populorum, et principes eorum deprædatus sum, et detraxi quasi potens deprædatus sum, et detraxi quasi potens in sublimi residentes. Et hoc est quod se- in sublimi residentes. Et hoc est quod se- quitur: « Quia adversum universa con- quitur: « Quia adversum universa con- surget. » Glossa: « Contra Deum, et ho- surget. » Glossa: « Contra Deum, et ho- << mines. » Luc. XVIII, 4: Etsi Deum non << mines. » Luc. XVIII, 4: Etsi Deum non timeo, nec hominem revereor, etc. Genes. timeo, nec hominem revereor, etc. Genes. XVI, XVI, 12 Manus ejus contra omnes. 12 Manus ejus contra omnes.

Secundus paragraphus, ubi agitur de Secundus paragraphus, ubi agitur de cultura extranei Dei quem inducet. cultura extranei Dei quem inducet. Et hoc est: Et hoc est: