dieruni, quis dieruni, quis

sit? sit?

552 552

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cuntur esse viginti quatuor sedilia in cuntur esse viginti quatuor sedilia in quibus sedebant viginti quatuor senio- quibus sedebant viginti quatuor senio- res, qui significant patres Veteris et res, qui significant patres Veteris et Novi Testamenti. Quod enim Patriarchæ Novi Testamenti. Quod enim Patriarchæ præfiguraverunt, Apostoli prædicave- præfiguraverunt, Apostoli prædicave- runt. Isti throni propter consensum alibi runt. Isti throni propter consensum alibi dicuntur unus thronus. Psal. XLIV, 7: dicuntur unus thronus. Psal. XLIV, 7: Thronus tuus, Deus, in sæculum sæculi: Thronus tuus, Deus, in sæculum sæculi: virga æquitatis, virga regni tui. Hi thro- virga æquitatis, virga regni tui. Hi thro- ni dicuntur positi, hoc est, stabilitate ni dicuntur positi, hoc est, stabilitate justitiæ firmiter locati. Isa. xvi, 5: Præ- justitiæ firmiter locati. Isa. xvi, 5: Præ- parabitur in misericordia solium, et sede- parabitur in misericordia solium, et sede- bit super illud in veritate in tabernacu- bit super illud in veritate in tabernacu- lo David, judicans et quærens judicium, lo David, judicans et quærens judicium, et velociter reddens quod justum est. » et velociter reddens quod justum est. » « Et antiquus dierum sedit. » Hierony- « Et antiquus dierum sedit. » Hierony- Antiquus mus : « Pater scilicet: licet enim perso- Antiquus mus : « Pater scilicet: licet enim perso- « na Filii in judicio appareat, non deerit « na Filii in judicio appareat, non deerit << tamen Pater et Spiritus sanctus. Pater << tamen Pater et Spiritus sanctus. Pater « enim est a se, Filius a Patre: et quid- « enim est a se, Filius a Patre: et quid- « quid habet, imputatur ei a quo est. » « quid habet, imputatur ei a quo est. » Item, Hieronymus : « Sedens, et vetu- Item, Hieronymus : « Sedens, et vetu- << stus dierum dicitur Deus, ut æterni ju- << stus dierum dicitur Deus, ut æterni ju- « dicis habitus demonstretur. » Job, XII, « dicis habitus demonstretur. » Job, XII, 12: In antiquis est sapientia, et in mul- 12: In antiquis est sapientia, et in mul- to tempore prudentia. Jerem. XXIII, 5: to tempore prudentia. Jerem. XXIII, 5: Regnabit rex, et sapiens erit. Isa. In, Regnabit rex, et sapiens erit. Isa. In, 14 Dominus ad judicium veniet cum 14 Dominus ad judicium veniet cum senibus populi sui. Hieronymus : « Se- senibus populi sui. Hieronymus : « Se- « nex quoque describitur, ut maturitas « nex quoque describitur, ut maturitas « sententiæ comprobetur: sedens autem « sententiæ comprobetur: sedens autem « describitur, ut tranquillus sine commo- « describitur, ut tranquillus sine commo- «tione in judicio intelligatur. » Sapient. «tione in judicio intelligatur. » Sapient. XII, 18 Tu, dominator virtutis, cum XII, 18 Tu, dominator virtutis, cum tranquillitate judicas. Vestimentum tranquillitate judicas. Vestimentum ejus candidum quasi nix. » Ut dicit ejus candidum quasi nix. » Ut dicit Beda, « in candore blandimentum est: Beda, « in candore blandimentum est: « unde vestimentum ejus est circumda- « unde vestimentum ejus est circumda- «tio sanctorum, cum quibus veniet ad «tio sanctorum, cum quibus veniet ad judicium. » Isa. XLIX, 18: Vivo ego, judicium. » Isa. XLIX, 18: Vivo ego, dicit Dominus, quia omnibus his velut dicit Dominus, quia omnibus his velut ornamento vestieris, et circumdabis tibi ornamento vestieris, et circumdabis tibi eos quasi sponsa. Matth. XXVIII, 3: Ve- eos quasi sponsa. Matth. XXVIII, 3: Ve- stimentum ejus sicut nix. Nivi autem stimentum ejus sicut nix. Nivi autem

« «

« «

Apocal. iv, 4: Et in circuitu sedis sedilia Apocal. iv, 4: Et in circuitu sedis sedilia viginti quatuor: et super thronos viginti quatuor viginti quatuor: et super thronos viginti quatuor seniores sedentes, circumamicti vestimentis albis, et seniores sedentes, circumamicti vestimentis albis, et in capitibus eorum coronæ aureæ. in capitibus eorum coronæ aureæ.

sicut per sicut per

exercebit exercebit

comparatur, quia de cœlo descendit al- comparatur, quia de cœlo descendit al- bedo nivis et « per hoc, ut dicit Hiero- bedo nivis et « per hoc, ut dicit Hiero- « nymus, immaculati ostenduntur qui « nymus, immaculati ostenduntur qui « erunt judicio judicantes cum Domi- « erunt judicio judicantes cum Domi- « no. » « Et capilli capitis ejus, » sup- « no. » « Et capilli capitis ejus, » sup- ple, fuerunt « quasi lana munda. » ple, fuerunt « quasi lana munda. » Caput excellentia deitatis est, capilli Caput excellentia deitatis est, capilli spiritus Angelici adhærentes deitati. I ad spiritus Angelici adhærentes deitati. I ad Corinth. x1, 3 Caput Christi, Deus. Corinth. x1, 3 Caput Christi, Deus. Quasi lana munda sunt, ut per lanam Quasi lana munda sunt, ut per lanam significetur mollities et mansuetudo ad significetur mollities et mansuetudo ad bonos, per munditiam innocentia, quia bonos, per munditiam innocentia, quia sordibus numquam inquinati sunt, et Per Angelo sordibus numquam inquinati sunt, et Per Angelo per Angelos sicut per ministros exerce- ministros per Angelos sicut per ministros exerce- ministros bitur judicium. Isa. I, 18: Velut lana judicium bitur judicium. Isa. I, 18: Velut lana judicium alba erunt. Apocal. 1, 14: Caput autem alba erunt. Apocal. 1, 14: Caput autem ejus, et capilli erant candida tamquam ejus, et capilli erant candida tamquam lana alba, et tamquam nix. « Thronus lana alba, et tamquam nix. « Thronus ejus flammæ ignis. » Thronus ejus di- ejus flammæ ignis. » Thronus ejus di- citur judiciaria potestas, quæ flammæ citur judiciaria potestas, quæ flammæ ignis comparatur, quia in flamma lux ignis comparatur, quia in flamma lux est et ardor, et in lumine claritas judicii est et ardor, et in lumine claritas judicii et justitiæ. Osee, v1, 5: Judicia tua qua- et justitiæ. Osee, v1, 5: Judicia tua qua- si lux egredientur. In ardore autem pu- si lux egredientur. In ardore autem pu- nitio designatur, qua purgantur medio- nitio designatur, qua purgantur medio- criter boni, et exuruntur valde mali. criter boni, et exuruntur valde mali. Psal. XXVIII, 7 Vox Domini interciden- Psal. XXVIII, 7 Vox Domini interciden- tis flammam ignis: ut justis scilicet lu- tis flammam ignis: ut justis scilicet lu- mine justitiæ deserviat, mediocriter bo- mine justitiæ deserviat, mediocriter bo- nis vis purgata caloris, perfecte malis vis nis vis purgata caloris, perfecte malis vis concremativa condemnationis. Isa. LXII, concremativa condemnationis. Isa. LXII, 1 Propter Sion non tacebo, et propter 1 Propter Sion non tacebo, et propter Jerusalem non quiescam, donec egredia- Jerusalem non quiescam, donec egredia- tur ut splendor justus ejus, et salvator tur ut splendor justus ejus, et salvator ejus ut lampas accendatur. Cantic. VIII, ejus ut lampas accendatur. Cantic. VIII, 6: Lampades ejus lampades ignis atque 6: Lampades ejus lampades ignis atque flammarum. « Rotæ ejus ignis accen- flammarum. « Rotæ ejus ignis accen- sus. » Rotæ dicuntur velocitas judicii in Deus judex sus. » Rotæ dicuntur velocitas judicii in Deus judex peccatores: rota enim volubilis est, et peccatores: rota enim volubilis est, et quando elevatur in uno arcu, deprimi- quando elevatur in uno arcu, deprimi- tur in altero, et significat quod judi- tur in altero, et significat quod judi- cium velox erit, et quantum elevat san- cium velox erit, et quantum elevat san- ctos, tantum deprimit peccatores. Psal. ctos, tantum deprimit peccatores. Psal. LXXXII, 14 Deus meus, pone illos ut ro- LXXXII, 14 Deus meus, pone illos ut ro-

2 2

€ Vulg. habet, Psal. XLIV, 7: Sedes tua, Deus, € Vulg. habet, Psal. XLIV, 7: Sedes tua, Deus, in sæculum sæculi: virga directionis, virga regni in sæculum sæculi: virga directionis, virga regni tui. tui.

justus et ve justus et ve

lox. lox.

10 10

Angelorum Angelorum

distinctio in distinctio in

assistentes assistentes

et minis- et minis- trantes. trantes.

COMMENTARIUS IN CAP. VII DANIELIS. COMMENTARIUS IN CAP. VII DANIELIS.

tam. Ezech. 1, 18: Statura quoque erat tam. Ezech. 1, 18: Statura quoque erat rotis, et altitudo, et horribilis adspectus. rotis, et altitudo, et horribilis adspectus. Ista rota rostra habet ferrantia, qua tri- Ista rota rostra habet ferrantia, qua tri- turabuntur peccatores. Isa. xxv, 10: turabuntur peccatores. Isa. xxv, 10: Triturabitur Moab sub eo, sicut terun- Triturabitur Moab sub eo, sicut terun- tur paleæ in plaustro. Istæ rotæ dicun- tur paleæ in plaustro. Istæ rotæ dicun- tur ignis accensus, propter zelum ad ju- tur ignis accensus, propter zelum ad ju- dicandum, qui ignitus erit. Sophon. 11, dicandum, qui ignitus erit. Sophon. 11, 8 In igne zeli mei devorabitur omnis 8 In igne zeli mei devorabitur omnis terra. terra.

« «

« Fluvius igneus, » severitas scilicet « Fluvius igneus, » severitas scilicet sententiæ, « rapidusque. » Glossa: « Ut sententiæ, « rapidusque. » Glossa: « Ut peccatores trahat in gehennam. » peccatores trahat in gehennam. » « Egrediebatur, » ad omnes sine perso- « Egrediebatur, » ad omnes sine perso- narum acceptione, « a facie ejus, » hoc narum acceptione, « a facie ejus, » hoc est, a præsentia ejus. Deuter. xxxII, 22: est, a præsentia ejus. Deuter. xxxII, 22: Ignis succensus est in furore meo, et ar- Ignis succensus est in furore meo, et ar- debit usque ad inferni novissima. Isa. debit usque ad inferni novissima. Isa. xxx, 27 Labia ejus repleta sunt indi- xxx, 27 Labia ejus repleta sunt indi- gnatione, et lingua ejus quasi ignis de- gnatione, et lingua ejus quasi ignis de- vorans. Psal. LXVII, 3: Sicut fluit cera a vorans. Psal. LXVII, 3: Sicut fluit cera a facie ignis, sic pereant peccatores a facie facie ignis, sic pereant peccatores a facie Dei. Dei.

Et subdit de frequentia. « Millia Et subdit de frequentia. « Millia millium ministrabant ei, » hoc est, in- millium ministrabant ei, » hoc est, in- finita millia, vel multæ milliades. Glos- finita millia, vel multæ milliades. Glos- sa: «Non quod tantus numerus sit ser- sa: «Non quod tantus numerus sit ser- « vorum Dei, sed quia humanus sermo « vorum Dei, sed quia humanus sermo « majorem exprimere non potest. » « Et « majorem exprimere non potest. » « Et decies centena millia, » hoc est, « infi- decies centena millia, » hoc est, « infi- << nita millia nobis ad minus, »ut dicit << nita millia nobis ad minus, »ut dicit Gregorius, «< assistebant ei.» Gregorius: Gregorius, «< assistebant ei.» Gregorius: Procul dubio illæ potestates Angelicæ Procul dubio illæ potestates Angelicæ assistunt, quæ ad quærendam homini- assistunt, quæ ad quærendam homini- « bus pacem, et nuntiandam non exeunt. « bus pacem, et nuntiandam non exeunt. « Illæ vero ministrant, quæ ad explenda « Illæ vero ministrant, quæ ad explenda «< officia exteriorum nuntiorum ve- «< officia exteriorum nuntiorum ve- « niunt. » Unde quatuor ordines supe- « niunt. » Unde quatuor ordines supe- riores assistunt: unde Seraphim toti ar- riores assistunt: unde Seraphim toti ar- dentes novo decore secundum ignis mo- dentes novo decore secundum ignis mo- tum semper ascendunt, et in vestibulis tum semper ascendunt, et in vestibulis Dei recepti, novo decore lucis semper Dei recepti, novo decore lucis semper vestiuntur propter quod nomine suo vestiuntur propter quod nomine suo motum ad exteriora non dicunt. Simili- motum ad exteriora non dicunt. Simili-

1 S. GREGORIUS, Homil. xxxiv in Evangelium. 1 S. GREGORIUS, Homil. xxxiv in Evangelium. 2 S. DIONYSIUS AREOPAGITA, cap. 12 de Divinis 2 S. DIONYSIUS AREOPAGITA, cap. 12 de Divinis

553 553

ter Cherubim, toti scientes ab omni opa- ter Cherubim, toti scientes ab omni opa- citate purgati, limpidissimis flammis in- citate purgati, limpidissimis flammis in- tellectualibus, in summa veritate quie- tellectualibus, in summa veritate quie- scunt, et ideo nomine suo ad exterius scunt, et ideo nomine suo ad exterius officium non ordinantur. Throni autem officium non ordinantur. Throni autem qui mente tranquilla omni stramento no- qui mente tranquilla omni stramento no- bilium habituum et gratiarum substrati, bilium habituum et gratiarum substrati, << in omni immaterialitate divinæ insessio- << in omni immaterialitate divinæ insessio- << nis sunt suscepti et deiferi, » ut dicit << nis sunt suscepti et deiferi, » ut dicit Dionysius, et ideo etiam isti nomine suo Dionysius, et ideo etiam isti nomine suo ad exteriora non ordinantur. Dominatio- ad exteriora non ordinantur. Dominatio- nes similiter superpositionem dicunt, nes similiter superpositionem dicunt, qua incessanter dominationis divinæ qua incessanter dominationis divinæ sunt appetitivi, pulchrorum et bonorum sunt appetitivi, pulchrorum et bonorum omnimodam habentes possessionem, et omnimodam habentes possessionem, et vera et non cadere valente virtute ad vera et non cadere valente virtute ad subjecta et ad supposita nullam habent subjecta et ad supposita nullam habent inclinationem, ut dicit Dionysius ³, et inclinationem, ut dicit Dionysius ³, et ideo etiam isti nomine suo nihil exterio- ideo etiam isti nomine suo nihil exterio- rum habent. Et ideo hi quatuor ordines rum habent. Et ideo hi quatuor ordines assistunt. Virtutes autem quæ perfecta assistunt. Virtutes autem quæ perfecta potestate voluntatem Dei complent, ita potestate voluntatem Dei complent, ita ut non obstante natura, vel malitia mi- ut non obstante natura, vel malitia mi- racula faciant: similiter Potestates, quæ racula faciant: similiter Potestates, quæ malos arcent ne tantum noceant quan- malos arcent ne tantum noceant quan- tum vellent: et Principes, qui principati- tum vellent: et Principes, qui principati- bus præsunt, et leges, et jura decernunt: et bus præsunt, et leges, et jura decernunt: et Archangeli et Angeli qui custodiunt, et Archangeli et Angeli qui custodiunt, et nominibus suis exterius officium dicunt, nominibus suis exterius officium dicunt, et ea quæ circa nos sunt, disponunt et et ea quæ circa nos sunt, disponunt et ideo ministrant. Hoc significatum est, ideo ministrant. Hoc significatum est, II Mach. x, 29, ubi dicitur, quod circa II Mach. x, 29, ubi dicitur, quod circa Judam Machabæum apparuerunt quin- Judam Machabæum apparuerunt quin- que viri, qui significant quinque ordines que viri, qui significant quinque ordines ministrantes. Glossa inducit illud Psal. ministrantes. Glossa inducit illud Psal. LXVII, 18 Currus Dei decem millibus LXVII, 18 Currus Dei decem millibus multiplex, millia lætantium: Dominus multiplex, millia lætantium: Dominus in eis. Melius adducitur id in Epist. in eis. Melius adducitur id in Epist. Judæ, . 14 et 15: Prophetavit et de Judæ, . 14 et 15: Prophetavit et de his septimus ab Adam Enoch, dicens: his septimus ab Adam Enoch, dicens: Ecce venit Dominus in sanctis millibus Ecce venit Dominus in sanctis millibus suis, facere judicium contra omnes, et suis, facere judicium contra omnes, et arguere omnes impios de omnibus ope- arguere omnes impios de omnibus ope- ribus impietatis eorum. « Et libri aperti ribus impietatis eorum. « Et libri aperti sunt. » Libri sunt sententiæ sacrarum sunt. » Libri sunt sententiæ sacrarum Scripturarum. « Libri etiam sunt, ut di- Scripturarum. « Libri etiam sunt, ut di-

Nominibus. Nominibus.

Libri per Libri per quos judica- quos judica- "bimur, qui "bimur, qui

sint? sint?

11 11

12 12

334 334

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

«< cit Richardus, corda sanctorum per «< cit Richardus, corda sanctorum per « longam contemplationem exemplata ad « longam contemplationem exemplata ad « sapientiam et justitiam Dei. » Libri « sapientiam et justitiam Dei. » Libri etiam sunt conscientiæ singulorum, quæ etiam sunt conscientiæ singulorum, quæ ibi aperientur. Libri etiam divinæ justi- ibi aperientur. Libri etiam divinæ justi- tiæ æterna dispositio. Apocal. xx, 12: tiæ æterna dispositio. Apocal. xx, 12: Libri aperti sunt, et alius liber apertus Libri aperti sunt, et alius liber apertus est qui est vitæ, et judicati sunt mortui est qui est vitæ, et judicati sunt mortui ex his quæ scripta erant in libris, se- ex his quæ scripta erant in libris, se- cundum opera ipsorum. cundum opera ipsorum.

de Don de Don

est, regnorum, et bestialium hominum, est, regnorum, et bestialium hominum, « ablata esset potestas, » supple, vidi. « ablata esset potestas, » supple, vidi. I ad Corinth. xv, 24: Cum evacuaverit I ad Corinth. xv, 24: Cum evacuaverit omnem principatum et potestatem. omnem principatum et potestatem. «Et, » id est, quia, « tempora vitæ con- Ro «Et, » id est, quia, « tempora vitæ con- Ro stituta essent eis, » supple, vidi a Deo, fi stituta essent eis, » supple, vidi a Deo, fi quibus scilicet quilibet regum, vel vivat, quibus scilicet quilibet regum, vel vivat, vel cum Antichristo sit. Job, xiv, 5: vel cum Antichristo sit. Job, xiv, 5: Constituisti terminos ejus, qui præteriri Constituisti terminos ejus, qui præteriri non poterunt. Psal. CI, 9: Terminum non poterunt. Psal. CI, 9: Terminum posuisti quem non transgredientur. posuisti quem non transgredientur. « Usque ad tempus et tempus, » hoc est, « Usque ad tempus et tempus, » hoc est,

Et subdit de impiorum condemna- tempus debitum uni, et tempus debitum Et subdit de impiorum condemna- tempus debitum uni, et tempus debitum tione: tione:

« Adspiciebam, » ordinem scilicet ju- « Adspiciebam, » ordinem scilicet ju- dicii considerando, « propter vocem ser- dicii considerando, « propter vocem ser- monum grandium, » hoc est, superbo- monum grandium, » hoc est, superbo- rum. Psal. xi, 5: Dixerunt: Linguam rum. Psal. xi, 5: Dixerunt: Linguam nostram magnificabimus, labia nostra a nostram magnificabimus, labia nostra a nobis sunt, quis noster Dominus est? nobis sunt, quis noster Dominus est? « Quos cornu illud, » quod scilicet Anti- « Quos cornu illud, » quod scilicet Anti- christum cum membris suis significat, christum cum membris suis significat, « loquebatur. » Glossa: « Contra Domi- « loquebatur. » Glossa: « Contra Domi- num. » Job, xv, 5: Docuit iniquitas tua num. » Job, xv, 5: Docuit iniquitas tua os tuum, et imitaris linguam blasphe- os tuum, et imitaris linguam blasphe- mantium. « Et vidi,» supple, in ima- mantium. « Et vidi,» supple, in ima- gine, « quoniam interfecta esset bestia, » gine, « quoniam interfecta esset bestia, » Antichristus scilicet. II ad Thessal. II, Antichristus scilicet. II ad Thessal. II, 8: Quem Dominus Jesus interficiet spi- 8: Quem Dominus Jesus interficiet spi- ritu oris sui. Isa. XI, 4: Spiritu labio- ritu oris sui. Isa. XI, 4: Spiritu labio- rum suorum interficiet impium. « Et rum suorum interficiet impium. « Et perisset corpus ejus, » hoc est, omnes perisset corpus ejus, » hoc est, omnes mali. Apocal. XIX, 21: Occisi sunt in mali. Apocal. XIX, 21: Occisi sunt in gladio sedentis super equum, qui proce- gladio sedentis super equum, qui proce- dit de ore ipsius. Exod. xv, 9: Evagi- dit de ore ipsius. Exod. xv, 9: Evagi- nabo gladium meum, interficiet eos ma- nabo gladium meum, interficiet eos ma- nus mea. « Et traditum esset ad combu- nus mea. « Et traditum esset ad combu- rendum igni. » Glossa : « Gehennæ. » rendum igni. » Glossa : « Gehennæ. » Isa. Ix, 5 Erit in combustionem, et ci- Isa. Ix, 5 Erit in combustionem, et ci- bus ignis. Apocal. xix, 20: Et appre- bus ignis. Apocal. xix, 20: Et appre- hensa est bestia, et cum ea pseudopro- hensa est bestia, et cum ea pseudopro- pheta qui fecit signa coram ipso, qui- pheta qui fecit signa coram ipso, qui- bus seduxit eos qui acceperunt characte- bus seduxit eos qui acceperunt characte- rem bestiæ,et qui adoraverunt imaginem rem bestiæ,et qui adoraverunt imaginem ejus. Vivi missi sunt hi duo in stagnum ejus. Vivi missi sunt hi duo in stagnum ignis ardentis sulphure. ignis ardentis sulphure.

« Aliarum quoque bestiarum, hoc « Aliarum quoque bestiarum, hoc

alteri. Eccle. 111, 1: Omnia tempus ha- alteri. Eccle. 111, 1: Omnia tempus ha- bent, et suis spatiis transeunt universa bent, et suis spatiis transeunt universa sub cœlo. Vel, a tempus et tempus » V0- sub cœlo. Vel, a tempus et tempus » V0- cat duos annos, quibus fervens perse- cat duos annos, quibus fervens perse- cutio Antichristi durabit: in tertio enim cutio Antichristi durabit: in tertio enim anno finietur. Matth. xxiv, 22: Nisi anno finietur. Matth. xxiv, 22: Nisi breviati fuissent dies illi, non fieret sal- breviati fuissent dies illi, non fieret sal-

va omnis caro. va omnis caro.

tema tema

13 13

splendore splendore

« Adspiciebam ergo in visione noctis, « Adspiciebam ergo in visione noctis, hoc est, in somniali visione. Ezech. XL, hoc est, in somniali visione. Ezech. XL, 4 Vide oculis tuis, et auribus tuis au- 4 Vide oculis tuis, et auribus tuis au- di, et pone cor tuum in omnia quæ ego di, et pone cor tuum in omnia quæ ego ostendam tibi quia ut ostendantur tibi, ostendam tibi quia ut ostendantur tibi, adductus es huc. « Et ecce cum nubibus adductus es huc. « Et ecce cum nubibus cœli. » Nubes dicuntur hic lucidi splen- Nubes cœli. » Nubes dicuntur hic lucidi splen- Nubes dores sanctorum sibi invicem permisti sanctorum dores sanctorum sibi invicem permisti sanctorum cum judice venientium. Matth. XVII, 5: venientum cum judice venientium. Matth. XVII, 5: venientum Nubes lucida obumbravit eos. Job, Nubes lucida obumbravit eos. Job, XXXVII, 16 Numquid nosti semitas nu- XXXVII, 16 Numquid nosti semitas nu- bium magnas, et perfectas scientias ? Et bium magnas, et perfectas scientias ? Et ideo dicuntur nubes cæli, cœlesti scilicet ideo dicuntur nubes cæli, cœlesti scilicet lumine plenæ. Isa. Lx, 8: Qui sunt isti, lumine plenæ. Isa. Lx, 8: Qui sunt isti, qui ut nubes volant? qui ut nubes volant?

« Quasi filius hominis veniebat, vel in « Quasi filius hominis veniebat, vel in carnem, vel ad judicium. Quasi dicit carnem, vel ad judicium. Quasi dicit propter expressionem similitudinis na- propter expressionem similitudinis na- turæ. Ad Philip. 1, 7: Formam servi turæ. Ad Philip. 1, 7: Formam servi accipiens, in similitudinem hominum accipiens, in similitudinem hominum factus, et habitu inventus ut homo. Ad factus, et habitu inventus ut homo. Ad Hebr. II, 17 Debuit per omnia fratri- Hebr. II, 17 Debuit per omnia fratri- bus similari, ut misericors fieret. « Et bus similari, ut misericors fieret. « Et usque ad antiquum dierum pervenit, » usque ad antiquum dierum pervenit, » æqualitate scilicet divinitatis. Ad Hebr. æqualitate scilicet divinitatis. Ad Hebr. 1, 3 Sedet ad dexteram majestatis in 1, 3 Sedet ad dexteram majestatis in

cum judici cum judici

ristus a ristus a versis versis

Malus. Malus.

» »

COMMENTARIUS IN CAP. VII DANIELIS. COMMENTARIUS IN CAP. VII DANIELIS.

excelsis. Ad Coloss. II, 1: Ubi Christus excelsis. Ad Coloss. II, 1: Ubi Christus est in dextera Dei sedens. « Et in con- est in dextera Dei sedens. « Et in con- spectu ejus, antiqui scilicet dierum spectu ejus, antiqui scilicet dierum (oculis enim gratis Pater respexit Filium) (oculis enim gratis Pater respexit Filium) « obtulerunt eum, » tam in cruce quam « obtulerunt eum, » tam in cruce quam simode in altari, quam etiam in devotione ora- simode in altari, quam etiam in devotione ora- tionis: sic enim oblatus est a Patriarchis tionis: sic enim oblatus est a Patriarchis præfigurative, a Prophetis prædicatione, præfigurative, a Prophetis prædicatione, a Regibus et Simeone demonstratione, a Regibus et Simeone demonstratione, ab Apostolis prædicatione, a Martyribus ab Apostolis prædicatione, a Martyribus testificatione, a Confessoribus eximia testificatione, a Confessoribus eximia sanctitate, a Virginibus castitate, a do- sanctitate, a Virginibus castitate, a do- mesticis eleemosynarum largitione: ad mesticis eleemosynarum largitione: ad has enim oblationes grato oculo respexit has enim oblationes grato oculo respexit Pater. Genes. IV, 4: Respexit Dominus Pater. Genes. IV, 4: Respexit Dominus ad Abel, et ad munera ejus. Isa. LIII, 7 : ad Abel, et ad munera ejus. Isa. LIII, 7 : Oblatus est quia ipse voluit. Ad Hebr. Oblatus est quia ipse voluit. Ad Hebr. XIII, 15 Per Christum offeramus ho- XIII, 15 Per Christum offeramus ho- stiam laudis semper Deo. stiam laudis semper Deo.

14 14

Regnum Regnum Christi Christi eternum. eternum.

15 15

555 555

visionis magnitudinem, quam infirmitas visionis magnitudinem, quam infirmitas humana sustinere non potest. Job, 1v, humana sustinere non potest. Job, 1v, 15: Cum spiritus me præsente transiret, 15: Cum spiritus me præsente transiret, inhorruerunt pili carnis meæ. Et, parum inhorruerunt pili carnis meæ. Et, parum ante, . 14 Pavor tenuit me, et tremor, ante, . 14 Pavor tenuit me, et tremor, et omnia ossa mea perterrita sunt Et et omnia ossa mea perterrita sunt Et hoc est quod sequitur: « Ego Daniel hoc est quod sequitur: « Ego Daniel territus sum. » Et est sensus, quia ego territus sum. » Et est sensus, quia ego Daniel territus sum, « in his, » hoc est, Daniel territus sum, « in his, » hoc est, prophetiis, scilicet severitate judicii, et prophetiis, scilicet severitate judicii, et magnitudine visionis. Ad Hebr. XII, 21: magnitudine visionis. Ad Hebr. XII, 21: Ita terribile erat quod videbatur. Moyses Ita terribile erat quod videbatur. Moyses dixit: Exterritus sum, et tremebundus. dixit: Exterritus sum, et tremebundus. « Et visiones capitis mei conturbaverunt « Et visiones capitis mei conturbaverunt me. » Isa. XXI, 3 et 4: Corrui cum au- me. » Isa. XXI, 3 et 4: Corrui cum au- direm, conturbatus sum cum viderem. direm, conturbatus sum cum viderem. Emarcuit cor meum. Emarcuit cor meum.

« Accessi, »supple, ego, « ad unum « Accessi, »supple, ego, « ad unum de assistentibus: » propterea enim quod de assistentibus: » propterea enim quod

minatio de assistentibus descendit in mi- minatio de assistentibus descendit in mi- nistrantes. Eccli. VI, 35: In multitudine nistrantes. Eccli. VI, 35: In multitudine presbyterorum prudentium sta, et sapien- presbyterorum prudentium sta, et sapien- tiæ illorum ex corde conjungere. « Et tiæ illorum ex corde conjungere. « Et veritatem quærebam, » intelligentiam sci- veritatem quærebam, » intelligentiam sci- licet, « de omnibus his, » quæ videram licet, « de omnibus his, » quæ videram scilicet in imagine. Joan. XVI, 13: Do- scilicet in imagine. Joan. XVI, 13: Do- cebit vos veritatem, et quæ ventura sunt cebit vos veritatem, et quæ ventura sunt annuntiabit vobis. annuntiabit vobis.

« Et dedit ei potestatem, » judicia- assistentes propinquiores sunt Deo, illu- « Et dedit ei potestatem, » judicia- assistentes propinquiores sunt Deo, illu- riam scilicet, « et honorem, » in præco- riam scilicet, « et honorem, » in præco- nio scilicet virtutis. I ad Timoth. 1, 17: nio scilicet virtutis. I ad Timoth. 1, 17: Soli Deo honor et gloria. « Et re- Soli Deo honor et gloria. « Et re- gnum: quia scilicet in sanctis secun- gnum: quia scilicet in sanctis secun- dum perfectionem justitiæ regnat. Sa- dum perfectionem justitiæ regnat. Sa- pient. v, 17: Accipient regnum decoris, pient. v, 17: Accipient regnum decoris, et diadema speciei de manu Domini. et diadema speciei de manu Domini. « Et omnes populi, tribus, et linguæ « Et omnes populi, tribus, et linguæ servient ipsi.» Sophon.111, 9: Ut invocent servient ipsi.» Sophon.111, 9: Ut invocent omnes in nomine Domini, et serviant ei omnes in nomine Domini, et serviant ei humero uno. Hieronymus inducit illud humero uno. Hieronymus inducit illud Apostoli, ad Philip. 11, 9 et 10: Donavit Apostoli, ad Philip. 11, 9 et 10: Donavit illi nomen quod est super omne nomen, illi nomen quod est super omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur ut in nomine Jesu omne genu flectatur cœlestium, terrestrium, et infernorum. cœlestium, terrestrium, et infernorum. « Potestas ejus, potestas æterna. » Ad « Potestas ejus, potestas æterna. » Ad Roman. ix, 19: Voluntati ejus quis resi- Roman. ix, 19: Voluntati ejus quis resi- stit? Job, 1x, 4: Quis resistit ei, et pacem stit? Job, 1x, 4: Quis resistit ei, et pacem habuit ? « Quæ non auferetur, » supple, habuit ? « Quæ non auferetur, » supple, alia potestate superveniente. Matth. alia potestate superveniente. Matth. XXVIII, 18: Data est mihi omnis pote- XXVIII, 18: Data est mihi omnis pote- stas in cælo et in terra. « Et regnum stas in cælo et in terra. « Et regnum ejus, quod non corrumpetur. » Luc. 1, ejus, quod non corrumpetur. » Luc. 1, 33 Regni ejus non erit finis. 33 Regni ejus non erit finis.

⚫ Horruit spiritus meus. » Tangit hic ⚫ Horruit spiritus meus. » Tangit hic

« Qui dixit mihi. » Tangit hic visio- « Qui dixit mihi. » Tangit hic visio- nis explanationem, et dicit tria, scilicet nis explanationem, et dicit tria, scilicet primo summatim perstringendo sicut pro- primo summatim perstringendo sicut pro- miserat: secundo, de bestia quarta sigil- miserat: secundo, de bestia quarta sigil- latim pertractando, ibi, y. 19 : « Post hoc latim pertractando, ibi, y. 19 : « Post hoc volui.» Tertio, ponit epilogum, visionem volui.» Tertio, ponit epilogum, visionem finiendo, ibi, .28: «Hucusque finis verbi.» finiendo, ibi, .28: «Hucusque finis verbi.»

16 16

sionis sionis

Danielis. Danielis.

Dicit ergo « Qui dixit mihi inter- Dicit ergo « Qui dixit mihi inter- pretationem sermonum, » hoc est, expli- pretationem sermonum, » hoc est, expli- cationem. Daniel. ix, 22: Docuit me, et Suma vi- cationem. Daniel. ix, 22: Docuit me, et Suma vi- locutus est mihi : et hoc est quod sequi- locutus est mihi : et hoc est quod sequi- tur: «Et docuit me, » hoc est, plene tur: «Et docuit me, » hoc est, plene docuit. Joan. v1, 45: Erunt omnes doci- docuit. Joan. v1, 45: Erunt omnes doci- biles Dei. biles Dei.

« Hæ quatuor bestiæ magnæ, » hoc 17 « Hæ quatuor bestiæ magnæ, » hoc 17

18 18

19 19

556 556

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est, figuræ quatuor bestiarum, « quatuor est, figuræ quatuor bestiarum, « quatuor reges sunt, » hoc est, quatuor regna reges sunt, » hoc est, quatuor regna significant, « quæ consurgent de terra, » significant, « quæ consurgent de terra, » et ideo terrena sunt, de quibus dicitur, et ideo terrena sunt, de quibus dicitur, Habacuc, II, 14: Maledixisti sceptris Habacuc, II, 14: Maledixisti sceptris ejus. Ad tale regnum cum quæreretur ejus. Ad tale regnum cum quæreretur Christus, fugit *. Christus, fugit *.

« Suscipient autem regnum sancti, » « Suscipient autem regnum sancti, » cœleste scilicet, non terrenum: quod, cœleste scilicet, non terrenum: quod, inquam, regnum. « Dei altissimi. » Dei inquam, regnum. « Dei altissimi. » Dei dicitur, quia spirituale et divinum est: dicitur, quia spirituale et divinum est: Altissimi autem, quia ab omni molestia Altissimi autem, quia ab omni molestia elongatum. Matth, XIII, 41: Mittet Filius elongatum. Matth, XIII, 41: Mittet Filius hominis Angelos suos, et colligent de hominis Angelos suos, et colligent de regno ejus omnia scandala. Sapient. v, regno ejus omnia scandala. Sapient. v, 17 Accipient regnum decoris, et diade- 17 Accipient regnum decoris, et diade- ma speciei de manu Domini. « Et obti- ma speciei de manu Domini. « Et obti- nebunt regnum, » merito virtutis scilicet. nebunt regnum, » merito virtutis scilicet. Matth. x1, 12 Regnum coelorum vim Matth. x1, 12 Regnum coelorum vim patitur, et violenti rapiunt illud. « Us- patitur, et violenti rapiunt illud. « Us- que in sæculum, » hoc est, temporis et que in sæculum, » hoc est, temporis et ævi et æternitatis spatium: et hoc est ævi et æternitatis spatium: et hoc est quod sequitur: « In sæculum sæculo- quod sequitur: « In sæculum sæculo- rum, » hoc est, in sæculum beatorum, rum, » hoc est, in sæculum beatorum, qui finis est præsentium. Ad Hebr. XII, qui finis est præsentium. Ad Hebr. XII, 28: Itaque regnum immobile suscipien- 28: Itaque regnum immobile suscipien- tes, habemus gratiam, per quam servia- tes, habemus gratiam, per quam servia- mus placentes Deo, cum metu et reve- mus placentes Deo, cum metu et reve- rentia. Exod. xv, 18: Dominus regnabit rentia. Exod. xv, 18: Dominus regnabit

in æternum et ultra. in æternum et ultra.

Et subjungit sigillatim de bestia quar- Et subjungit sigillatim de bestia quar- ta, et dicit duo, primo intentionem quæ- ta, et dicit duo, primo intentionem quæ- rentis secundo, illuminationem docen- rentis secundo, illuminationem docen- tis, ibi, y. 23 « Bestia quarta. » tis, ibi, y. 23 « Bestia quarta. »

Dicit ergo: Dicit ergo:

« Post hoc volui diligenter discere. » « Post hoc volui diligenter discere. » Psal. xxxi, 8: Intellectum tibi dabo, et Psal. xxxi, 8: Intellectum tibi dabo, et instruam te. « De bestia quarta, » cujus instruam te. « De bestia quarta, » cujus figura non est supra posita et hoc est figura non est supra posita et hoc est quod sequitur: « Quæ erat dissimilis quod sequitur: « Quæ erat dissimilis valde ab omnibus, » scilicet bestiis, valde ab omnibus, » scilicet bestiis, « aliis: » omnes enim alias excessit, et « aliis: » omnes enim alias excessit, et

1 Cf. Joan. VI, 15: Jesus ergo cum cognovisset 1 Cf. Joan. VI, 15: Jesus ergo cum cognovisset quia venturi essent ut raperent eum, et farerent quia venturi essent ut raperent eum, et farerent

potestate, et malitia, Psal. LI, 3: Quid potestate, et malitia, Psal. LI, 3: Quid gloriaris in malitia, qui potens es in ini- gloriaris in malitia, qui potens es in ini- quitate? « Et terribilis nimis: » unde quitate? « Et terribilis nimis: » unde dicunt Hebræi, quod in figura apri appa- dicunt Hebræi, quod in figura apri appa- ruit, et quod illa est de qua in Psal. ruit, et quod illa est de qua in Psal. LXXIX, 14, dicitur: Exterminavit eam LXXIX, 14, dicitur: Exterminavit eam aper de silva, et singularis ferus depa- aper de silva, et singularis ferus depa-

stus est eam. stus est eam.

Et explanat terribilitatem: « Dentes Et explanat terribilitatem: « Dentes ejus, » ministri scilicet, quibus mande- ejus, » ministri scilicet, quibus mande- bat populum, « et ungues ferrei, » per- bat populum, « et ungues ferrei, » per- fecti scilicet rapientes. Joel, 1, 5 : Dentes fecti scilicet rapientes. Joel, 1, 5 : Dentes ejus ut dentes leonis, et molares ejus ejus ut dentes leonis, et molares ejus ut catuli leonis. « Comedebat, » vitam ut catuli leonis. « Comedebat, » vitam pauperum sibi incorporando, « et commi- pauperum sibi incorporando, « et commi- nuebat, » ad paupertatem homines de- nuebat, » ad paupertatem homines de- ducendo. Michææ, 111, 2 et 3: Violenter ducendo. Michææ, 111, 2 et 3: Violenter tollitis pelles eorum desuper eis, et tollitis pelles eorum desuper eis, et carnem eorum desuper ossibus eorum. carnem eorum desuper ossibus eorum. Qui comederunt carnem populi mei, et Qui comederunt carnem populi mei, et pellem eorum desuper excoriaverunt, pellem eorum desuper excoriaverunt, et ossa eorum confregerunt. « Et reliqua et ossa eorum confregerunt. « Et reliqua pedibus suis conculcabat, » hoc est, vili- pedibus suis conculcabat, » hoc est, vili- bus hominibus conculcanda dedit. Psal. bus hominibus conculcanda dedit. Psal. LV, 3 Conculcaverunt me inimici mei LV, 3 Conculcaverunt me inimici mei tota die. tota die.

parvulo: parvulo:

regnum-A regnum-A

tichristi tichristi

« Et,» supple, volui discere, « de « Et,» supple, volui discere, « de cornibus decem quæ habebat in capite, » cornibus decem quæ habebat in capite, » scilicet bestia illa, quæ contra Deum scilicet bestia illa, quæ contra Deum erecta sunt. Psal. LXXIV, 11: Omnia erecta sunt. Psal. LXXIV, 11: Omnia cornua peccatorum confringam. « Et, » In cornt cornua peccatorum confringam. « Et, » In cornt supple, volui discere, « de alio, » cornu gnificau supple, volui discere, « de alio, » cornu gnificau scilicet parvulo, « quod ortum fuerat, » scilicet parvulo, « quod ortum fuerat, » supple, inter decem cornua, quod est re- supple, inter decem cornua, quod est re- gnum Antichristi, « ante quod ceciderant gnum Antichristi, « ante quod ceciderant tria cornua, » hoc est, trium regnorum tria cornua, » hoc est, trium regnorum potestates: «et, » ulterius describit illud, potestates: «et, » ulterius describit illud, « de cornu illo,» supple, volui discere, « de cornu illo,» supple, volui discere, « quod habebat oculos, » quos astutias « quod habebat oculos, » quos astutias et dolos diximus significare, « et, » sup- et dolos diximus significare, « et, » sup- ple, quod habebat, « os loquens gran- ple, quod habebat, « os loquens gran- dia,» blasphemias scilicet contra Deum. dia,» blasphemias scilicet contra Deum. Job, xv, 13: Quid tumet contra Deum Job, xv, 13: Quid tumet contra Deum spiritus tuus, ut proferas de ore tuo hu- spiritus tuus, ut proferas de ore tuo hu-

eum regem, fugit iterum in montem ipse solus. eum regem, fugit iterum in montem ipse solus.

21 21

22 22

23 23

COMMENTARIUS IN CAP. VII DANIELIS. COMMENTARIUS IN CAP. VII DANIELIS.

juscemodi sermones ? « Et majus erat juscemodi sermones ? « Et majus erat cæteris, » cornu scilicet illud, divitiis et cæteris, » cornu scilicet illud, divitiis et potestate. Sapient. VI, 8: Nec verebitur potestate. Sapient. VI, 8: Nec verebitur magnitudinem cujusquam. magnitudinem cujusquam.

« «

Adspiciebam,» in nocte scilicet, « et Adspiciebam,» in nocte scilicet, « et ecce illud cornu, » regnum scilicet An- ecce illud cornu, » regnum scilicet An- tichristi, «faciebat bellum adversus tichristi, «faciebat bellum adversus sanctos. » Præterito utitur pro futuro, sanctos. » Præterito utitur pro futuro, propter certitudinem: unde, Luc. xxi, propter certitudinem: unde, Luc. xxi, 9: Cum audieritis prælia et seditiones, 9: Cum audieritis prælia et seditiones, nolite terreri oportet primum hæc fieri. nolite terreri oportet primum hæc fieri. « Et prævalebat eis, » in mundo scilicet. « Et prævalebat eis, » in mundo scilicet. Habacuc, I, 13: Quare respicis super Habacuc, I, 13: Quare respicis super iniqua agentes, et taces devorante impio iniqua agentes, et taces devorante impio justiorem se ? justiorem se ?

« Donec venit, » supple, ad judicium, « Donec venit, » supple, ad judicium, « antiquus dierum, » venerandus scili- « antiquus dierum, » venerandus scili- cet judex. Aristoteles in III Topicorum: cet judex. Aristoteles in III Topicorum: « Nemo eligit juvenes duces: quia non « Nemo eligit juvenes duces: quia non «< constat esse sapientes 1. » « Et judi- «< constat esse sapientes 1. » « Et judi- cium dedit sanctis Excelsi,» hoc est, cium dedit sanctis Excelsi,» hoc est, sententiam pro sanctis. Isa. x1, 4: Ar- sententiam pro sanctis. Isa. x1, 4: Ar- guet in æquitate pro mansuetis terræ. guet in æquitate pro mansuetis terræ. Joan. xi, 31 Nunc judicium est mun- Joan. xi, 31 Nunc judicium est mun- di nunc princeps hujus mundi ejicietur di nunc princeps hujus mundi ejicietur foras. « Et tempus advenit, » præfinitum foras. « Et tempus advenit, » præfinitum scilicet ad judicium. Psal. LXXIV, 3: Cum scilicet ad judicium. Psal. LXXIV, 3: Cum accepero tempus, ego justitias judicabo. accepero tempus, ego justitias judicabo. « Et obtinuerunt sancti, » in æternum « Et obtinuerunt sancti, » in æternum scilicet. Luc. XII, 32: Nolite timere, pu- scilicet. Luc. XII, 32: Nolite timere, pu- sillus grex, quia complacuit Patri ve- sillus grex, quia complacuit Patri ve- stro dare vobis regnum. stro dare vobis regnum.

« Et sic ait, » explanans scilicet om- « Et sic ait, » explanans scilicet om- nia hæc «Bestia quarta, regnum quar- nia hæc «Bestia quarta, regnum quar- tum erit, » Romanorum scilicet, « in tum erit, » Romanorum scilicet, « in terra, » hoc est, terrenis inhians. Jerem. terra, » hoc est, terrenis inhians. Jerem. VI, 13: A minore usque ad majorem, VI, 13: A minore usque ad majorem, omnes avaritiæ student. « Quod majus omnes avaritiæ student. « Quod majus erit omnibus regnis, » potestate scilicet, erit omnibus regnis, » potestate scilicet, et divitiis, et superbia. Unde, Luc. II, 1: et divitiis, et superbia. Unde, Luc. II, 1: Exit edictum a Cæsare Augusto, ut de- Exit edictum a Cæsare Augusto, ut de-

* ARISTOTELES, in II Topicorum, n. 26. * ARISTOTELES, in II Topicorum, n. 26.

557 557

scriberetur universus orbis. « Et devora- scriberetur universus orbis. « Et devora- bit universam terram, » præda scilicet et bit universam terram, » præda scilicet et gladiis. Genes. XLI, 24: Priorum pul- gladiis. Genes. XLI, 24: Priorum pul- chritudinem devoraverunt. Psal. XXI, chritudinem devoraverunt. Psal. XXI, 14: Aperuerunt super me os suum, sicut 14: Aperuerunt super me os suum, sicut leo rapiens et rugiens. « Et conculca- leo rapiens et rugiens. « Et conculca- bit, » gravitate tributorum, « et commi- bit, » gravitate tributorum, « et commi- nuet eam. » Judicum, v, 21: Conculca, nuet eam. » Judicum, v, 21: Conculca, anima mea, robustos. anima mea, robustos.

24 24

« Porro cornua decem, » supple, quæ « Porro cornua decem, » supple, quæ vidisti in imagine, « ipsius regni, decem vidisti in imagine, « ipsius regni, decem reges erunt, » qui tempore Antichristi reges erunt, » qui tempore Antichristi regnum Romanum divident inter se, per regnum Romanum divident inter se, per transgressiones decalogi, decem esse transgressiones decalogi, decem esse probantes. Job, xix, 3: En decies con- probantes. Job, xix, 3: En decies con- funditis me, et non erubescitis oppri- funditis me, et non erubescitis oppri- mentes me. « Et alius consurget post mentes me. « Et alius consurget post eos. » Bene alius, ab omni bono alie- eos. » Bene alius, ab omni bono alie- nus. Proverb. v, 17: Non sunt alieni nus. Proverb. v, 17: Non sunt alieni participes tui. « Et ipse potentior erit participes tui. « Et ipse potentior erit prioribus, » Antichristus scilicet plenus prioribus, » Antichristus scilicet plenus enim erit satana, de quo scriptum est, enim erit satana, de quo scriptum est, Job, XLI, 24: Non est super terram po- Job, XLI, 24: Non est super terram po- testas quæ comparetur ei, qui factus est testas quæ comparetur ei, qui factus est ut nullum timeret. II ad Thessal. 11, 9 ut nullum timeret. II ad Thessal. 11, 9 et 10 Cujus est adventus secundum et 10 Cujus est adventus secundum operationem Satanæ in omni virtute et operationem Satanæ in omni virtute et signis, et prodigiis mendacibus, et in signis, et prodigiis mendacibus, et in omni seductione iniquitatis. « Et tres Antichristus omni seductione iniquitatis. « Et tres Antichristus reges humiliabit. » Glossa : « Ægypti, reges Li- reges humiliabit. » Glossa : « Ægypti, reges Li- byæ, byæ, Libya sive Africæ, et Æthiopiæ. » Hie- Egypti et Libya sive Africæ, et Æthiopiæ. » Hie- Egypti et Æthiopiss. Æthiopiss. ronymus. « Quibus humiliatis alii colla ronymus. « Quibus humiliatis alii colla « submittent. » Isa. x, 13: Dixit enim : « submittent. » Isa. x, 13: Dixit enim : In fortitudine manus meæ feci, et in In fortitudine manus meæ feci, et in sapientia mea intellexi: et abstuli ter- sapientia mea intellexi: et abstuli ter- minos populorum, et principes eorum minos populorum, et principes eorum deprædatus sum, et detraxi quasi potens deprædatus sum, et detraxi quasi potens in sublimi residentes. in sublimi residentes.

" "

« Et sermones contra Excelsum loque- « Et sermones contra Excelsum loque- tur, » blasphemando scilicet. Isa. xxXVII, tur, » blasphemando scilicet. Isa. xxXVII, 6 Ne timeas a facie verborum quæ 6 Ne timeas a facie verborum quæ audisti, quibus blasphemaverunt pueri audisti, quibus blasphemaverunt pueri regis Assyriorum me. « Et sanctos Altis- regis Assyriorum me. « Et sanctos Altis-

humiliabit humiliabit

christi su- christi su-

558 558

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« «

simi conteret, »probando scilicet et simi conteret, »probando scilicet et conterendo. Psal. LXXVIII, 2: Posuerunt conterendo. Psal. LXXVIII, 2: Posuerunt morticina servorum tuorum escas vola- morticina servorum tuorum escas vola- tilibus cæli, carnes sanctorum tuorum tilibus cæli, carnes sanctorum tuorum Mira Anti- bestiis terræ. « Et putabit, » præsump- Mira Anti- bestiis terræ. « Et putabit, » præsump- perbia. tione scilicet et superbia, quod possit perbia. tione scilicet et superbia, quod possit mutare tempora. » Glossa, id est, ordi- mutare tempora. » Glossa, id est, ordi- nem, vel cursum temporum, hoc est, nem, vel cursum temporum, hoc est, festa Christi sanctorum in sua convertere festa Christi sanctorum in sua convertere festa. Psal. LXXIII, 4: Posuerunt signa festa. Psal. LXXIII, 4: Posuerunt signa sua, signa. « Et leges, » vel reges, quia sua, signa. « Et leges, » vel reges, quia putabit leges Christi suis commutare, et putabit leges Christi suis commutare, et Prælatos, Archiepiscopos et Episcopos Prælatos, Archiepiscopos et Episcopos pro arbitrio deponere. Hoc plangit Ma- pro arbitrio deponere. Hoc plangit Ma- thathias, I Machab. 11, 8 et 9: Templum thathias, I Machab. 11, 8 et 9: Templum ejus sicut homo ignobilis. Vasa gloriæ ejus sicut homo ignobilis. Vasa gloriæ ejus captiva abducta sunt. « Et tradentur ejus captiva abducta sunt. « Et tradentur in manu ejus, » hoc est, in potestate in manu ejus, » hoc est, in potestate ejus. Job, ix, 24: Terra data est in ma- ejus. Job, ix, 24: Terra data est in ma- nus impii. « Usque ad tempus, et tem- nus impii. « Usque ad tempus, et tem- pora, et dimidium temporis. » Modum pora, et dimidium temporis. » Modum servat Hebræi idiomatis, quod sicut servat Hebræi idiomatis, quod sicut Græcum habet numerum singularem, Græcum habet numerum singularem, dualem, et pluralem: unde tempus est dualem, et pluralem: unde tempus est annus, tempora duo anni, et dimidium annus, tempora duo anni, et dimidium temporis sex menses. Tantum enim du- temporis sex menses. Tantum enim du- rabit Antichristi persecutio. Unde Apo- rabit Antichristi persecutio. Unde Apo- cal. XII, 14, sub typo Ecclesiæ dicitur, cal. XII, 14, sub typo Ecclesiæ dicitur, quod datæ sunt mulieri, hoc est, Eccle- quod datæ sunt mulieri, hoc est, Eccle- siæ, alæ duæ aquilæ magnæ, ut volaret siæ, alæ duæ aquilæ magnæ, ut volaret in desertum in locum suum, ubi alitur in desertum in locum suum, ubi alitur per tempus, et tempora, et dimidium per tempus, et tempora, et dimidium temporis sancti enim tunc declinabunt temporis sancti enim tunc declinabunt in desertum per tres annos, et dimidium. in desertum per tres annos, et dimidium.

36 36

: :

« Et judicium sedebit, » antiquus « Et judicium sedebit, » antiquus scilicet dierum. Jerem. xxIII, 5: Faciet scilicet dierum. Jerem. xxIII, 5: Faciet judicium et justitiam in terra. « Ut au- judicium et justitiam in terra. « Ut au- feratur potentia, » Antichristo scilicet, feratur potentia, » Antichristo scilicet, ne de cætero regnet ad oppressionem ne de cætero regnet ad oppressionem sanctorum. Psal. LVIII, 12: Disperge sanctorum. Psal. LVIII, 12: Disperge illos in virtute tua, et depone eos pro- illos in virtute tua, et depone eos pro- Domine. «Et conteratur, Domine. «Et conteratur, et dispereat usque in finem, » hoc est, in et dispereat usque in finem, » hoc est, in æternum. Job, XL, 7: Respice cunctos æternum. Job, XL, 7: Respice cunctos superbos, et confunde eos, et contere superbos, et confunde eos, et contere impios in loco suo. impios in loco suo.

tector meus, tector meus,

Et subdit de regno Christi : Et subdit de regno Christi :

« Regnum autem, » hoc est, regni « Regnum autem, » hoc est, regni decor justitiæ. Psal. xcn, 1: Dominus decor justitiæ. Psal. xcn, 1: Dominus regnavit, decorem indutus est. « Et po- regnavit, decorem indutus est. « Et po- testas, obviandi scilicet malis, « et testas, obviandi scilicet malis, « et magnitudo regni, » virtutis scilicet, magnitudo regni, » virtutis scilicet, « quod est subter omne cælum, » hoc « quod est subter omne cælum, » hoc est, quod coeli ambitu continetur, « de- est, quod coeli ambitu continetur, « de- tur populo sanctorum Altissimi, » ut tur populo sanctorum Altissimi, » ut ipsi in Deo, et Deus regnet in ipsis. ipsi in Deo, et Deus regnet in ipsis. Apocal. XII, 10: Nunc facta est salus, et Apocal. XII, 10: Nunc facta est salus, et virtus, et regnum Dei nostri, et potestas virtus, et regnum Dei nostri, et potestas Christi ejus : quia projectus est accusa- Christi ejus : quia projectus est accusa- tor fratrum nostrorum. « Cujus re- tor fratrum nostrorum. « Cujus re- gnum, regnum sempiternum est. » Luc. gnum, regnum sempiternum est. » Luc. 1, 32: Regnabit in domo Jacob in æter- 1, 32: Regnabit in domo Jacob in æter- num. « Et omnes reges servient ei, » qui num. « Et omnes reges servient ei, » qui vere scilicet reges sunt, sicut sancti. Isa. vere scilicet reges sunt, sicut sancti. Isa. LX, 12: Gens, et regnum, quod non ser- LX, 12: Gens, et regnum, quod non ser- vierit tibi peribit, et gentes solitudine vierit tibi peribit, et gentes solitudine vastabuntur. « Et obedient, » mandata vastabuntur. « Et obedient, » mandata ejus servando. Act. v, 29: Obedire opor- ejus servando. Act. v, 29: Obedire opor- tet Deo magis quam hominibus. tet Deo magis quam hominibus.

Et subdit epilogum, dicens: Et subdit epilogum, dicens:

« Hucusque finis verbi, » breviter scili- « Hucusque finis verbi, » breviter scili- cet perstricti et dat formam breviter lo- cet perstricti et dat formam breviter lo- quendi. Prov. x, 19: Qui moderatur la- quendi. Prov. x, 19: Qui moderatur la- bia sua, prudentissimus est. Prov. xxix, bia sua, prudentissimus est. Prov. xxix, 11: Totum spiritum suum profert stultus: 11: Totum spiritum suum profert stultus: sapiens differt, et reservat in posterum. sapiens differt, et reservat in posterum.

Et subdit de magnitudine visionis epi- Et subdit de magnitudine visionis epi- logum : « Ego Daniel multum cogitationi- logum : « Ego Daniel multum cogitationi- bus meis conturbabar. » Habacuc, III, bus meis conturbabar. » Habacuc, III, 16 Audivi, et conturbatus est venter 16 Audivi, et conturbatus est venter meus a voce contremuerunt labia mea. meus a voce contremuerunt labia mea. « Et facies mea immutata est in me, » « Et facies mea immutata est in me, » ex timore scilicet in pallorem. Daniel. ex timore scilicet in pallorem. Daniel. x, 16: In visione tua dissolutæ sunt x, 16: In visione tua dissolutæ sunt compages meæ, et nihil remansit in me compages meæ, et nihil remansit in me virium. « Verbum autem,» hoc est, de virium. « Verbum autem,» hoc est, de qua verbum est, « in corde meo conser- qua verbum est, « in corde meo conser- vavi, » ne scilicet per oblivionem dele- vavi, » ne scilicet per oblivionem dele- retur, quod utile scilicet poterat esse retur, quod utile scilicet poterat esse multis. Luc. 11, 19: Maria autem con- multis. Luc. 11, 19: Maria autem con- servabat omnia verba hæc, conferens in servabat omnia verba hæc, conferens in corde suo. Psal. CXVIII, 11: In corde meo corde suo. Psal. CXVIII, 11: In corde meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi. abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi.

38 38

CAP. VIII DANIELIS. CAP. VIII DANIELIS.

559 559

_ CAPUT VIII. _ CAPUT VIII.

Visio de ariete duorum cornuum, et hirco unius ac postmodum quatuor cornuum, Visio de ariete duorum cornuum, et hirco unius ac postmodum quatuor cornuum, qui devicit arietem: quorum ille regem Medorum ac Persarum designat, hic qui devicit arietem: quorum ille regem Medorum ac Persarum designat, hic autem regem Græcorum; additur prophetia de rege impudente ipsiusque ty- autem regem Græcorum; additur prophetia de rege impudente ipsiusque ty- rannide, dolo et superbia, qui sine manu conteretur. rannide, dolo et superbia, qui sine manu conteretur.

1. Anno tertio regni Baltassar regis, 1. Anno tertio regni Baltassar regis, visio apparuit mihi. Ego Da- visio apparuit mihi. Ego Da- niel, post id quod videram in niel, post id quod videram in principio, principio,

2. Vidi in visione mea, cum essem in 2. Vidi in visione mea, cum essem in Susis castro, quod est in Æ- Susis castro, quod est in Æ- lam regione vidi autem in vi- lam regione vidi autem in vi- sione esse me super portam sione esse me super portam Ulai. Ulai.

3. Et levavi oculos meos, et vidi : et 3. Et levavi oculos meos, et vidi : et ecce aries unus stabat ante palu- ecce aries unus stabat ante palu- dem, habens cornua excelsa, et dem, habens cornua excelsa, et unum excelsius altero atque suc- unum excelsius altero atque suc- crescens. Postea crescens. Postea

4. Vidi arietem cornibus ventilantem 4. Vidi arietem cornibus ventilantem contra occidentem, et contra contra occidentem, et contra aquilonem, et contra meridiem, aquilonem, et contra meridiem, et omnes bestiæ non poterant et omnes bestiæ non poterant resistere ei, neque liberari de resistere ei, neque liberari de manu ejus fecitque secundum manu ejus fecitque secundum voluntatem suam, et magnifi- voluntatem suam, et magnifi-

catus est. catus est.

5. Et ego intelligebam : ecce autem 5. Et ego intelligebam : ecce autem hircus caprarum veniebat ab hircus caprarum veniebat ab occidente super faciem totius occidente super faciem totius terræ, et non tangebat terram : terræ, et non tangebat terram : porro hircus habebat cornu in- porro hircus habebat cornu in- signe inter oculos suos. signe inter oculos suos.

6. Et venit usque ad arietem illum 6. Et venit usque ad arietem illum cornutum, quem videram stan- cornutum, quem videram stan- tem ante portam, et cucurrit tem ante portam, et cucurrit ad eum in impetu fortitudinis ad eum in impetu fortitudinis

suæ. suæ.

7. Cumque appropinquasset prope 7. Cumque appropinquasset prope arietem, efferatus est in eum; arietem, efferatus est in eum;

nuit duo cornua ejus, et non nuit duo cornua ejus, et non poterat aries resistere ei: cum- poterat aries resistere ei: cum- que eum misisset in terram, que eum misisset in terram, conculcavit, et nemo quibat conculcavit, et nemo quibat liberare arietem de manu ejus. liberare arietem de manu ejus. 8. Hircus autem caprarum magnus 8. Hircus autem caprarum magnus factus est nimis: cumque cre- factus est nimis: cumque cre- visset, fractum est cornu ma- visset, fractum est cornu ma- gnum, et orta sunt quatuor cor- gnum, et orta sunt quatuor cor- nua subter illud per quatuor nua subter illud per quatuor ventos coeli. ventos coeli.

9. De uno autem ex eis egressum est 9. De uno autem ex eis egressum est cornu unum modicum, et fa- cornu unum modicum, et fa- ctum est grande contra meri- ctum est grande contra meri- diem, et contra orientem, et diem, et contra orientem, et contra fortitudinem. contra fortitudinem. 10. Et magnificatum est usque ad for- 10. Et magnificatum est usque ad for- titudinem coeli et dejecit de titudinem coeli et dejecit de fortitudine, et de stellis, et fortitudine, et de stellis, et conculcavit eas. conculcavit eas.

11. Et usque ad principem fortitudinis 11. Et usque ad principem fortitudinis magnificatum est, et ab eo tulit magnificatum est, et ab eo tulit juge sacrificium, et dejecit lo- juge sacrificium, et dejecit lo- cum sanctificationis ejus. cum sanctificationis ejus.

12. Robur autem datum est ei contra 12. Robur autem datum est ei contra juge sacrificium propter peccata, juge sacrificium propter peccata, et prosternetur veritas in terra : et prosternetur veritas in terra : et faciet, et prosperabitur. et faciet, et prosperabitur. 13. Et audivi unum de sanctis loquen- 13. Et audivi unum de sanctis loquen-

tem et dixit unus sanctus al- tem et dixit unus sanctus al- teri nescio cui loquenti : Usque- teri nescio cui loquenti : Usque- quo visio, et juge sacrificium, quo visio, et juge sacrificium, et peccatum desolationis quæ et peccatum desolationis quæ facta est, et sanctuarium, et for- facta est, et sanctuarium, et for- titudo conculcabitur? titudo conculcabitur?

et percussit arietem, et commi- 14. Et dixit ei: Usque ad vesperam et et percussit arietem, et commi- 14. Et dixit ei: Usque ad vesperam et

560 560

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mane, dies duo millia trecenti : mane, dies duo millia trecenti : et mundabitur sanctuarium. et mundabitur sanctuarium. 15. Factum est autem cum viderem, 15. Factum est autem cum viderem, ego Daniel, visionem, et quære- ego Daniel, visionem, et quære- rem intelligentiam, ecce stetit rem intelligentiam, ecce stetit in conspectu meo quasi species in conspectu meo quasi species viri. viri.

16. Et audivi vocem viri inter Ulai: 16. Et audivi vocem viri inter Ulai: et clamavit, et ait: Gabriel, fac et clamavit, et ait: Gabriel, fac intelligere istam visionem. intelligere istam visionem.

17. 17.

Et venit, et stetit juxta ubi ego Et venit, et stetit juxta ubi ego stabam cumque venisset, pa- stabam cumque venisset, pa- vens corrui in faciem meam : et vens corrui in faciem meam : et ait ad me Intellige, fili ho- ait ad me Intellige, fili ho-

22. Quod autem fracto illo surrexerunt 22. Quod autem fracto illo surrexerunt quatuor pro eo, quatuor reges quatuor pro eo, quatuor reges de gente ejus consurgent, sed de gente ejus consurgent, sed non in fortitudine ejus : non in fortitudine ejus : 23. Et post regnum eorum, cum cre- 23. Et post regnum eorum, cum cre- verint iniquitates, consurget rex verint iniquitates, consurget rex impudens facie, et intelligens. impudens facie, et intelligens. propositiones. propositiones.

24. Et roborabitur fortitudo ejus, sed 24. Et roborabitur fortitudo ejus, sed non in viribus suis : et supra non in viribus suis : et supra quam credi potest, universa quam credi potest, universa vastabit, et prosperabitur, et vastabit, et prosperabitur, et faciet. Et interficiet robustos, faciet. Et interficiet robustos, et populum sanctorum et populum sanctorum

minis, quoniam in tempore fi- 25. Secundum voluntatem suam, et minis, quoniam in tempore fi- 25. Secundum voluntatem suam, et

nis complebitur visio. nis complebitur visio.

18. Cumque loqueretur ad me, colla- 18. Cumque loqueretur ad me, colla-

psus sum pronus in terram : et psus sum pronus in terram : et

tetigit me, et statuit me in gra- tetigit me, et statuit me in gra- du meo, du meo,

19. Dixitque mihi : Ego ostendam 19. Dixitque mihi : Ego ostendam tibi quæ futura sunt in novissi- tibi quæ futura sunt in novissi- mo maledictionis, quoniam ha- mo maledictionis, quoniam ha- bet tempus finem suum. bet tempus finem suum.

20. Aries, quem vidisti habere cornua, 20. Aries, quem vidisti habere cornua, rex Medorum est atque Per- rex Medorum est atque Per-

sarum. sarum.

21. Porro hircus caprarum, rex Græ- 21. Porro hircus caprarum, rex Græ- corum est et cornu grande, corum est et cornu grande, quod erat inter oculos ejus, ipse quod erat inter oculos ejus, ipse est rex primus. est rex primus.

dirigetur dolus in manu ejus : et dirigetur dolus in manu ejus : et cor suum magnificabit, et in cor suum magnificabit, et in copia rerum omnium occidet copia rerum omnium occidet plurimos et contra principem plurimos et contra principem principum consurget, et sine principum consurget, et sine

manu conteretur. manu conteretur.

26. Et visio vespere et mane quæ dicta 26. Et visio vespere et mane quæ dicta est, vera est tu ergo visionem est, vera est tu ergo visionem signa, quia post multos dies signa, quia post multos dies erit. erit.

27. Et ego Daniel langui, et ægrotavi 27. Et ego Daniel langui, et ægrotavi per dies cumque surrexissem, per dies cumque surrexissem, faciebam opera regis, et stupe- faciebam opera regis, et stupe- bam ad visionem, et non erat bam ad visionem, et non erat qui interpretaretur. qui interpretaretur.

IN CAPUT VIII DANIELIS IN CAPUT VIII DANIELIS

COMMENTARIUS. COMMENTARIUS.

« Anno tertio regni Baltassar. » In « Anno tertio regni Baltassar. » In præcedenti visione de quatuor regnis præcedenti visione de quatuor regnis actum est, hic agit de duobus regibus actum est, hic agit de duobus regibus illorum regnorum, Mediæ scilicet, et illorum regnorum, Mediæ scilicet, et Græciæ, et dividit capitulum in duas Græciæ, et dividit capitulum in duas partes primo enim describit visionem: partes primo enim describit visionem: secundo, explanationem, ibi, y. 15: Fa- secundo, explanationem, ibi, y. 15: Fa- ctum est autem cum viderem. » ctum est autem cum viderem. »

Prima in duas dividitur. In prima tan- Prima in duas dividitur. In prima tan- gitur visio de rege Medorum, in secunda gitur visio de rege Medorum, in secunda

de rege Græcorum, ibi, y. 5: « Ecce de rege Græcorum, ibi, y. 5: « Ecce hircus caprarum veniebat. » hircus caprarum veniebat. »

Prima adhuc in duas dividitur: de- Prima adhuc in duas dividitur: de- scribit enim primo dispositionem viden- scribit enim primo dispositionem viden- tis secundo, seriem visionis, ibi, y. 3: tis secundo, seriem visionis, ibi, y. 3: « Et ecce aries. » « Et ecce aries. »

: :

In prima videntem describit per lo- In prima videntem describit per lo- cum communem, et proprium, et pro- cum communem, et proprium, et pro- priissimum. priissimum.

Et hoc est: Et hoc est:

«Anno tertio regni Baltassar, » qui pro- «Anno tertio regni Baltassar, » qui pro- nepos fuit Nabuchodonosor, scilicet re- nepos fuit Nabuchodonosor, scilicet re- gis Chaldæorum, « visio apparuit mi- gis Chaldæorum, « visio apparuit mi- hi, » imaginaria scilicet. Cassianus: hi, » imaginaria scilicet. Cassianus: « Apparet quod præter spem sensibus « Apparet quod præter spem sensibus

, caput , caput

Elamita- Elamita-

mm). mm).

isit? isit?

COMMENTARIUS IN CAP. VIII DANIELIS. COMMENTARIUS IN CAP. VIII DANIELIS.

« objicitur. » Isa. xxiv, 16: A finibus « objicitur. » Isa. xxiv, 16: A finibus terræ laudes audivimus, gloriam justi. terræ laudes audivimus, gloriam justi. Et dixi Secretum meum mihi, secre- Et dixi Secretum meum mihi, secre- tum meum mihi. Semper enim Deus vi- tum meum mihi. Semper enim Deus vi- sionibus sanctorum præmunit peccatores, sionibus sanctorum præmunit peccatores, et admonet, ut convertantur. Osee, vi, et admonet, ut convertantur. Osee, vi, 5 Propter hoc dolavi in prophetis, 5 Propter hoc dolavi in prophetis, occidi eos in verbis oris mei, hoc est, occidi eos in verbis oris mei, hoc est, occidendos prædixi. Sapient. XII, 2: occidendos prædixi. Sapient. XII, 2: Eos qui exerrant partibus corripis, Eos qui exerrant partibus corripis, et de quibus peccant admones et alloque- et de quibus peccant admones et alloque- ris, ut relicta malitia credant in te, ris, ut relicta malitia credant in te, Domine. «Ego Daniel, » divinæ con- Domine. «Ego Daniel, » divinæ con- templationi assidue intendens. Haba- templationi assidue intendens. Haba- cuc, I, 1 Contemplabor, ut videam cuc, I, 1 Contemplabor, ut videam quid dicatur mihi, et quid respondeam quid dicatur mihi, et quid respondeam ad arguentem me. Isa. xxi, 7: Contem- ad arguentem me. Isa. xxi, 7: Contem- platus est diligenter multo intuitu. platus est diligenter multo intuitu. « Post id quod videram in principio, » « Post id quod videram in principio, » hoc est, in visione imaginaria, quæ ho- hoc est, in visione imaginaria, quæ ho- minis dicitur exterior enim potius visio minis dicitur exterior enim potius visio rei quam hominis dicitur : non enim suf- rei quam hominis dicitur : non enim suf- ficit semel contemplationi intentum esse, ficit semel contemplationi intentum esse, sed multoties intendendum est. Osee, XII, sed multoties intendendum est. Osee, XII, 10 Ego visionem multiplicavi, scilicet 10 Ego visionem multiplicavi, scilicet eis. Psal. LXXXVIII, 20: Tunc locutus eis. Psal. LXXXVIII, 20: Tunc locutus es in visione cum sanctis tuis. es in visione cum sanctis tuis.

Et describit locum proprium : Et describit locum proprium :

« Vidi in visione mea, cum essem in « Vidi in visione mea, cum essem in Susis castro. Susis metropolis est Æla- Susis castro. Susis metropolis est Æla- mitarum, non castrum, sed ita munita, mitarum, non castrum, sed ita munita, ut præ firmitate munitionis castrum esse ut præ firmitate munitionis castrum esse videatur. Et subdit de loco communi: videatur. Et subdit de loco communi: « Quod est in Alam regione. » Sym- « Quod est in Alam regione. » Sym- machus transtulit, « in Ælam civitate: >> machus transtulit, « in Ælam civitate: >> civitas enim Ælam vocatur, a qua re- civitas enim Ælam vocatur, a qua re- gio nomen accepit, sicut a Babylone re- gio nomen accepit, sicut a Babylone re- gio dicitur Babylonia. gio dicitur Babylonia.

Et subjungit de loco propriissimo: Et subjungit de loco propriissimo: « Vidi autem in visione, » imaginaria « Vidi autem in visione, » imaginaria quid scilicet, « esse me supra portam Ulai. » quid scilicet, « esse me supra portam Ulai. »

Portam dicit ejusdem castri, scilicet Su- Portam dicit ejusdem castri, scilicet Su- sis: Ulai autem idem est quod palus, eo sis: Ulai autem idem est quod palus, eo quod illa porta aperiebatur contra palu- quod illa porta aperiebatur contra palu- dem, quæ jacebat ante civitatem, sicut in dem, quæ jacebat ante civitatem, sicut in Troja dicebatur Thea porta, et sicut Ro- Troja dicebatur Thea porta, et sicut Ro- mæ dicitur porta Carmentalis, vel Lavi- mæ dicitur porta Carmentalis, vel Lavi-