372 372

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

28. Sicut locutus es in manu pueri tui 28. Sicut locutus es in manu pueri tui Moysi, in die qua præcepisti Moysi, in die qua præcepisti

ei scribere legem tuam coram ei scribere legem tuam coram filiis Israel. filiis Israel.

29. Dicens: Si non audieritis vocem 29. Dicens: Si non audieritis vocem meam, multitudo hæc magna meam, multitudo hæc magna

tatis suæ, et memores erunt no- tatis suæ, et memores erunt no- minis mei : minis mei :

33. Et avertent se a dorso suo duro, 33. Et avertent se a dorso suo duro, et a malignitatibus suis, quia et a malignitatibus suis, quia reminiscentur viam patrum suo- reminiscentur viam patrum suo- rum, qui peccaverunt in me. rum, qui peccaverunt in me.

convertetur in minimam inter 34. Et revocabo illos in terram quam convertetur in minimam inter 34. Et revocabo illos in terram quam

gentes, quo ego eos dispergam : gentes, quo ego eos dispergam :

30. Quia scio quod me non audiet 30. Quia scio quod me non audiet populus, populus est enim du- populus, populus est enim du-

ra cervice. Et convertetur ad ra cervice. Et convertetur ad

juravi patribus eorum Abraham, juravi patribus eorum Abraham, Isaac, et Jacob: et dominabun- Isaac, et Jacob: et dominabun- tur eis, et multiplicabo eos, et tur eis, et multiplicabo eos, et non minorabuntur : non minorabuntur :

cor suum in terra captivitatis 35. Et statuam illis testamentum alte- cor suum in terra captivitatis 35. Et statuam illis testamentum alte-

suæ : suæ :

31. Et scient quia ego sum Dominus 31. Et scient quia ego sum Dominus

Deus eorum et dabo eis cor, et Deus eorum et dabo eis cor, et intelligent aures, et audient: intelligent aures, et audient:

32. Et laudabunt me in terra captivi- 32. Et laudabunt me in terra captivi-

rum sempiternum, ut sim illis rum sempiternum, ut sim illis in Deum, et ipsi erunt mihi in in Deum, et ipsi erunt mihi in populum et non movebo am- populum et non movebo am- plius populum meum, filios plius populum meum, filios Israel, a terra quam dedi illis. Israel, a terra quam dedi illis.

IN CAPUT II BARUCH IN CAPUT II BARUCH

COMMENTARIUS. COMMENTARIUS.

Job, 1, 19 Parvus et magnus ibi sunt, Job, 1, 19 Parvus et magnus ibi sunt, et servus liber a domino suo. et servus liber a domino suo.

1 Ex his autem infert justum Domini 1 Ex his autem infert justum Domini esse judicium, qui intulit pœnas: et hoc esse judicium, qui intulit pœnas: et hoc

est: est:

noster, » noster, »

« Propter quod statuit Dominus Deus « Propter quod statuit Dominus Deus sententiam scilicet confir- sententiam scilicet confir- mando, « verbum suum, quod locutus mando, « verbum suum, quod locutus est ad nos,» per legislatorem scilicet et est ad nos,» per legislatorem scilicet et prophetas. Isa. XXXI, 2: Ipse autem sa- prophetas. Isa. XXXI, 2: Ipse autem sa- piens adduxit malum, et verba sua non piens adduxit malum, et verba sua non abstulit. « Et ad judices nostros, » sic- abstulit. « Et ad judices nostros, » sic- ut patet in toto libro Judicum, « qui ut patet in toto libro Judicum, « qui judicaverunt in Jerusalem, » quilibet judicaverunt in Jerusalem, » quilibet scilicet in diebus suis, « et ad reges no- scilicet in diebus suis, « et ad reges no- stros, » qui successive regnaverunt, ut stros, » qui successive regnaverunt, ut patet in libris Regum et Paralipomenon, patet in libris Regum et Paralipomenon, « et ad principes nostros,» sacerdotes « et ad principes nostros,» sacerdotes scilicet qui in sacris præerant, «et ad scilicet qui in sacris præerant, «et ad omnem Israel, » hoc est, decem tribus, omnem Israel, » hoc est, decem tribus, « et Juda, » hoc est, duas tribus. Psal. « et Juda, » hoc est, duas tribus. Psal. XLVIII, 3 Quique terrigenæ et filii ho- XLVIII, 3 Quique terrigenæ et filii ho- minum, simul in unum dives et pauper. minum, simul in unum dives et pauper.

1 Levit. xxvi, 14; Deuter. xxVIII, 15. 1 Levit. xxvi, 14; Deuter. xxVIII, 15.

pun. pun.

« Ut adduceret Dominus magna « Ut adduceret Dominus magna mala, » merito scilicet nostræ iniquita- mala, » merito scilicet nostræ iniquita- tis. Isa. 1, 20 Si (me audire) nolueritis, tis. Isa. 1, 20 Si (me audire) nolueritis, et me ad iracundiam provocaveritis, et me ad iracundiam provocaveritis, gladius devorabit vos. « Quæ, » scilicet gladius devorabit vos. « Quæ, » scilicet mala, « non facta sunt sub coelo. » Ju- Deus mala, « non facta sunt sub coelo. » Ju- Deus stum enim est ut ultimum exemplum stum enim est ut ultimum exemplum habeant in pœnis, qui omnibus deterio- habeant in pœnis, qui omnibus deterio- res fuerunt in culpis. Apoc. xvIII, 7: res fuerunt in culpis. Apoc. xvIII, 7: Quantum glorificavit se, et in deliciis Quantum glorificavit se, et in deliciis fuit, tantum date illi tormentum et fuit, tantum date illi tormentum et luctum. Isa. XXVII, 8: In mensura con- luctum. Isa. XXVII, 8: In mensura con- tra mensuram, cum adjecta fuerit, ju- tra mensuram, cum adjecta fuerit, ju- dicabis eam. dicabis eam.

Et specificat, subdens: « Quemadmo- Et specificat, subdens: « Quemadmo- dum facta sunt in Jerusalem, » quæ dum facta sunt in Jerusalem, » quæ tanto acerbius fuit punita, quanto ante tanto acerbius fuit punita, quanto ante in deliciis fuit et exemplificat in singu- in deliciis fuit et exemplificat in singu- lari, veritatem legis et prophetiæ præos- lari, veritatem legis et prophetiæ præos-

tendens: tendens:

« Secundum quæ scripta sunt in lege « Secundum quæ scripta sunt in lege Moysi. » Deuter. xxv, 53: Comedes Moysi. » Deuter. xxv, 53: Comedes fructum uteri tui, et carnes filiorum fructum uteri tui, et carnes filiorum

5 5

COMMENTARIUS IN CAP. II BARUCH COMMENTARIUS IN CAP. II BARUCH

tuorum et filiarum tuarum, quas dede- tuorum et filiarum tuarum, quas dede- rit tibi Dominus Deus tuus, in angustia rit tibi Dominus Deus tuus, in angustia et vastitate qua opprimet te hostis tuus. et vastitate qua opprimet te hostis tuus.

Et hoc est quod sequitur: Et hoc est quod sequitur:

« Ut manducaret homo carnes filii « Ut manducaret homo carnes filii sui, et carnes filiæ suæ. » Quod plangit sui, et carnes filiæ suæ. » Quod plangit Jeremias, Thren. 11, 20, dicens: Vide, Jeremias, Thren. 11, 20, dicens: Vide, Domine, et considera quem vindemiave- Domine, et considera quem vindemiave- ris ita ergone comedent mulieres fru- ris ita ergone comedent mulieres fru- ctum suum, parvulos ad mensuram pal- ctum suum, parvulos ad mensuram pal- mæ? Thren. iv, 10: Manus mulierum mæ? Thren. iv, 10: Manus mulierum misericordium coxerunt filios suos : misericordium coxerunt filios suos : facti sunt cibus earum in contritione facti sunt cibus earum in contritione filiæ populi mei. filiæ populi mei.

Et ne hoc sufficiat, subdit: Et ne hoc sufficiat, subdit:

« Et dedit eos sub manu regum om- « Et dedit eos sub manu regum om- nium, » quibus ante superiores erant. nium, » quibus ante superiores erant. Rex enim Ægypti Josiam interfecit, et Rex enim Ægypti Josiam interfecit, et terram subjugavit, sicut legitur, IV Reg. terram subjugavit, sicut legitur, IV Reg. xx, 9 et seq. rex Assyriorum decem xx, 9 et seq. rex Assyriorum decem tribus in Assyrios transtulit, IV Reg. tribus in Assyrios transtulit, IV Reg. XVII, 6 rex Chaldæorum duas tribus cap- XVII, 6 rex Chaldæorum duas tribus cap- tivavit, IV Reg. xxv, 5. Et hoc est quod tivavit, IV Reg. xxv, 5. Et hoc est quod sequitur: « Qui sunt in circuitu nostro. » sequitur: « Qui sunt in circuitu nostro. » Et ita quilibet prævaluit in eos. Job, xxx, Et ita quilibet prævaluit in eos. Job, xxx, 13 et 14: Insidiati sunt mihi, et præ- 13 et 14: Insidiati sunt mihi, et præ- valuerunt, et non fuit qui ferret auxi- valuerunt, et non fuit qui ferret auxi- lium. Quasi rupto muro, et aperta ja- lium. Quasi rupto muro, et aperta ja- nua, irruerunt super me, et ad meas nua, irruerunt super me, et ad meas miserias devoluti sunt. « In imprope- miserias devoluti sunt. « In imprope- rium et in desolationem in omnibus po- rium et in desolationem in omnibus po- pulis. » Psal. LXXXVIII, 42: Diripuerunt pulis. » Psal. LXXXVIII, 42: Diripuerunt eum omnes transeuntes viam: factus est eum omnes transeuntes viam: factus est opprobrium vicinis suis. « In quibus opprobrium vicinis suis. « In quibus nos dispersit Dominus, » hoc est, di- nos dispersit Dominus, » hoc est, di- spergi præcepit. Ezech. v, 2: Tertiam spergi præcepit. Ezech. v, 2: Tertiam partem, populi scilicet, disperges in ven- partem, populi scilicet, disperges in ven- tum, et gladium nudabo post eos. tum, et gladium nudabo post eos.

« Et facti sumus subtus, et non su- « Et facti sumus subtus, et non su- pra, » omnibus scilicet inferiores, et om- pra, » omnibus scilicet inferiores, et om- nes quantumcumque viles superiores nes quantumcumque viles superiores

1 Cf. Exod. XXXIII, 13. 1 Cf. Exod. XXXIII, 13.

373 373

nobis. Thren. v, 8: Servi dominati sunt nobis. Thren. v, 8: Servi dominati sunt nostri, non fuit qui redimeret de manu nostri, non fuit qui redimeret de manu eorum. Deuter. XXVIII, 13: Eris semper eorum. Deuter. XXVIII, 13: Eris semper supra, et non subter. Horum autem om- supra, et non subter. Horum autem om- nium causa peccatum est, et maxime nium causa peccatum est, et maxime idololatria, et hoc est quod sequitur: idololatria, et hoc est quod sequitur: « Quia peccavimus Domino Deo nostro, » « Quia peccavimus Domino Deo nostro, » per idololatriam scilicet, « per idololatriam scilicet, « non obau- non obau- diendo voci ejus,» supple, tantum, diendo voci ejus,» supple, tantum, sed etiam induravimus cor contra eum. sed etiam induravimus cor contra eum.

Tob. 111, 5: Non egimus secundum præ- Tob. 111, 5: Non egimus secundum præ- cepta tua, et non ambulavimus sinceriter cepta tua, et non ambulavimus sinceriter coram te. Propter quod justum judicium coram te. Propter quod justum judicium

Dei. Dei.

Et hoc est quod sequitur. Et hoc est quod sequitur.

« Domino Deo nostro justitia, » in « Domino Deo nostro justitia, » in omnibus scilicet judiciis suis: « nobis omnibus scilicet judiciis suis: « nobis autem et patribus nostris confusio fa- autem et patribus nostris confusio fa- ciei. » Psal. LXVIII, 8: Operuit confusio ciei. » Psal. LXVIII, 8: Operuit confusio faciem meam. « Sicut est dies hæc. » faciem meam. « Sicut est dies hæc. » Psal. XL, 14: Posuisti nos opprobrium Psal. XL, 14: Posuisti nos opprobrium vicinis nostris, subsannationem et de- vicinis nostris, subsannationem et de- risum his qui sunt in circuitu nostro. risum his qui sunt in circuitu nostro.

admonet admonet

« Quia locutus est Dominus super « Quia locutus est Dominus super nos omnia mala hæc, » præmuniens Deus prius nos omnia mala hæc, » præmuniens Deus prius nos scilicet per legislatorem et prophe- quam feriat. nos scilicet per legislatorem et prophe- quam feriat. tas. « Quæ », scilicet mala, « venerunt tas. « Quæ », scilicet mala, « venerunt super nos. » Tob. xiv, 6: Non excidit super nos. » Tob. xiv, 6: Non excidit verbum Domini. Numer. xxш, 19: verbum Domini. Numer. xxш, 19: Non est Deus quasi homo, ut mentia- Non est Deus quasi homo, ut mentia- tur nec ut filius hominis, ut mutetur. tur nec ut filius hominis, ut mutetur.

« Et non sumus deprecati faciem « Et non sumus deprecati faciem Domini Dei nostri, »ut cordis scilicet Domini Dei nostri, »ut cordis scilicet humilitate, et lacrymis deleremus deli- humilitate, et lacrymis deleremus deli- ctum quod puniendum fuerat: quod si ctum quod puniendum fuerat: quod si fecissemus, profecto ira Dei aversa fuis- fecissemus, profecto ira Dei aversa fuis- set a nobis, sicut placavit Moyses Do- set a nobis, sicut placavit Moyses Do- minum. Psal. L, 19: Cor contritum, minum. Psal. L, 19: Cor contritum, et humiliatum, Deus, non despicies. et humiliatum, Deus, non despicies. Et hoc est Ut reverteremur unusquis- Et hoc est Ut reverteremur unusquis- que nostrum a viis nostris pessimis. que nostrum a viis nostris pessimis.

>>> >>>

ad punien- ad punien-

dum. dum.

374 374

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Isa, LV, 7 Derelinquat impius viam Isa, LV, 7 Derelinquat impius viam suam, et vir iniquus cogitationes suas, suam, et vir iniquus cogitationes suas, et revertatur ad Dominum, et misere- et revertatur ad Dominum, et misere- bitur ejus. bitur ejus.

« Et, » quia non sumus eversi, «vi- « Et, » quia non sumus eversi, «vi- Deus vigil gilavit Dominus in malis, » hoc est, Deus vigil gilavit Dominus in malis, » hoc est, vigilanter adspexit. Psal. LXXVII, 65; vigilanter adspexit. Psal. LXXVII, 65; Excitatus est tamquam dormiens Do- Excitatus est tamquam dormiens Do- minus, tamquam potens crapulatus a minus, tamquam potens crapulatus a vtno et percussit inimicos suos. « Et vtno et percussit inimicos suos. « Et adduxit ea,» scilicet mala, « super adduxit ea,» scilicet mala, « super nos,» ad oppressionem nostram. Isa. nos,» ad oppressionem nostram. Isa. XXXVII, 26 Ex diebus antiquis ego XXXVII, 26 Ex diebus antiquis ego plasmavi illud et nunc adduxi. Job, plasmavi illud et nunc adduxi. Job, IV, 8 et 9 Vidi cos qui... seminant IV, 8 et 9 Vidi cos qui... seminant dolores, et metunt eos, flante Deo periisse, dolores, et metunt eos, flante Deo periisse, et spiritu iræ ejus esse consumptos. et spiritu iræ ejus esse consumptos. Thren. 1, 14: Vigilavit jugum iniqui- Thren. 1, 14: Vigilavit jugum iniqui- tatum mearum, in manu ejus convo- tatum mearum, in manu ejus convo- lutæ sunt, et impositæ collo meo. lutæ sunt, et impositæ collo meo. « Quia justus est Dominus in omnibus « Quia justus est Dominus in omnibus operibus suis,» reddens scilicet uni- operibus suis,» reddens scilicet uni- cuique pro meritis. Isa. II, 11: Væ cuique pro meritis. Isa. II, 11: Væ impio in malum! retributio enim ma- impio in malum! retributio enim ma- nuum ejus fiet ei. « Quæ mandavit no- nuum ejus fiet ei. « Quæ mandavit no- bis, »per Moysen scilicet et prophetas. bis, »per Moysen scilicet et prophetas. Eccli. xxiv, 33: Legem mandavit Moy- Eccli. xxiv, 33: Legem mandavit Moy- ses in præceptis justitiarum. ses in præceptis justitiarum.

10 10

« Et non audivimus vocem ipsius. » « Et non audivimus vocem ipsius. » Psal. xxxv, 4 Noluit intelligere ut bene Psal. xxxv, 4 Noluit intelligere ut bene ageret. Et hoc est quod sequitur: « Ut ageret. Et hoc est quod sequitur: « Ut iremus in præceptis Domini. » Job, iremus in præceptis Domini. » Job, XXI, 14 Dixerunt Deo Recede a no- XXI, 14 Dixerunt Deo Recede a no- bis, et scientiam viarum tuarum no- bis, et scientiam viarum tuarum no- lumus. Psal. LXXVII, 10: In lege ejus lumus. Psal. LXXVII, 10: In lege ejus noluerunt ambulare. « Quæ, » scilicet noluerunt ambulare. « Quæ, » scilicet præcepta, « dedit ante faciem no- præcepta, « dedit ante faciem no- stram, » hoc est, coram oculis nostris, stram, » hoc est, coram oculis nostris, videntibus nobis, videntibus nobis, ne dubitaremus. ne dubitaremus. Exod. xx, 18: Cunctus populus vide- Exod. xx, 18: Cunctus populus vide- bat voces et lampades, et sonitum buc- bat voces et lampades, et sonitum buc- cinæ, montemque fumantem. Omnium cinæ, montemque fumantem. Omnium enim oculis manifestum est quod præcepit enim oculis manifestum est quod præcepit lex naturalis, quæ continetur in mora- lex naturalis, quæ continetur in mora- libus præceptis. Jerem. xxxi, 33: Dabo libus præceptis. Jerem. xxxi, 33: Dabo

legem meam in visceribus eorum, et in legem meam in visceribus eorum, et in corde eorum scribam eam. corde eorum scribam eam.

« Et nunc, Domine Deus Israel. » « Et nunc, Domine Deus Israel. » Ponit hic orationem qua sacerdotes Ponit hic orationem qua sacerdotes orare debebant pro populo, secundum orare debebant pro populo, secundum tres conditiones, peccati scilicet recog- tres conditiones, peccati scilicet recog- nitionem verbi Dei sive comminationis nitionem verbi Dei sive comminationis veritatem, ibi, y. 19: « Quia non secun- veritatem, ibi, y. 19: « Quia non secun- dum justitias patrum. » Et orantis an- dum justitias patrum. » Et orantis an- gustiam, seu necessitatem, ibi, infra, gustiam, seu necessitatem, ibi, infra, II, 1 « Et nunc, Domine omnipotens, II, 1 « Et nunc, Domine omnipotens, Deus Israel. » Deus Israel. »

In primo tria sunt, scilicet magnalium In primo tria sunt, scilicet magnalium Dei rememoratio: peccatorum confessio, Dei rememoratio: peccatorum confessio, ibi, y. 12: « Peccavimus. » Et ut ma- ibi, y. 12: « Peccavimus. » Et ut ma- lum removeatur deprecatio, ibi, y. 13: lum removeatur deprecatio, ibi, y. 13:

« Avertatur ira. » « Avertatur ira. »

Dicit ergo « Et nunc, Domine Deus Dicit ergo « Et nunc, Domine Deus Israel. » Ac si dicat: Tunc mirabilia fe- Israel. » Ac si dicat: Tunc mirabilia fe- cisti tempore patrum, nunc autem ne- cisti tempore patrum, nunc autem ne- cessitas instat ut iterum facias. Propter cessitas instat ut iterum facias. Propter hoc etiam semper in fine dicimus ora- hoc etiam semper in fine dicimus ora- tionum «Sicut erat in principio, et tionum «Sicut erat in principio, et nunc, et semper. » Psal. xc, 2: Parata nunc, et semper. » Psal. xc, 2: Parata est sedes tua ex tunc a sæculo tu es, est sedes tua ex tunc a sæculo tu es, scilicet et nunc et usque in sæcu- scilicet et nunc et usque in sæcu- lum tu es Deus. Non enim deficiunt lum tu es Deus. Non enim deficiunt miserationes Domini: semper enim pa- miserationes Domini: semper enim pa- ratus est subvenire. Isa. LIX, 1: Ecce ratus est subvenire. Isa. LIX, 1: Ecce non est abbreviata manus Domini, ut non est abbreviata manus Domini, ut salvare nequeat. Daniel. III, 34: Et salvare nequeat. Daniel. III, 34: Et nunc non possumus aperire os: confu- nunc non possumus aperire os: confu- sio, et opprobrium facti sumus servis sio, et opprobrium facti sumus servis tuis, et his qui colunt te. Ne,quæsumus, tuis, et his qui colunt te. Ne,quæsumus, tradas nos in perpetuum. Daniel. ix, 17: tradas nos in perpetuum. Daniel. ix, 17: Nunc ergo exaudi, Deus noster, oratio- Nunc ergo exaudi, Deus noster, oratio- nem servi tui. « Qui eduxisti populum nem servi tui. « Qui eduxisti populum tuum de terra Ægypti in manu vali- tuum de terra Ægypti in manu vali- da, hoc est, oppressionibus validissi- da, hoc est, oppressionibus validissi- mis, quibus plagasti Ægyptum. Psal. mis, quibus plagasti Ægyptum. Psal. cxxxv, 10: Qui percussit Ægyptum cum cxxxv, 10: Qui percussit Ægyptum cum primogenitis eorum. Exod. 111, 19 et 20: primogenitis eorum. Exod. 111, 19 et 20: Non dimittet vos rex Ægypti ut eatis, Non dimittet vos rex Ægypti ut eatis, nisi per manum validam. Extendam enim nisi per manum validam. Extendam enim manum meam, et percutiam Ægyptum manum meam, et percutiam Ægyptum in cunctis mirabilibus meis. « In bra- in cunctis mirabilibus meis. « In bra- chio excelso. » In brachio virtus est, chio excelso. » In brachio virtus est,

lei excel- lei excel- m, quid? m, quid?

Signum et Signum et prodigium, prodigium, quomodo quomodo differunt? differunt?

COMMENTARIUS IN CAP. II BARUCH. COMMENTARIUS IN CAP. II BARUCH.

rachium et brachium excelsum, excelsæ sunt rachium et brachium excelsum, excelsæ sunt virtutes quas ostendit in cœlo et in virtutes quas ostendit in cœlo et in terra. Sapient. XVII, 16: Stans, in terra. Sapient. XVII, 16: Stans, in terra scilicet, replevit omnia morte, et terra scilicet, replevit omnia morte, et usque ad cælum attingebat stans in usque ad cælum attingebat stans in terra. Psal. cxxxv, 10 et 12 Qui per- terra. Psal. cxxxv, 10 et 12 Qui per- cussit Egyptum cum primogenitis eo- cussit Egyptum cum primogenitis eo- rum,... in manu potenti et brachio ex- rum,... in manu potenti et brachio ex- celso. « Et in signis et prodigiis. » Sig- celso. « Et in signis et prodigiis. » Sig- num est opus divinæ potentiæ ostensi- num est opus divinæ potentiæ ostensi- vum, prodigium autem quod proditur vum, prodigium autem quod proditur digito omnium eo quod maximæ vir- digito omnium eo quod maximæ vir- tutis est judicium. Exod. III, 20: Ex- tutis est judicium. Exod. III, 20: Ex- tendam manum meam, tendam manum meam, et percutiam et percutiam Ægyptum in cunctis mirabilibus meis. Ægyptum in cunctis mirabilibus meis. Psal. LXXI, 18: Qui facit mirabilia Psal. LXXI, 18: Qui facit mirabilia solus. Job, ix, 10: Qui facit magna, solus. Job, ix, 10: Qui facit magna, et incomprehensibilia, et mirabilia, et incomprehensibilia, et mirabilia, quorum non est numerus. « Et fecisti quorum non est numerus. « Et fecisti tibi nomen sicut est dies iste. » Quod tibi nomen sicut est dies iste. » Quod scilicet ubique tua virtus prædicatur : scilicet ubique tua virtus prædicatur : hoc enim est nomen gloriæ. Dicit enim hoc enim est nomen gloriæ. Dicit enim Tullius in fine primæ Rhetoricæ, quod Tullius in fine primæ Rhetoricæ, quod Glorie de- «gloria est ore multorum prædicata lau- Glorie de- «gloria est ore multorum prædicata lau- << datio, vel late patens præconium.>> Au- << datio, vel late patens præconium.>> Au- gustinus super Epist. ad Roman. in gustinus super Epist. ad Roman. in fine Gloria est clara cum laude no- fine Gloria est clara cum laude no- «titia. » Isa. LXIII, 44: Sic adduxisti «titia. » Isa. LXIII, 44: Sic adduxisti populum tuum, ut faceres tibi nomen populum tuum, ut faceres tibi nomen gloriæ. gloriæ.

finitio. finitio.

impietas, et impietas, et

12 12 « Peccavimus, impie egimus, inique « Peccavimus, impie egimus, inique Peccatum, gessimus. » Peccatum est quilibet defor- Peccatum, gessimus. » Peccatum est quilibet defor- inquitas, mis actus. Unde Augustinus: «Pecca- inquitas, mis actus. Unde Augustinus: «Pecca- differunt? « tum est actus incidens ex defectu boni. >> differunt? « tum est actus incidens ex defectu boni. >>

quomodo quomodo

Impietas autem est peccatum contra Do- Impietas autem est peccatum contra Do- minum. Quia dicit Augustinus, quod minum. Quia dicit Augustinus, quod << pietas est theosebia vel eusebia, » hoc << pietas est theosebia vel eusebia, » hoc est, Dei bonus cultus. Iniquitas autem est, Dei bonus cultus. Iniquitas autem peccatum contra proximum: est enim peccatum contra proximum: est enim privatio æquitatis quam nos ad proxi- privatio æquitatis quam nos ad proxi- mum habere debemus, ut omnia æque mum habere debemus, ut omnia æque illi faciamus, quæ nobis fieri volumus. illi faciamus, quæ nobis fieri volumus. Daniel. 1x, 5: Peccavimus, iniquitatem Daniel. 1x, 5: Peccavimus, iniquitatem fecimus, impie egimus. Daniel, 111, 29: fecimus, impie egimus. Daniel, 111, 29: Peccavimus, et inique egimus recedentes Peccavimus, et inique egimus recedentes a te et deliquimus in omnibus. « Do- a te et deliquimus in omnibus. « Do- mine, Deus noster, » cui servire maxime mine, Deus noster, » cui servire maxime

375 375

debebamus. Deuter. VI, 13: Dominum debebamus. Deuter. VI, 13: Dominum Deum tuum timebis, et illi soli servies. Deum tuum timebis, et illi soli servies. « In omnibus justitiis tuis, » hoc est, « In omnibus justitiis tuis, » hoc est, contra omnes justitias tuas, quia et con- contra omnes justitias tuas, quia et con- tra majestatem, et contra benefactorem, tra majestatem, et contra benefactorem, et contra patrem peccavimus. Daniel. et contra patrem peccavimus. Daniel. 1x, 15 et 16 Iniquitatem fecimus, Do- 1x, 15 et 16 Iniquitatem fecimus, Do- mine, in omnem justitiam tuam. mine, in omnem justitiam tuam.

« Avertatur ira tua a nobis, » hoc « Avertatur ira tua a nobis, » hoc est, effectus iræ, seu plagæ tuæ. Psal. est, effectus iræ, seu plagæ tuæ. Psal. LXXXIV, 5: Converte nos, Deus, salutaris LXXXIV, 5: Converte nos, Deus, salutaris noster, et averte iram tuam a nobis. Et noster, et averte iram tuam a nobis. Et allegat miseriam, subdens: « Quia de- allegat miseriam, subdens: « Quia de- relicti sumus pauci, » multitudine tanta relicti sumus pauci, » multitudine tanta in nihilum redacta, « inter gentes ubi in nihilum redacta, « inter gentes ubi dispersisti nos, » quæ etiam dispersos et dispersisti nos, » quæ etiam dispersos et pauculos persequuntur, et occidere quæ- pauculos persequuntur, et occidere quæ- runt. Deuter. XXVIII, 63: Sicut ante runt. Deuter. XXVIII, 63: Sicut ante lætatus est Dominus super vos, bene vo- lætatus est Dominus super vos, bene vo- bis faciens, vosque multiplicans: sic bis faciens, vosque multiplicans: sic lætabitur disperdens vos atque sub- lætabitur disperdens vos atque sub- vertens. Isa. XXIV, 12 et 13: Relicta est vertens. Isa. XXIV, 12 et 13: Relicta est in urbe solitudo, et calamitas opprimet in urbe solitudo, et calamitas opprimet portas. Quia hæc erunt in medio terræ, portas. Quia hæc erunt in medio terræ, in medio populorum, quomodo si paucæ in medio populorum, quomodo si paucæ olivæ quæ remanserunt excutiantur ex olivæ quæ remanserunt excutiantur ex olea, et racemi, cum fuerit finita vin- olea, et racemi, cum fuerit finita vin- demia. Isa. xvi, 14: Relinquetur, in eo demia. Isa. xvi, 14: Relinquetur, in eo scilicet, sicut racemus parvus, et modicus, scilicet, sicut racemus parvus, et modicus, nequaquam multus. nequaquam multus.

Exaudi, Domine, preces nostras, » Exaudi, Domine, preces nostras, » de amovendis malis, « et orationes no- de amovendis malis, « et orationes no- stras, » de impetrandis bonis. Psal. LXIII, stras, » de impetrandis bonis. Psal. LXIII, 2: Exaudi, Deus, orationem meam cum 2: Exaudi, Deus, orationem meam cum deprecor. Et subdit de malo amovendo. deprecor. Et subdit de malo amovendo. « Et educ nos propter te, » de malo sci « Et educ nos propter te, » de malo sci licet captivitatis propter te, quia in licet captivitatis propter te, quia in nobis non est causa quare hoc facias. nobis non est causa quare hoc facias. Ezechiel. xxxvI, 22: Non propter vos Ezechiel. xxxvI, 22: Non propter vos ego faciam, domus Israel, sed prop- ego faciam, domus Israel, sed prop- ter nomen sanctum meum. Psal. CXIII, ter nomen sanctum meum. Psal. CXIII, 1: Non nobis, Domine, non nobis, sed 1: Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam. Daniel. ix, 18: nomini tuo da gloriam. Daniel. ix, 18: Ostende faciem tuam,... propter temet- Ostende faciem tuam,... propter temet- ipsum. Inclina, Deus meus, ipsum. Inclina, Deus meus,

aurem aurem

13 13

14 14

16 16

376 376

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tuam, et audi. Bonum enim semper de- tuam, et audi. Bonum enim semper de-

bet benefacere. bet benefacere.

Et subjungit de impetrandis bonis: Et subjungit de impetrandis bonis: « Et da nobis invenire gratiam ante « Et da nobis invenire gratiam ante faciem eorum qui nos abduxerunt, » faciem eorum qui nos abduxerunt, » ut scilicet mitescant in nos. Exod. III, ut scilicet mitescant in nos. Exod. III, 21: Dabo gratiam populo huic coram 21: Dabo gratiam populo huic coram Egyptiis. Exemplum hujus in Tobia, Egyptiis. Exemplum hujus in Tobia, de quo dicitur, Tob. 1, 13, quod dedit de quo dicitur, Tob. 1, 13, quod dedit illi Deus gratiam in conspectu Salma- illi Deus gratiam in conspectu Salma- nazar regis. Eccli. XLIV, 27: Conserva- nazar regis. Eccli. XLIV, 27: Conserva- vit illi homines misericordiæ, invenien- vit illi homines misericordiæ, invenien- tes gratiam in oculis omnis carnis. tes gratiam in oculis omnis carnis.

«Ut sciat omnis terra quia tu es Do- «Ut sciat omnis terra quia tu es Do- minus Deus noster. » Ex hoc enim quod minus Deus noster. » Ex hoc enim quod liberas tuos, nomen tuum prædicabitur. liberas tuos, nomen tuum prædicabitur. Eccli. xxxvi, 13: Congrega omnes tri- Eccli. xxxvi, 13: Congrega omnes tri- bus Jacob, ut cognoscant quia non est bus Jacob, ut cognoscant quia non est Deus nisi tu, ut enarrent mirabilia Deus nisi tu, ut enarrent mirabilia tua. » Et quia nomen tuum invocatum tua. » Et quia nomen tuum invocatum est super Israel, » cujus invocatio num- est super Israel, » cujus invocatio num- quam defuit in auxilio. Jerem. xiv, 9: quam defuit in auxilio. Jerem. xiv, 9: Tu in nobis es, Domine, et nomen tuum Tu in nobis es, Domine, et nomen tuum invocatum est super nos. Eccli. xxxvi, 14: invocatum est super nos. Eccli. xxxvi, 14: Miserere plebi tuæ, super quam invoca- Miserere plebi tuæ, super quam invoca- tum est nomen tuum. « Et super genus tum est nomen tuum. « Et super genus ipsius, » magis spirituale quam corpo- ipsius, » magis spirituale quam corpo- rale. Ad Roman. 1x, 8: Non qui filii rale. Ad Roman. 1x, 8: Non qui filii carnis, hi filii Dei, sed qui filii sunt carnis, hi filii Dei, sed qui filii sunt promissionis, æstimantur in semine. promissionis, æstimantur in semine. Eccli. XLIV, 12 et 13: In testamentis Eccli. XLIV, 12 et 13: In testamentis stetit semen eorum, et filii eorum pro- stetit semen eorum, et filii eorum pro- pler illos usque in æternum manent. pler illos usque in æternum manent.

« Respice, Domine, » vultu scilicet ad « Respice, Domine, » vultu scilicet ad nos reducto, quem a nobis avertisti. nos reducto, quem a nobis avertisti. Sapient. IV, 15: Respectus Dei in ele- Sapient. IV, 15: Respectus Dei in ele- ctos illius. « De domo sancta tua in ctos illius. « De domo sancta tua in nos. » Domus sancta Dei, cœlestium ha- nos. » Domus sancta Dei, cœlestium ha- bitatio, ad quam semper benignum con- bitatio, ad quam semper benignum con- vertit vultum et horum petit interces- vertit vultum et horum petit interces- sionem, ut etiam in nos afflictos respi- sionem, ut etiam in nos afflictos respi- ciat. Isa. LXVI, 2: Ad quem respiciam ciat. Isa. LXVI, 2: Ad quem respiciam nisi ad pauperculum, et contritum spi- nisi ad pauperculum, et contritum spi- ritu, et trementem sermones meos? Isa. ritu, et trementem sermones meos? Isa. LVII, 15: In excelso et in sancto habitans, LVII, 15: In excelso et in sancto habitans,

et cum contrito et humili spiritu : ut vi- et cum contrito et humili spiritu : ut vi- vificet spiritum humilium, et vivificet vificet spiritum humilium, et vivificet cor contritorum. Isa. LXIII, 15: Attende cor contritorum. Isa. LXIII, 15: Attende de cælo, et vide de habitaculo sancto de cælo, et vide de habitaculo sancto tuo, et gloriæ tuæ. « Et inclina aurem tuo, et gloriæ tuæ. « Et inclina aurem tuam, et exaudi nos, » quam scilicet tuam, et exaudi nos, » quam scilicet propter peccatum a nobis removisti. propter peccatum a nobis removisti. Psal. LXXXV, 1: Inclina, Domine, aurem Psal. LXXXV, 1: Inclina, Domine, aurem tuam, et exaudi me : quoniam inops et tuam, et exaudi me : quoniam inops et pauper sum ego. pauper sum ego.

« Aperi oculos tuos, et vide, » quos « Aperi oculos tuos, et vide, » quos clausisti propter peccata nostra. Exod. clausisti propter peccata nostra. Exod. III, 7 Vidi afflictionem populi mei. III, 7 Vidi afflictionem populi mei. Daniel. IX, 18: Inclina, Deus meus, Daniel. IX, 18: Inclina, Deus meus, aurem tuam, et audi aperi oculos aurem tuam, et audi aperi oculos tuos, et vide desolationem nostram. tuos, et vide desolationem nostram.

17 17

possunt lau possunt lau

Deinde allegat populi emendabilita- Deinde allegat populi emendabilita- tem, eo quod obstinationem mortis non tem, eo quod obstinationem mortis non incurrerit. Et hoc est : « Quia non mor- Mortui nes incurrerit. Et hoc est : « Quia non mor- Mortui nes tui qui sunt in inferno, » supple, dam-dare Deut tui qui sunt in inferno, » supple, dam-dare Deut nati desperabiliter, « quorum spiritus nati desperabiliter, « quorum spiritus acceptus est a visceribus suis,» supple, acceptus est a visceribus suis,» supple, et æternaliter condemnati, « dabunt et æternaliter condemnati, « dabunt honorem et justificationem Domino. » honorem et justificationem Domino. » Psal. CXII, 17: Non mortui laudabunt Psal. CXII, 17: Non mortui laudabunt te, Domine neque omnes, qui descen- te, Domine neque omnes, qui descen- dunt in infernum. Isa. XXXVIII, 18: dunt in infernum. Isa. XXXVIII, 18: Quia non infernus confitebitur tibi, ne- Quia non infernus confitebitur tibi, ne- que mors laudabit te: non exspectabunt que mors laudabit te: non exspectabunt qui descendunt in lacum, veritatem qui descendunt in lacum, veritatem tuam. Quinimo tales blasphemant. Apoc. tuam. Quinimo tales blasphemant. Apoc. XVI, 9 Estuaverunt homines æstu ma- XVI, 9 Estuaverunt homines æstu ma- gno, et blasphemaverunt nomen Dei gno, et blasphemaverunt nomen Dei habentis potestatem super has plagas, habentis potestatem super has plagas, neque egerunt pœnitentiam, ut darent neque egerunt pœnitentiam, ut darent illi gloriam. illi gloriam.

« Sed anima, » vivens scilicet et « Sed anima, » vivens scilicet et pœnitentiæ susceptibilis, « quæ tristis pœnitentiæ susceptibilis, « quæ tristis est super magnitudinem mali.» II ad Co- est super magnitudinem mali.» II ad Co- rinth.VII, 10: Quæ enim secundum Deum rinth.VII, 10: Quæ enim secundum Deum tristitia est, pœnitentiam in salutem sta- tristitia est, pœnitentiam in salutem sta- bilem operatur. « Et incedit curva, » cur- bilem operatur. « Et incedit curva, » cur- vitate humiliationis. In Orat. Manassæ: vitate humiliationis. In Orat. Manassæ: Incurvatus sum multo vinculo ferreo,... Incurvatus sum multo vinculo ferreo,... et non est respiratio mihi. « Et infir- et non est respiratio mihi. « Et infir-

18 18

19 19

20 20

COMMENTARIUS IN CAP. II BARUCH. COMMENTARIUS IN CAP. II BARUCH.

ma, » resolutione scilicet virtutis prop- ma, » resolutione scilicet virtutis prop- ter pœnitentiæ labores. Psal. xxx, 11: ter pœnitentiæ labores. Psal. xxx, 11: Infirmata est in paupertate virtus mea. Infirmata est in paupertate virtus mea. « Et oculi deficientes,» per respectum « Et oculi deficientes,» per respectum ad coelum et propter lacrymas. Isa. ad coelum et propter lacrymas. Isa. XXXVIII, 14 Attenuati sunt oculi mei, XXXVIII, 14 Attenuati sunt oculi mei, suspicientes in excelsum. « Et anima suspicientes in excelsum. « Et anima esuriens, »te scilicet, et cibum gratiæ esuriens, »te scilicet, et cibum gratiæ coelestis. Matth. v, 6: Beati qui esu- coelestis. Matth. v, 6: Beati qui esu- riunt et sitiunt justitiam. « Dat tibi riunt et sitiunt justitiam. « Dat tibi gloriam, » de justificatione recepta. gloriam, » de justificatione recepta. Luc. 11, 14 Gloria in altissimis Deo. Luc. 11, 14 Gloria in altissimis Deo. « Et justitiam Domino, » pro vindicta « Et justitiam Domino, » pro vindicta peccati. Isa. xXXVIII, 19: Vivens vi- peccati. Isa. xXXVIII, 19: Vivens vi- vens ipse confitebitur tibi, sicut et ego vens ipse confitebitur tibi, sicut et ego

hodie. hodie.

Deinde allegat humilitatem orantis, Deinde allegat humilitatem orantis, quia non ex meritis postulat, sed ex in- quia non ex meritis postulat, sed ex in- dulgentia miserantis. Et hoc est: dulgentia miserantis. Et hoc est:

« Quia non secundum justitias pa- « Quia non secundum justitias pa- trum nostrorum, » quæ nullæ sunt, trum nostrorum, » quæ nullæ sunt, « nos fundimus preces. » « nos fundimus preces. » Thren. V, 7: Thren. V, 7: Patres nostri peccaverunt, et non sunt : Patres nostri peccaverunt, et non sunt : et nos iniquitates eorum portavimus. et nos iniquitates eorum portavimus. « Et petimus misericordiam ante con- « Et petimus misericordiam ante con- spectum tuum, Domine Deus noster. » spectum tuum, Domine Deus noster. » Quia illi tuam iram meruerunt. Tob. Quia illi tuam iram meruerunt. Tob. I, 3 Ne reminiscaris delicta mea, vel I, 3 Ne reminiscaris delicta mea, vel parentum meorum. Daniel. IX, 18: Ne- parentum meorum. Daniel. IX, 18: Ne- que enim in justificationibus nostris que enim in justificationibus nostris prosternimus preces ante faciem tuam, prosternimus preces ante faciem tuam, sed in miserationibus tuis multis. Ad sed in miserationibus tuis multis. Ad

Tit. II, 5 Non ex operibus justitiæ, Tit. II, 5 Non ex operibus justitiæ, quæ fecimus nos, sed secundum miseri- quæ fecimus nos, sed secundum miseri- cordiam suam salvos nos fecit. cordiam suam salvos nos fecit.

Et allegant veritatem qua moniti fue- Et allegant veritatem qua moniti fue- rant cum peccarent. Et hoc est : rant cum peccarent. Et hoc est :

« Sed quia misisti iram tuam, » primo « Sed quia misisti iram tuam, » primo scilicet affligendo fame et peste, « et fu- scilicet affligendo fame et peste, « et fu- rorem tuum super nos, » postea scilicet rorem tuum super nos, » postea scilicet in captivitate et gladio. Psal. VI, 2: Do- in captivitate et gladio. Psal. VI, 2: Do- mine, ne in furore tuo arguas me, neque mine, ne in furore tuo arguas me, neque in ira tua corripias me. « Sicut locutus in ira tua corripias me. « Sicut locutus es, » comminando scilicet, « in manibus es, » comminando scilicet, « in manibus puerorum tuorum et Prophetarum. » puerorum tuorum et Prophetarum. »

377 377

Osee, XII, 10: Ego visionem multipli- Osee, XII, 10: Ego visionem multipli- cavi, et in manu Prophetarum assimila- cavi, et in manu Prophetarum assimila- tus sum. «< Dicens, » maxime Jerem. tus sum. «< Dicens, » maxime Jerem. XXXVII, 6, 8, 12, 17: XXXVII, 6, 8, 12, 17:

Regibus Regibus

« Sic dicit Dominus, » cujus omne 21 « Sic dicit Dominus, » cujus omne 21 dictum ad effectum perducitur. Psal. dictum ad effectum perducitur. Psal. CXLVIII, 5: Dixit, et facla sunt. « Incli- CXLVIII, 5: Dixit, et facla sunt. « Incli- nate humerum vestrum, » ad onera por- nate humerum vestrum, » ad onera por- tanda scilicet, « et cervicem vestram, » ad tanda scilicet, « et cervicem vestram, » ad obediendum scilicet, « et opera facite obediendum scilicet, « et opera facite regi Babylonis, » ad serviendum sci- regi Babylonis, » ad serviendum sci- licet, et sedebitis in terra quam dedi licet, et sedebitis in terra quam dedi patribus vestris. » Isa. xxx, 15: Si re- patribus vestris. » Isa. xxx, 15: Si re- vertamini et quiescatis, salvi eritis: in vertamini et quiescatis, salvi eritis: in silentio et in spe erit fortitudo vestra. silentio et in spe erit fortitudo vestra. Hic enim loquitur de his qui servierunt Hic enim loquitur de his qui servierunt regi Babylonis. regi Babylonis.

« Quod si non feceritis,» scilicet sub- « Quod si non feceritis,» scilicet sub- dentes vos regi Babylonis, « nec audie- dentes vos regi Babylonis, « nec audie- ritis vocem Domini Dei vestri, » dicentis, ritis vocem Domini Dei vestri, » dicentis, Jerem. xxvII, 8: Gens et regnum quod Jerem. xxvII, 8: Gens et regnum quod non servierit Nabuchodonosor, regi Ba- non servierit Nabuchodonosor, regi Ba- bylonis, et quicumque non bylonis, et quicumque non curvaverit curvaverit collum suum sub jugo regis Babylonis, collum suum sub jugo regis Babylonis, in gladio, et in fame, et in peste visitabo in gladio, et in fame, et in peste visitabo super gentem illam. Et hoc est quod super gentem illam. Et hoc est quod sequitur. « Operari regi Babyloniæ, » sequitur. « Operari regi Babyloniæ, » sicut præcepit, Jerem. XLII, 10: Si quie- sicut præcepit, Jerem. XLII, 10: Si quie- scentes manseritis in terra hac, ædificabo scentes manseritis in terra hac, ædificabo vos. « Defectionem vestram faciam de vos. « Defectionem vestram faciam de civitatibus Juda, »ut scilicet habitato- civitatibus Juda, »ut scilicet habitato- res deficiant, « et a foris Jerusalem, » res deficiant, « et a foris Jerusalem, » in villis et in vicis, ut scilicet non sit in villis et in vicis, ut scilicet non sit habitator. Jerem. Ix, 11: Dabo Jeru- habitator. Jerem. Ix, 11: Dabo Jeru- salem in acervos arenæ, et cubilia dra- salem in acervos arenæ, et cubilia dra- conum et civitates Juda dabo in deso- conum et civitates Juda dabo in deso- lationem, eo quod non sit habitator. lationem, eo quod non sit habitator.

« Et auferam a vobis vocem jucundi- « Et auferam a vobis vocem jucundi- tatis,» in jubilis scilicet et canticis. Je- tatis,» in jubilis scilicet et canticis. Je- rem. ix, 15: Ecce ego cibabo populum rem. ix, 15: Ecce ego cibabo populum istum absynthio, et potum dabo ei aquam istum absynthio, et potum dabo ei aquam fellis. « Et vocem gaudii. » Quia mu- fellis. « Et vocem gaudii. » Quia mu- tabo eos in tristitiam cordis. Proverb. tabo eos in tristitiam cordis. Proverb.

obtempe- obtempe-

randum. randum.

23 23

24 24

378 378

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

XIV, 13: Risus dolore miscebitur, et ex- XIV, 13: Risus dolore miscebitur, et ex- trema gaudii luctus occupat. « Et vocem trema gaudii luctus occupat. « Et vocem sponsi et vocem sponsæ. » I Machab. I, sponsi et vocem sponsæ. » I Machab. I, 28: Omnis maritus sumpsit lamentum, 28: Omnis maritus sumpsit lamentum, et quæ sedebant in thoro maritali, luge- et quæ sedebant in thoro maritali, luge- bant. Et erit omnis terra sine vesti- bant. Et erit omnis terra sine vesti- gio. » Isa. 1, 7: Desolabitur sicut in va- gio. » Isa. 1, 7: Desolabitur sicut in va- stitate hostili, supple, ab inhabitantibus stitate hostili, supple, ab inhabitantibus deficientibus. Isa. vi, 25: Erit in deficientibus. Isa. vi, 25: Erit in pascua bovis, et in conculcationem peco- pascua bovis, et in conculcationem peco- ris. Thren. 1, 4: Viæ Sion lugent, eo ris. Thren. 1, 4: Viæ Sion lugent, eo quod non sint qui veniant ad solemnita- quod non sint qui veniant ad solemnita-

tem. tem.

« Et non audierunt vocem tuam, » con- « Et non audierunt vocem tuam, » con- tradicentes verba mea, dicit Dominus, tradicentes verba mea, dicit Dominus, quæ misi ad eos per servos meos Prophe- quæ misi ad eos per servos meos Prophe- tas. « Et,» supple, ideo « statuisti verba tas. « Et,» supple, ideo « statuisti verba tua, » hoc est, opere confirmasti: quæ lo- tua, » hoc est, opere confirmasti: quæ lo- cutus es in manibus servorum tuorum cutus es in manibus servorum tuorum Prophetarum. Cassiodorus: « Prophetia Prophetarum. Cassiodorus: « Prophetia « est divina aspiratio, rerum eventus im- « est divina aspiratio, rerum eventus im- « mobili veritate pronuntians 1. » Deute- « mobili veritate pronuntians 1. » Deute- ron. XVIII, 18 et 19: Prophetam suscita- ron. XVIII, 18 et 19: Prophetam suscita- bo eis de medio fratrum. Qui autem ver- bo eis de medio fratrum. Qui autem ver- ba ejus, quæ loquetur in nomine meo, ba ejus, quæ loquetur in nomine meo, audire noluerit, ego ultor existam. Et audire noluerit, ego ultor existam. Et hoc est quod sequitur: « Ut transferren- hoc est quod sequitur: « Ut transferren- tur ossa regum nostrorum. » Ut non tur ossa regum nostrorum. » Ut non cit causam dicit causam finalem, sed terminum pec- fin lem. cit causam dicit causam finalem, sed terminum pec- fin lem. cati. Ad hanc enim pœnam terminatum cati. Ad hanc enim pœnam terminatum

Ut non Ut non

semper di- semper di-

est peccatum inobedientiæ, quod ossa est peccatum inobedientiæ, quod ossa regum de tumulis ejecta sunt. Jerem. regum de tumulis ejecta sunt. Jerem. XXII, 19: Sepultura asini sepelietur, pu- XXII, 19: Sepultura asini sepelietur, pu- trefactus et projectus extra portas Jeru- trefactus et projectus extra portas Jeru- salem. «Et ossa patrum nostrorum de salem. «Et ossa patrum nostrorum de loco suo, » principum scilicet et sacer- loco suo, » principum scilicet et sacer- dotum de loco suo, hoc est, de sepulcris dotum de loco suo, hoc est, de sepulcris suis. Quod duabus de causis asserunt esse suis. Quod duabus de causis asserunt esse factum vel quia ambitiose sepulti factum vel quia ambitiose sepulti sunt, et thesaurus in sepulcris quære- sunt, et thesaurus in sepulcris quære- batur vel locus sepulturæ a Gentibus batur vel locus sepulturæ a Gentibus ad alios usus deputabatur. Isa. ad alios usus deputabatur. Isa. Tu projectus es de sepulcro tuo, quasi Tu projectus es de sepulcro tuo, quasi stirps inutilis pollutus, et obvolutus. stirps inutilis pollutus, et obvolutus.

: :

XIV, XIV,

19: 19:

* CASSIODORUS, In Prologo super Psal cap. 1. * CASSIODORUS, In Prologo super Psal cap. 1.

« Ecce sunt projecta in calore solis, » « Ecce sunt projecta in calore solis, » ut scilicet torrore solis exsiccentur ad ut scilicet torrore solis exsiccentur ad scissionem, « in gelu noctis, » ut gelu scissionem, « in gelu noctis, » ut gelu inducente humidum putrefaciens, per pu- inducente humidum putrefaciens, per pu- trefactionem ossa incinerentur: et sic trefactionem ossa incinerentur: et sic memoria patrum pereat, cujus recordatio memoria patrum pereat, cujus recordatio aliqua fuit in conservatione ossium. aliqua fuit in conservatione ossium. Unde, Genes. L, 24, Joseph moriens di- Unde, Genes. L, 24, Joseph moriens di- xit: «Asportate ossa mea vobiscum. » xit: «Asportate ossa mea vobiscum. » Eccli. XLIX, 12: Duodecim prophetarum Eccli. XLIX, 12: Duodecim prophetarum ossa pullulent de loco suo. « Et mortui ossa pullulent de loco suo. « Et mortui sunt in doloribus pessimis, » quos scilicet sunt in doloribus pessimis, » quos scilicet Moyses prædixit, Deuter. xxvIII, 22 : Per- Moyses prædixit, Deuter. xxvIII, 22 : Per- cutiat te Dominus egestate, febri et fri- cutiat te Dominus egestate, febri et fri- gore, ardore et æstu, et aere corrupto ac gore, ardore et æstu, et aere corrupto ac rubigine, et persequatur donec pereas. Et rubigine, et persequatur donec pereas. Et hoc est quod sequitur : » In fame, et hoc est quod sequitur : » In fame, et gladio, et in emissione, » captivitatis gladio, et in emissione, » captivitatis scilicet. Ezech. v, 17: Immitam in vos scilicet. Ezech. v, 17: Immitam in vos famem et bestias pessimas, usque ad in- famem et bestias pessimas, usque ad in- ternecionem et pestilentia et sanguis ternecionem et pestilentia et sanguis transibunt per te, et gladium inducam transibunt per te, et gladium inducam super te. super te.

Nec tantum hoc fuit in hominibus, Nec tantum hoc fuit in hominibus, sed etiam in templo. Et est hoc quod sed etiam in templo. Et est hoc quod sequitur: sequitur:

« Et posuisti templum in quo invo- « Et posuisti templum in quo invo- catum est nomen tuum in ipso, » quod catum est nomen tuum in ipso, » quod scilicet per idololatriam polluerunt pa- scilicet per idololatriam polluerunt pa- tres nostri, sicut dicitur, Ezech. VIII, per tres nostri, sicut dicitur, Ezech. VIII, per totum. « Sicut hæc dies, » in qua de- totum. « Sicut hæc dies, » in qua de- monstratur quod succensum est. Isa. monstratur quod succensum est. Isa. LXIV, 11: Domus sanctificationis nostræ LXIV, 11: Domus sanctificationis nostræ et gloriæ nostræ, ubi laudaverunt te et gloriæ nostræ, ubi laudaverunt te patres nostri, facta est in exustionem patres nostri, facta est in exustionem ignis. « Propter iniquitates domus ignis. « Propter iniquitates domus Israel, » hoc est, decem tribuum, « et Israel, » hoc est, decem tribuum, « et domus Juda, » hoc est, duarum tri- domus Juda, » hoc est, duarum tri- buum. II Machab. v, 19: Non propter buum. II Machab. v, 19: Non propter locum gentem, sed propter gentem locum locum gentem, sed propter gentem locum Deus elegit. Ideo locus factus est parti- Deus elegit. Ideo locus factus est parti- ceps malorum populi. ceps malorum populi.

« Et fecisti in nobis. » Confitetur hic « Et fecisti in nobis. » Confitetur hic

26 26

21 21

xpetenda xpetenda correctio correctio ei in hac ei in hac

vita. vita.

28 28

29 29

COMMENTARIUS IN CAP. II BARUCH. COMMENTARIUS IN CAP. II BARUCH.

peccasse contra veritatem legislatoris peccasse contra veritatem legislatoris præmunientis eos, et ostendentis quo- præmunientis eos, et ostendentis quo- niam et ipsa captivitas misericordia fuit, niam et ipsa captivitas misericordia fuit, ut per eam in sensum veniant, et Domi- ut per eam in sensum veniant, et Domi- num recognoscant. num recognoscant.

Et hoc est quod dicit : Et hoc est quod dicit :

« Et fecisti in nobis, Domine Deus « Et fecisti in nobis, Domine Deus noster, » secundum omnem benignitatem noster, » secundum omnem benignitatem tuam, benigne corrigens nos per capti- tuam, benigne corrigens nos per capti- vitatem, ut pater filios. Joel, II, 13: Be- vitatem, ut pater filios. Joel, II, 13: Be- nignus et misericors est, patiens et mul- nignus et misericors est, patiens et mul- tæ misericordiæ, et præstabilis super ma- tæ misericordiæ, et præstabilis super ma- litia. Ad Roman. 11, 4: An divitias bo- litia. Ad Roman. 11, 4: An divitias bo- nitatis ejus, et patientiæ, et longanimi- nitatis ejus, et patientiæ, et longanimi- tatis contemnis ? Psal. L, 20: Benigne tatis contemnis ? Psal. L, 20: Benigne fac, Domine, in bona voluntate tua Sion, fac, Domine, in bona voluntate tua Sion, ut ædificentur muri Jerusalem. « Et se- ut ædificentur muri Jerusalem. « Et se- cundum omnem miserationem tuam illam cundum omnem miserationem tuam illam magnam.>>Signanter vero magna misera- magnam.>>Signanter vero magna misera- tio est temporaliter corripere, ne in æter- tio est temporaliter corripere, ne in æter- num damnetur. II Machab. VI, 13: Mul- num damnetur. II Machab. VI, 13: Mul- to tempore non sinere peccatoribus ex to tempore non sinere peccatoribus ex sententia agere, sententia agere, sed statim ultiones adhi- sed statim ultiones adhi- bere, magni beneficii est indicium. bere, magni beneficii est indicium.

« Sicut locutus es in manu pueri tui « Sicut locutus es in manu pueri tui Moysi,» ut patet per totum. « In die Moysi,» ut patet per totum. « In die qua præcepisti ei scribere legem tuam, » qua præcepisti ei scribere legem tuam, » hoc est, iterato rescribere, sicut patet, hoc est, iterato rescribere, sicut patet, Deuter. 1, xxx et XXXII. « Coram filiis Deuter. 1, xxx et XXXII. « Coram filiis Israel. » Deuter. xxxi, 30: Locutus est Israel. » Deuter. xxxi, 30: Locutus est ergo Moyses, audiente universo cœtu ergo Moyses, audiente universo cœtu Israel,verba carminis hujus, et ad finem Israel,verba carminis hujus, et ad finem usque complevit. « Dicens, » Moyses sci- usque complevit. « Dicens, » Moyses sci- licet, Deuteron. xxvi, 1 et seq.,per sen- licet, Deuteron. xxvi, 1 et seq.,per sen- sum scilicet et non per verba : sum scilicet et non per verba :

« Si non audieritis vocem meam, » « Si non audieritis vocem meam, » pro operis scilicet impletione. Jacob. 1, pro operis scilicet impletione. Jacob. 1, 22: Estote factores verbi, et non auditores 22: Estote factores verbi, et non auditores tantum, fallentes vosmetipsos. « Ambi- tantum, fallentes vosmetipsos. « Ambi- tio hæc magna, » in divitiis scilicet et tio hæc magna, » in divitiis scilicet et supellectili et potentatu, et multa in supellectili et potentatu, et multa in frequentia populi, et ædificiorum varieta- frequentia populi, et ædificiorum varieta- te. « Convertetur in minimam gentem, » te. « Convertetur in minimam gentem, » interfectis scilicet plurimis. Gens enim interfectis scilicet plurimis. Gens enim minima dicitur esse, quæ pauca in nu- minima dicitur esse, quæ pauca in nu-

379 379

mero est, et pauper liberum regnum non mero est, et pauper liberum regnum non habens, sed data in omnium servitute. habens, sed data in omnium servitute. Deuter. xxx11,26: Dixi: Ubinam sunt? Deuter. xxx11,26: Dixi: Ubinam sunt? Cessare faciam ex hominibus memoriam Cessare faciam ex hominibus memoriam eorum. Et, post pauca, y. 36: Videbit eorum. Et, post pauca, y. 36: Videbit quod infirmata sit manus, et clausi quo- quod infirmata sit manus, et clausi quo- que defecerunt, residuique consumpti que defecerunt, residuique consumpti sunt.« Quoniam dispergam eos. » Ezech. sunt.« Quoniam dispergam eos. » Ezech. v, 2: Tertiam, partem scilicet, disperges v, 2: Tertiam, partem scilicet, disperges in ventum, et gladium nudabo post in ventum, et gladium nudabo post

eos. eos.

« Quia scio quod me non audiet popu- « Quia scio quod me non audiet popu- lus. » Deuter. xxxi, 29: Novi quod post lus. » Deuter. xxxi, 29: Novi quod post mortem meam inique agetis, et declina- mortem meam inique agetis, et declina- bitis cito de via, quam præcepi vobis: et bitis cito de via, quam præcepi vobis: et occurrent vobis mala in extremo tem- occurrent vobis mala in extremo tem- pore. « Populus est enim dura cervice. » pore. « Populus est enim dura cervice. » Quia scilicet non inclinatur ad obedien- Quia scilicet non inclinatur ad obedien- tiam. Act. v, 51: Dura cervice, et in- tiam. Act. v, 51: Dura cervice, et in- circumcisis cordibus, et auribus, vos circumcisis cordibus, et auribus, vos semper Spiritui sancto resistitis. semper Spiritui sancto resistitis.

30 30

correctio. correctio.

nem. nem.

Et subjungit de misericordia, dicens: Et subjungit de misericordia, dicens: « Et convertetur ad cor suum in terra « Et convertetur ad cor suum in terra captivitatis suæ, » per afflictionem sci- Afflictio ad captivitatis suæ, » per afflictionem sci- Afflictio ad licet servitutis. Isa. XXVIII, 19: Tan- licet servitutis. Isa. XXVIII, 19: Tan- tummodo sola vexatio intellectum dabit tummodo sola vexatio intellectum dabit auditui. Osee, vi, 1 et 2: In tribulatione auditui. Osee, vi, 1 et 2: In tribulatione sua mane consurgent ad me: Venite, et sua mane consurgent ad me: Venite, et revertamur ad Dominum, quia ipse revertamur ad Dominum, quia ipse cepit et sanabit nos percutiet, et cura- cepit et sanabit nos percutiet, et cura-

bit nos. bit nos.

« Et scient quia ego sum Dominus « Et scient quia ego sum Dominus Deus eorum,» per tribulationes scilicet. Deus eorum,» per tribulationes scilicet. Psal. LXXXII, 17: Imple facies eorum Psal. LXXXII, 17: Imple facies eorum ignominia, et quærent nomen tuum, ignominia, et quærent nomen tuum, Domine. «Et, supple, tunc, « dabo eis Domine. «Et, supple, tunc, « dabo eis cor, » quod scilicet modo amiserant. cor, » quod scilicet modo amiserant. Ezech. XI, 19: Auferam cor lapideum Ezech. XI, 19: Auferam cor lapideum de carne eorum, et dabo eis cor car- de carne eorum, et dabo eis cor car- neum. Stultum enim cor non est. Isa, neum. Stultum enim cor non est. Isa, XLVI, 8: Redite, prævaricatores, ad cor. XLVI, 8: Redite, prævaricatores, ad cor. « Et intelligent, » veritatem scilicet. « Et intelligent, » veritatem scilicet. II ad Timoth. 11, 7: Dabit tibi Dominus II ad Timoth. 11, 7: Dabit tibi Dominus in omnibus intellectum. Psal. CXVIII, in omnibus intellectum. Psal. CXVIII, 73 Da mihi intellectum, et discam 73 Da mihi intellectum, et discam

31 31

32 32

33 33

34 34

380 380

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mandata tua. « Et aures, » supple, dabo mandata tua. « Et aures, » supple, dabo eis audiendi, « et audient, » obediendo eis audiendi, « et audient, » obediendo scilicet. Matth. XIII, 9: Qui habet aures scilicet. Matth. XIII, 9: Qui habet aures audiendi, audial. audiendi, audial.

« Et laudabunt me in terra captivi- « Et laudabunt me in terra captivi- tatis suæ, » de justo scilicet judicio, et tatis suæ, » de justo scilicet judicio, et misericordi. Tob. xu, 3: Confitemini misericordi. Tob. xu, 3: Confitemini Domino, filii Israel, et in conspectu gen- Domino, filii Israel, et in conspectu gen- tium laudate eum : quoniam ideo di- tium laudate eum : quoniam ideo di- spersit vos inter gentes quæ ignorant spersit vos inter gentes quæ ignorant eum, ut vos enarretis mirabilia ejus. eum, ut vos enarretis mirabilia ejus. « Et memores erunt nominis mei, » in « Et memores erunt nominis mei, » in liberatione sua scilicet. Isa. xII, 1: Con- liberatione sua scilicet. Isa. xII, 1: Con- fitebor tibi, Domine, quoniam iratus fitebor tibi, Domine, quoniam iratus es mihi conversus est furor tuus, et es mihi conversus est furor tuus, et consolatus es me. consolatus es me.

« Et avertent se a dorso suo duro, » « Et avertent se a dorso suo duro, » quod curvare non poterant sub onere quod curvare non poterant sub onere meo, sicut malus servus curvatur per meo, sicut malus servus curvatur per verba, ne abjiciat onus. Eccli. xxx111, verba, ne abjiciat onus. Eccli. xxx111, 28: Servo malevolo tortura et compedes, 28: Servo malevolo tortura et compedes, mitte illum in operationem, ne vacet. mitte illum in operationem, ne vacet. Et, post pauca, y.30: Quod si non obau- Et, post pauca, y.30: Quod si non obau- dierit, curva illum compedibus, et non dierit, curva illum compedibus, et non amplifices super omnem carnem. « Et a amplifices super omnem carnem. « Et a malignitatibus suis. » Malignitates sunt, malignitatibus suis. » Malignitates sunt, quæ non ex infirmitate, vel ignorantia, quæ non ex infirmitate, vel ignorantia, sed sola malitia procedunt. Sapient. v, sed sola malitia procedunt. Sapient. v, 13: In malignitatem nostra consumpti 13: In malignitatem nostra consumpti sumus. « Quia reminiscentur viam pa- sumus. « Quia reminiscentur viam pa- trum suorum, » quæ scilicet duxit ad trum suorum, » quæ scilicet duxit ad mortem. « Qui peccaverunt in me, » hoc mortem. « Qui peccaverunt in me, » hoc est, contra me. I Esdr. ix, 6 et 7: Deus est, contra me. I Esdr. ix, 6 et 7: Deus meus, confundor et erubesco levare fa- meus, confundor et erubesco levare fa- ciem meam ad te, quoniam iniquitates ciem meam ad te, quoniam iniquitates nostræ multiplicatæ sunt super caput nostræ multiplicatæ sunt super caput nostrum, et delicta nostra creverunt us- nostrum, et delicta nostra creverunt us- que ad cælum a diebus patrum nostro- que ad cælum a diebus patrum nostro- rum. Psal. cv, 6: Peccavimus cum pa- rum. Psal. cv, 6: Peccavimus cum pa- tribus nostris, injuste egimus, iniquita- tribus nostris, injuste egimus, iniquita- tem fecimus. Et tunc consolabor eos. tem fecimus. Et tunc consolabor eos.

Et hoc est quod sequitur : Et hoc est quod sequitur :

« Et revocabo eos in terram quam ju- « Et revocabo eos in terram quam ju-

VOS VOS

ravi patribus eorum. II Reg. VIII, 46 ravi patribus eorum. II Reg. VIII, 46 et seq. Quod si peccaverint tibi (non est et seq. Quod si peccaverint tibi (non est enim homo qui non peccet) et iratus tra- enim homo qui non peccet) et iratus tra- dideris eos inimicis suis,... et conversi de- dideris eos inimicis suis,... et conversi de- precati te fuerint in captivitate sua... pro- precati te fuerint in captivitate sua... pro- pitiaberis populo tuo. Ezech. xxxvi, 24: pitiaberis populo tuo. Ezech. xxxvi, 24: Tollam vos de gentibus, et congregabo Tollam vos de gentibus, et congregabo vos de universis terris, et adducam vos de universis terris, et adducam in terram vestram. « Abraham, Isaac, et in terram vestram. « Abraham, Isaac, et Jacob. » Exod. xxxII, 13: Recordare Jacob. » Exod. xxxII, 13: Recordare Abraham, Isaac, et Israel, servorum Abraham, Isaac, et Israel, servorum tuorum, quibus jurasti per temetipsum. tuorum, quibus jurasti per temetipsum. « Et dominabuntur ejus, » scilicet terræ. « Et dominabuntur ejus, » scilicet terræ. Isa. LVIII, 14: Sustollam te super altitu- Isa. LVIII, 14: Sustollam te super altitu- dines terræ, et cibabo te hæreditate Ja- dines terræ, et cibabo te hæreditate Ja- cob, patris tui. « Et multiplicabo eos, » cob, patris tui. « Et multiplicabo eos, » ex paucis. Isa. LX, 22: Minimus erit in ex paucis. Isa. LX, 22: Minimus erit in mille, et parvulus in gentem fortissi- mille, et parvulus in gentem fortissi- mam. « Et non minorabuntur, » per mam. « Et non minorabuntur, » per peccatum, vel per hostis gladium, quod peccatum, vel per hostis gladium, quod maxime in sanctis in Ecclesia impletum maxime in sanctis in Ecclesia impletum est. Isa. LX, 21: Populus tuus omnes est. Isa. LX, 21: Populus tuus omnes justi, in perpetuum hæreditabunt ter- justi, in perpetuum hæreditabunt ter-

ram. ram.

» »

35 35

Novum I Novum I

«Et statuam illis testamentum alterum «Et statuam illis testamentum alterum sempiternum, quod non nisi de Novo Promittitur sempiternum, quod non nisi de Novo Promittitur Testamento intelligi potest. Jerem. XXXI, tamenti Testamento intelligi potest. Jerem. XXXI, tamenti 31 Feriam domui Israel, et domui 31 Feriam domui Israel, et domui Juda fœdus novum, non secundum Juda fœdus novum, non secundum pactum quod pepigi cum patribus eo- pactum quod pepigi cum patribus eo- rum. « Ut sim illis in Deum, » per rum. « Ut sim illis in Deum, » per propritiationem, « et ipsi erunt mihi in propritiationem, « et ipsi erunt mihi in populum, » per cultum et servitutem. populum, » per cultum et servitutem. Apocal. xx1, 3: Ipsi populus ejus erunt, Apocal. xx1, 3: Ipsi populus ejus erunt, et ipse Deus cum eis erit eorum Deus. et ipse Deus cum eis erit eorum Deus. « Et non movebo amplius populum « Et non movebo amplius populum meum. » Quod de Judæis intelligi potest, meum. » Quod de Judæis intelligi potest, quia postea captivati sunt. « Filios Isra- quia postea captivati sunt. « Filios Isra- el,» spirituales scilicet, « a terra sua, » et el,» spirituales scilicet, « a terra sua, » et hoc est, a fundamento Ecclesiæ, in quo hoc est, a fundamento Ecclesiæ, in quo fundavi eos. Isa. LX, 21: In perpertuum fundavi eos. Isa. LX, 21: In perpertuum hæreditabunt terram. Eccle. 1, 4: Ge- hæreditabunt terram. Eccle. 1, 4: Ge- neratio præterit, et generatio advenit: neratio præterit, et generatio advenit: terra autem in æternum stat. Psal. LX, terra autem in æternum stat. Psal. LX, 6: Dedisti hæreditatem timentibus no- 6: Dedisti hæreditatem timentibus no- men tuum, Domine. men tuum, Domine.

CAP. III BARUCH. CAP. III BARUCH.

381 381

CAPUT III. CAPUT III.

Perseverant confiteri peccata sua et patrum suorum, obsecrantes Deum pro mise- Perseverant confiteri peccata sua et patrum suorum, obsecrantes Deum pro mise- ricordia: Israel in captivitatem ductus est, eo quod dereliquerit viam sapien- ricordia: Israel in captivitatem ductus est, eo quod dereliquerit viam sapien- tiæ quæ non invenitur a potentibus, divitibus, aut gigantibus: sed populo tiæ quæ non invenitur a potentibus, divitibus, aut gigantibus: sed populo Israel tradita fuerat a Deo, cui omnes suæ creaturæ obediunt : additurque Israel tradita fuerat a Deo, cui omnes suæ creaturæ obediunt : additurque de Christi adventu in carnem. de Christi adventu in carnem.

1. Et nunc, Domine omnipotens, 1. Et nunc, Domine omnipotens, Deus Israel, anima in angustiis, Deus Israel, anima in angustiis, et spiritus anxius clamat ad te. et spiritus anxius clamat ad te. 2, Audi, Domine, et miserere, quia 2, Audi, Domine, et miserere, quia Deus es misericors : et miserere Deus es misericors : et miserere nostri, quia peccavimus ante te : nostri, quia peccavimus ante te : 3. Quia tu sedes in sempiternum, et 3. Quia tu sedes in sempiternum, et nos peribimus in ævum? nos peribimus in ævum? 4. Domine omnipotens, Deus Israel, 4. Domine omnipotens, Deus Israel, audi nunc orationem mortuo- audi nunc orationem mortuo- rum Israel, et filiorum ipsorum rum Israel, et filiorum ipsorum qui peccaverunt ante te, et non qui peccaverunt ante te, et non audierunt vocem Domini Dei audierunt vocem Domini Dei sui, et agglutinata sunt nobis sui, et agglutinata sunt nobis mala. mala.

5. Noli meminisse iniquitatum pa- 5. Noli meminisse iniquitatum pa- trum nostrorum: sed memento trum nostrorum: sed memento manus tuæ, et nominis tui in manus tuæ, et nominis tui in tempore isto, tempore isto,

6. Quia tu es Dominus Deus noster 6. Quia tu es Dominus Deus noster et laudabimus te, Domine : et laudabimus te, Domine : 7. Quia propter hoc dedisti timorem 7. Quia propter hoc dedisti timorem tuum in cordibus nostris, et ut tuum in cordibus nostris, et ut invocemus nomen tuum, et lau- invocemus nomen tuum, et lau- demus te in captivitate nostra, demus te in captivitate nostra, quia convertimur ab iniquitate quia convertimur ab iniquitate patrum nostrorum, qui pecca- patrum nostrorum, qui pecca-