11 11

10 10

COMMENTARIUS IN CAP. VI BARUCH. COMMENTARIUS IN CAP. VI BARUCH.

Et hoc est quod sequitur : Et hoc est quod sequitur :

« Dant autem ex ipso, » scilicet ex au- « Dant autem ex ipso, » scilicet ex au- ro, « et, » id est, » prostitutis. » Prosti- ro, « et, » id est, » prostitutis. » Prosti- tuta est, quæ pro, id est, publice statuta tuta est, quæ pro, id est, publice statuta est ad libidinem. Et hoc est, oblata in est ad libidinem. Et hoc est, oblata in turpes usus convertere: contra hoc quod turpes usus convertere: contra hoc quod dicitur, Deuteron. XXIII, 18: Non offe- dicitur, Deuteron. XXIII, 18: Non offe- res mercedem prostibuli, nec pretium res mercedem prostibuli, nec pretium canis, in domo Domini Dei tui. canis, in domo Domini Dei tui.

Et hoc est quod sequitur: « Et mere- Et hoc est quod sequitur: « Et mere- trices ornant, » quæ se eis non suppo- trices ornant, » quæ se eis non suppo- nunt nisi pro pretio ornatus talis, sicut nunt nisi pro pretio ornatus talis, sicut dicitur, Proverb. VII, 10: Occurrit illi dicitur, Proverb. VII, 10: Occurrit illi mulier in ornatu meretricio. Contra mulier in ornatu meretricio. Contra quod dicitur, I Petr. III, 3 Quarum, quod dicitur, I Petr. III, 3 Quarum, scilicet mulierum, non sit extrinsecus scilicet mulierum, non sit extrinsecus capillatura, aut circumdatio auri, aut capillatura, aut circumdatio auri, aut indumenti vestimentorum cultus. indumenti vestimentorum cultus.

Et de majori turpitudine subjungitur: Et de majori turpitudine subjungitur: « Et iterum cum receperint illud a me- « Et iterum cum receperint illud a me- retricibus, » offerentibus scilicet illud ex retricibus, » offerentibus scilicet illud ex meretricio illo, « ornant deos suos, » de meretricio illo, « ornant deos suos, » de meretricio opinari facientes deitatem. meretricio opinari facientes deitatem. Mich. 1, 7: Omnia sculptilia ejus con- Mich. 1, 7: Omnia sculptilia ejus con- cidentur, et omnes mercedes ejus combu- cidentur, et omnes mercedes ejus combu- rentur igne, et omnia idola ejus ponam rentur igne, et omnia idola ejus ponam in perditionem: quia de mercedibus me- in perditionem: quia de mercedibus me- retricis congregata sunt, et usque ad retricis congregata sunt, et usque ad mercedem meretricis revertentur. mercedem meretricis revertentur.

417 417

Et ostendit quod decora vestis non Et ostendit quod decora vestis non prodest, subdens : prodest, subdens :

« Opertis autem illis veste purpurea, » « Opertis autem illis veste purpurea, » ut decori scilicet appareant, « extergunt ut decori scilicet appareant, « extergunt faciem ipsorum propter pulverem do- faciem ipsorum propter pulverem do- mus: » quia etiam a minimo pulvere se mus: » quia etiam a minimo pulvere se defendere non possunt. « Qui plurimus defendere non possunt. « Qui plurimus est inter eos, » propter frequentationes est inter eos, » propter frequentationes sculptorum pedibus pulverem excitan- sculptorum pedibus pulverem excitan- tium et significat divites purpuratos, tium et significat divites purpuratos, qui ornatu suo resolutionem sui corporis qui ornatu suo resolutionem sui corporis in pulverem redimere non possunt. Eccli. in pulverem redimere non possunt. Eccli. x, 9: Quid superbit terra et cinis? Ge- x, 9: Quid superbit terra et cinis? Ge- nes. III, 19 Pulvis es, et in pulverem re- nes. III, 19 Pulvis es, et in pulverem re- verteris. I Machab. II, 62 et 63: Gloria verteris. I Machab. II, 62 et 63: Gloria ejus stercus et vermis est: hodie extolli- ejus stercus et vermis est: hodie extolli- tur, et cras non invenitur, quia conver- tur, et cras non invenitur, quia conver- sus est in terram suam. sus est in terram suam.

Et subdit de ornatu suo regali, di- Et subdit de ornatu suo regali, di-

cens: cens:

12 12

13 13

« Sceptrum autem habet ut homo: » « Sceptrum autem habet ut homo: » quia regiam dignitatem mentitur : et quia regiam dignitatem mentitur : et hoc est quod sequitur: « Sicut judex hoc est quod sequitur: « Sicut judex regionis, » qui rectitudine sceptri rectitu- regionis, » qui rectitudine sceptri rectitu- dinem indicat judicii, cum nullum judi- dinem indicat judicii, cum nullum judi- cium possit exhibere, et propter hoc est cium possit exhibere, et propter hoc est similitudo regis, et non rex, et significat similitudo regis, et non rex, et significat Prælatos inutiles, qui loca regum obti- Prælati Prælatos inutiles, qui loca regum obti- Prælati nent, et non exhibent actum eorum, de nent, et non exhibent actum eorum, de

Sub tali autem ornatu idoli ostendit quibus dicitur, Sapient. VI, 5: Cum es- Sub tali autem ornatu idoli ostendit quibus dicitur, Sapient. VI, 5: Cum es- vilitatem, subdens : vilitatem, subdens :

« Hi autem,» scilicet dii eorum, «non « Hi autem,» scilicet dii eorum, «non liberantur ab ærugine: »æs enim ab liberantur ab ærugine: »æs enim ab ærugine consumitur. Jacob. v, 3: Au- ærugine consumitur. Jacob. v, 3: Au- rum, et argentum vestrum æruginavit: rum, et argentum vestrum æruginavit: et ærugo in testimonium vobis erit. « Et et ærugo in testimonium vobis erit. « Et tinea, » quantum ad vestem purpuream tinea, » quantum ad vestem purpuream qua induebantur: et ideo possunt dicere qua induebantur: et ideo possunt dicere illud Job, xxxi, 28: Quasi putredo con- illud Job, xxxi, 28: Quasi putredo con- sumendus sum, et quasi vestimentum sumendus sum, et quasi vestimentum quod comeditur a tinea. Sic divites et quod comeditur a tinea. Sic divites et aureatos, et purpuratos ærugo rodit ve- aureatos, et purpuratos ærugo rodit ve- tustatis, et tinea malæ conscientiæ. tustatis, et tinea malæ conscientiæ. Matth. vi, 19 Nolite thesaurizare vobis Matth. vi, 19 Nolite thesaurizare vobis thesauros in terra, ubi ærugo et tinea thesauros in terra, ubi ærugo et tinea demolitur, et ubi fures effodiunt et fu- demolitur, et ubi fures effodiunt et fu-

rantur. rantur.

XVIII XVIII

setis ministri regni illius, non recte judi- setis ministri regni illius, non recte judi- castis, nec custodistis legem justitiæ. castis, nec custodistis legem justitiæ. Amos, I, 15: Ibit Melchon in captivita- Amos, I, 15: Ibit Melchon in captivita- tem. Melchon rex eorum interpretatur. tem. Melchon rex eorum interpretatur.

Et subdit de infirmitate: « Qui, » sci- Et subdit de infirmitate: « Qui, » sci- licet falsus deus, « in se peccantem non in- licet falsus deus, « in se peccantem non in- terficit. » Cum tamen ille reus sit crimine terficit. » Cum tamen ille reus sit crimine læsæ majestatis, et ex quo propriam in- læsæ majestatis, et ex quo propriam in- juriam non vindicat, nullum vindicabit : juriam non vindicat, nullum vindicabit : figura enim est, et non veritas, a nullo se figura enim est, et non veritas, a nullo se valens defendere. Jerem. x, 5: Nolite valens defendere. Jerem. x, 5: Nolite ergo timere ea, quia nec male facere ergo timere ea, quia nec male facere possunt, nec bene. possunt, nec bene.

Et hoc est quod sequitur: Et hoc est quod sequitur:

« Habet etiam in manu gladium, » « Habet etiam in manu gladium, »

27 27

inutiles. inutiles.

14 14

418 418

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sicut Mars qui cum gladio fingebatur, sicut Mars qui cum gladio fingebatur, « et securim, » ut vasa interitus timo- « et securim, » ut vasa interitus timo- rem incutiant videntibus, gladium scili- rem incutiant videntibus, gladium scili- cet ad vulnerandum, securim autem ad cet ad vulnerandum, securim autem ad præscindendum : « se autem de bello et præscindendum : « se autem de bello et a latronibus non liberat. » Ab hostibus a latronibus non liberat. » Ab hostibus enim violenter conculcantur, et proji- enim violenter conculcantur, et proji- ciuntur, et a latronibus aurum eorum ciuntur, et a latronibus aurum eorum Non defen- decerpitur. Similes sunt inutilibus Præ- Non defen- decerpitur. Similes sunt inutilibus Præ- latis, qui nec se, nec alios defendunt latis, qui nec se, nec alios defendunt gladio potestatis. I Reg. v, 4: Invenerunt gladio potestatis. I Reg. v, 4: Invenerunt Dagon jacentem super faciem suam in Dagon jacentem super faciem suam in terra coram arca Domini: caput autem terra coram arca Domini: caput autem Dagon, et duæ palmæ manuum ejus Dagon, et duæ palmæ manuum ejus abscissæ erant super limen. abscissæ erant super limen.

dentes. dentes.

15 15

Ex his infert conclusionem, subdens: Ex his infert conclusionem, subdens: « Unde vobis notum sit quia non sunt « Unde vobis notum sit quia non sunt dii, » quamvis falsam divinitatis habeant dii, » quamvis falsam divinitatis habeant similitudinem. Psal. xcv, 5: Omnes dii similitudinem. Psal. xcv, 5: Omnes dii gentium dæmonia. gentium dæmonia.

« Ne ergo « Ne ergo veneremini¹ eos, » hoc est, veneremini¹ eos, » hoc est, venerationem divinam non impendatis venerationem divinam non impendatis eis: quia veneratio latria vocatur. « La- eis: quia veneratio latria vocatur. « La- «<tria vero, ut dicit Augustinus, cultus est «<tria vero, ut dicit Augustinus, cultus est « soli Deo debitus. » Propter quod Mardo- « soli Deo debitus. » Propter quod Mardo- chæus, Esther, III, 2, laudatur, quia ve- chæus, Esther, III, 2, laudatur, quia ve- nerationem Dei ad hominem transferre nerationem Dei ad hominem transferre noluit et Herodes condemnatur, Act. noluit et Herodes condemnatur, Act. XII, 22 et 23,cui cum populus acclamaret: XII, 22 et 23,cui cum populus acclamaret: Dei voces et non hominis. Confestim per- Dei voces et non hominis. Confestim per- cussit eum Angelus Domini,... et con- cussit eum Angelus Domini,... et con- sumptus a vermibus exspiravit. sumptus a vermibus exspiravit.

Et ostendit inutilitatem, primo per si- Et ostendit inutilitatem, primo per si- militudinem, secundo per similitudinis militudinem, secundo per similitudinis explanationem : et hoc est : explanationem : et hoc est :

« Sicut enim vas hominis,» hoc est, fi- « Sicut enim vas hominis,» hoc est, fi- ctile vas ad turpem usum hominis, « con- ctile vas ad turpem usum hominis, « con- fractum, » ut sordes tenere non possit, fractum, » ut sordes tenere non possit, « inutile efficitur, » et propter hoc ut « inutile efficitur, » et propter hoc ut turpe abjicitur: « tales sunt dii eorum, » turpe abjicitur: « tales sunt dii eorum, » inutiles scilicet et turpes: propter obscœ- inutiles scilicet et turpes: propter obscœ- nos enim actus inventi sunt, fornicatio- nos enim actus inventi sunt, fornicatio- nem scilicet et sodomiam, etc. hujus- nem scilicet et sodomiam, etc. hujus- modi. Isa. xxx, 13 et 14: Subito, dum modi. Isa. xxx, 13 et 14: Subito, dum non speratur, veniet contritio ejus. Et non speratur, veniet contritio ejus. Et

1 Vulg. habet, Non ergo tinueritis eos. 1 Vulg. habet, Non ergo tinueritis eos.

comminuetur sicut conteritur lagena comminuetur sicut conteritur lagena figuli contritione pervalida, et non in- figuli contritione pervalida, et non in- venietur de fragmentis ejus testa. Sic venietur de fragmentis ejus testa. Sic confringuntur corda eorum qui veneran- confringuntur corda eorum qui veneran- tur spectacula mundi. Eccli. XXI, 17: tur spectacula mundi. Eccli. XXI, 17: Cor fatui quasi vas confractum, et om- Cor fatui quasi vas confractum, et om- nem sapientiam non tenebit. nem sapientiam non tenebit.

Hanc autem inutilitatem exaggerat in Hanc autem inutilitatem exaggerat in tribus. Primo, a fœditate quæ incidit su- tribus. Primo, a fœditate quæ incidit su- per ea et hoc est: per ea et hoc est:

16 16

cipientes cipientes

« Constitutis illis in domo, » hoc est, Munera « Constitutis illis in domo, » hoc est, Munera in templo, « oculi eorum, » deorum sci- in templo, « oculi eorum, » deorum sci- licet, «pleni sunt pulvere, » hoc est, ex- licet, «pleni sunt pulvere, » hoc est, ex- cæcati, ut nihil videant, « a pedibus intro- cæcati, ut nihil videant, « a pedibus intro- euntium, « supple, excitato. Est autem euntium, « supple, excitato. Est autem sordidus pulvis, quia a pedibus excitatur: sordidus pulvis, quia a pedibus excitatur: taliter autem fœdabiles oculi, non sunt taliter autem fœdabiles oculi, non sunt divini: divini enim oculi, ut dicitur, Eccli. divini: divini enim oculi, ut dicitur, Eccli. XXIII, 28, lucidiores sunt super solem. XXIII, 28, lucidiores sunt super solem. Apocalyps. 1, 14: Oculi ejus tamquam Apocalyps. 1, 14: Oculi ejus tamquam flamma ignis. Hoc significat oculos Præ- flamma ignis. Hoc significat oculos Præ- latorum, qui pulvere munerum et dono- latorum, qui pulvere munerum et dono- rum excæcantur. Deuter. XVI, 19: Non rum excæcantur. Deuter. XVI, 19: Non accipies personam, nec munera: quia accipies personam, nec munera: quia munera excæcant oculos sapientum, et munera excæcant oculos sapientum, et mutant verba justorum. mutant verba justorum.

« Et sicut alicui qui regem offendit. » « Et sicut alicui qui regem offendit. » Exaggerat hic inutilitatem ex impotentia Exaggerat hic inutilitatem ex impotentia defensionis habent enim se idola quasi defensionis habent enim se idola quasi omnes offenderint: et hoc est : omnes offenderint: et hoc est :

« Et sicut alicui qui regem offendit, » « Et sicut alicui qui regem offendit, » crimine scilicet læsæ majestatis, « cir- crimine scilicet læsæ majestatis, « cir- cumseptæ sunt januæ, » ne publica po- cumseptæ sunt januæ, » ne publica po- testate rapiatur ad demembrationem, ita testate rapiatur ad demembrationem, ita supple, habent se dii : concluduntur enim supple, habent se dii : concluduntur enim in templis et in arcis, eo quod ab omni- in templis et in arcis, eo quod ab omni- bus concupiscuntur ad discerpendum bus concupiscuntur ad discerpendum aurum, et argentum, et lapides pretiosos aurum, et argentum, et lapides pretiosos qui sunt in ipsis, nec semetipsos pos- qui sunt in ipsis, nec semetipsos pos- sunt defendere. Sicut irrisorie dicitur de sunt defendere. Sicut irrisorie dicitur de Baal, Judic. VI, 31: Si deus est, Baal Baal, Judic. VI, 31: Si deus est, Baal scilicet, vindicet se de eo qui suffodit scilicet, vindicet se de eo qui suffodit aram ejus. aram ejus.

COMMENTARIUS IN CAP. VI BARUCH. COMMENTARIUS IN CAP. VI BARUCH.

Tertio exaggerat ad similitudinem mor- Tertio exaggerat ad similitudinem mor- tui, et hoc est : « Aut sicut ad sepul- tui, et hoc est : « Aut sicut ad sepul- crum adductus mortuus, » qui secun- crum adductus mortuus, » qui secun- dum morem antiquorum cum pretiosis dum morem antiquorum cum pretiosis vestibus, et ornatu sepeliebatur, et se- vestibus, et ornatu sepeliebatur, et se- pulcrum fortissimis seris claudebatur: et pulcrum fortissimis seris claudebatur: et hoc est quod sequitur: « Ita tutant sa- hoc est quod sequitur: « Ita tutant sa- cerdotes,» idolorum scilicet, « ostia, » cerdotes,» idolorum scilicet, « ostia, » scilicet templorum, « clausuris, » scili- scilicet templorum, « clausuris, » scili- cet repagulorum, « et seris, » ferreis sci- cet repagulorum, « et seris, » ferreis sci- licet, «ne a latronibus exspolientur. » licet, «ne a latronibus exspolientur. » Simile aliquid accidit in Prælatis quo- Simile aliquid accidit in Prælatis quo- rum divitiis et beneficiis insidiantur, et rum divitiis et beneficiis insidiantur, et Omnes sus- ideo omnes suspectos habent, et præser- Omnes sus- ideo omnes suspectos habent, et præser- vant se ab eis, ne intoxicentur, vel occi- vant se ab eis, ne intoxicentur, vel occi- dantur a cupientibus divitias eorum. Sa- dantur a cupientibus divitias eorum. Sa- pient. 11, 11 Sit fortitudo nostra lex pient. 11, 11 Sit fortitudo nostra lex justitiæ: quod enim infirmum est, inu- justitiæ: quod enim infirmum est, inu- tile invenitur. Proverb. 1, 11 et seq.: tile invenitur. Proverb. 1, 11 et seq.: Abscondamus tendiculas contra insontem Abscondamus tendiculas contra insontem frustra degluttiamus eum sicut infer- frustra degluttiamus eum sicut infer- nus viventem, et integrum quasi descen- nus viventem, et integrum quasi descen- dentem in lacum. Omnem pretiosam dentem in lacum. Omnem pretiosam substantiam reperiemus, implebimus do- substantiam reperiemus, implebimus do- mos nostras spoliis. Abdiæ, y. 5: Si fu- mos nostras spoliis. Abdiæ, y. 5: Si fu- res introissent ad te, si latrones per no- res introissent ad te, si latrones per no- ctem, quomodo conticuisses? ctem, quomodo conticuisses?

pectos ha- pectos ha-

bent. bent.

18 18

« Lucernas accendunt illis. » Osten- « Lucernas accendunt illis. » Osten- dit hic, quod divinitas in tali materia esse dit hic, quod divinitas in tali materia esse non potest, tripliciter, scilicet quia ab non potest, tripliciter, scilicet quia ab insensibilibus non differunt. Quia figuræ insensibilibus non differunt. Quia figuræ membrorum sine vita sunt, ibi, y. 25: membrorum sine vita sunt, ibi, y. 25: « Sine pedibus. » Quia sacrificia profana « Sine pedibus. » Quia sacrificia profana sunt, ibi, y. 27: « Hostias illorum. » sunt, ibi, y. 27: « Hostias illorum. »

In primo duo sunt, in quorum primo In primo duo sunt, in quorum primo ostenditur vilitas. In secundo concludi- ostenditur vilitas. In secundo concludi- tur, quod colenda non sunt. tur, quod colenda non sunt.

Primum ostenditur quinque modis. Primum ostenditur quinque modis. Primo, ab impotentia videndi lucernas. Primo, ab impotentia videndi lucernas. Et hoc est: Et hoc est:

« Lucernas accendunt illis,» sacerdo- « Lucernas accendunt illis,» sacerdo- tes scilicet, « et quidem multas, » ut tes scilicet, « et quidem multas, » ut multiplicatis lucernis melius videre pu- multiplicatis lucernis melius videre pu- tentur, « ex quibus, » scilicet lucernis, tentur, « ex quibus, » scilicet lucernis,

1 Reg. III, 2 et 3: Heli jacebat in loco suo, et 1 Reg. III, 2 et 3: Heli jacebat in loco suo, et oculi ejus caligaverant, nec poterat videre: lu- oculi ejus caligaverant, nec poterat videre: lu-

419 419

« nullam videre possunt. » Hoc ipsum « nullam videre possunt. » Hoc ipsum enim signum est quod non sunt dii, quia enim signum est quod non sunt dii, quia si dii essent, in tenebris viderent. Eccli. si dii essent, in tenebris viderent. Eccli. xxxIII, 28: Oculi Domini circumspicien- xxxIII, 28: Oculi Domini circumspicien- tes omnes vias hominum, et profundum. tes omnes vias hominum, et profundum. abyssi, et hominum corda, intuentes in abyssi, et hominum corda, intuentes in absconditas partes. Similiter Prælati si- Obcæcati. absconditas partes. Similiter Prælati si- Obcæcati. miles idolis, lucernas Deo accensas vide- miles idolis, lucernas Deo accensas vide- re in doctrinis et exemplis non possunt re in doctrinis et exemplis non possunt per approbationem, significati per Heli, per approbationem, significati per Heli, I Reg. 1, 2 et 3, qui non poterat vi- I Reg. 1, 2 et 3, qui non poterat vi- dere: lucerna Dei antequam exstinguere- dere: lucerna Dei antequam exstinguere- tur, etc'. Job, xxiv, 13: Ipsi fuerunt re- tur, etc'. Job, xxiv, 13: Ipsi fuerunt re- belles lumini, nescierunt vias ejus, nec belles lumini, nescierunt vias ejus, nec reversi sunt per semitas ejus. reversi sunt per semitas ejus.

Secundo, exaggerat insensibilitatem, Secundo, exaggerat insensibilitatem, subdens: « Sunt enim sicut trabes in subdens: « Sunt enim sicut trabes in domo, » non ad utilitatem divinitatis, domo, » non ad utilitatem divinitatis, sed ad domus sustentationem, sicut tra- sed ad domus sustentationem, sicut tra- bes, et ideo a lignis non differunt: sicut bes, et ideo a lignis non differunt: sicut etiam mali Prælati qui continent fami- etiam mali Prælati qui continent fami- lias, ut trabes, et nullum aliud divinita- lias, ut trabes, et nullum aliud divinita- tis signum ostendunt. Isa. XLIV, 13: Ar- tis signum ostendunt. Isa. XLIV, 13: Ar- tifex lignarius extendit normam, for- tifex lignarius extendit normam, for- mavit illud, scilicet idolum, in runcina. mavit illud, scilicet idolum, in runcina. Et vere trabes sunt: quia super eos se- Et vere trabes sunt: quia super eos se- dent ranæ loquentes, scilicet adulatores, dent ranæ loquentes, scilicet adulatores, et fœdant eos. et fœdant eos.

Veluti Veluti trabes. trabes.

Tertio, exaggerat ab interiori putre- 19 Tertio, exaggerat ab interiori putre- 19 dine. Et hoc est : dine. Et hoc est :

« Corda vero eorum dicunt elingere « Corda vero eorum dicunt elingere serpentes, hoc est, idolorum. Et bene serpentes, hoc est, idolorum. Et bene dicit elingere: serpens enim acuta lingua dicit elingere: serpens enim acuta lingua interficit quod mordet. « Qui, » hoc est, interficit quod mordet. « Qui, » hoc est, quia illi, « de terra sunt, » et serpenti quia illi, « de terra sunt, » et serpenti dictum est, Genes. III, 14: Super pectus dictum est, Genes. III, 14: Super pectus tuum gradieris, et terram comedes. Et tuum gradieris, et terram comedes. Et hoc, est, quod sequitur: « Dum come- hoc, est, quod sequitur: « Dum come- dunt eos,» in corpore quod luteum est. dunt eos,» in corpore quod luteum est. Daniel. xiv, 6 Bel intrinsecus luteus Daniel. xiv, 6 Bel intrinsecus luteus est, et forinsecus æreus. « Vestimentorum est, et forinsecus æreus. « Vestimentorum ipsorum,» supple, comedunt. « Et non ipsorum,» supple, comedunt. « Et non sentiunt » eo quod sine vita sunt. Si- Insensibiles. sentiunt » eo quod sine vita sunt. Si- Insensibiles. militer Prælati nihil nisi lutum exhibent, militer Prælati nihil nisi lutum exhibent,

cerna Dei antequam exstingueretur, Samuel dor- cerna Dei antequam exstingueretur, Samuel dor- miebat in templo Domini. miebat in templo Domini.

20 20

420 420

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quos venerati homines devorant, et non quos venerati homines devorant, et non sentiunt. Osee, VII, 9: Comederunt alieni sentiunt. Osee, VII, 9: Comederunt alieni robur ejus, et ipse nescivit. robur ejus, et ipse nescivit.

Quarto, exaggerat a turpitudine, di- Quarto, exaggerat a turpitudine, di-

cens: cens:

« Nigræ sunt facies eorum a fumo qui « Nigræ sunt facies eorum a fumo qui in domo fit, »a fumo scilicet sacrificio- in domo fit, »a fumo scilicet sacrificio- rum, et ignium templi. Unde de iis dici rum, et ignium templi. Unde de iis dici potest illud Threnorum, iv, 8: Denigrata potest illud Threnorum, iv, 8: Denigrata Deformes. est super carbones facies eorum. Sicut Deformes. est super carbones facies eorum. Sicut facies Prælatorum obscurantur a malo facies Prælatorum obscurantur a malo fumo concupiscentiæ. Isa. x, 8: Facies fumo concupiscentiæ. Isa. x, 8: Facies combustæ vultus eorum. combustæ vultus eorum.

21 21

Quinto, exaggerat ab infaustis avibus Quinto, exaggerat ab infaustis avibus quæ insident eis: et hoc est : quæ insident eis: et hoc est :

« Supra corpus eorum », idolorum sci- « Supra corpus eorum », idolorum sci- licet, « et super caput eorum, » quod licet, « et super caput eorum, » quod magis corpore ornatum est, « volant magis corpore ornatum est, « volant noctuæ, » infaustæ aves tenebras aman- noctuæ, » infaustæ aves tenebras aman- tes, «et hirundines, » aves varie insta- tes, «et hirundines, » aves varie insta- biles, et aves, » aliæ scilicet infaustæ, ut biles, et aves, » aliæ scilicet infaustæ, ut bubo, vespertilio, et nycticorax, « simili- bubo, vespertilio, et nycticorax, « simili- ter et cattæ, » quæ a capiendo dicuntur, ter et cattæ, » quæ a capiendo dicuntur, eo quod in tenebris mures venantur: eo quod in tenebris mures venantur: mures enim in vestibus et cavernis pu- mures enim in vestibus et cavernis pu- tredinis idolorum abscondebantur, et tredinis idolorum abscondebantur, et cattæ insidebant capitibus, ut muribus cattæ insidebant capitibus, ut muribus Lenociniis insidiarentur. Hæc autem in Prælatis si- Lenociniis insidiarentur. Hæc autem in Prælatis si-

dediti. gnificant quod noctibus advolant eis la- dediti. gnificant quod noctibus advolant eis la-

trones, et meretrices, quæ tenebras trones, et meretrices, quæ tenebras amant, similiter lenones et lenæ. Job, amant, similiter lenones et lenæ. Job, XXIV, 15: Oculus adulteri observat cali- XXIV, 15: Oculus adulteri observat cali- ginem, dicens: Non me videbit oculus: ginem, dicens: Non me videbit oculus: et operiet vultum suum. et operiet vultum suum.

Ex his concludit duas conclusiones. Ex his concludit duas conclusiones. Prima est Prima est

« Unde sciatis quod non sunt dii. » « Unde sciatis quod non sunt dii. » Deus enim tenebras non amat. Joan. I, Deus enim tenebras non amat. Joan. I, 9: Erat lux vera, quæ illuminat om- 9: Erat lux vera, quæ illuminat om- nem hominem venientem in hunc mun- nem hominem venientem in hunc mun- dum. dum.

Secunda est: Ne ergo timueritis eos : » Secunda est: Ne ergo timueritis eos : » quia nec bene possunt facere, nec male. quia nec bene possunt facere, nec male.

Isa. XLI, 23 Bene quoque aut male, si Isa. XLI, 23 Bene quoque aut male, si potestis, facite. In hoc autem solo idola potestis, facite. In hoc autem solo idola nostra, scilicet mali Prælati, differunt ab nostra, scilicet mali Prælati, differunt ab idolis, quia male possunt facere, sed non idolis, quia male possunt facere, sed non bene. bene.

Et ut melius videatur consequentia, Et ut melius videatur consequentia, repetit de materia, subdens : repetit de materia, subdens :

23 23

« Aurum etiam quod habent, ad spe- Hypocrita « Aurum etiam quod habent, ad spe- Hypocrita ciem est, » non quidem divinitatis, sed ciem est, » non quidem divinitatis, sed exterioris, et falsæ pulchritudinis, sicut exterioris, et falsæ pulchritudinis, sicut et in malis Prælatis apparatus exterior et in malis Prælatis apparatus exterior est ad deceptionem hominum. Sapient. est ad deceptionem hominum. Sapient. XIII, 14 Perliniens rubrica, et rubicun- XIII, 14 Perliniens rubrica, et rubicun- dum faciens fuco colorem illius. dum faciens fuco colorem illius.

Et signum hujus subdit: « Nisi aliquis Et signum hujus subdit: « Nisi aliquis exterserit æruginem, » hoc est, æris ru- exterserit æruginem, » hoc est, æris ru- biginem, quod exterius affixum est eis, biginem, quod exterius affixum est eis, « non fulgebunt:» rubigo enim operit « non fulgebunt:» rubigo enim operit metalli fulgorem : metalli fulgorem : "neque enim dum "neque enim dum conflarentur, » supple, ex metallis, « sen- conflarentur, » supple, ex metallis, « sen- tiebant. » Sic malorum Prælatorum ful- tiebant. » Sic malorum Prælatorum ful- gor non habetur nisi falsus æstimatione gor non habetur nisi falsus æstimatione exteriori, et dum conflantur igne tribu- exteriori, et dum conflantur igne tribu- lationis, non sentiunt ad emendam. Je- lationis, non sentiunt ad emendam. Je- rem. vi, 29: Defecit sufflatorium,... fru- rem. vi, 29: Defecit sufflatorium,... fru- stra conflavit conflator: malitiæ enim stra conflavit conflator: malitiæ enim eorum non sunt consumptæ. eorum non sunt consumptæ.

Hujus subdit aliud signum : Hujus subdit aliud signum :

24 24

« Ex omni pretio,» turpis lucri scili- « Ex omni pretio,» turpis lucri scili- cet, « empta sunt, » ab artificibus scili- cet, « empta sunt, » ab artificibus scili- cet, in quibus spiritus, » vitæ scilicet, cet, in quibus spiritus, » vitæ scilicet, « non inest ipsis. » Hoc maxime compe- Simoniaci « non inest ipsis. » Hoc maxime compe- Simoniaci tit nostris Prælatis, qui per Simonis tit nostris Prælatis, qui per Simonis pretium emuntur, sicut fecit Simon, Act. pretium emuntur, sicut fecit Simon, Act. VIII, 18 Cum vidisset autem Simon VIII, 18 Cum vidisset autem Simon quod per impositionem manus Apostolo- quod per impositionem manus Apostolo- rum daretur Spiritus sanctus, obtulit rum daretur Spiritus sanctus, obtulit eis pecuniam. Sic etiam fecit Jason, eis pecuniam. Sic etiam fecit Jason, II Machab. IV, 7 et 8: Ambiebat Jason, II Machab. IV, 7 et 8: Ambiebat Jason, frater Oniæ, summum sacerdotium: frater Oniæ, summum sacerdotium: adito rege, promittens ei talenta trecenta adito rege, promittens ei talenta trecenta sexaginta, etc. Et ideo spiritus vitæ non sexaginta, etc. Et ideo spiritus vitæ non est in eis, quia simoniacus in sacramentis est in eis, quia simoniacus in sacramentis spiritum vitæ non confert. spiritum vitæ non confert.

25 25

26 26

Cadunt in Cadunt in adversis. adversis.

COMMENTARIUS IN CAP. VI BARUCH. COMMENTARIUS IN CAP. VI BARUCH.

Deinde tangit inutilitatem membro- Deinde tangit inutilitatem membro- rum et hoc est : rum et hoc est :

« Sine pedibus,» supple, existentes, « Sine pedibus,» supple, existentes, « in humeris portantur, » gressum pro- « in humeris portantur, » gressum pro- prium non habentes, « ostentantes ignobi- prium non habentes, « ostentantes ignobi- litatem suam hominibus. » Idola etiam litatem suam hominibus. » Idola etiam nostra, scilicet Prælati, figuras pedum nostra, scilicet Prælati, figuras pedum habent in virtutis et doctrinæ veritatis habent in virtutis et doctrinæ veritatis officio sed non gradiuntur, quia nec officio sed non gradiuntur, quia nec exempla ostendunt, nec veritatem do- exempla ostendunt, nec veritatem do- cent. Psal. cxi, 7: Pedes habent, et non cent. Psal. cxi, 7: Pedes habent, et non ambulabunt: non clamabunt in gutture ambulabunt: non clamabunt in gutture

suo. suo.

Et ex hoc concludit: Confundantur Et ex hoc concludit: Confundantur etiam qui colunt ea. » Jerem. x, 14: etiam qui colunt ea. » Jerem. x, 14: Confusus est artifex omnis in sculptili : Confusus est artifex omnis in sculptili : quoniam falsum est quod conflavit, et quoniam falsum est quod conflavit, et non est spiritus in eis. non est spiritus in eis.

Signum autem subdit: Signum autem subdit:

<< Propterea si ceciderint in terram, » << Propterea si ceciderint in terram, » sicut frequenter contingit quod Prælati sicut frequenter contingit quod Prælati cadunt per adversitatem, « a semetipsis cadunt per adversitatem, « a semetipsis non consurgent: » nec virtutem enim non consurgent: » nec virtutem enim nec scientiam habent, qua consurgere nec scientiam habent, qua consurgere possint. Isa. xiv, 20: Non vocabitur in possint. Isa. xiv, 20: Non vocabitur in æternum semen pessimorum. Amos, v, æternum semen pessimorum. Amos, v, 1 et 2: Domus Israel cecidit, et non ad- 1 et 2: Domus Israel cecidit, et non ad- jiciet ut resurgat. Virgo Israel projecta jiciet ut resurgat. Virgo Israel projecta est in terram suam, non est qui suscitet est in terram suam, non est qui suscitet eam. « Nec si quis eum statuerit re- eam. « Nec si quis eum statuerit re- ctum,» idolum scilicet, vel Prælatum ma- ctum,» idolum scilicet, vel Prælatum ma- lum, « per semetipsum stabit, » hoc est, lum, « per semetipsum stabit, » hoc est, stare potest quia viribus propriis non stare potest quia viribus propriis non innititur, sed alienis virtus enim standi innititur, sed alienis virtus enim standi non in ipso, sed in alio est. Isa. XLI, 29 : non in ipso, sed in alio est. Isa. XLI, 29 : Ecce omnes injusti, et vana opera eo- Ecce omnes injusti, et vana opera eo- rum rum

ventus et inane simulacra eorum. ventus et inane simulacra eorum. «< Sed sicut mortuis, » in quibus scilicet «< Sed sicut mortuis, » in quibus scilicet spiritus vitæ non est, « humeri¹ eorum, » spiritus vitæ non est, « humeri¹ eorum, » hoc est, sacerdotum, « illi apponentur, » hoc est, sacerdotum, « illi apponentur, » idolo scilicet ad portandum: non enim idolo scilicet ad portandum: non enim portant cultores suos, sed portantur ab portant cultores suos, sed portantur ab eis. Isa. xLv1, 2: Non potuerunt salvare eis. Isa. xLv1, 2: Non potuerunt salvare portantem, et anima eorum in captivita- portantem, et anima eorum in captivita- tem ibit. tem ibit.

1 Vulg. habet, munera. 1 Vulg. habet, munera.

421 421

27 27

« Hostias illorum. » Tangit obscoeni- « Hostias illorum. » Tangit obscoeni- tatem sacrificiorum, et maxime eorum tatem sacrificiorum, et maxime eorum qui utuntur sacrificiis, et apertæ laudis qui utuntur sacrificiis, et apertæ laudis quam exsolvunt sacerdotes, ibi, y. 30: quam exsolvunt sacerdotes, ibi, y. 30: « Et in domibus eorum sacerdotes se- « Et in domibus eorum sacerdotes se- dent. » dent. » Dicit ergo: Dicit ergo: « Hostias illorum, » quæ « Hostias illorum, » quæ scilicet idolis offeruntur, « sacerdotes eo- scilicet idolis offeruntur, « sacerdotes eo- rum vendunt, » sicut res non consecra- rum vendunt, » sicut res non consecra- tas, « et abutuntur, » pretiis scilicet ac- tas, « et abutuntur, » pretiis scilicet ac- ceptis, in malos usus. I ad Corinth. x, ceptis, in malos usus. I ad Corinth. x, 19 et 20: Quid ergo? dico quod idolis 19 et 20: Quid ergo? dico quod idolis immolatum sit aliquid? aut quod ido- immolatum sit aliquid? aut quod ido- lum sit aliquid? Sed quæ immolant lum sit aliquid? Sed quæ immolant gentes, dæmoniis immolant, et non Deo. gentes, dæmoniis immolant, et non Deo. « Similiter et mulieres eorum, » sacer- « Similiter et mulieres eorum, » sacer- dotum scilicet, « decerpentes,» supple, dotum scilicet, « decerpentes,» supple, sunt immundis manibus et immundis sunt immundis manibus et immundis dentibus hostias eorum. Similiter quæ dentibus hostias eorum. Similiter quæ nostris idolis immolantur, sæpe mere- nostris idolis immolantur, sæpe mere- trices, et filii sacerdotum decerpta dila- trices, et filii sacerdotum decerpta dila- niant. Daniel. xiv, 14: Sacerdotes in- niant. Daniel. xiv, 14: Sacerdotes in- gressi sunt nocte juxta consuetudinem gressi sunt nocte juxta consuetudinem suam, et uxores, et filii eorum : et come- suam, et uxores, et filii eorum : et come- derunt omnia, et biberunt. « Neque in- Inhumani. derunt omnia, et biberunt. « Neque in- Inhumani. firmo, » qui dupliciter indiguit, ex pau- firmo, » qui dupliciter indiguit, ex pau- pertate, et infirmitate: « neque mendi- pertate, et infirmitate: « neque mendi- canti, » qui manum porrexit, « aliquid canti, » qui manum porrexit, « aliquid impertiunt: » qui si veri dii essent, in impertiunt: » qui si veri dii essent, in illos misericordiam haberent. Psal. XL, 1: illos misericordiam haberent. Psal. XL, 1: Beatus vir qui intelligit super egenum, Beatus vir qui intelligit super egenum, et pauperem in die mala liberabit eum et pauperem in die mala liberabit eum Dominus. Dominus enim semper mise- Dominus. Dominus enim semper mise- retur infirmi et pauperis, et cum infirmis retur infirmi et pauperis, et cum infirmis reputat se infirmum, et cum pauperibus reputat se infirmum, et cum pauperibus pauperem. Matth. xxv, 43: Infirmus, et pauperem. Matth. xxv, 43: Infirmus, et in carcere, et non visistastis me. Psal. in carcere, et non visistastis me. Psal. LXXXVII, 16: Pauper sum ego, et in la- LXXXVII, 16: Pauper sum ego, et in la- boribus a juventute mea. Impius autem boribus a juventute mea. Impius autem cultus est, qui a se excludit omnem pie- cultus est, qui a se excludit omnem pie-

tatem. tatem.

Et tangit participationum obscoenita- Et tangit participationum obscoenita- tem, subdens : tem, subdens :

« De sacrificiis eorum, » hoc est, ido- « De sacrificiis eorum, » hoc est, ido- lorum, « fœtæ, » in fornicationibus ido- lorum, « fœtæ, » in fornicationibus ido-

28 28

fanant. fanant.

422 422

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

lorum concipientes, « ef menstruatæ, » lorum concipientes, « ef menstruatæ, » foedæ humore concupiscentiæ distillantes, foedæ humore concupiscentiæ distillantes, « contingunt, » et ex hoc immunda non « contingunt, » et ex hoc immunda non Sacra pro- reputantur. Hoc in nobis fit, quando res Sacra pro- reputantur. Hoc in nobis fit, quando res Ecclesiarum in usum meretricum expen- Ecclesiarum in usum meretricum expen- duntur. Isa. 1, 21: Quomodo facta est duntur. Isa. 1, 21: Quomodo facta est meretrix civitas fidelis, plena judicii? meretrix civitas fidelis, plena judicii? Ecclesia enim sic meretrix est, ad mere- Ecclesia enim sic meretrix est, ad mere- tricium conversa. tricium conversa.

29 29

30 30

Dissoluti. Dissoluti.

Ex his concludit : « Scientes itaque ex Ex his concludit : « Scientes itaque ex his quod non sunt dii. » Nos autem pejo- his quod non sunt dii. » Nos autem pejo- ris conditionis sumus: quia cum sciamus ris conditionis sumus: quia cum sciamus idola nostra non esse deos, tamen pro idola nostra non esse deos, tamen pro diis eos venerari oportet: cum tamen diis eos venerari oportet: cum tamen sequatur «Ne timeatis eos. » Perfecto- sequatur «Ne timeatis eos. » Perfecto- rum autem est non timere, infirmi au- rum autem est non timere, infirmi au- tem timent. Sapient. xv, 6: Malorum tem timent. Sapient. xv, 6: Malorum amatores digni sunt qui spem habeant amatores digni sunt qui spem habeant in talibus, et qui faciunt illos, et qui di- in talibus, et qui faciunt illos, et qui di- ligunt, et qui colunt. ligunt, et qui colunt.

« Unde enim vocantur, » id est, vo- « Unde enim vocantur, » id est, vo- cari possunt, «dii? » divinitati contra- cari possunt, «dii? » divinitati contra- ria signa habentes: et hoc est ria signa habentes: et hoc est «Quia «Quia mulieres, » omni libidine mollitæ, «ap- mulieres, » omni libidine mollitæ, «ap- ponunt, » pretia scorti sui, « diis argen- ponunt, » pretia scorti sui, « diis argen- teis, et aureis, et ligneis. » Aureus est, teis, et aureis, et ligneis. » Aureus est, qui pro sapientia colitur: argenteus, qui qui pro sapientia colitur: argenteus, qui pro eloquentia ligneus, qui pro rigidi- pro eloquentia ligneus, qui pro rigidi- tate. Osee, II, 8: Ego argentum multi- tate. Osee, II, 8: Ego argentum multi- plicavi ei, et aurum, quæ fecerunt Baal. plicavi ei, et aurum, quæ fecerunt Baal. Et de ligno dicitur, Isa. XLIV, 13: Arti- Et de ligno dicitur, Isa. XLIV, 13: Arti- fex lignarius.... fecit imaginem viri fex lignarius.... fecit imaginem viri quasi speciosum hominem habitantem in quasi speciosum hominem habitantem in domo. Rigidi enim Prælati speciositatem domo. Rigidi enim Prælati speciositatem quamdam ipsa rigiditate prætendunt. quamdam ipsa rigiditate prætendunt.

Et tangit deformitatem sacerdotum Et tangit deformitatem sacerdotum laudantium et hoc est: laudantium et hoc est:

« Et in domibus eorum sacerdotes se- « Et in domibus eorum sacerdotes se- dent, » per intentionem et devotionem dent, » per intentionem et devotionem ad cœlum non erecti. Contra quos dici- ad cœlum non erecti. Contra quos dici- tur,in Psal. cxxv1, 2: Surgite postquam tur,in Psal. cxxv1, 2: Surgite postquam sederitis. Isti autem resoluti sedent, «ha- sederitis. Isti autem resoluti sedent, «ha- bentes tunicas scissas, » in signum dis- bentes tunicas scissas, » in signum dis- solutæ conversationis, « et capita et bar- solutæ conversationis, « et capita et bar- bam rasam. » Rasura capitis est deper- bam rasam. » Rasura capitis est deper-

ditio pulchritudinis mentis: rasura bar- ditio pulchritudinis mentis: rasura bar- bæ, depositio virilis decoris: unde Anna bæ, depositio virilis decoris: unde Anna pro filio votum faciens, 1 Reg. 1, 11, pro filio votum faciens, 1 Reg. 1, 11, dixit: Si dederis servæ tuæ sexum viri- dixit: Si dederis servæ tuæ sexum viri- lem, dabo eum Domino omnibus diebus lem, dabo eum Domino omnibus diebus vitæ ejus, et novacula non ascendet su- vitæ ejus, et novacula non ascendet su- per caput ejus. Jerem. XLI, 5, de inter- per caput ejus. Jerem. XLI, 5, de inter- fectis ab Ismaele dicitur, quod fuerunt fectis ab Ismaele dicitur, quod fuerunt rasi barba, et scissis vestibus, et squalen- rasi barba, et scissis vestibus, et squalen- tes, macie scilicet. « Quorum capita nu- tes, macie scilicet. « Quorum capita nu- data sunt,» ab omni scilicet decore con- data sunt,» ab omni scilicet decore con- templationis, eo quod in mentibus eo- templationis, eo quod in mentibus eo- rum nihil est contemplativæ virtutis, rum nihil est contemplativæ virtutis, de qua dicitur, Apocalyps. 1, 14: Caput de qua dicitur, Apocalyps. 1, 14: Caput ejus, et capilli erant candidi tamquam ejus, et capilli erant candidi tamquam lana alba, et tamquam nix. lana alba, et tamquam nix.

« Rugiunt autem clamantes contra « Rugiunt autem clamantes contra deos suos,» rugitum lugubrem pro can- deos suos,» rugitum lugubrem pro can- tu emittentes. III Reg. xvш, 28: Cla- tu emittentes. III Reg. xvш, 28: Cla- mabant sacerdotes Baal voce magna, et mabant sacerdotes Baal voce magna, et incidebant se juxta ritum suum cultris incidebant se juxta ritum suum cultris et lanceolis, donec perfunderentur san- et lanceolis, donec perfunderentur san- guine. Et hoc est quod sequitur: « Sicut guine. Et hoc est quod sequitur: « Sicut in cœna mortui, » in qua carmina lugubria in cœna mortui, » in qua carmina lugubria solebant cantare, significantes quod morti solebant cantare, significantes quod morti æternæ addicti sunt quos venerantur. æternæ addicti sunt quos venerantur. Unde, III Reg. xvIII, 26, dicitur, quod Unde, III Reg. xvIII, 26, dicitur, quod non erat vox, neque sensus in deo Baal: non erat vox, neque sensus in deo Baal: et cum offerrentur sacrificia ut juvarent, et cum offerrentur sacrificia ut juvarent, sacrificia in abusum convertebantur, et sacrificia in abusum convertebantur, et adjutorium nullum præstabatur. adjutorium nullum præstabatur.

Et hoc est quod sequitur: Et hoc est quod sequitur:

« Vestimenta eorum, » oblata scilicet « Vestimenta eorum, » oblata scilicet diis, « auferunt sacerdotes, « denudantes diis, « auferunt sacerdotes, « denudantes deos suos in contumeliam: « et vestiunt deos suos in contumeliam: « et vestiunt uxores suas et filios suos, » non timentes uxores suas et filios suos, » non timentes spoliare deos suos, et turpiter denudare: spoliare deos suos, et turpiter denudare: quia sciunt, quod nihil divinitatis est in quia sciunt, quod nihil divinitatis est in eis. Pejus faciunt nostra idola Prælato- eis. Pejus faciunt nostra idola Prælato- rum, qui res assignatas cultui verorum rum, qui res assignatas cultui verorum sacrorum, in ornatum fornicatorum, et sacrorum, in ornatum fornicatorum, et spuriorum convertere non verentur. Isa. spuriorum convertere non verentur. Isa. III, 12 Populum meum exactores sui III, 12 Populum meum exactores sui spoliaverunt, et mulieres dominatæ sunt spoliaverunt, et mulieres dominatæ sunt eis. Propter hoc Dominus permittit spo- eis. Propter hoc Dominus permittit spo-

31 31

32 32

33 33

Ad opem Ad opem Impotentes. Impotentes.

34 34

COMMENTARIUS IN CAP. VI BARUCH. COMMENTARIUS IN CAP. VI BARUCH.

liari Ecclesias, ne res Ecclesiarum tali- liari Ecclesias, ne res Ecclesiarum tali- bus turpitudinibus deserviant. Osee, 11, bus turpitudinibus deserviant. Osee, 11, 8 et 9: Ego dedi ei frumentum, et vi- 8 et 9: Ego dedi ei frumentum, et vi- num, et oleum, et argentum multipli- num, et oleum, et argentum multipli- cavi ei, et aurum, quæ fecerunt Baal. cavi ei, et aurum, quæ fecerunt Baal. Idcirco convertar, et sumam frumentum Idcirco convertar, et sumam frumentum meum in tempore suo, et vinum meum meum in tempore suo, et vinum meum in tempore suo, et liberabo lanam meam in tempore suo, et liberabo lanam meam et linum meum, quæ operiebant ignomi- et linum meum, quæ operiebant ignomi- niam ejus. niam ejus.

Impotentiam autem adjutorii subjun- Impotentiam autem adjutorii subjun- git, primo in communi, postea in spe- git, primo in communi, postea in spe- ciali. Et hoc est : ciali. Et hoc est :

« Neque si quid mali patiuntur ab « Neque si quid mali patiuntur ab aliquo,» sicut a sacerdotibus spolianti- aliquo,» sicut a sacerdotibus spolianti- bus ea, « neque si quid boni, » sicut ab bus ea, « neque si quid boni, » sicut ab offerentibus munera et vota, « pote- offerentibus munera et vota, « pote- runt retribuere: » co quod nullam boni, runt retribuere: » co quod nullam boni, vel mali habent potestatem. Sapient. vel mali habent potestatem. Sapient. XIV, 29 Dum enim confidunt in idolis, XIV, 29 Dum enim confidunt in idolis, quæ sine anima sunt, male jurantes no- quæ sine anima sunt, male jurantes no- ceri se non sperant. ceri se non sperant.

Et quod dixit in communi, subdit in Et quod dixit in communi, subdit in speciali, quatuor modis, scilicet in pote- speciali, quatuor modis, scilicet in pote- state, in divitiis, in sanitate corporis, in state, in divitiis, in sanitate corporis, in necessitate vitæ. Et hoc est : necessitate vitæ. Et hoc est :

« Neque regem constituere possunt, » « Neque regem constituere possunt, » sicut Deus constituit Saul, et David 2. sicut Deus constituit Saul, et David 2. « Neque auferre, » supple, regem pos- « Neque auferre, » supple, regem pos- sunt, si male regat, sicut dicitur de Deo, sunt, si male regat, sicut dicitur de Deo, Osee, XIII, 11 Dabo tibi regem in furore Osee, XIII, 11 Dabo tibi regem in furore meo, et auferam in indignatione mea. meo, et auferam in indignatione mea. Eccli. x, 12 Rex hodie est, et cras mo- Eccli. x, 12 Rex hodie est, et cras mo- rietur sicut sæp vidimus mutari pote- rietur sicut sæp vidimus mutari pote- states Prælatorum propter injurias quas states Prælatorum propter injurias quas faciunt. Daniel. iv, 22: Scias quod domi- faciunt. Daniel. iv, 22: Scias quod domi- netur Excelsus super regnum hominum, netur Excelsus super regnum hominum, et cuicumque voluerit, det illud. et cuicumque voluerit, det illud.

Et de bonis exterioribus subjungit : Et de bonis exterioribus subjungit : « Similiter neque dare divitias pos- « Similiter neque dare divitias pos- sunt, supple, petentibus, quia non sunt, supple, petentibus, quia non sunt in potestate eorum: et quamvis dicat sunt in potestate eorum: et quamvis dicat diabolus, Matth. IV, 9: Hæc omnia tibi diabolus, Matth. IV, 9: Hæc omnia tibi

1 Cf. I Reg. XII. 1 Cf. I Reg. XII.

423 423

dabo, tamen mentiens hoc dixit. « Neque dabo, tamen mentiens hoc dixit. « Neque malum retribuere, » supple, possunt: malum retribuere, » supple, possunt: si enim possent, maxime in sacerdotes si enim possent, maxime in sacerdotes usciscerentur, qui spoliant eos auro, et usciscerentur, qui spoliant eos auro, et argento, et vestibus. Sapient. xiv, 30: argento, et vestibus. Sapient. xiv, 30: Juraverunt injuste, in idolo contemnen- Juraverunt injuste, in idolo contemnen- tes justitiam. Qui scilicet sciverunt ido- tes justitiam. Qui scilicet sciverunt ido- lum vindicare non posse. lum vindicare non posse.

Et hoc est quod sequitur: « Si quis Et hoc est quod sequitur: « Si quis illis votum voverit et non reddiderit, ne- illis votum voverit et non reddiderit, ne- que hoc requirunt. « Cum tamen Deus que hoc requirunt. « Cum tamen Deus hoc maxime requirat. Eccle. v, 3: Si hoc maxime requirat. Eccle. v, 3: Si quid vovisti Deo, ne moreris reddere : quid vovisti Deo, ne moreris reddere : displicet enim ei infidelis et stulta pro- displicet enim ei infidelis et stulta pro- missio: sed quodcumque voveris, redde. missio: sed quodcumque voveris, redde. Proverb. xx, 25: Ruina est homini devo- Proverb. xx, 25: Ruina est homini devo- rare sanctos, et post vota retractare. rare sanctos, et post vota retractare.

Et subdit de infirmitatibus corporis, Et subdit de infirmitatibus corporis, dicens: dicens:

« Hominem a morte non liberant, » « Hominem a morte non liberant, » hoc est, a periculo mortis, sicut patet, hoc est, a periculo mortis, sicut patet, III Reg. XVIII, 26 et seq., ubi quadrin- III Reg. XVIII, 26 et seq., ubi quadrin- gentos et quinquaginta Prophetas una gentos et quinquaginta Prophetas una exauditione Baal liberare non potuit. exauditione Baal liberare non potuit. «Neque infirmum a potentiori eripiunt, » «Neque infirmum a potentiori eripiunt, » hoc est, eripere possunt: cujus contra- hoc est, eripere possunt: cujus contra- rium de Domino dicitur, Psal. XLIII, 8: rium de Domino dicitur, Psal. XLIII, 8: Salvasti nos ex affligentibus nos, et Salvasti nos ex affligentibus nos, et odientes nos confudisti. Idola etiam no- odientes nos confudisti. Idola etiam no- stra nocere possunt: idola enim sunt,lo- stra nocere possunt: idola enim sunt,lo- cum Dei sine virtute divinitatis obtinen- cum Dei sine virtute divinitatis obtinen- tes. tes.

«Hominem сӕсит, » spiritualiter, vel «Hominem сӕсит, » spiritualiter, vel corporaliter, « ad visum non restituunt, » corporaliter, « ad visum non restituunt, » hoc est, restituere non possunt. Quin hoc est, restituere non possunt. Quin potius cum cæci sint, dicitur de illis il- potius cum cæci sint, dicitur de illis il- lud Matthæi, xv, 14: Cæcus si cæco du- lud Matthæi, xv, 14: Cæcus si cæco du- catum præstet, ambo in foveam cadunt. catum præstet, ambo in foveam cadunt.

Et subdit de necessitatibus vitæ, di- Et subdit de necessitatibus vitæ, di- cens: «De necessitate hominem non li- cens: «De necessitate hominem non li- berant. » Necessitates sunt pœnæ adjun- berant. » Necessitates sunt pœnæ adjun- ctæ miseriæ hujus vitæ, ut fames, sitis, ctæ miseriæ hujus vitæ, ut fames, sitis, calor, frigus, et hujusmodi: de quibus calor, frigus, et hujusmodi: de quibus

2 Ibidem, xvI. 2 Ibidem, xvI.

35 35

36 36

37 37

38 38

424 424

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

etiam nostri dii nos non liberant, quia etiam nostri dii nos non liberant, quia pauperibus non miserentur: quinimo pauperibus non miserentur: quinimo dicitur de eis illud Job, xxiv, 7: Nudos dicitur de eis illud Job, xxiv, 7: Nudos dimittunt homines, indumenta tollentes, dimittunt homines, indumenta tollentes, quibus non est operimentum in frigore. quibus non est operimentum in frigore.

Et subjungit in speciali : Et subjungit in speciali :

« Viduæ non miserebuntur, » quæ ta- « Viduæ non miserebuntur, » quæ ta- men in multis necessitatibus est : « nec men in multis necessitatibus est : « nec orphanis, » multis miseriis subjectis, orphanis, » multis miseriis subjectis, « benefacient : » quinimo e contrario di- « benefacient : » quinimo e contrario di- citur de eis in Psal. xcur, 6: Viduam citur de eis in Psal. xcur, 6: Viduam et advenam interfecerunt, et pupillos et advenam interfecerunt, et pupillos

occiderunt. Dii etiam nostri libertates et occiderunt. Dii etiam nostri libertates et consuetudines antiquas allegant, quæ consuetudines antiquas allegant, quæ omnes sunt ad accipiendum et spolian- omnes sunt ad accipiendum et spolian- dum. Isa. x, 1 et 2: Væ qui condunt le- dum. Isa. x, 1 et 2: Væ qui condunt le- ges iniquas, et scribentes, injustitiam ges iniquas, et scribentes, injustitiam scripserunt! ut opprimerent in judicio scripserunt! ut opprimerent in judicio pauperes, et vim facerent causæ humi- pauperes, et vim facerent causæ humi- lium populi mei: ut essent viduæ præda lium populi mei: ut essent viduæ præda eorum, et pupillos diriperent. eorum, et pupillos diriperent.

« «

Lapidibus de monte similes sunt dii Lapidibus de monte similes sunt dii illorum. » Ab iis enim in nullo differunt illorum. » Ab iis enim in nullo differunt nisi per sculpturam, « fortunam simili- nisi per sculpturam, « fortunam simili- << tudinis deorum per accidens adepti, »ut << tudinis deorum per accidens adepti, »ut dicit Philosophus, cum similes eis lapi- dicit Philosophus, cum similes eis lapi- des pedibus conculcentur. Sapient. xiv, des pedibus conculcentur. Sapient. xiv, 21 21

Hæc fuit vitæ humanæ deceptio, Hæc fuit vitæ humanæ deceptio, quoniam aut affectui, aut regibus de- quoniam aut affectui, aut regibus de- servientes homines, incommunicabile no- servientes homines, incommunicabile no- men lapidibus et lignis imposuerunt. men lapidibus et lignis imposuerunt. Et hoc est quod sequitur: « Lignei, et Et hoc est quod sequitur: « Lignei, et lapidei, et aurei, et argentei. » Lignei lapidei, et aurei, et argentei. » Lignei ut sint materia ignis: propter hoc, Isa. ut sint materia ignis: propter hoc, Isa. xxx, 33, dicitur, quod nutrimenta To- xxx, 33, dicitur, quod nutrimenta To- pheth, hoc est, inferni sunt ignis et ligna pheth, hoc est, inferni sunt ignis et ligna multa. Et lapidei, propter cordis duri- multa. Et lapidei, propter cordis duri- tiam. Job, XLI, 15: Cor ejus indurabi- tiam. Job, XLI, 15: Cor ejus indurabi- tur tamquam lapis. Argentei, propter tur tamquam lapis. Argentei, propter tinnitum eloquentiæ. Jerem. vi, 30: Ar- tinnitum eloquentiæ. Jerem. vi, 30: Ar- gentum reprobum vocate eos, quoniam gentum reprobum vocate eos, quoniam Dominus projecit illos. Aurei, propter Dominus projecit illos. Aurei, propter falsi nominis sapientiam. Job, XLI, 21: falsi nominis sapientiam. Job, XLI, 21:

1 Cf. Matth. 1x, 32 et x11, 22; Marc. 111, 22. 1 Cf. Matth. 1x, 32 et x11, 22; Marc. 111, 22.

Sternet sibi aurum quasi lutum. Ex his Sternet sibi aurum quasi lutum. Ex his concludit : « Qui autem colunt ea con- concludit : « Qui autem colunt ea con- fundentur. » Isa. XLI, 24: Abominatio fundentur. » Isa. XLI, 24: Abominatio est qui elegit vos. est qui elegit vos.

: :

« Quomodo ergo æstimandum est, » « Quomodo ergo æstimandum est, » corde, aut dicendum, » supple, oris corde, aut dicendum, » supple, oris confessione, « illos esse Deos ? » Sapient. confessione, « illos esse Deos ? » Sapient. XIII, 10 Infelices sunt, et inter mortuos XIII, 10 Infelices sunt, et inter mortuos spes illorum est, qui appellaverunt deos spes illorum est, qui appellaverunt deos opera manuum hominum, aurum et ar- opera manuum hominum, aurum et ar- gentum. Similiter est de Prælatis qui gentum. Similiter est de Prælatis qui tantum opere hominum constituuntur, tantum opere hominum constituuntur, et non divina vocatione. et non divina vocatione.

« Adhuc enim ipsis Chaldæis. » Os- « Adhuc enim ipsis Chaldæis. » Os- tendit hic a turpitudine cultus, quod dii tendit hic a turpitudine cultus, quod dii non possunt esse: et hoc ostendit ab in- non possunt esse: et hoc ostendit ab in- ventoribus, a mulieribus colentibus, et ventoribus, a mulieribus colentibus, et ab artificibus ea facientibus: et hæc per ab artificibus ea facientibus: et hæc per ordinem sunt in littera. ordinem sunt in littera.

Et hoc est: Et hoc est:

39 39

40 40

a Chalda a Chalda

inventa inventa

« Adhuc enim ipsis Chaldæis non hono- « Adhuc enim ipsis Chaldæis non hono- rantibus ea. » A Chaldæis enim et Ægyp- Idololati rantibus ea. » A Chaldæis enim et Ægyp- Idololati tiis maxime idololatria inventa est, sicut et Ægyp tiis maxime idololatria inventa est, sicut et Ægyp dicit Hermes Trismegistus, qui necro- dicit Hermes Trismegistus, qui necro- manticæ artis vanitate, nisi sunt animas, manticæ artis vanitate, nisi sunt animas, seu vitas quasdam dæmonum imaginibus seu vitas quasdam dæmonum imaginibus includere et illius videtur dicere ratio- includere et illius videtur dicere ratio- nem hic. Aliquibus enim Chaldæis hæc nem hic. Aliquibus enim Chaldæis hæc non honorantibus, eo quod hoc erat con- non honorantibus, eo quod hoc erat con- tra legem naturalem, cum adhuc Abra- tra legem naturalem, cum adhuc Abra- ham esset inter illos, sicut dicit Philo in ham esset inter illos, sicut dicit Philo in suo libro super Genesim. « Qui, » scili- suo libro super Genesim. « Qui, » scili- cet Chaldæi, « cum audierint mutum cet Chaldæi, « cum audierint mutum non posse loqui, » et beneficio medicinæ non posse loqui, » et beneficio medicinæ non possent subvenire, « offerunt illud Bel, idolm non possent subvenire, « offerunt illud Bel, idolm ad Bel, » hoc est, ad idolum Saturni, eo ad Bel, » hoc est, ad idolum Saturni, eo quod illud quod supremum est, et deo- quod illud quod supremum est, et deo- rum pater, ut putant, melius posset sub- rum pater, ut putant, melius posset sub- venire. Unde, Luc. XI, 15, etiam Judæi venire. Unde, Luc. XI, 15, etiam Judæi blasphemantes Domino dixerunt : In blasphemantes Domino dixerunt : In Beelzebub principe dæmoniorum ejicit Beelzebub principe dæmoniorum ejicit dæmonia'. Et hoc est quod sequitur dæmonia'. Et hoc est quod sequitur « Postulantes ab eo loqui, » hoc est, ut « Postulantes ab eo loqui, » hoc est, ut

Saturm Saturm

41 41

COMMENTARIUS IN CAP. VI BARUCH. COMMENTARIUS IN CAP. VI BARUCH.

loquelam muto daret, cum dicatur in loquelam muto daret, cum dicatur in Psal. cx11, 5: Os habent, et non loquen- Psal. cx11, 5: Os habent, et non loquen-

tur. tur.

« Quasi possint sentire, » hoc est, sen- « Quasi possint sentire, » hoc est, sen- sum dare dii, « qui non habent motum, » sum dare dii, « qui non habent motum, » hoc est, virtutem motivam. Sapient. XIII, hoc est, virtutem motivam. Sapient. XIII, 17 et seq. Non erubescit loqui cum illo 17 et seq. Non erubescit loqui cum illo qui sine anima est : et pro sanitate qui- qui sine anima est : et pro sanitate qui- dem infirmum deprecatur, et pro vita dem infirmum deprecatur, et pro vita rogat mortuum, et in adjutorium inuti- rogat mortuum, et in adjutorium inuti- lem invocat, et pro itinere petit ab eo lem invocat, et pro itinere petit ab eo qui ambulare non potest. « Et ipsi, » qui ambulare non potest. « Et ipsi, » scilicet Chaldæi, « cum intellexerint, » scilicet Chaldæi, « cum intellexerint, » inutilitatem scilicet idolorum suorum, inutilitatem scilicet idolorum suorum, « relinquent ea, » scientes se deceptos « relinquent ea, » scientes se deceptos in idolis. Et hoc est quod sequitur : in idolis. Et hoc est quod sequitur : « Sensum enim non habent ipsi dii illo- « Sensum enim non habent ipsi dii illo- rum. » Genes. xxxv, 2: Abjicite deos rum. » Genes. xxxv, 2: Abjicite deos alienos qui in medio vestri sunt, et mun- alienos qui in medio vestri sunt, et mun- damini. damini.

« Mulieres circumdatæ funibus. » Os- « Mulieres circumdatæ funibus. » Os- stibulæ tendit inutilia esse idola, ex turpitudine stibulæ tendit inutilia esse idola, ex turpitudine umdatæ mulierum colentium et hoc est : umdatæ mulierum colentium et hoc est :

funibus funibus

43 43

« Mulieres autem, » meretriculæ ido- « Mulieres autem, » meretriculæ ido- lorum, « circumdatæ funibus, » ut funi- lorum, « circumdatæ funibus, » ut funi- bus significent ligamentum concupiscen- bus significent ligamentum concupiscen- tiæ. Proverb. v, 22: Funibus peccatorum tiæ. Proverb. v, 22: Funibus peccatorum suorum constringitur. « In viis sedent, » suorum constringitur. « In viis sedent, » prostitutæ concupiscentiis transeuntium, prostitutæ concupiscentiis transeuntium, ut Thamar in bivio 1. « Succendentes os- ut Thamar in bivio 1. « Succendentes os- sa olivarum, » quæ calidissimum et sa olivarum, » quæ calidissimum et fortiter adhærentem faciunt ignem, ut fortiter adhærentem faciunt ignem, ut illo igne incendium libidinis significent. illo igne incendium libidinis significent. Osee, VII, 4 Omnes adulterantes, qua- Osee, VII, 4 Omnes adulterantes, qua- si clibanus succensus a coquente. Job, si clibanus succensus a coquente. Job, xxx1, 12: Ignis est usque ad perditionem xxx1, 12: Ignis est usque ad perditionem devorans. devorans.

>> >>

« Cum autem aliqua ex ipsis, » mu- « Cum autem aliqua ex ipsis, » mu- lieribus scilicet, « attracta ab aliquo, lieribus scilicet, « attracta ab aliquo, fornicatore scilicet, « transeunte, » per fornicatore scilicet, « transeunte, » per viam scilicet, ut Thamar attracta fuit a viam scilicet, ut Thamar attracta fuit a

* Cf. Genes. xXXVIII, 14 et seq. * Cf. Genes. xXXVIII, 14 et seq.

425 425

Juda, « dormierit, » hoc est, concubue- Juda, « dormierit, » hoc est, concubue- rit, « cum eo: » illa jactans, «proximæ rit, « cum eo: » illa jactans, «proximæ suæ, » sociæ suæ aliæ meretriculæ, suæ, » sociæ suæ aliæ meretriculæ, « exprobrat, » convitiando, « quod ea, » « exprobrat, » convitiando, « quod ea, » socia sua scilicet, « non sit digna habita socia sua scilicet, « non sit digna habita sicut ipsa » inter meretrices enim dig- sicut ipsa » inter meretrices enim dig- nior est, quæ a pluribus fœdatur per nior est, quæ a pluribus fœdatur per concubitum. Ezech. xvI, 25: Divisisti concubitum. Ezech. xvI, 25: Divisisti pedes tuos omni transeunti. Eccli. ix, 10: pedes tuos omni transeunti. Eccli. ix, 10: Omnis mulier, quæ est fornicaria, quasi Omnis mulier, quæ est fornicaria, quasi stercus in via conculcabitur. « Neque stercus in via conculcabitur. « Neque funis ejus diruptus sit, » supple, insul- funis ejus diruptus sit, » supple, insul- tat socia consuetum enim fuit mere- tat socia consuetum enim fuit mere- trices colligatas sedere, et quæ transeun- trices colligatas sedere, et quæ transeun- ti placuit, solvebatur, et cum illa concu- ti placuit, solvebatur, et cum illa concu- buit. Eccli. Ix, 3: Ne respicias mulierem buit. Eccli. Ix, 3: Ne respicias mulierem multivolam, ne forte incidas in laqueos multivolam, ne forte incidas in laqueos illius. illius.

Et generaliter subdit : « Omnia au- Et generaliter subdit : « Omnia au- tem quæ illis fiunt, falsa sunt, » supple, tem quæ illis fiunt, falsa sunt, » supple, et profana sunt. Sapient. xiv, 27: In- et profana sunt. Sapient. xiv, 27: In- fandorum enim idolorum cultura, om- fandorum enim idolorum cultura, om- nis mali causa est, et initium et finis. nis mali causa est, et initium et finis. Et ex hoc concludit « Quomodo ergo Et ex hoc concludit « Quomodo ergo æstimandum est, aut dicendum illos esse æstimandum est, aut dicendum illos esse deos? » Deus enim verus immunditiis deos? » Deus enim verus immunditiis non colitur. Habacuc, 1, 13: Mundi sunt non colitur. Habacuc, 1, 13: Mundi sunt oculi tui, ne videas malum, et respicere oculi tui, ne videas malum, et respicere ad iniquitatem non poteris. ad iniquitatem non poteris.

« A fabris autem. » Ostendit hic ido- « A fabris autem. » Ostendit hic ido- lorum vanitatem ab artificibus, primo lorum vanitatem ab artificibus, primo artificum ostendens novitatem, et ex hoc artificum ostendens novitatem, et ex hoc concludens idolorum inutilitatem. concludens idolorum inutilitatem. Et hoc est « A fabris autem, » me- Et hoc est « A fabris autem, » me- tallorum scilicet, vel lignorum, tallorum scilicet, vel lignorum, » et ab » et ab aurificibus, » gemmarum scilicet et va- aurificibus, » gemmarum scilicet et va- sorum, qui exclusores vocantur, « facta sorum, qui exclusores vocantur, « facta sunt. » Isa. XLIV, 11: Ecce omnes par- sunt. » Isa. XLIV, 11: Ecce omnes par- ticipes ejus confundentur: fabri enim ticipes ejus confundentur: fabri enim sunt ex hominibus. « Nihil aliud erunt, » sunt ex hominibus. « Nihil aliud erunt, » supple, dii eorum, « nisi id quod vo- supple, dii eorum, « nisi id quod vo- lunt, » eos scilicet, « esse sacerdotes, » lunt, » eos scilicet, « esse sacerdotes, » qui faciunt fieri, et artifices, qui faciunt : qui faciunt fieri, et artifices, qui faciunt :

44 44

45 45

46 46

47 47

426 426

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quamcumque enim formam volunt, dant quamcumque enim formam volunt, dant eis, et quodcumque nomen. Sapient. xv, eis, et quodcumque nomen. Sapient. xv, 7: Horum autem vasorum quis sit usus, 7: Horum autem vasorum quis sit usus, judex est figulus. judex est figulus.

« Aurifices etiam ipsi qui ea faciunt, » « Aurifices etiam ipsi qui ea faciunt, » artifices scilicet, « non sunt multi tem- artifices scilicet, « non sunt multi tem- poris, » cum tamen Deus æternus sit, et poris, » cum tamen Deus æternus sit, et verus Deus sit. Isa. XL, 28: Deus sem- verus Deus sit. Isa. XL, 28: Deus sem- piternus Dominus, qui creavit terminos piternus Dominus, qui creavit terminos terræ. Ex his ergo concludit : « Num- terræ. Ex his ergo concludit : « Num- quid ergo possunt ea, quæ fabricata sunt quid ergo possunt ea, quæ fabricata sunt ab ipsis, esse dii ? » Quasi dicat: Non ab ipsis, esse dii ? » Quasi dicat: Non possunt. Propter hoc opera manuum possunt. Propter hoc opera manuum dicuntur hominum. Isa. XLIV, 19: Non dicuntur hominum. Isa. XLIV, 19: Non recogitant in mente sua, neque cogno- recogitant in mente sua, neque cogno- scunt, neque sentiunt, ut dicant: Medie- scunt, neque sentiunt, ut dicant: Medie- tatem ejus combussi igni, et coxi super tatem ejus combussi igni, et coxi super carbones ejus panes : coxi carnes, et com- carbones ejus panes : coxi carnes, et com- edi, et de reliquo ejus idolum faciam ? edi, et de reliquo ejus idolum faciam ?

« Reliquerunt autem falsa, » hoc est, « Reliquerunt autem falsa, » hoc est, falsam opinionem divinitatis, « et oppro- falsam opinionem divinitatis, « et oppro- brium. » Rationalis enim naturæ confu- brium. » Rationalis enim naturæ confu- sio est, lignum, vel lapides, vel aurum, sio est, lignum, vel lapides, vel aurum, vel argentum adorare. Act. xvII, 28 et vel argentum adorare. Act. xvII, 28 et 29: Ipsius enim et genus sumus. Genus 29: Ipsius enim et genus sumus. Genus ergo cum simus Dei, non debemus æsti- ergo cum simus Dei, non debemus æsti- mare auro, aut argento, aut lapidi, scul- mare auro, aut argento, aut lapidi, scul- pturæ artis et cogitationis hominis, Di- pturæ artis et cogitationis hominis, Di- vinum esse simile. Sumus enim genus vinum esse simile. Sumus enim genus Dei per rationem, et multum degene- Dei per rationem, et multum degene- rare est, qui Dominum illum cujus ipse rare est, qui Dominum illum cujus ipse genus est, lapidem esse putat : vel au- genus est, lapidem esse putat : vel au- rum, vel argentum, sicut facit ava- rum, vel argentum, sicut facit ava- rus vel ventrem, sicut facit gulosus: rus vel ventrem, sicut facit gulosus: aut veneream mulierem, sicut facit lu- aut veneream mulierem, sicut facit lu- xuriosus aut Jovis statuam, sicut facit xuriosus aut Jovis statuam, sicut facit ambitiosus. Hæc enim omnia de cinere ambitiosus. Hæc enim omnia de cinere facta sunt, et in cinerem revertentur. facta sunt, et in cinerem revertentur. Isa. XLIV, Isa. XLIV, 20 Pars ejus cinis est : cor 20 Pars ejus cinis est : cor insipiens adoravit illud. « Postea futu- insipiens adoravit illud. « Postea futu- ris» hoc enim peccatum non in una ge- ris» hoc enim peccatum non in una ge- neratione consistit, sed ad posteros deri- neratione consistit, sed ad posteros deri- vatur. Sapient. xiv, 18: Provexit ad ido- vatur. Sapient. xiv, 18: Provexit ad ido-