14 14

Virtus non Virtus non invenitur invenitur

COMMENTARIUS IN CAP. III BARUCH. COMMENTARIUS IN CAP. III BARUCH.

Ergo, supple, in teipso, Ergo, supple, in teipso,

« Disce ubi sit prudentia, » quæ est « Disce ubi sit prudentia, » quæ est isi in Deo. agendorum ratio, ut dicit Philosophus, isi in Deo. agendorum ratio, ut dicit Philosophus, « ubi sit virtus, » quæ (sicut dicit So- « ubi sit virtus, » quæ (sicut dicit So- crates) habitus est inclinans in optima. crates) habitus est inclinans in optima. Hanc enim non invenis nisi in Deo. Hanc enim non invenis nisi in Deo. Sapient. VIII, 7: Sobrietatem et pru- Sapient. VIII, 7: Sobrietatem et pru- dentiam docet, et justitiam, et virtutem, dentiam docet, et justitiam, et virtutem, quibus utilius nihil est in vita homini- quibus utilius nihil est in vita homini- bus. « Ubi sit intellectus, » qui (sicut bus. « Ubi sit intellectus, » qui (sicut dicit Philosophus) omnis veritatis prin- dicit Philosophus) omnis veritatis prin- cipium est. Isa. XI, 2: Requiescet super cipium est. Isa. XI, 2: Requiescet super eum spiritus Domini: spiritus sapien- eum spiritus Domini: spiritus sapien- tiæ, et intellectus. Gregorius : « Intelle- tiæ, et intellectus. Gregorius : « Intelle- « ctum dat, dum de auditis mentem illu- « ctum dat, dum de auditis mentem illu- «< minat. » De auditis, inquam, a Deo. «< minat. » De auditis, inquam, a Deo. « Ut scias simul, » quasi ex syllogismo « Ut scias simul, » quasi ex syllogismo concludens, « ubi sit longiturnitas vitæ. » concludens, « ubi sit longiturnitas vitæ. » Intellectus Hæc enim non est nisi in radice purissi- Intellectus Hæc enim non est nisi in radice purissi- Philosophis mi intellectus, sicut etiam Philosophi Philosophis mi intellectus, sicut etiam Philosophi immortalita- posuerunt intellectum adeptum radicem immortalita- posuerunt intellectum adeptum radicem

adeptus adeptus

est radix est radix

tis. tis.

esse immortalitatis. Eccli. IV, 12: Sa- esse immortalitatis. Eccli. IV, 12: Sa- pientia filiis suis vitam inspirat, et sus- pientia filiis suis vitam inspirat, et sus- cipit inquirentes se. Ptolemæus Philoso- cipit inquirentes se. Ptolemæus Philoso- phus «Non fuit mortuus, qui scientiam phus «Non fuit mortuus, qui scientiam « vivificavit nec fuit pauper, qui intel- « vivificavit nec fuit pauper, qui intel- « lectui dominatus est. » « Et victus, » « lectui dominatus est. » « Et victus, » qui vitam continue sustentat quia non qui vitam continue sustentat quia non potest esse nisi continuus influxus sapien- potest esse nisi continuus influxus sapien- tiæ, et intellectus, et virtutis. Sapient. tiæ, et intellectus, et virtutis. Sapient. VIII, 16 et seq. : Non habet tædium con- VIII, 16 et seq. : Non habet tædium con- victus illius, scilicet sapientiæ, sed læti- victus illius, scilicet sapientiæ, sed læti- tiam et gaudium. Hæc cogitans apud tiam et gaudium. Hæc cogitans apud me et commemorans in corde meo, quo- me et commemorans in corde meo, quo- niam immortalitas est in cognatione sa- niam immortalitas est in cognatione sa- pientiæ, et in amicitia illius delectatio pientiæ, et in amicitia illius delectatio bona, etc. « Ubi sit lumen oculorum,» hoc bona, etc. « Ubi sit lumen oculorum,» hoc est, oculos illuminans : hoc enim etiam est, oculos illuminans : hoc enim etiam secundum philosophiam non est nisi pri- secundum philosophiam non est nisi pri- mus fons luminis per se, quod dulcissi- mus fons luminis per se, quod dulcissi- mum lumen est, omnia illuminans quæ mum lumen est, omnia illuminans quæ illuminantur. I Reg. xiv, 29: Vidistis... illuminantur. I Reg. xiv, 29: Vidistis... quia illuminati sunt oculi mei, eo quod quia illuminati sunt oculi mei, eo quod gustaverim paululum de melle isto. gustaverim paululum de melle isto. Joan. 1, 9 Erat lux vera, quæ illumi- Joan. 1, 9 Erat lux vera, quæ illumi- nat omnem hominem venientem in hunc nat omnem hominem venientem in hunc mundum. « Et pax. » Pax est in eo, mundum. « Et pax. » Pax est in eo,

1 S. AUGUSTINUS, Lib. I Confess. cap. 1. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. I Confess. cap. 1.

387 387

quo habito nihil amplius requiritur, hoc quo habito nihil amplius requiritur, hoc est, in Deo. Augustinus in libro I Con- est, in Deo. Augustinus in libro I Con- fessionum : « Fecisti nos, Domine, ad te, fessionum : « Fecisti nos, Domine, ad te, « et inquietum est cor nostrum, donec « et inquietum est cor nostrum, donec « requiescat in te ¹. » Joan. xvi, 33: Hæc « requiescat in te ¹. » Joan. xvi, 33: Hæc locutus sum vobis, ut in me pacem habe- locutus sum vobis, ut in me pacem habe- atis In mundo pressuram habebitis, etc. atis In mundo pressuram habebitis, etc. Psal. Lxxv, 3 Factus in pace est locus Psal. Lxxv, 3 Factus in pace est locus ejus. Locus enim est, ad quem omne ejus. Locus enim est, ad quem omne quod est, movetur, et quiescit quando quod est, movetur, et quiescit quando est in ipso, sicut per se locus est, et non est in ipso, sicut per se locus est, et non locus ut vas, sicut navis nautæ. locus ut vas, sicut navis nautæ.

: :

« Quis invenit locum ejus ? » Tangi- « Quis invenit locum ejus ? » Tangi- tur hic hujus cogitationis subtilitas, eo tur hic hujus cogitationis subtilitas, eo quod ab humano ingenio inveniri non quod ab humano ingenio inveniri non potest. Et hoc ostendit tripliciter: in potest. Et hoc ostendit tripliciter: in communi: in speciali, ibi, y. 16: « Ubi communi: in speciali, ibi, y. 16: « Ubi sunt principes? » Et ipsius cognitionis sunt principes? » Et ipsius cognitionis altitudinem, ibi, y. 24: «O Israel, quam altitudinem, ibi, y. 24: «O Israel, quam magna est domus Dei! » Et ex his tribus magna est domus Dei! » Et ex his tribus concludit, quod solus Dominus inventor concludit, quod solus Dominus inventor ejus est, ibi, y. 32: « Sed qui scit uni- ejus est, ibi, y. 32: « Sed qui scit uni- versa, novit eam. » versa, novit eam. »

Dicit ergo: Dicit ergo: « Quis invenit locum « Quis invenit locum ejus? » Quantum ad humanum quis no- ejus? » Quantum ad humanum quis no- tat impossibilitatem, quia præsumptione tat impossibilitatem, quia præsumptione humani ingenii inveniri non potest. Psal. humani ingenii inveniri non potest. Psal. LXIII, 7: Defecerunt scrutantes scrutinio. LXIII, 7: Defecerunt scrutantes scrutinio. Joan. 1, 18 Deum nemo vidit umquam. Joan. 1, 18 Deum nemo vidit umquam. Hoc significatum est, Exod. vII, 19, ubi Hoc significatum est, Exod. vII, 19, ubi magi defecerunt in tertio signo, claman- magi defecerunt in tertio signo, claman- tes: Digitus Dei est hic. Nisi enim digi- tes: Digitus Dei est hic. Nisi enim digi- tus Dei scribat in corde hominis, cogni- tus Dei scribat in corde hominis, cogni- tionem divinam habere non potest. tionem divinam habere non potest. Secundum autem revelationem acce- Secundum autem revelationem acce- ptam, quis notat dignitatem : et est sen- ptam, quis notat dignitatem : et est sen- sus, quantæ dignitatis est, qui locum sus, quantæ dignitatis est, qui locum tantæ sapientiæ invenit. II ad Corinth. tantæ sapientiæ invenit. II ad Corinth. 111, 18 Nos omnes, revelata facie glo- 111, 18 Nos omnes, revelata facie glo- riam Domini speculantes, in eamdem riam Domini speculantes, in eamdem imaginem transformamur a claritate in imaginem transformamur a claritate in claritatem, tamquam a Domini spiritu. claritatem, tamquam a Domini spiritu. Quod autem non ab homine, sed a Deo Quod autem non ab homine, sed a Deo sit, paulo ante dicit, *. 5: Non quod sit, paulo ante dicit, *. 5: Non quod sufficientes simus cogitare aliquid a no- sufficientes simus cogitare aliquid a no-

15 15

Qui sint Qui sint thesauri di- thesauri di-

vinee vinee sapienie? sapienie?

16 16

388 388

D. ALB. MAG ORD. PRÆD. D. ALB. MAG ORD. PRÆD.

bis, quasi ex nobis: sed sufficientia bis, quasi ex nobis: sed sufficientia nostra ex Deo est. Locus autem est, nostra ex Deo est. Locus autem est, sicut jam diximus, ad quem res mo- sicut jam diximus, ad quem res mo- vetur, et sic locus divinæ sapientiæ Deus vetur, et sic locus divinæ sapientiæ Deus est. Ab illo enim procedit, et ad est. Ab illo enim procedit, et ad « illum reflectitur, ut dicit Dionysius, « illum reflectitur, ut dicit Dionysius, « et convertit ad ipsum omnes in quos « et convertit ad ipsum omnes in quos « procedit. » Job, xxvi, 1 : Auro locus « procedit. » Job, xxvi, 1 : Auro locus est, in quo conflatur. Et ibidem, admi- est, in quo conflatur. Et ibidem, admi- rans altitudinem loci istius, dicit, yy. rans altitudinem loci istius, dicit, yy. 12 et 13 Sapientia vero ubi inveni- 12 et 13 Sapientia vero ubi inveni- tur? et quis est locus intelligentiæ ? tur? et quis est locus intelligentiæ ? Nescit homo pretium ejus. Nescit homo pretium ejus.

« Et quis intravit in thesauros ejus? » « Et quis intravit in thesauros ejus? » Sapientiæ divinæ thesauri dona ipsius Sapientiæ divinæ thesauri dona ipsius sunt innumerabilia, et inæstimabilia in sunt innumerabilia, et inæstimabilia in virtutibus intellectus et operationis. Sa- virtutibus intellectus et operationis. Sa- pient. VII, 9: Omne aurum in compara- pient. VII, 9: Omne aurum in compara- tione illius, arena est exigua, et tam- tione illius, arena est exigua, et tam- quam lutum æstimabitur argentum in quam lutum æstimabitur argentum in conspectu illius. Et, post pauca, y. 11 : conspectu illius. Et, post pauca, y. 11 : Venerunt mihi omnia bona pariter cum Venerunt mihi omnia bona pariter cum illa, et innumerabilis honestas per manus illa, et innumerabilis honestas per manus illius. Sapientia enim lumen est, et illius. Sapientia enim lumen est, et candor lucis æternæ, cujus translatio in candor lucis æternæ, cujus translatio in animas sanctas, ad intellectum et affe- animas sanctas, ad intellectum et affe- ctum plurimas facit reflexiones. Propter ctum plurimas facit reflexiones. Propter quod, Sapient. v11, 22, Spiritus intelli- quod, Sapient. v11, 22, Spiritus intelli- gentiæ dicitur sanctus, unicus, multi- gentiæ dicitur sanctus, unicus, multi- plex, et in illa multiplicitate multos con- plex, et in illa multiplicitate multos con- stituit thesausos bonorum et honorabi stituit thesausos bonorum et honorabi lium. Intrare autem in thesauros istos, lium. Intrare autem in thesauros istos, est intima horum omnium bonorum pe. est intima horum omnium bonorum pe. netrare per rationem et experimentum. netrare per rationem et experimentum. Propter quod dicitur, Matth. x11, 35, Propter quod dicitur, Matth. x11, 35, quod bonus homo de bono thesauro, cor- quod bonus homo de bono thesauro, cor- dis suis scilicet, profert bona. Et, dis suis scilicet, profert bona. Et, Matth. XIII, 52: Omnis scriba doctus in Matth. XIII, 52: Omnis scriba doctus in regno cælorum, similis est homini pa- regno cælorum, similis est homini pa- trifamilias, qui profert de thesauro suo trifamilias, qui profert de thesauro suo nova et vetera. nova et vetera.

Et quod studiis humanis superpona- Et quod studiis humanis superpona- tur, et excedat ea, ostendit per partes tur, et excedat ea, ostendit per partes studiorum, scilicet altitudinis, vanitatis, studiorum, scilicet altitudinis, vanitatis, cupiditatis, vanitatis simul et cupiditatis, cupiditatis, vanitatis simul et cupiditatis, profectus mundani, et indigationis pro- profectus mundani, et indigationis pro- phetiæ, et hoc per ordinem ponit in littera. phetiæ, et hoc per ordinem ponit in littera.

Et hoc est quod dicit : Et hoc est quod dicit :

Prine Prine

gen gen

« Ubi sunt principes gentium? » qui « Ubi sunt principes gentium? » qui ad alta student, ac si dicat: In loco sa- Philos ad alta student, ac si dicat: In loco sa- Philos pientiæ non sunt, et ideo fluctuant sicut pientiæ non sunt, et ideo fluctuant sicut res extra locum suum existens: quan- res extra locum suum existens: quan- tumcumque enim gravis sit lapis sus- tumcumque enim gravis sit lapis sus- pensus extra locum pensus extra locum facile move- facile move- suum, suum, tur. I ad Corinth. 11, 7 et 8: Loquimur tur. I ad Corinth. 11, 7 et 8: Loquimur Dei sapientiam in mysterio, quæ abs- Dei sapientiam in mysterio, quæ abs- condita est, quam prædestinavit Deus condita est, quam prædestinavit Deus ante sæcula in gloriam nostram, quam ante sæcula in gloriam nostram, quam remo principum hujus sæculi cognovit. remo principum hujus sæculi cognovit. Isa. XIX, Isa. XIX, 11 Sapientes consiliarii Pha- 11 Sapientes consiliarii Pha- raonis dederunt consilium insipiens. raonis dederunt consilium insipiens. Studere enim altitudini non stanti, ruinæ Studere enim altitudini non stanti, ruinæ studere est. Ezech. xxvIII, 16: Ejeci te studere est. Ezech. xxvIII, 16: Ejeci te de monte sancto Dei, et perdidi te, o de monte sancto Dei, et perdidi te, o cherub protegens, de medio lapidum cherub protegens, de medio lapidum ignitorum. Si ergo Angelus altitudini ignitorum. Si ergo Angelus altitudini studens, sic projectus est qui natura cœ- studens, sic projectus est qui natura cœ- lestis est, quomodo stabit in altitudine lestis est, quomodo stabit in altitudine gleba terrestris? Augustinus, in lib. de gleba terrestris? Augustinus, in lib. de Conflictu vitiorum et virtutum : « Pen- Conflictu vitiorum et virtutum : « Pen- << sandum est quantis tenebris involvenda << sandum est quantis tenebris involvenda « sit gleba propter superbiam, si globos « sit gleba propter superbiam, si globos « suæ lucis amittere potuit, et in tantam « suæ lucis amittere potuit, et in tantam « temeritatem mutari Lucifer qui mane « temeritatem mutari Lucifer qui mane « oriebatur. >> « Et qui dominantur su- « oriebatur. >> « Et qui dominantur su- per bestias quæ sunt super terram. » per bestias quæ sunt super terram. » « Per naturam enim, ut dicit Gregorius, « Per naturam enim, ut dicit Gregorius, « homo solus præpositus est bestiis : « homo solus præpositus est bestiis : « ambitiosi autem hominibus quasi be- « ambitiosi autem hominibus quasi be- « stiis uti quærunt, et præesse eis qui- « stiis uti quærunt, et præesse eis qui- « bus per naturam æquales sunt, vel « bus per naturam æquales sunt, vel «< forte aliquando inferiores, et ideo me- «< forte aliquando inferiores, et ideo me- « rito cadunt. » Isa. xiv, 13 et seq. : Su- « rito cadunt. » Isa. xiv, 13 et seq. : Su- per astra Dei exaltabo solium meum, per astra Dei exaltabo solium meum, sedebo in monte testamenti, in lateribus sedebo in monte testamenti, in lateribus aquilonis. Ascendam super altitudinem aquilonis. Ascendam super altitudinem nubium, similis ero Altissimo. Et sequi- nubium, similis ero Altissimo. Et sequi- tur statim Verumtamen ad infernum tur statim Verumtamen ad infernum detraheris. Sunt etiam principes Philo- detraheris. Sunt etiam principes Philo- sophi, bestiæ autem idiotæ, quorum sophi, bestiæ autem idiotæ, quorum studia etiam pereunt. Ad Roman. 1, 21 studia etiam pereunt. Ad Roman. 1, 21 et 22: Cum cognovissent Deum, non et 22: Cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratia sicut Deum glorificaverunt, aut gratia egerunt: sed evanuerunt in cogitationi- egerunt: sed evanuerunt in cogitationi- bus suis, et obscuratum est insipiens bus suis, et obscuratum est insipiens cor eorum dicentes enim se esse sapien- cor eorum dicentes enim se esse sapien-

17 17

COMMENTARIUS IN CAP. III BARUCH. COMMENTARIUS IN CAP. III BARUCH.

tes, stulti facti sunt. Et ideo non pos- tes, stulti facti sunt. Et ideo non pos- sunt demonstrare ubi sunt per sapien- sunt demonstrare ubi sunt per sapien-

tiam suam. tiam suam.

Et subjungit de studio vanitatis, di- Et subjungit de studio vanitatis, di- Qui dicantur cens : Qui dicantur cens : ludere in ludere in

avibus ? avibus ?

18 18

« Qui in avibus cœli ludunt. » Avis « Qui in avibus cœli ludunt. » Avis componitur ab a, quod est sine, et via, componitur ab a, quod est sine, et via, quia viam certam non tenet. In avibus quia viam certam non tenet. In avibus ergo ludunt, qui vanitatis ludos sequun- ergo ludunt, qui vanitatis ludos sequun- tur, qui viam certam non tenent. Jerem. tur, qui viam certam non tenent. Jerem. II, 5: Ambulaverunt post vanitatem, et II, 5: Ambulaverunt post vanitatem, et vani facti sunt. Eccli. xxxiv, 2: Quasi vani facti sunt. Eccli. xxxiv, 2: Quasi qui apprehendit umbram, et persequi- qui apprehendit umbram, et persequi- tur ventum sic et qui attendit ad visa tur ventum sic et qui attendit ad visa mendacia. Qui enim apprehendere niti- mendacia. Qui enim apprehendere niti- tur umbram, convertit se ad umbram, tur umbram, convertit se ad umbram, et quo magis nititur apprehendere um- et quo magis nititur apprehendere um- bram, eo magis umbra præcedit et bram, eo magis umbra præcedit et quo magis persequitur ventum, eo ma- quo magis persequitur ventum, eo ma- gis diffugit ventus. Et sic est de vanis gis diffugit ventus. Et sic est de vanis spectatulis mundi: et ideo talibus stu- spectatulis mundi: et ideo talibus stu- dentes non possunt demonstrare ubi dentes non possunt demonstrare ubi

sunt. sunt.

: :

Et subdit de studio cupiditatis, di- Et subdit de studio cupiditatis, di-

cens : cens :

« Qui argentum thesaurizant, et au- « Qui argentum thesaurizant, et au- rum, in quo confidunt homines. » Job, rum, in quo confidunt homines. » Job,

III, 15 Qui possident aurum, et replent III, 15 Qui possident aurum, et replent Aurum et domos suas argento. Dicitur autem au- Aurum et domos suas argento. Dicitur autem au- pro omni- rum et argentum omne quod ad valorem pro omni- rum et argentum omne quod ad valorem valores auri vel argenti æstimatur. Confidunt au- valores auri vel argenti æstimatur. Confidunt au-

argentum argentum

bus quæ ad bus quæ ad

auri vel ar- auri vel ar-

genti genti estimantur. estimantur.

tem in hoc homines, sicut in hoc quod tem in hoc homines, sicut in hoc quod sufficientiam promittit, quam tamen non sufficientiam promittit, quam tamen non exhibet. Jacob. v, 1 et seq. Agite nunc, exhibet. Jacob. v, 1 et seq. Agite nunc, divites, plorate ululantes in miseriis ve- divites, plorate ululantes in miseriis ve- stris, quæ advenient vobis. Divitiæ vestræ stris, quæ advenient vobis. Divitiæ vestræ putrefactæ sunt, et vestimenta vestra a putrefactæ sunt, et vestimenta vestra a tineis comesta sunt. Aurum et argen- tineis comesta sunt. Aurum et argen- tum vestrum æruginavit, et ærugo eo- tum vestrum æruginavit, et ærugo eo- rum in testimonium vobis erit, et man- rum in testimonium vobis erit, et man- ducabit carnes vestras sicut ignis. The- ducabit carnes vestras sicut ignis. The- saurizastis vobis iram in novissimis die- saurizastis vobis iram in novissimis die- bus. Et non est finis acquisitionis eo- bus. Et non est finis acquisitionis eo- Avari infe- rum. » Avaritia enim non ponit finem. Avari infe- rum. » Avaritia enim non ponit finem. Eccle. v, 9 Avarus non implebitur Eccle. v, 9 Avarus non implebitur

licitas. licitas.

389 389

pecunia. Proverb. xxx, 16: Ignis num- pecunia. Proverb. xxx, 16: Ignis num- quam dicit: Sufficit. Isti etiam demon- quam dicit: Sufficit. Isti etiam demon- strare non possunt ubi remaneant studia strare non possunt ubi remaneant studia eorum. Luc. XII, 20: Quæ parasti, cu- eorum. Luc. XII, 20: Quæ parasti, cu- jus erunt ? jus erunt ?

Deinde subjungit simul de studio cu- Deinde subjungit simul de studio cu- piditatis et vanitatis: « Qui argentum fa- piditatis et vanitatis: « Qui argentum fa- bricant,» ad speciem scilicet anaglyphi, id bricant,» ad speciem scilicet anaglyphi, id est, vasis, et alio decore, annulorum sci- est, vasis, et alio decore, annulorum sci- licet, et monilium, et coronarum : et hoc licet, et monilium, et coronarum : et hoc est quod sequitur: « Et solliciti sunt, » est quod sequitur: « Et solliciti sunt, » ut scilicet docta manus aurificis omnem ut scilicet docta manus aurificis omnem effingat speciem deforis : et hoc est quod effingat speciem deforis : et hoc est quod sequitur : sequitur : « Nec est inventio operum « Nec est inventio operum illorum. » Tam subtilia enim sunt, illorum. » Tam subtilia enim sunt, quod vix inveniri possunt. Eccle. quod vix inveniri possunt. Eccle. II, 8 II, 8

Coacervavi mihi argentum et au- Coacervavi mihi argentum et au- rum, et substantias regum ac provin- rum, et substantias regum ac provin- ciarum feci mihi cantores et canta- ciarum feci mihi cantores et canta- trices, et delicias filiorum hominum, trices, et delicias filiorum hominum, scyphos, et urceos in ministerio ad vina scyphos, et urceos in ministerio ad vina fundenda. Et, post pauca, y. 11: Cum- fundenda. Et, post pauca, y. 11: Cum- que me convertissem ad universa opera que me convertissem ad universa opera quæ fecerant manus meæ, et ad labo- quæ fecerant manus meæ, et ad labo- res in quibus frustra sudaveram, vidi res in quibus frustra sudaveram, vidi in omnibus vanitatem, et afflictionem in omnibus vanitatem, et afflictionem animi. animi.

Et hoc est quod sequitur : Et hoc est quod sequitur :

« Exterminati sunt, » hoc est, extra « Exterminati sunt, » hoc est, extra terminos studiorum suorum positi. Job, terminos studiorum suorum positi. Job, XXVII, 19 Dives cum dormierit, nihil XXVII, 19 Dives cum dormierit, nihil secum auferet aperiet oculos suos, et secum auferet aperiet oculos suos, et nihil inveniet. Psal. LXXV, 6: Dormie- nihil inveniet. Psal. LXXV, 6: Dormie- runt somnum suum : et nihil invenerunt runt somnum suum : et nihil invenerunt omnes viri divitiarum in manibus suis. omnes viri divitiarum in manibus suis. « Et ad inferos descenderunt. » Exod. « Et ad inferos descenderunt. » Exod. xv, 5 Descenderunt in profundum xv, 5 Descenderunt in profundum quasi lapis. Luc. XVI, 22: Mortuus est quasi lapis. Luc. XVI, 22: Mortuus est et dives, et sepultus est in inferno. « Et et dives, et sepultus est in inferno. « Et alii in locum eorum surrexerunt. » alii in locum eorum surrexerunt. » Alios vocat non natos ex ipsis, qui divi- Alios vocat non natos ex ipsis, qui divi- tias eorum frequenter possident. Eccle. tias eorum frequenter possident. Eccle. v, 12 et 13: Est et alia infirmitas pessi- v, 12 et 13: Est et alia infirmitas pessi- ma quam vidi sub sole: Divitiæ con- ma quam vidi sub sole: Divitiæ con- servatæ in malum domini sui. Pereunt servatæ in malum domini sui. Pereunt enim in afflictione pessima generavit enim in afflictione pessima generavit filium qui in summa egestate erit. filium qui in summa egestate erit.

19 19

20 20

21 21

390 390

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Deinde subdit de profectu ætatum, Deinde subdit de profectu ætatum, dicens : dicens :

« Juvenes viderunt lumen, » in clari- « Juvenes viderunt lumen, » in clari- tate sensibilium scilicet, et ex illo lumi- tate sensibilium scilicet, et ex illo lumi- ne non didicerunt apprehendere cœ- ne non didicerunt apprehendere cœ- lum et hoc est quod sequitur: « Et ha- lum et hoc est quod sequitur: « Et ha- bitaverunt terram, » hoc est, in terra bitaverunt terram, » hoc est, in terra quæsierunt habitationem. Psal. xvi, 11 : quæsierunt habitationem. Psal. xvi, 11 : Oculos suos statuerunt declinare in Oculos suos statuerunt declinare in terram. Aversi enim a lumine cœlesti in terram. Aversi enim a lumine cœlesti in

tenebris terræ remanserunt. Job, xxIV, tenebris terræ remanserunt. Job, xxIV, 13 Ipsi fuerunt rebelles lumini, ne- 13 Ipsi fuerunt rebelles lumini, ne- scierunt vias ejus, nec reversi sunt per scierunt vias ejus, nec reversi sunt per semitas ejus. Et hoc est quod sequitur : semitas ejus. Et hoc est quod sequitur : « Viam autem disciplinæ ignoraverunt. » « Viam autem disciplinæ ignoraverunt. » Disciplina enim est, qua discitur sapien- Disciplina enim est, qua discitur sapien- tia : via autem disciplinæ, quod a tia : via autem disciplinæ, quod a principio sapientiæ non avertatur et principio sapientiæ non avertatur et hanc viam ignoraverunt, quoniam lu- hanc viam ignoraverunt, quoniam lu- men apprehensum non secuti sunt. men apprehensum non secuti sunt. Joan. 1, 19 Lux venit in mundum, Joan. 1, 19 Lux venit in mundum, et dilexerunt homines magis tenebras et dilexerunt homines magis tenebras quam lucem erant enim ipsorum mala quam lucem erant enim ipsorum mala opera. opera.

» »

« Neque intellexerunt semitas ejus, « Neque intellexerunt semitas ejus, scilicet lucis et disciplinæ, hoc est, intel- scilicet lucis et disciplinæ, hoc est, intel- ligere noluerunt. Psal. xxxv, 4: Noluit ligere noluerunt. Psal. xxxv, 4: Noluit intelligere ut bene ageret. Proverb. vi, intelligere ut bene ageret. Proverb. vi, 23 Mandatum lucerna est, et lex lux, 23 Mandatum lucerna est, et lex lux, et via vitæ increpatio disciplinæ. Et qui et via vitæ increpatio disciplinæ. Et qui has vias non tenuerunt, ad mortem de- has vias non tenuerunt, ad mortem de- ducti sunt. « Neque filii eorum suscepe- ducti sunt. « Neque filii eorum suscepe- runt eam. » Filii enim tenebrarum te- runt eam. » Filii enim tenebrarum te- nebrosos patres consecuti sunt. Thren. nebrosos patres consecuti sunt. Thren. III, 2: Me minavit, et adduxit in tene- III, 2: Me minavit, et adduxit in tene- bras, et non in lucem. Et hoc est quod bras, et non in lucem. Et hoc est quod sequitur «A facie eorum longe facta sequitur «A facie eorum longe facta est, » claritas scilicet sapientiæ. Tob. v, est, » claritas scilicet sapientiæ. Tob. v, 12: In tenebris sedeo, et lumen cœli 12: In tenebris sedeo, et lumen cœli

non video. non video.

2 2

1 ARISTOTELES, In proœmio Metaphysicorum. 1 ARISTOTELES, In proœmio Metaphysicorum. Vulg. habet Merrhæ, quæ, ut volunt re- Vulg. habet Merrhæ, quæ, ut volunt re- centiores commentatores, urbs erat Arabiæ, centiores commentatores, urbs erat Arabiæ, Plinius, Hist. Natur. VI, 28, 32: « Sabæi Ara- Plinius, Hist. Natur. VI, 28, 32: « Sabæi Ara- a bum, propter thura clarissimi, ad utraque a bum, propter thura clarissimi, ad utraque

Et subjungit de studiis philosophiæ, Et subjungit de studiis philosophiæ,

dicens : dicens :

naan. » naan. »

bera bera

inven inven

«Non est audita in terra Cha- «Non est audita in terra Cha- Chanaan dicitur tota terra Chanaan dicitur tota terra circa Ægyptum, et Ægyptus, ubi libe- circa Ægyptum, et Ægyptus, ubi libe- rales scientiæ, ut dicit Aristoteles¹, pri- Ægyp rales scientiæ, ut dicit Aristoteles¹, pri- Ægyp mitus exstiterunt, et quamvis multa in- scient mitus exstiterunt, et quamvis multa in- scient venerint, tamen fidei sapientiam et pie- venerint, tamen fidei sapientiam et pie- tatem invenire non potuerunt. I ad Co- tatem invenire non potuerunt. I ad Co- rinth. 1, 19 : Perdam sapientiam sa- rinth. 1, 19 : Perdam sapientiam sa- pientium, et prudentiam prudentium pientium, et prudentiam prudentium reprobabo. Et hoc ostendit per partes reprobabo. Et hoc ostendit per partes subdens «Neque visa est in Theman. » subdens «Neque visa est in Theman. » Theman auster interpretatur, et est ter- Theman auster interpretatur, et est ter- ra Esau, in qua magnæ exquisitiones ra Esau, in qua magnæ exquisitiones fuerunt mathematicarum scientiarum, et fuerunt mathematicarum scientiarum, et tamen hanc pietatis cognitionem non tamen hanc pietatis cognitionem non invenerunt. Abdiæ, y. 8: Perdam sa- invenerunt. Abdiæ, y. 8: Perdam sa- pientes de Idumæa, et prudentiam de pientes de Idumæa, et prudentiam de

monte Esau. monte Esau.

« «

« Filii quoque Agar, » qui ex Abra- « Filii quoque Agar, » qui ex Abra- hæ stirpe descenderunt per ancillam, hæ stirpe descenderunt per ancillam, qui exquirunt prudentiam quæ de qui exquirunt prudentiam quæ de terra est, hoc est, de terrenis lucris, terra est, hoc est, de terrenis lucris, vel physicam, vel historiam terrenorum. vel physicam, vel historiam terrenorum. Quod ulterius explanat, dicens : « Ne- Quod ulterius explanat, dicens : « Ne- gotiatores terræ³, » hoc est, terrenorum gotiatores terræ³, » hoc est, terrenorum lucratores. Jacob. III, 15: Non est ista lucratores. Jacob. III, 15: Non est ista sapientia desursum descedens, sed ter- sapientia desursum descedens, sed ter- rena, animalis, diabolica. « Et The- rena, animalis, diabolica. « Et The- man, » hoc est, Idumæi, qui etiam ex- man, » hoc est, Idumæi, qui etiam ex- quisierunt studia terrena, « et fabulato- quisierunt studia terrena, « et fabulato- res, et exquisitores prudentiæ et intelli- res, et exquisitores prudentiæ et intelli- gentiæ. » Quia per fabulas in poeticis, gentiæ. » Quia per fabulas in poeticis, exquisitiones alias in logicis et philoso- exquisitiones alias in logicis et philoso- phicis quæsierunt prudentias disciplina- phicis quæsierunt prudentias disciplina- les. Dicit ergo Aristoteles, quod « fa- les. Dicit ergo Aristoteles, quod « fa- « bula componitur ex miris. » Admira- « bula componitur ex miris. » Admira- tio, autem inquisitionem facit, inquirere tio, autem inquisitionem facit, inquirere autem philosophari est, ut Aristoteles autem philosophari est, ut Aristoteles dicit in I Metaphysicorum : « Ex admi- dicit in I Metaphysicorum : « Ex admi- «< nari ex tunc et nunc philosophari in- «< nari ex tunc et nunc philosophari in-

« maria porrectis gentibus Oppida eorum in « maria porrectis gentibus Oppida eorum in " rubro littore: Marare. >> Strabo, xvi, 4, et " rubro littore: Marare. >> Strabo, xvi, 4, et Diodorus Siciliensis, 11, 42, loquuntur etiam Diodorus Siciliensis, 11, 42, loquuntur etiam de Maranitis. de Maranitis.

23 23

23 23

24 24

COMMENTARIUS IN CAP. III BARUCH. COMMENTARIUS IN CAP. III BARUCH.

« ceptum est'. » II ad Thimoth. IV, 4 : « ceptum est'. » II ad Thimoth. IV, 4 : A veritate auditum avertent, ad fabulas A veritate auditum avertent, ad fabulas autem convertentur. « Viam autem sa- autem convertentur. « Viam autem sa- pientiæ nescierunt. » Hæc enim in fabu- pientiæ nescierunt. » Hæc enim in fabu- lis non consistit. II Petr. 1, 16: Non do- lis non consistit. II Petr. 1, 16: Non do- ctas fabulas secuti notam fecimus vobis ctas fabulas secuti notam fecimus vobis Domini nostri Jesu Christi virtutem, Domini nostri Jesu Christi virtutem, et præsentiam, sed speculatores facti et præsentiam, sed speculatores facti illius magnitudinis. « Neque commemo- illius magnitudinis. « Neque commemo- rati sunt semitas ejus, » quæ scilicet rati sunt semitas ejus, » quæ scilicet ducunt ad ipsam. Exod. xxx, 8: Re- ducunt ad ipsam. Exod. xxx, 8: Re- cesserunt cito de via quam ostendisti cesserunt cito de via quam ostendisti eis. Psal. LXXXI, 5: Nescierunt, neque eis. Psal. LXXXI, 5: Nescierunt, neque intellexerunt, in tenebris ambulant. intellexerunt, in tenebris ambulant.

« «

O Israel, quam magna est domus O Israel, quam magna est domus Dei! » Altitudinem hic tangit cognitionis Dei! » Altitudinem hic tangit cognitionis divinæ, et primo magnitudinem virtutis, divinæ, et primo magnitudinem virtutis, secundo altitudinem considerationis ex secundo altitudinem considerationis ex quibus concludit, quod in homine non quibus concludit, quod in homine non est cognoscere nisi sit per benignitatem est cognoscere nisi sit per benignitatem divinæ revelationis. divinæ revelationis.

: :

Dicit ergo: «O Israel,» qui rectissimus Dicit ergo: «O Israel,» qui rectissimus es, et vir strenuitate studii videns Do- es, et vir strenuitate studii videns Do- minum, « quam magna est domus Dei ! » minum, « quam magna est domus Dei ! » omus Dei, Domus Dei dicitur ambitus omnium eo- omus Dei, Domus Dei dicitur ambitus omnium eo- quid? quid? rum in quibus se demonstrat Deus vel rum in quibus se demonstrat Deus vel per veritatem, vel per effectum gloriæ, per veritatem, vel per effectum gloriæ, vel per effectum gratiæ, vel per imagi- vel per effectum gratiæ, vel per imagi-

nem, nem,

: :

vel per vestigium: in omnibus vel per vestigium: in omnibus enim talibus decor divinæ contempla- enim talibus decor divinæ contempla- tionis demonstratur. Psal. xxv, 8: Do- tionis demonstratur. Psal. xxv, 8: Do- mine, dilexi decorem domus tuæ, et mine, dilexi decorem domus tuæ, et locum habitationis gloriæ tuæ. I Pa- locum habitationis gloriæ tuæ. I Pa- ralip. XXII, 5 Domus quam ædificare ralip. XXII, 5 Domus quam ædificare volo Domino, talis esse debet ut in cun- volo Domino, talis esse debet ut in cun- ctis regionibus nominetur. « Et ingens ctis regionibus nominetur. « Et ingens locus possessionis ejus. » Possessio, ut locus possessionis ejus. » Possessio, ut dicit Hermes Trismegistus, « est in quo dicit Hermes Trismegistus, « est in quo << post sedet id quod superius est: » su- << post sedet id quod superius est: » su- perius enim in ordine creaturæ semper perius enim in ordine creaturæ semper sedet in inferiori, et manifestatur in ip- sedet in inferiori, et manifestatur in ip- so et secundum hoc Deus sedet in om- so et secundum hoc Deus sedet in om- nibus, in omnibus enim resultat. Daniel. nibus, in omnibus enim resultat. Daniel. III, 54 Benedictus es in throno regni III, 54 Benedictus es in throno regni tui, et superlaudabilis, et superexaltatus tui, et superlaudabilis, et superexaltatus

1 ARISTOTELES, In I Metaphys. tract. 11, cap. 6. 1 ARISTOTELES, In I Metaphys. tract. 11, cap. 6.

391 391

in sæcula. Proverb. vIII, 22: Dominus in sæcula. Proverb. vIII, 22: Dominus possedit me in initio viarum suarum, possedit me in initio viarum suarum, antequam quidquam faceret a principio. antequam quidquam faceret a principio. In omnibus enim, et etiam in inferioribus In omnibus enim, et etiam in inferioribus sedet aliquo dictorum modorum, et in sedet aliquo dictorum modorum, et in omnibus his notitia divina accipi potest. omnibus his notitia divina accipi potest. Genes. xiv, 22: Levo manum meam ad Genes. xiv, 22: Levo manum meam ad Dominum Deum excelsum possessorem Dominum Deum excelsum possessorem coli et terræ. Sic etiam dicitur possessio coli et terræ. Sic etiam dicitur possessio quasi pedum positio, eo quod vestigium quasi pedum positio, eo quod vestigium Dei repræsentat. Dei repræsentat.

« Magnus, » virtute scilicet, et ambitu « Magnus, » virtute scilicet, et ambitu capacitatis. Psal. CX, 2 Magna opera capacitatis. Psal. CX, 2 Magna opera Domini; exquisita in omnes voluntates Domini; exquisita in omnes voluntates ejus. « Et non habens finem: » non enim ejus. « Et non habens finem: » non enim deficiunt ea in quibus Deus manifestat deficiunt ea in quibus Deus manifestat suas divitias. Psal. CI, 28: Tu autem suas divitias. Psal. CI, 28: Tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient. idem ipse es, et anni tui non deficient. Isa. LVI, 15 Hæc dicit Dominus,... in Isa. LVI, 15 Hæc dicit Dominus,... in excelso et in sancto habitans. « Et im- excelso et in sancto habitans. « Et im- mensus » quia nec loco, nec tempore, mensus » quia nec loco, nec tempore, nec intellectu mensurari potest. I ad Ti- nec intellectu mensurari potest. I ad Ti- moth. vi, 16: Solus habet immortalita- moth. vi, 16: Solus habet immortalita- tem, et lucem habitat inaccessibilem. tem, et lucem habitat inaccessibilem. Eccli. I, 2 Altitudinem cæli, et latitu- Eccli. I, 2 Altitudinem cæli, et latitu- dinem terræ, et profundum abyssi quis dinem terræ, et profundum abyssi quis dimensus est ? Decorem enim dicit in dimensus est ? Decorem enim dicit in coelo quod excelsum est, et latitudinem coelo quod excelsum est, et latitudinem terræ in omnibus generatis, in quibus se terræ in omnibus generatis, in quibus se manifestat Deus, profundum abyssi in manifestat Deus, profundum abyssi in infimis inferni, in quibus decor justitiæ infimis inferni, in quibus decor justitiæ et profundum sapientiæ perpenditur. et profundum sapientiæ perpenditur. Quis potest penetrare ? Quasi dicat: Quis potest penetrare ? Quasi dicat: Nullus. Nullus.

Et hoc est quod sequitur: Et hoc est quod sequitur:

« Ibi fuerunt gigantes, » terreni scili- « Ibi fuerunt gigantes, » terreni scili- cet Philosophi, de sensu terreno multum cet Philosophi, de sensu terreno multum habentes, « nominati illi, » hoc est, si- habentes, « nominati illi, » hoc est, si- gnanter nominati de altitudine scientiæ, gnanter nominati de altitudine scientiæ, ut Socrates, Plato, Aristoteles, et alii ut Socrates, Plato, Aristoteles, et alii quidem, « qui ab initio fuerunt statura quidem, « qui ab initio fuerunt statura magna: » statura enim et altitudine in- magna: » statura enim et altitudine in- tellectus sui cœlum et terram penetra- tellectus sui cœlum et terram penetra-

25 25

26 26

Gigantes, Gigantes, losophi. losophi.

terreni Phi- terreni Phi-

27 27

29 29

392 392

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

bant. Numer. XIII, 34 Ibi vidimus bant. Numer. XIII, 34 Ibi vidimus monstra quædam filiorum Enac, de ge- monstra quædam filiorum Enac, de ge- nere giganteo quibus comparati quasi nere giganteo quibus comparati quasi locustæ videbamur. « Scientes bellum, » locustæ videbamur. « Scientes bellum, » compositione disputationum, et com- compositione disputationum, et com- plexione syllogismorum. I Reg. XVII, plexione syllogismorum. I Reg. XVII, 33 Non vales resistere Philisthæo isti, 33 Non vales resistere Philisthæo isti, nec pugnare adversus eum, quia puer nec pugnare adversus eum, quia puer es, hic autem vir bellator est ab ado- es, hic autem vir bellator est ab ado- lescentia sua. lescentia sua.

« Et hos non elegit Dominus. » Fasti- « Et hos non elegit Dominus. » Fasti- gio enim intellectus non infundit se Do- gio enim intellectus non infundit se Do- minus. Et hoc est, quod sequitur : « Ne- minus. Et hoc est, quod sequitur : « Ne- que viam disciplinæ invenerunt. » Dis- que viam disciplinæ invenerunt. » Dis- ciplinæ, inquam, quæ secundum pieta- ciplinæ, inquam, quæ secundum pieta- tem est et fidem. Ad Tit. 1, 1: Secun- tem est et fidem. Ad Tit. 1, 1: Secun- dum fidem electorum Dei, et agnitionem dum fidem electorum Dei, et agnitionem veritatis, quæ secundum pietatem est in veritatis, quæ secundum pietatem est in spem vitæ æternæ. « Propterea perie- spem vitæ æternæ. « Propterea perie- runt, » in vanis scilicet perscrutationi- runt, » in vanis scilicet perscrutationi- bus suis. Job, xII, 17: Adducit consilia- bus suis. Job, xII, 17: Adducit consilia- rios in stultum finem, et judices in stu- rios in stultum finem, et judices in stu- porem. Et, Job, v, 13 Apprehendit porem. Et, Job, v, 13 Apprehendit sapientes in astutia eorum, et consilium sapientes in astutia eorum, et consilium pravorum dissipat. pravorum dissipat.

« Et quia non habuerunt sapientiam, »> « Et quia non habuerunt sapientiam, »> religione scilicet fidei munitam, «< inter- religione scilicet fidei munitam, «< inter- ierunt propter suam insipientiam: » et ierunt propter suam insipientiam: » et ideo vocantur populus imprudens, quam- ideo vocantur populus imprudens, quam- vis alta verba dixerint humanæ sa- vis alta verba dixerint humanæ sa- pientiæ. Isa. xxxIII, 19 Populum im- pientiæ. Isa. xxxIII, 19 Populum im- prudentem non videbis, populum alti prudentem non videbis, populum alti sermonis, ita ut non possis intelligere sermonis, ita ut non possis intelligere disertitudinem linguæ ejus, in quo disertitudinem linguæ ejus, in quo nulla est sapientia. nulla est sapientia.

Et hoc probat per sequentia, dicens : Et hoc probat per sequentia, dicens : « Quis ascendit in cœlum ? » Trini- « Quis ascendit in cœlum ? » Trini- tatis scilicet, proprii ingenii perspica- tatis scilicet, proprii ingenii perspica- citate. Sapient. Ix, 16: Difficile æsti- citate. Sapient. Ix, 16: Difficile æsti- mamus quæ in terra sunt, et quæ in mamus quæ in terra sunt, et quæ in prospectu sunt, invenimus cum labore: prospectu sunt, invenimus cum labore:

1 BOETIUS, De consolatione philosophiæ, Lib. 1 BOETIUS, De consolatione philosophiæ, Lib.

Quæ autem in cælis sunt, quis investi- Quæ autem in cælis sunt, quis investi- gabit ? Et, supple, quis « deduxit eam gabit ? Et, supple, quis « deduxit eam de nubibus ? » Nubes hic dicitur obscu- de nubibus ? » Nubes hic dicitur obscu- ritas divinæ altitudinis. Psal. CII, 3: ritas divinæ altitudinis. Psal. CII, 3: Ponis nubem ascensum tuum, qui am- Ponis nubem ascensum tuum, qui am- bulas super pennas ventorum. Propter bulas super pennas ventorum. Propter hoc dicitur, Exod. xxxiv, hoc dicitur, Exod. xxxiv, 5 et seq., 5 et seq., quod Dominus in caligine habitavit in quod Dominus in caligine habitavit in monte, ad quem Moyses ingressus est. monte, ad quem Moyses ingressus est.

30 30

ta pars ta pars tant 32 tant 32 Astrono Astrono

nota, nota,

« Quis transfretavit mare ? » Ocea- « Quis transfretavit mare ? » Ocea- num scilicet, qui altera parte ad aerem num scilicet, qui altera parte ad aerem terminatur, quia sapientia Dei penetrat terminatur, quia sapientia Dei penetrat ubi creaturæ Dei sunt sapientiam Dei ubi creaturæ Dei sunt sapientiam Dei manifestantes : « et invenit illam, » manifestantes : « et invenit illam, » hoc est, invenire potuit eam per indaga- hoc est, invenire potuit eam per indaga- tionem. Quasi dicat: Nullus : sicut tionem. Quasi dicat: Nullus : sicut enim docet Boetius in Consolatione philo- enim docet Boetius in Consolatione philo- sophiæ¹, Ptolemæus et cæteri astronomi, sophiæ¹, Ptolemæus et cæteri astronomi, non nisi quartam partem terræ tenuiter Terræ qui non nisi quartam partem terræ tenuiter Terræ qui investigaverunt, et non nisi in paucis. investigaverunt, et non nisi in paucis. De tribus autem quartis partibus aliis De tribus autem quartis partibus aliis nihil sciverunt, ut de illa quæ sub nobis nihil sciverunt, ut de illa quæ sub nobis est, et de duabus, superiori scilicet et est, et de duabus, superiori scilicet et inferiori, quæ sunt post æquinoctialem. inferiori, quæ sunt post æquinoctialem. Eccle. 1, 8 Cunctæ res difficiles, non Eccle. 1, 8 Cunctæ res difficiles, non potest eas homo explicare sermone. « Et potest eas homo explicare sermone. « Et attulit illam super aurum electum ? » attulit illam super aurum electum ? » Ex quo enim appetibilis est super au- Ex quo enim appetibilis est super au- rum, investigari debuisset, si potuisset. rum, investigari debuisset, si potuisset. Patet ergo, quod ab humano corde in- Patet ergo, quod ab humano corde in- vestigari non potest. Sapient. ix, 13 et vestigari non potest. Sapient. ix, 13 et seq. Quis enim hominum poterit scire seq. Quis enim hominum poterit scire consilium Dei? aut quis poterit cogitare consilium Dei? aut quis poterit cogitare quid velit Deus ? Cogitationes enim quid velit Deus ? Cogitationes enim mortalium timidæ, et incertæ provi- mortalium timidæ, et incertæ provi- dentiæ nostræ. Corpus enim quod cor- dentiæ nostræ. Corpus enim quod cor- rumpitur, aggravat animam, et terrena rumpitur, aggravat animam, et terrena inhabitatio deprimit sensum multa co- inhabitatio deprimit sensum multa co- gitantem. gitantem.

Et hoc est quod sequitur: Et hoc est quod sequitur:

31 31

prenens prenens

bilis. bilis.

«Non est qui possit scire vias ejus, » Deus incom «Non est qui possit scire vias ejus, » Deus incom quibus scilicet vadit in seipso : « nec quibus scilicet vadit in seipso : « nec qui exquirat semitas ejus, » perfecta qui exquirat semitas ejus, » perfecta

XXVII, prosa 1. XXVII, prosa 1.

32 32

COMMENTARIUS IN CAP. III BARUCH. COMMENTARIUS IN CAP. III BARUCH.

scilicet comprehensione. In vestigio qui- scilicet comprehensione. In vestigio qui- dem creaturarum cognoscimus utrum- dem creaturarum cognoscimus utrum- que, sed procul est. Job, xxxvi, 24 : que, sed procul est. Job, xxxvi, 24 : Omnes homines vident Dominum, unus- Omnes homines vident Dominum, unus- quisque intuetur procul. Job, x1, 7, fatui- quisque intuetur procul. Job, x1, 7, fatui- tatem humanam reprehendens, dicit : tatem humanam reprehendens, dicit : Forsitan vestigia Dei comprehendes, et Forsitan vestigia Dei comprehendes, et usque ad perfectum Omnipotentem repe- usque ad perfectum Omnipotentem repe- ries ? Et hoc est quod sequitur: « Ne- ries ? Et hoc est quod sequitur: « Ne- que qui exquirat,» hoc est, qui exquirere que qui exquirat,» hoc est, qui exquirere possit, « semitas ejus, » quibus com- possit, « semitas ejus, » quibus com- pendiosa brevitate seipsum ambit et pendiosa brevitate seipsum ambit et comprehendit. Psal. LXXV1, 20: In mari comprehendit. Psal. LXXV1, 20: In mari via tua, hoc est, in immenso profundi- via tua, hoc est, in immenso profundi- tatis, et semitæ tuæ in aquis multis, tatis, et semitæ tuæ in aquis multis, hoc est, in inundatione immensitatis sa- hoc est, in inundatione immensitatis sa- pientiæ, quæ de te manet: et vestigia pientiæ, quæ de te manet: et vestigia tua non cognoscentur, perfecte scili- tua non cognoscentur, perfecte scili-

cet. cet.

« Sed qui scit universa, novit eam. » « Sed qui scit universa, novit eam. » Tangit hic, quod non nisi ipsum Domi- Tangit hic, quod non nisi ipsum Domi- num haberi potest et quidquid scitur num haberi potest et quidquid scitur de ea, per revelationem ipsius est, et de ea, per revelationem ipsius est, et perfectior scientia ipsius per Dominum perfectior scientia ipsius per Dominum Jesum Christum est. Jesum Christum est.

In horum primo duo sunt, scilicet In horum primo duo sunt, scilicet quod Dominus comprehensor sapientiæ quod Dominus comprehensor sapientiæ suæ ipsius est, et quod manifestat se in suæ ipsius est, et quod manifestat se in

effluxu creaturarum. effluxu creaturarum.

Et hoc est: « Sed qui scit universa, Et hoc est: « Sed qui scit universa, novit eam,» notitia scilicet comprehen- novit eam,» notitia scilicet comprehen- cientia Dei sionis, hoc est, cujus scientia causa est cientia Dei sionis, hoc est, cujus scientia causa est persorum. universorum. Proverb. VI, 22 Do- persorum. universorum. Proverb. VI, 22 Do-

ausa uni- ausa uni-

minus possedit me ab initio viarum minus possedit me ab initio viarum suarum, antequam quidquam faceret a suarum, antequam quidquam faceret a principio. Ad Roman. x1, 33 : 0 alti- principio. Ad Roman. x1, 33 : 0 alti- tudo divitiarum sapientiæ, et scientiæ tudo divitiarum sapientiæ, et scientiæ Dei! quam incomprehensibilia sunt ju- Dei! quam incomprehensibilia sunt ju- dicia ejus, et investigabiles viæ ejus! dicia ejus, et investigabiles viæ ejus! « Et adinvenit eam prudentia sua, » « Et adinvenit eam prudentia sua, » hoc est, adinveniri fecit prudentia, hoc hoc est, adinveniri fecit prudentia, hoc est, prudentia sua, hoc est, tantum est, prudentia sua, hoc est, tantum quantum prodere voluit de ea, seu ma- quantum prodere voluit de ea, seu ma- nifestare. Joan. 1, 18: Unigenitus filius, nifestare. Joan. 1, 18: Unigenitus filius, qui est in sinu Patris, ipse enarravit. qui est in sinu Patris, ipse enarravit. Qui enim secreta Patris rimatus est, et Qui enim secreta Patris rimatus est, et enarrare potuit, et quantum voluit enar- enarrare potuit, et quantum voluit enar-

393 393

ravit. Sapient. ix, 17: Sensum tuum ravit. Sapient. ix, 17: Sensum tuum quis sciet, nisi tu dederis sapientiam, quis sciet, nisi tu dederis sapientiam, et miseris Spiritum sanctum tuum de et miseris Spiritum sanctum tuum de altissimis. altissimis.

Modum autem illius prudentiæ seu Modum autem illius prudentiæ seu manifestationis subjungit in naturali manifestationis subjungit in naturali Theologia, primo in iis quæ propinqua Theologia, primo in iis quæ propinqua sunt homini. Secundo autem in remo- sunt homini. Secundo autem in remo- tis et hoc est « Qui præparavit ter- tis et hoc est « Qui præparavit ter- ram in æterno tempore. » Sensus est: ram in æterno tempore. » Sensus est: Qui in æterno præparavit terram, tem- Qui in æterno præparavit terram, tem- pore mensuratam scilicet: fluit enim pore mensuratam scilicet: fluit enim tempus sub æterno tamquam sub causa tempus sub æterno tamquam sub causa et exemplari. Unde Boetius in V de et exemplari. Unde Boetius in V de Consolatione philosophiæ : « Qui tem- Consolatione philosophiæ : « Qui tem- «pus ab ævo ire jubes. » Sic enim in «pus ab ævo ire jubes. » Sic enim in temporali terra æternitatem cognosci- temporali terra æternitatem cognosci- mus. Utrumque, Proverb. vIII, 23 : Ab mus. Utrumque, Proverb. vIII, 23 : Ab æterno ordinata sum, et ex antiquis an- æterno ordinata sum, et ex antiquis an- tequam terra fieret. Et, post pauca, tequam terra fieret. Et, post pauca, *. 29 et 30: Quando appendebat funda- *. 29 et 30: Quando appendebat funda- menta terræ, cum eo eram cuncta com- menta terræ, cum eo eram cuncta com-

>> >>

ponens. « Et replevit eam pecudibus, ponens. « Et replevit eam pecudibus, parvis scilicet animalibus, «< quadrupe- parvis scilicet animalibus, «< quadrupe- dibus, » animalibus scilicet perfectis, in dibus, » animalibus scilicet perfectis, in quibus scilicet consistit terræ ornatus, a quibus scilicet consistit terræ ornatus, a quibus utrisque discimus aliquid sa- quibus utrisque discimus aliquid sa- pientiæ divinæ. Job, x11, 7 et seq. : In- pientiæ divinæ. Job, x11, 7 et seq. : In- terroga jumenta, et docebunt te : et vola- terroga jumenta, et docebunt te : et vola- tilia coli, et indicabunt tibi. Loquere tilia coli, et indicabunt tibi. Loquere terræ, et respondebit tibi : et narrabunt terræ, et respondebit tibi : et narrabunt pisces maris. Quis ignorat quod omnia pisces maris. Quis ignorat quod omnia hæc manus Domini fecerit ? hæc manus Domini fecerit ?

Deinde inducit magis a sensu hominis Deinde inducit magis a sensu hominis distantia, subdens: distantia, subdens:

« Qui emittit lumen, et vadit. » Emis- « Qui emittit lumen, et vadit. » Emis- sio luminis est effluxio luminis a lumi- sio luminis est effluxio luminis a lumi- naribus coeli in terram, ire autem luminis naribus coeli in terram, ire autem luminis profectus ejus in terrænascentia. De profectus ejus in terrænascentia. De omnibus enim his verum est quod dixit omnibus enim his verum est quod dixit Pythagoras, quod « omnium terræna- Pythagoras, quod « omnium terræna- << scentium terra mater est, et sol pater. » << scentium terra mater est, et sol pater. » Eccli. XLIII, 2: Sol in adspectu annun- Eccli. XLIII, 2: Sol in adspectu annun- tians in exitu, vas admirabile opus tians in exitu, vas admirabile opus Excelsi. In diversitate enim adspectus Excelsi. In diversitate enim adspectus per exitum luminis annuntiat diversas per exitum luminis annuntiat diversas virtutes, et infundit terrænascentibus, et virtutes, et infundit terrænascentibus, et

33 33

34 34

394 394

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

per hoc mirabile vas efficitur, in omnia per hoc mirabile vas efficitur, in omnia opera quæ facit Dominus. « Et vocavit opera quæ facit Dominus. « Et vocavit illud,» hoc est, revocat per occasum illud,» hoc est, revocat per occasum scilicet et recessum, « et obaudit illum 1, scilicet et recessum, « et obaudit illum 1, hoc est, obedit illi, « in tremore, » hoc hoc est, obedit illi, « in tremore, » hoc est, in reverentia. Eccle. 1, 5 Oritur est, in reverentia. Eccle. 1, 5 Oritur sol, et occidit, et ad locum suum reverti- sol, et occidit, et ad locum suum reverti- tur, accedendo scilicet et recedendo om- tur, accedendo scilicet et recedendo om- nem procurat successionem generationis. nem procurat successionem generationis. Sic in lumine spirituali omnia in anima- Sic in lumine spirituali omnia in anima- bus sanctis generantur, et proficiunt bus sanctis generantur, et proficiunt bona quæ in recessu ejusdem deficiunt. bona quæ in recessu ejusdem deficiunt. Proverb. iv, 18 Justorum semita, qua- Proverb. iv, 18 Justorum semita, qua- si lux splendens, procedit et crescit us- si lux splendens, procedit et crescit us- que ad perfectam diem. que ad perfectam diem.

« Stellæ autem dederunt lumen in « Stellæ autem dederunt lumen in Quae sint custodiis suis. » Custodiæ sunt observa- Quae sint custodiis suis. » Custodiæ sunt observa- custodia? tiones cursuum in præventionibus, et custodia? tiones cursuum in præventionibus, et

stellarum stellarum

35 35

conjunctionibus, et aliis respectibus ad conjunctionibus, et aliis respectibus ad solem et ad invicem, quarum naturis et solem et ad invicem, quarum naturis et virtutibus lumen solis distinguitur, et virtutibus lumen solis distinguitur, et figuris universorum adaptatur. Eccli. figuris universorum adaptatur. Eccli. XLIII, 10 Species coeli gloria stellarum, XLIII, 10 Species coeli gloria stellarum, mundum illuminans in excelsis Domi- mundum illuminans in excelsis Domi- nus. «Et lætatæ sunt: » quod scilicet nus. «Et lætatæ sunt: » quod scilicet in hoc Altissimo ministrare possunt. in hoc Altissimo ministrare possunt. Eccli. XLIII, 9: Vas castrorum in excel- Eccli. XLIII, 9: Vas castrorum in excel- sis, in firmamento cæli resplendens glo- sis, in firmamento cæli resplendens glo- riose. Non enim resplenderet gloria Do- riose. Non enim resplenderet gloria Do- mini nisi lætarentur. mini nisi lætarentur.

« Vocatæ sunt, » hoc est, revocatæ per « Vocatæ sunt, » hoc est, revocatæ per recessum, « et dixerunt: Adsumus,» sicut recessum, « et dixerunt: Adsumus,» sicut et sol per recessum inducit corruptionem, et sol per recessum inducit corruptionem, ut iterum succedat generatio. Eccli. XLIII, ut iterum succedat generatio. Eccli. XLIII, 11 In verbis sancti stabunt, stellæ sci- 11 In verbis sancti stabunt, stellæ sci- licet, ad judicium, et non deficient in licet, ad judicium, et non deficient in vigiliis suis. « Et, » sic, supple, acce- vigiliis suis. « Et, » sic, supple, acce- dendo et recedendo, «luxerunt ei cum dendo et recedendo, «luxerunt ei cum jucunditate, qui fecit illas: » hoc enim jucunditate, qui fecit illas: » hoc enim jucundissimum est hic obsequi Creatori. jucundissimum est hic obsequi Creatori. Psal. cn, 31: Lætabitur Dominus in Psal. cn, 31: Lætabitur Dominus in operibus suis. Hypallage, hoc est, lætari operibus suis. Hypallage, hoc est, lætari faciet opera sua in ipso. Sic etiam spiri- faciet opera sua in ipso. Sic etiam spiri-

1 Vulg. habet, et obedit illi. 1 Vulg. habet, et obedit illi.

tualiter stellæ Angeli vel Sancti a sole tualiter stellæ Angeli vel Sancti a sole lumen mutuantes, in custodiis illumina- lumen mutuantes, in custodiis illumina- tionum suarum lætatæ sunt. Psal. CXLVI, tionum suarum lætatæ sunt. Psal. CXLVI, 4 Qui numerat multitudinem stella- 4 Qui numerat multitudinem stella- rum, et omnibus eis nomina vocat. Et rum, et omnibus eis nomina vocat. Et cum vocantur a Deo ad ampliores illu- cum vocantur a Deo ad ampliores illu- minationes, promptitudine spiritus et minationes, promptitudine spiritus et devotionis dicunt: Adsumus, dicentes devotionis dicunt: Adsumus, dicentes illud Job, xxxv, 24 Indica mihi,... illud Job, xxxv, 24 Indica mihi,... per quam viam spargitur lux, dividitur per quam viam spargitur lux, dividitur æstus super terram ? Sic cum jucundi- æstus super terram ? Sic cum jucundi- tate lucent Creatori. Daniel. x11, 3 : tate lucent Creatori. Daniel. x11, 3 : Qui docti fuerint, fulgebunt quasi splen- Qui docti fuerint, fulgebunt quasi splen- dor firmamenti : et qui ad justitiam dor firmamenti : et qui ad justitiam erudiunt multos, quasi stellæ in perpe- erudiunt multos, quasi stellæ in perpe- tuas æternitates. Sic expugnant princi- tuas æternitates. Sic expugnant princi- pes tenebrarum. Judic. v, 20: Stellæ pes tenebrarum. Judic. v, 20: Stellæ manentes in ordine et cursu suo, adver- manentes in ordine et cursu suo, adver- sus Sisaram pugnaverunt. sus Sisaram pugnaverunt.

Post omnia concludit: Post omnia concludit:

36 36

illu- illu-

« Hic est Deus noster, » omnis illumi- Deus OIL « Hic est Deus noster, » omnis illumi- Deus OIL nationis principium. I ad Timoth. VI, mination nationis principium. I ad Timoth. VI, mination 16 Qui solus habet immortalitatem, principiun 16 Qui solus habet immortalitatem, principiun

et lucem inhabitat inaccessibilem. « Et et lucem inhabitat inaccessibilem. « Et non æstimabitur alius adversus eum. » non æstimabitur alius adversus eum. » Psal. LXXVI, 14 Quis Deus magnus Psal. LXXVI, 14 Quis Deus magnus sicut Deus noster ? Jerem. x, 7 et 8: sicut Deus noster ? Jerem. x, 7 et 8: Tuum est decus: inter cunctos sapientes Tuum est decus: inter cunctos sapientes gentium, et in universis regnis eorum gentium, et in universis regnis eorum nullus est similis tui. Pariter insipientes nullus est similis tui. Pariter insipientes et fatui probabuntur. et fatui probabuntur.

« Hic adinvenit, » hoc est adinveniri « Hic adinvenit, » hoc est adinveniri fecit,« omnem viam disciplinæ,» quæ sci- fecit,« omnem viam disciplinæ,» quæ sci- licet ad veram sapientiam deducit: non licet ad veram sapientiam deducit: non enim haberi potest nisi per manifesta- enim haberi potest nisi per manifesta- tionem ejus: unde Sapientia dicit, Eccli. tionem ejus: unde Sapientia dicit, Eccli. XXIV, 5 et 6: Ego ex ore Altissimi prod- XXIV, 5 et 6: Ego ex ore Altissimi prod- ivi primogenita ante omnem creatu- ivi primogenita ante omnem creatu- ram ego feci in cælis ut oriretur lumen ram ego feci in cælis ut oriretur lumen indeficiens. indeficiens.

Et subjungit de revelatione: « Et tra- Et subjungit de revelatione: « Et tra- didit illam Jacob, puero suo, » hoc est, didit illam Jacob, puero suo, » hoc est, luctatori ad veritatem, qui sicut puer luctatori ad veritatem, qui sicut puer

31 31

38 38

CAP. IV BARUCH. CAP. IV BARUCH.

depurat spiritum,« et Israel, dilecto suo,» depurat spiritum,« et Israel, dilecto suo,» qui rectissimum per veritatem habet in- qui rectissimum per veritatem habet in- tellectum, et videt Dominum. Sapient. tellectum, et videt Dominum. Sapient. VII, 15 Ipse sapientiæ dux est, et sa- VII, 15 Ipse sapientiæ dux est, et sa- pientium emendator. Et, post pauca, pientium emendator. Et, post pauca, y. 21 Omnium artifex docuit me sa- y. 21 Omnium artifex docuit me sa- pientia. pientia.

Et cum hæc omnia revelationibus an- Et cum hæc omnia revelationibus an- gelicis multipliciter perfecisset, gelicis multipliciter perfecisset,

« Post hæc, » ut omnia compleret, « Post hæc, » ut omnia compleret, « in terris visus est, » hominis naturam « in terris visus est, » hominis naturam assumens, et illuminans. Eccli. xxiv, 45: assumens, et illuminans. Eccli. xxiv, 45: Penetrabo omnes inferioris partes terræ, Penetrabo omnes inferioris partes terræ, et inspiciam omnes dormientes, et illu- et inspiciam omnes dormientes, et illu-

395 395

minabo omnes sperantes in Domino. In- minabo omnes sperantes in Domino. In- feriora enim mundi assumpsit, alta ne- feriora enim mundi assumpsit, alta ne- glexit: dormientes qui tenebris clausos glexit: dormientes qui tenebris clausos sensus habuerunt, lumine suæ præsentiæ sensus habuerunt, lumine suæ præsentiæ respexit, et omnes in se sperantes ad lu- respexit, et omnes in se sperantes ad lu- men veritatis invexit. « Et cum homini- men veritatis invexit. « Et cum homini- bus conversatus est, » ut exemplo et ver- bus conversatus est, » ut exemplo et ver- bo perfecte doceret veritatem. Joan. 1, bo perfecte doceret veritatem. Joan. 1, 9: Erat lux vera, quæ illuminat omnem 9: Erat lux vera, quæ illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. hominem venientem in hunc mundum. Malach. iv, 2: Orietur vobis timentibus Malach. iv, 2: Orietur vobis timentibus nomen meum Sol justitiæ, et sanitas in nomen meum Sol justitiæ, et sanitas in pennis ejus. Ad Hebr. 1, 1 et 2: Multi- pennis ejus. Ad Hebr. 1, 1 et 2: Multi- fariam, multisque modis olim Deus lo- fariam, multisque modis olim Deus lo- quens patribus in prophetis, novissime quens patribus in prophetis, novissime diebus istis locutus est nobis in Filio. diebus istis locutus est nobis in Filio.

CAPUT IV. CAPUT IV.

Jerusalem suam luget desolationem, hortaturque filios suos ut forti sint animo : Jerusalem suam luget desolationem, hortaturque filios suos ut forti sint animo : nam sicut propter ipsorum peccata Deus eos tradidit adversariis, ita eis libe- nam sicut propter ipsorum peccata Deus eos tradidit adversariis, ita eis libe- ratis puniet hostes ipsorum. ratis puniet hostes ipsorum.

1. Hic liber mandatorum Dei, et lex 1. Hic liber mandatorum Dei, et lex

quæ est in æternum: omnes qui quæ est in æternum: omnes qui tenent eam pervenient ad vi- tenent eam pervenient ad vi- tam : qui autem derelique- tam : qui autem derelique- runt eam, in mortem. runt eam, in mortem.

2. Convertere, Jacob, et apprehende 2. Convertere, Jacob, et apprehende eam : ambula per viam ad eam : ambula per viam ad splendorem ejus contra lumen splendorem ejus contra lumen ejus. ejus.

3. Ne tradas alteri gloriam tuam, et 3. Ne tradas alteri gloriam tuam, et dignitatem tuam genti alienæ. dignitatem tuam genti alienæ. 4. Beati sumus, Israel, quia quæ 4. Beati sumus, Israel, quia quæ Deo placent, manifesta sunt Deo placent, manifesta sunt nobis. nobis.

5. Animæquior esto, populus Dei, 5. Animæquior esto, populus Dei, memorabilis Israel: memorabilis Israel:

: :

6. Venumdati estis gentibus non in 6. Venumdati estis gentibus non in perditionem sed propter quod perditionem sed propter quod in ira ad iracundiam provocastis in ira ad iracundiam provocastis Deum, traditi estis adversariis. Deum, traditi estis adversariis. 7. Exacerbastis enim eum qui fecit 7. Exacerbastis enim eum qui fecit

vos, Deum æternum, immolan- vos, Deum æternum, immolan- tes dæmoniis, et non Deo. tes dæmoniis, et non Deo.

8. Obliti enim estis Deum qui nutri- 8. Obliti enim estis Deum qui nutri- vit vos, et contristastis nutri- vit vos, et contristastis nutri- cem vestram Jerusalem. cem vestram Jerusalem.

9. Vidit enim iracundiam a Deo ve- 9. Vidit enim iracundiam a Deo ve- nientem vobis, et dixit: Audi- nientem vobis, et dixit: Audi- te, confines Sion: adduxit enim te, confines Sion: adduxit enim mihi Deus luctum magnum. mihi Deus luctum magnum. 10. Vidi enim captivitatem populi 10. Vidi enim captivitatem populi mei, filiorum meorum et filia- mei, filiorum meorum et filia- rum, quam superduxit illis rum, quam superduxit illis Æternus. Æternus.

11. Nutrivi enim illos cum jucundi- 11. Nutrivi enim illos cum jucundi- tate, dimisi autem illos cum tate, dimisi autem illos cum

fletu et luctum. fletu et luctum.

12. Nemo gaudeat super me viduam 12. Nemo gaudeat super me viduam et desolatam: a multis derelicta et desolatam: a multis derelicta sum propter peccata filiorum sum propter peccata filiorum meorum, quia declinaverunt a meorum, quia declinaverunt a lege Dei. lege Dei.

396 396

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

13. Justitias autem ipsius nescierunt, 13. Justitias autem ipsius nescierunt, nec ambulaverunt per vias man- nec ambulaverunt per vias man- datorum Dei, neque per semitas datorum Dei, neque per semitas veritatis ejus cum justitia in- veritatis ejus cum justitia in- gressi sunt. gressi sunt.

14. Veniant confines Sion, et memo- 14. Veniant confines Sion, et memo- rentur captivitatem filiorum et rentur captivitatem filiorum et

filiarum mearum, quam super- filiarum mearum, quam super- duxit illis Eternus. duxit illis Eternus.

15. Adduxit enim super illos gentem 15. Adduxit enim super illos gentem de longinquo, gentem impro- de longinquo, gentem impro- bam, et alterius linguæ, bam, et alterius linguæ,

16. Qui non sunt reveriti senem, ne- 16. Qui non sunt reveriti senem, ne- que puerorum miserti sunt, et que puerorum miserti sunt, et abduxerunt dilectos viduæ, et abduxerunt dilectos viduæ, et

a filiis unicam desolaverunt. a filiis unicam desolaverunt.

supervenit vobis : persecutus supervenit vobis : persecutus est enim te inimicus tuus: sed est enim te inimicus tuus: sed cito videbis perditionem ipsius, cito videbis perditionem ipsius, et super cervices ipsius ascen- et super cervices ipsius ascen- des. des.

25. Delicati mei ambulaverunt vias 25. Delicati mei ambulaverunt vias asperas ducti sunt enim ut grex asperas ducti sunt enim ut grex direptus ab inimicis : direptus ab inimicis :

27. Animæquiores estote, filii, et pro- 27. Animæquiores estote, filii, et pro- clamate ad Dominum erit clamate ad Dominum erit

enim memoria vestra ab eo qui enim memoria vestra ab eo qui

duxit vos. duxit vos.

28. Sicut enim fuit sensus vester ut 28. Sicut enim fuit sensus vester ut erraretis a Deo, decies tantum erraretis a Deo, decies tantum iterum convertentes requiretis iterum convertentes requiretis

eum : eum :

17. Ego autem, quid possum adjuvare 29. Qui enim induxit vobis mala, ipse 17. Ego autem, quid possum adjuvare 29. Qui enim induxit vobis mala, ipse

vos? vos?

18. Qui enim adduxit super vos mala, 18. Qui enim adduxit super vos mala,

ipse vos eripiet de manibus ini- ipse vos eripiet de manibus ini- micorum vestrorum. micorum vestrorum.

19. Ambulate, filii, ambulate : ego 19. Ambulate, filii, ambulate : ego enim derelicta sum sola. enim derelicta sum sola.

20. Exui me stola pacis, indui autem 20. Exui me stola pacis, indui autem me sacco obsecrationis, et cla- me sacco obsecrationis, et cla- mabo ad Altissimum in diebus mabo ad Altissimum in diebus meis. meis.

21. Animæquiores estote, filii, cla- 21. Animæquiores estote, filii, cla- mate ad Dominum, et eripiet mate ad Dominum, et eripiet vos de manu principum ini- vos de manu principum ini- micorum. micorum.

22. Ego enim speravi in æternum 22. Ego enim speravi in æternum

rursum adducet vobis sempi- rursum adducet vobis sempi- ternam jucunditatem cum salute ternam jucunditatem cum salute

vestra. vestra.

30. Animæquior esto, Jerusalem : ex- 30. Animæquior esto, Jerusalem : ex- hortatur enim te, qui te nomi- hortatur enim te, qui te nomi-

navit. navit.

31. Nocentes peribunt, qui te vexave- 31. Nocentes peribunt, qui te vexave- runt et qui gratulati sunt in runt et qui gratulati sunt in tua ruina, punientur. tua ruina, punientur. 32. Civitates quibus servierunt filii 32. Civitates quibus servierunt filii tui, punientur, et quæ accepit tui, punientur, et quæ accepit filios tuos. filios tuos.

33. Sicut enim gavisa est in tua ruina, 33. Sicut enim gavisa est in tua ruina, ct lætata est in casu tuo, sic ct lætata est in casu tuo, sic contristabitur in sua desolatione. contristabitur in sua desolatione.

salutem vestram : et venit mihi 34. Et amputabitur exsultatio multi- salutem vestram : et venit mihi 34. Et amputabitur exsultatio multi-

gaudium a Sancto, super mise- gaudium a Sancto, super mise- ricordia quæ veniet vobis ab ricordia quæ veniet vobis ab æterno salutari nostro. æterno salutari nostro.