COMMENTARIUS IN CAP. IV THRENORUM. COMMENTARIUS IN CAP. IV THRENORUM.

tur, Luc. 1, 11: Qui est Christus Domi- tur, Luc. 1, 11: Qui est Christus Domi- nus in civitate David. Qui spiritus oris nus in civitate David. Qui spiritus oris nostri est ab ipso enim dependet vita nostri est ab ipso enim dependet vita nostra. Act. xvII, 28: In ipso enim vivi- nostra. Act. xvII, 28: In ipso enim vivi- mus, et movemur, et sumus. Matth. x, mus, et movemur, et sumus. Matth. x, 20: Non vos estis qui loquimini, sed Spi- 20: Non vos estis qui loquimini, sed Spi- ritus Patris vestri qui loquitur in vobis. ritus Patris vestri qui loquitur in vobis. Ad Galat. Iv, 6: Misit Deus Spiritum Ad Galat. Iv, 6: Misit Deus Spiritum Filii sui in corda vestra clamantem: Filii sui in corda vestra clamantem: Abba, Pater. Isa. II, 22: Quiescite ab Abba, Pater. Isa. II, 22: Quiescite ab homine, cujus spiritus in naribus est, homine, cujus spiritus in naribus est, quia excelsus reputatus est ipse. Joan. quia excelsus reputatus est ipse. Joan. XIII, 13: Vos vocatis me: Magister, et XIII, 13: Vos vocatis me: Magister, et Domine et bene dicitis, sum etenim. Domine et bene dicitis, sum etenim.

« «

Captus est in peccatis nostris, » id est, Captus est in peccatis nostris, » id est, pro peccatis nostris. Isa. LIII, 5: Vulne- pro peccatis nostris. Isa. LIII, 5: Vulne- ratus est propter iniquitates nostras, at- ratus est propter iniquitates nostras, at- tritus est propter scelera nostra. Ad tritus est propter scelera nostra. Ad Roman. v, 6 Cum adhuc infirmi esse- Roman. v, 6 Cum adhuc infirmi esse- mus secundum tempus, pro impiis mor- mus secundum tempus, pro impiis mor-

tuus est. tuus est.

« Cui diximus, » per fidem Patriar- « Cui diximus, » per fidem Patriar- charum et Prophetarum. Psal. XLIV, 2: charum et Prophetarum. Psal. XLIV, 2: Dico ego opera mea regi. « In umbra Dico ego opera mea regi. « In umbra tua,» id est, in defensione tua, et crucis tua,» id est, in defensione tua, et crucis tuæ. Psal. LVI, 2: In umbra alarum tua- tuæ. Psal. LVI, 2: In umbra alarum tua- rum sperabo, donec transeat iniquitas. rum sperabo, donec transeat iniquitas. Umbra pro Vel, umbra secundum Origenem, dicitur Umbra pro Vel, umbra secundum Origenem, dicitur

imagine. imagine.

imago, sicut dicitur imago speculi. Sic imago, sicut dicitur imago speculi. Sic Christi forma in nobis vivere nos facit. Christi forma in nobis vivere nos facit. Luc. 1, 35 Virtus Altissimi obumbrabit Luc. 1, 35 Virtus Altissimi obumbrabit tibi. Isa. XLIX, 2: In umbra manus suæ tibi. Isa. XLIX, 2: In umbra manus suæ protexit me. « Vivemus in gentibus. » protexit me. « Vivemus in gentibus. » Nos enim reliquiæ gentium non vivere- Nos enim reliquiæ gentium non vivere- mus, nisi umbra Christi esset: unde ille mus, nisi umbra Christi esset: unde ille qui hanc umbram crucis Christi in se ha- qui hanc umbram crucis Christi in se ha- buit, ad Galat. vi, 17, dixit: De cætero buit, ad Galat. vi, 17, dixit: De cætero nemo mihi molestus sit: ego enim stig- nemo mihi molestus sit: ego enim stig- mata Domini Jesu in corpore meo porto. mata Domini Jesu in corpore meo porto. Hoc significatum est, Tob. VI, 5: Fel Hoc significatum est, Tob. VI, 5: Fel ejus, et jecur repone tibi: sunt enim hæc ejus, et jecur repone tibi: sunt enim hæc necessaria ad medicamenta utiliter. Fel necessaria ad medicamenta utiliter. Fel amaritudo passionis est, jecur magnitu- amaritudo passionis est, jecur magnitu-

do charitatis. do charitatis.

21. SIN ) 21. SIN )

327 327

« Gaude et lætare, filia Edom. » « Gaude et lætare, filia Edom. » Tangit hic consolationem. Primo, in Tangit hic consolationem. Primo, in deprehensione inimici. Secundo, in con- deprehensione inimici. Secundo, in con- versione populi. versione populi.

Dicit ergo per antiphrasim loquens : Dicit ergo per antiphrasim loquens : « Gaude, » corde, « et lætare, » corpo- « Gaude, » corde, « et lætare, » corpo- re, filia Edom. » Et est modus lo- re, filia Edom. » Et est modus lo- quendi, sicut dicitur proxime suspenden- quendi, sicut dicitur proxime suspenden- dis Gaudete et lætamini, quia non diu dis Gaudete et lætamini, quia non diu gaudebitis. Isa. xxII, 12 et 13: Vocabit gaudebitis. Isa. xxII, 12 et 13: Vocabit Dominus Deus exercituum in die illa Dominus Deus exercituum in die illa ad fletum, et ad planctum, ad calvi- ad fletum, et ad planctum, ad calvi- tium, et ad cingulum sacci : et ecce tium, et ad cingulum sacci : et ecce gaudium et lætitia, occidere vitulos gaudium et lætitia, occidere vitulos et jugulare arietes, comedere carnes, et jugulare arietes, comedere carnes, et bibere vinum : Comedamus, et bi- et bibere vinum : Comedamus, et bi- bamus, cras enim moriemur. Sapient. bamus, cras enim moriemur. Sapient. II, II, 6 Venite, et fruamur bonis quæ 6 Venite, et fruamur bonis quæ sunt, et utamur creatura tamquam in sunt, et utamur creatura tamquam in juventute celeriter. De Idumæis autem juventute celeriter. De Idumæis autem specialiter dicit, quia specialiter infesti specialiter dicit, quia specialiter infesti fuerant populo Dei. Abdiæ, y. 10 : fuerant populo Dei. Abdiæ, y. 10 : Propter interfectionem, et propter ini- Propter interfectionem, et propter ini- quitatem in fratrem tuum Jacob, ope- quitatem in fratrem tuum Jacob, ope- riet te confusio, et peribis in æternum. riet te confusio, et peribis in æternum. Significat autem sæculares qui perse- Significat autem sæculares qui perse- quuntur sanctos, in gaudio et lætitia quuntur sanctos, in gaudio et lætitia hujus sæculi viventes. Job, xxi, 12 et hujus sæculi viventes. Job, xxi, 12 et 13 Tenent tympanum et citharam, et 13 Tenent tympanum et citharam, et gaudent ad sonitum organi. Ducunt in gaudent ad sonitum organi. Ducunt in bonis dies suos, et in puncto ad inferna bonis dies suos, et in puncto ad inferna descendunt. « Quæ habitas in terra descendunt. « Quæ habitas in terra Hus, » quæ pars fuit terræ Idumæorum, Hus, » quæ pars fuit terræ Idumæorum, et interpretatur consilium: quia ad litte- et interpretatur consilium: quia ad litte- ram sapientes hujus sæculi ibi habita- ram sapientes hujus sæculi ibi habita- bant, de quibus dicitur, Luc. XVI, 8: bant, de quibus dicitur, Luc. XVI, 8: Filii hujus sæculi prudentiores filiis Filii hujus sæculi prudentiores filiis lucis in generatione sua sunt. Abdiæ, lucis in generatione sua sunt. Abdiæ, . 8 Perdam sapientes de Idumæa, . 8 Perdam sapientes de Idumæa, et prudentiam de monte Esau. et prudentiam de monte Esau.

« Ad te quoque perveniet calix, » iræ « Ad te quoque perveniet calix, » iræ Dei scilicet. Psal. LXXIV, 9: Fæx ejus Dei scilicet. Psal. LXXIV, 9: Fæx ejus non est exinanita: bibent omnes peccato- non est exinanita: bibent omnes peccato-

328 328

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

res terræ. Jerem. xxv, 17: Accepi cali- res terræ. Jerem. xxv, 17: Accepi cali- cem de manu Domini, et propinavi cun- cem de manu Domini, et propinavi cun- ctis gentibus, ad quas misit me Domi- ctis gentibus, ad quas misit me Domi- nus. « Inebriaberis, » ut intus angu- nus. « Inebriaberis, » ut intus angu- stia replearis. Thren. 111, 15: Replevit stia replearis. Thren. 111, 15: Replevit me amaritudinibus, inebriavit me absyn- me amaritudinibus, inebriavit me absyn- thio. Jerem. xxv, 27: Bibite, et inebria- thio. Jerem. xxv, 27: Bibite, et inebria- mini, et vomite et cadite, neque surga- mini, et vomite et cadite, neque surga- tis a facie gladii quem ego mittam tis a facie gladii quem ego mittam inter vos, « Atque nudaberis, » omni- inter vos, « Atque nudaberis, » omni- bus bonis scilicet exspoliata, ut omnes bus bonis scilicet exspoliata, ut omnes videant turpitudines vestras. Nahum, videant turpitudines vestras. Nahum, III, 5: Revelabo pudenda tua in facie III, 5: Revelabo pudenda tua in facie tua, et ostendam gentibus nuditatem tua, et ostendam gentibus nuditatem tuam, et regnis ignominiam tuam. Ec- tuam, et regnis ignominiam tuam. Ec- cli. XI, 29 In fine hominis denudatio cli. XI, 29 In fine hominis denudatio operum illius. operum illius.

: :

22. THAU (()) 22. THAU (())

« Completa est iniquitas tua, filia « Completa est iniquitas tua, filia Sion. » Consolatio est populi de pœni- Sion. » Consolatio est populi de pœni- tentia quia per captivitatem reductus tentia quia per captivitatem reductus est ad pœnitentiam, et tunc iniquitas est est ad pœnitentiam, et tunc iniquitas est completa, et dimissa. Isa. XL, 2: Loqui- completa, et dimissa. Isa. XL, 2: Loqui-

mini ad cor Jerusalem, et advocate eam, mini ad cor Jerusalem, et advocate eam, quoniam completa est malitia ejus, di- quoniam completa est malitia ejus, di- missa est iniquitas illius. Isa. xxvi, 9: missa est iniquitas illius. Isa. xxvi, 9: Iste omnis fructus, ut auferatur pecca- Iste omnis fructus, ut auferatur pecca- tum. « Non addet ultra ut transmigret tum. « Non addet ultra ut transmigret te. » Fundabit te in æterna gratia. te. » Fundabit te in æterna gratia. Apocal. xiv, 13: Amodo jam dicit Spi- Apocal. xiv, 13: Amodo jam dicit Spi- ritus, ut requiescant a laboribus suis. ritus, ut requiescant a laboribus suis. Nahum, 1, 15: Non adjiciet ultra ut Nahum, 1, 15: Non adjiciet ultra ut pertranseat in te Belial: universus in- pertranseat in te Belial: universus in- teriit. Joan. xv1, 22: Gaudium vestrum teriit. Joan. xv1, 22: Gaudium vestrum nemo tollet a vobis. nemo tollet a vobis.

« Visitabit iniquitatem tuam filia « Visitabit iniquitatem tuam filia Edom. »Psal. LVIII, 6: Intende ad Edom. »Psal. LVIII, 6: Intende ad visitandas omnes gentes: non miserearis visitandas omnes gentes: non miserearis omnibus qui operantur iniquitatem. omnibus qui operantur iniquitatem. Isa. xxiv, 21 Visitabit Dominus super Isa. xxiv, 21 Visitabit Dominus super malitiam cæli in excelso, et super malitiam cæli in excelso, et super reges terræ. « Discooperiet peccata reges terræ. « Discooperiet peccata tua. » Job, xx, 27: Revelabunt cæli tua. » Job, xx, 27: Revelabunt cæli iniquitatem ejus, et terra consurget iniquitatem ejus, et terra consurget adversus eum. Ezech. xvi, 37: Nudabo adversus eum. Ezech. xvi, 37: Nudabo ignominiam tuam coram amatoribus ignominiam tuam coram amatoribus tuis, et videbunt turpitudinem tuam. tuis, et videbunt turpitudinem tuam. I ad Corinth. 1v, 5: Illuminabit abscon- I ad Corinth. 1v, 5: Illuminabit abscon- dita tenebrarum, et manifestabit consi- dita tenebrarum, et manifestabit consi- lia cordium. lia cordium.

CAPUT V. CAPUT V.

Supplex observatio in gratiam Juda, Supplex observatio in gratiam Juda,

Oratio Jeremiæ prophetæ. Oratio Jeremiæ prophetæ.

1. Recordare, Domine, quid acciderit nobis : 1. Recordare, Domine, quid acciderit nobis : intuere et respice opprobrium nostrum. intuere et respice opprobrium nostrum.

2. Hæreditas nostra versa est ad alienos, 2. Hæreditas nostra versa est ad alienos, domus nostræ ad extraneos. domus nostræ ad extraneos.

3. Pupilli facti sumus absque patre, 3. Pupilli facti sumus absque patre, matres nostræ quasi viduæ. matres nostræ quasi viduæ.

CAP. V THRENORUM. CAP. V THRENORUM.

329 329

4. Aquam nostram pecunia bibimus : 4. Aquam nostram pecunia bibimus :

ligna nostra pretio comparavimus, ligna nostra pretio comparavimus,

5. Cervicibus nostris minabamur, 5. Cervicibus nostris minabamur, lassis non dabatur requies. lassis non dabatur requies.

6. Ægypto dedimus manum et Assyriis 6. Ægypto dedimus manum et Assyriis ut saturaremur pane. ut saturaremur pane.

7. Patres nostri peccaverunt, et non sunt : 7. Patres nostri peccaverunt, et non sunt : et nos iniquitates eorum portavimus. et nos iniquitates eorum portavimus.

8. Servi dominati sunt nostri : 8. Servi dominati sunt nostri :

non fuit qui redimeret de manu eorum. non fuit qui redimeret de manu eorum.

9. In animabus nostris afferebamus panem nobis, 9. In animabus nostris afferebamus panem nobis, a facie gladii, in deserto. a facie gladii, in deserto.

10. Pellis nostra quasi clibanus exusta est, 10. Pellis nostra quasi clibanus exusta est, a facie tempestatum famis. a facie tempestatum famis.

11. Mulieres in Sion humiliaverunt, 11. Mulieres in Sion humiliaverunt, et virgines in civitatibus Juda. et virgines in civitatibus Juda.

12. Principes manu suspensi sunt: 12. Principes manu suspensi sunt: facies senum non erubuerunt. facies senum non erubuerunt.

13. Adolescentibus impudice abusi sunt, 13. Adolescentibus impudice abusi sunt, et pueri in ligno corruerunt. et pueri in ligno corruerunt.

14. Senes defecerunt de portis, 14. Senes defecerunt de portis,

juvenes de choro psallentium. juvenes de choro psallentium.

15. Defecit gaudium cordis nostri, 15. Defecit gaudium cordis nostri,

versus est in luctum chorus noster. versus est in luctum chorus noster.

16. Cecidit corona capitis nostri : 16. Cecidit corona capitis nostri : væ nobis, quia peccavimus! væ nobis, quia peccavimus!

17. Propterea moestum factum est cor nostrum : 17. Propterea moestum factum est cor nostrum : ideo contenebrati sunt oculi nostri, ideo contenebrati sunt oculi nostri,

18. Propter montem Sion quia disperiit, 18. Propter montem Sion quia disperiit, vulpes ambulaverunt in eo vulpes ambulaverunt in eo

19. Tu autem, Domine, in æternum permanebis, 19. Tu autem, Domine, in æternum permanebis, solium tuum in generationem et generationem. solium tuum in generationem et generationem.

330 330

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

20. Quare in perpetuum oblivisceris nostri, 20. Quare in perpetuum oblivisceris nostri, derelinques nos in longitudine dierum? derelinques nos in longitudine dierum?

21. Converte nos, Domine, ad te, et convertemur: 21. Converte nos, Domine, ad te, et convertemur: innova dies nostros, sicut a principio : innova dies nostros, sicut a principio :

22. Sed projiciens repulisti nos, 22. Sed projiciens repulisti nos,

iratus es contra nos vehementer. iratus es contra nos vehementer.

CAPUT V THRENORUM. CAPUT V THRENORUM.

IN IN

ORATIONEM JEREMIÆ ORATIONEM JEREMIÆ

MENTARIUS. MENTARIUS.

PROPHETÆ COM- PROPHETÆ COM-

« Recordare, Domine. » Hoc capitu- « Recordare, Domine. » Hoc capitu- lum Oratio Jeremiæ Prophetæ vocatur : lum Oratio Jeremiæ Prophetæ vocatur : orare enim pro populo Jeremiæ conve- orare enim pro populo Jeremiæ conve- nit, sicut dicitur, II Machab. xv, 14: nit, sicut dicitur, II Machab. xv, 14: Hic est fratrum amator, et populi Is- Hic est fratrum amator, et populi Is- rael hic est qui multum orat pro rael hic est qui multum orat pro populo et universa sancta civitate, populo et universa sancta civitate, Jeremias, Propheta Dei. Propter quod Jeremias, Propheta Dei. Propter quod oratio in duas partes dividitur, in qua- oratio in duas partes dividitur, in qua- rum prima Dominum inclinat ad propi- rum prima Dominum inclinat ad propi- tiationem, singula attendens quæ passus tiationem, singula attendens quæ passus est populus. In secunda duo petit sub- est populus. In secunda duo petit sub- ventionem, et consolationem, ibi, . 19: ventionem, et consolationem, ibi, . 19: « Tu autem, Domine, in æternum per- « Tu autem, Domine, in æternum per- manebis. » manebis. »

In prima duo sunt in universali In prima duo sunt in universali enim inclinat ad propitiationem, et in enim inclinat ad propitiationem, et in particulari, ibi, y. 2: « Hæreditas no- particulari, ibi, y. 2: « Hæreditas no-

stra. » stra. »

Dicit ergo « Recordare, » et dicit Dicit ergo « Recordare, » et dicit Hæc verba, tria Recordare, intuere, et respice. Re- Hæc verba, tria Recordare, intuere, et respice. Re-

recordor, in- recordor, in-

video, quo- video, quo-

ferunt ? ferunt ?

tueor, et cordatio autem refertur ad præteritum, tueor, et cordatio autem refertur ad præteritum, modo dif- ut scilicet præterita mala clementer ab- modo dif- ut scilicet præterita mala clementer ab- jiciat et indulgeat præsentia autem in- jiciat et indulgeat præsentia autem in- tueatur in quibus est, ut etiam pœnæ tueatur in quibus est, ut etiam pœnæ quas patitur, expiativæ fiant. Respicere quas patitur, expiativæ fiant. Respicere autem est abjectum ad lumen visionis autem est abjectum ad lumen visionis revocare, ut scilicet in tanta poenitentia revocare, ut scilicet in tanta poenitentia

1 Vulg. habet tuere. 1 Vulg. habet tuere.

1 1

ad reconciliationem accipiat. De his ad reconciliationem accipiat. De his tribus dicitur, Jerem. xv, 15: Domi. tribus dicitur, Jerem. xv, 15: Domi. ne, recordare mei, et visita me, et erue ne, recordare mei, et visita me, et erue me ab his qui persequuntur me. Quod me ab his qui persequuntur me. Quod enim dicit, visita, intueri est, quod au- enim dicit, visita, intueri est, quod au- tem, erue, per respectum est : non tem, erue, per respectum est : non enim eruitur, ad quod Deus non respi- enim eruitur, ad quod Deus non respi- cit. Psal. XL, 11: Tu autem, Domine, cit. Psal. XL, 11: Tu autem, Domine, miserere mei, et resuscita me: et retri- miserere mei, et resuscita me: et retri- buam eis. Resuscitatur enim homo per buam eis. Resuscitatur enim homo per visionem divini luminis. Ad Ephes. v, visionem divini luminis. Ad Ephes. v, 14 Illuminabit te Christus. Retribuere 14 Illuminabit te Christus. Retribuere autem valet, quando Deus reducit ocu- autem valet, quando Deus reducit ocu- los super eum, quia tunc in gratiam re- los super eum, quia tunc in gratiam re- ceptus est. ceptus est.

Hoc est ergo: Hoc est ergo:

« Recordare, Domine, quid acciderit « Recordare, Domine, quid acciderit nobis, » tam in peccatis, quam in pœ- nobis, » tam in peccatis, quam in pœ- nis. Huic videtur Dominus respondere, nis. Huic videtur Dominus respondere, Isa. XLIX, 15 Numquid oblivisci potest Isa. XLIX, 15 Numquid oblivisci potest mulier infantem suum, ut non miserea- mulier infantem suum, ut non miserea- tur filio uteri sui? et si illa oblita fue- tur filio uteri sui? et si illa oblita fue- rit, ego tamen non obliviscar tui. « Quid rit, ego tamen non obliviscar tui. « Quid acciderit nobis, » quam magnum scilicet acciderit nobis, » quam magnum scilicet et quam enorme malum, propter quod et quam enorme malum, propter quod tamen in desperationem non sumus de- tamen in desperationem non sumus de- jecti. Job, xxIII, 17: Non perii propter jecti. Job, xxIII, 17: Non perii propter imminentes tenebras, nec faciem meam imminentes tenebras, nec faciem meam operuit caligo. Psal. XLIII, 18: Hæc om- operuit caligo. Psal. XLIII, 18: Hæc om- nia venerunt super nos, nec obliti sumus nia venerunt super nos, nec obliti sumus

te. te.

« Intuere, » ut obtutus tuos ad intima « Intuere, » ut obtutus tuos ad intima nostra dirigas, et intimis nostris lumen nostra dirigas, et intimis nostris lumen tuæ claritatis infundas. Psal. xxx1, 8: tuæ claritatis infundas. Psal. xxx1, 8: In via hac qua gradieris, firmabo super In via hac qua gradieris, firmabo super te oculos meos. Joan. 1, 47: Vidit Jesus te oculos meos. Joan. 1, 47: Vidit Jesus Nathanael venientem ad se, et dicit de Nathanael venientem ad se, et dicit de

COMMENTARIUS IN CAP. V THRENORUM. COMMENTARIUS IN CAP. V THRENORUM.

eo Ecce vere Israelita, in eo Ecce vere Israelita, in quo dolus non quo dolus non est. Vidit enim Jesus eum cum lumen est. Vidit enim Jesus eum cum lumen infudit. infudit.

« Et respice, » ut ad lucem tuam nos « Et respice, » ut ad lucem tuam nos resumas, qui abjecti fueramus. Sapient. resumas, qui abjecti fueramus. Sapient. IV, 15: Et respectus in electos illius. Isa. IV, 15: Et respectus in electos illius. Isa. LXVI, 2 Ad quem in respiciam nisi ad LXVI, 2 Ad quem in respiciam nisi ad pauperculum, et contritum spiritu, et pauperculum, et contritum spiritu, et trementem sermones meos? « Oppro- trementem sermones meos? « Oppro- brium nostrum. » Non enim tantum pa- brium nostrum. » Non enim tantum pa- timur poenam, sed etiam confusionem, timur poenam, sed etiam confusionem, in poena patientes, et in confusione hu- in poena patientes, et in confusione hu- miles. Ad Hebr. x1, 36: Ludibria, et miles. Ad Hebr. x1, 36: Ludibria, et verbera experti, insuper et vincula, et verbera experti, insuper et vincula, et carceres. I ad Corinth. 1v, 13: Tamquam carceres. I ad Corinth. 1v, 13: Tamquam purgamenta hujus mundi facti sumus, purgamenta hujus mundi facti sumus, omnium peripsema usque adhuc. Sed omnium peripsema usque adhuc. Sed ad hoc dicitur, Luc. vi, 22: Beati eritis ad hoc dicitur, Luc. vi, 22: Beati eritis cum vos oderint homines, et cum sepa- cum vos oderint homines, et cum sepa- raverint vos, et exprobraverint, et ejece- raverint vos, et exprobraverint, et ejece- rint nomen vestrum tamquam malum. rint nomen vestrum tamquam malum. Patientia enim habenda est in talibus, Patientia enim habenda est in talibus, quia hæc valent ad deletionem peccati. quia hæc valent ad deletionem peccati. Psal. xxxvIII, 9: Ab omnibus iniquitati- Psal. xxxvIII, 9: Ab omnibus iniquitati- bus meis erue me opprobrium insi- bus meis erue me opprobrium insi- pienti dedisti me. Eccle. vi, 22 et 23: pienti dedisti me. Eccle. vi, 22 et 23: Cunctis sermonibus qui dicuntur ne Cunctis sermonibus qui dicuntur ne accommodes cor tuum, ne forte audias accommodes cor tuum, ne forte audias servum maledicentem tibi, supple, ad servum maledicentem tibi, supple, ad impatientiam et vindictam scit enim impatientiam et vindictam scit enim conscientia tua quia et tu crebro male- conscientia tua quia et tu crebro male- dixisti aliis. dixisti aliis.

« Hæreditas nostra. » Proponit hic « Hæreditas nostra. » Proponit hic Domino cuncta quæ patitur, primo in Domino cuncta quæ patitur, primo in afflictione, secundo in destitutione, ibi, afflictione, secundo in destitutione, ibi, 7. 14: « Senes defecerunt de por- 7. 14: « Senes defecerunt de por-

tis. » tis. »

In afflictione dupliciter, et cum indi- In afflictione dupliciter, et cum indi- gnatione, ibi, y: 8 : « Servi dominati gnatione, ibi, y: 8 : « Servi dominati

sunt nostri. » sunt nostri. »

In afflictione duobus modis, scilicet in In afflictione duobus modis, scilicet in illatione mali et in defectu auxilii, ibi, illatione mali et in defectu auxilii, ibi, . 6 « Egypto dedibus manum. » . 6 « Egypto dedibus manum. »

Illatio autem mali quatuor modis de- Illatio autem mali quatuor modis de- scribitur, scilicet ablatione hæreditatum, scribitur, scilicet ablatione hæreditatum, interfectione patronorum, tributo servi- interfectione patronorum, tributo servi- tutum, et perangaria personarum. tutum, et perangaria personarum.

Dicit ergo: Dicit ergo:

331 331

nostra, nostra,

beatitudo. beatitudo.

« Hæreditas nostra, » in agris scilicet Hæreditas « Hæreditas nostra, » in agris scilicet Hæreditas et vineis, vel forte æternæ beatitudinis, æterna et vineis, vel forte æternæ beatitudinis, æterna « versa est ad alienos, » Chaldæos scili- « versa est ad alienos, » Chaldæos scili- cet, vel dæmones. Isa. xxvi, 13: Pos- cet, vel dæmones. Isa. xxvi, 13: Pos- sederunt nos domini absque te. Jerem. sederunt nos domini absque te. Jerem. XLIX, 1: Cur igitur hæreditate possedit XLIX, 1: Cur igitur hæreditate possedit Melchom Gad, et populus ejus in urbi- Melchom Gad, et populus ejus in urbi- bus ejus habitavit? Tribum enim Gad in bus ejus habitavit? Tribum enim Gad in hæreditatem Melchom occupavit, et hoc hæreditatem Melchom occupavit, et hoc etiam alii sæpe de toto populo attentave- etiam alii sæpe de toto populo attentave- runt. Isa. vi, 5 et 6: Eo quod consilium runt. Isa. vi, 5 et 6: Eo quod consilium inierit contra te Syria in malum inierit contra te Syria in malum Ephraim, et filius Romeliæ, dicentes: Ephraim, et filius Romeliæ, dicentes: Ascendamus ad Judam, et suscitemus Ascendamus ad Judam, et suscitemus eum, et avellamus eum ad nos. Esther, eum, et avellamus eum ad nos. Esther, XIII, 15 Volunt nos inimici nostri per- XIII, 15 Volunt nos inimici nostri per- dere, et hæreditatem nostram delere, et dere, et hæreditatem nostram delere, et claudere ora laudantium te. Sic dæmones claudere ora laudantium te. Sic dæmones faciunt, et tyranni occupantes hæredita- faciunt, et tyranni occupantes hæredita- tes Ecclesiarum. Psal. LXXVIII, 1: Deus, tes Ecclesiarum. Psal. LXXVIII, 1: Deus, venerunt gentes in hæreditatem tuam, venerunt gentes in hæreditatem tuam, polluerunt templum sanctum tuum. polluerunt templum sanctum tuum.

« Domus nostræ ad extraneos. » Ad « Domus nostræ ad extraneos. » Ad litteram, vel habitacula virtutum et stu- litteram, vel habitacula virtutum et stu- diorum unde quibusdam, Apocal. III, diorum unde quibusdam, Apocal. III, 11, dicitur Tene quod habes, ut nemo 11, dicitur Tene quod habes, ut nemo accipiat coronam tuam. III Reg. xxi, 3 : accipiat coronam tuam. III Reg. xxi, 3 : Propitius sit mihi Dominus, ne dem hæ- Propitius sit mihi Dominus, ne dem hæ- reditatem patrum meorum tibi. Deuter. reditatem patrum meorum tibi. Deuter. XXVIII, 30 Domum ædifices, et non XXVIII, 30 Domum ædifices, et non habites in ea. Psal. LI, 7: Evellet te, et habites in ea. Psal. LI, 7: Evellet te, et emigrabit te de tabernaculo tuo. Isa. emigrabit te de tabernaculo tuo. Isa. XXII, 19 Expellam te de statione tua, XXII, 19 Expellam te de statione tua, et de ministerio tuo deponam te. et de ministerio tuo deponam te.

« Pupilli facti sumus absque patre, » « Pupilli facti sumus absque patre, » patronis scilicet interfectis. Isa. LXIII, patronis scilicet interfectis. Isa. LXIII, 16 Abraham nescivit nos, et Israel 16 Abraham nescivit nos, et Israel ignoravit nos. Vel, absque malo patre, ignoravit nos. Vel, absque malo patre, cujus scilicet non sumus imitatores. De cujus scilicet non sumus imitatores. De quo dicitur, Ezech. XVI, 3: Pater tuus quo dicitur, Ezech. XVI, 3: Pater tuus Amorrhæus, et mater tua Cethæa. Ju- Amorrhæus, et mater tua Cethæa. Ju- dith, vi, 18 Non sumus secuti peccata dith, vi, 18 Non sumus secuti peccata patrum nostrorum, qui dereliquerunt patrum nostrorum, qui dereliquerunt Deum suum. Deuteron. xXXIII, 9: Dixit Deum suum. Deuteron. xXXIII, 9: Dixit patri suo, et matri suæ : Nescio vos; patri suo, et matri suæ : Nescio vos; et fratribus suis: Ignoro vos. Sic ergo et fratribus suis: Ignoro vos. Sic ergo

332 332

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dupliciter pupilli, non habentes nisi te dupliciter pupilli, non habentes nisi te patrem et defensorem. Psal. x secundum patrem et defensorem. Psal. x secundum Hebræos, 14 Tibi derelictus est pau- Hebræos, 14 Tibi derelictus est pau- per orphano tu eris adjutor. per orphano tu eris adjutor.

« Matres nostræ quasi viduæ, » ad « Matres nostræ quasi viduæ, » ad litteram scilicet, vel Ecclesiæ quæ nos litteram scilicet, vel Ecclesiæ quæ nos genuerunt in gratia. IV Reg. IV, 1: genuerunt in gratia. IV Reg. IV, 1: Mulier quædam de uxoribus propheta- Mulier quædam de uxoribus propheta- rum clamabat ad Eliseum, dicens : rum clamabat ad Eliseum, dicens : Servus tuus vir meus mortuus est, et tu Servus tuus vir meus mortuus est, et tu nosti quia servus tuus fuit timens nosti quia servus tuus fuit timens Deum et ecce creditor venit ut tollat Deum et ecce creditor venit ut tollat duos filios meos ad serviendum sibi, id duos filios meos ad serviendum sibi, id est, intellectum et affectum. Eccli. xxxv, est, intellectum et affectum. Eccli. xxxv, 17 Non despiciet preces pupilli: nec 17 Non despiciet preces pupilli: nec viduam, si effundat loquelam gemitus. viduam, si effundat loquelam gemitus.

« Aquam nostram pecunia bibimus. » « Aquam nostram pecunia bibimus. » Conqueritur tributum servitutis. Aqua Conqueritur tributum servitutis. Aqua autem nostra duplex est, litteralis et spi- autem nostra duplex est, litteralis et spi- Gratia dici- ritualis, quæ est gratia expiativa a pec- Gratia dici- ritualis, quæ est gratia expiativa a pec- tur aqua. catis in sacramentis, vel in verbo Dei. tur aqua. catis in sacramentis, vel in verbo Dei.

Tyranni autem tributum ponunt super Tyranni autem tributum ponunt super aquam exteriorem, Prælati mali super aquam exteriorem, Prælati mali super aquam spiritualem. Contra quos dicitur, aquam spiritualem. Contra quos dicitur, Isa. LV, Isa. LV, 1 : Omnes sitientes, venite ad 1 : Omnes sitientes, venite ad aquas et qui non habetis argentum, aquas et qui non habetis argentum, properate. Sed modo est quod dicitur, properate. Sed modo est quod dicitur, Jerem. xiv, 3, ubi pretium in manibus Jerem. xiv, 3, ubi pretium in manibus ferebatur Majores miserunt minores ferebatur Majores miserunt minores suos ad aquam venerunt ad haurien- suos ad aquam venerunt ad haurien- dum, non invenerunt aquam, reportave- dum, non invenerunt aquam, reportave- runt vasa sua vacua. Isa. XLI, 17: Ege- runt vasa sua vacua. Isa. XLI, 17: Ege- ni et pauperes quærunt aquas, et non ni et pauperes quærunt aquas, et non sunt lingua eorum siti aruit. sunt lingua eorum siti aruit.

« Ligna nostra pretio comparavi- « Ligna nostra pretio comparavi- mus. » Hoc ad litteram possunt dicere mus. » Hoc ad litteram possunt dicere Ecclesiæ quarum silvas advocati usurpa- Ecclesiæ quarum silvas advocati usurpa- verunt. Sunt etiam ligna incentiva cha- verunt. Sunt etiam ligna incentiva cha- ritatis, beneficia Dei, et beneficia crucis, ritatis, beneficia Dei, et beneficia crucis, quæ a malis Prælatis oportet compa- quæ a malis Prælatis oportet compa- rare. Isa. 1, 23: Omnes diligunt mu- rare. Isa. 1, 23: Omnes diligunt mu- nera, sequuntur retributiones. III Reg. nera, sequuntur retributiones. III Reg. XVII, 12 En colligo duo ligna, XVII, 12 En colligo duo ligna, Beneficia beneficia scilicet passionis, et beneficia Beneficia beneficia scilicet passionis, et beneficia lis prælatis bonitatis, quæ omnia sub pretio posita lis prælatis bonitatis, quæ omnia sub pretio posita comparan sunt. E contra fecit Abraham, qui ultimo tur. comparan sunt. E contra fecit Abraham, qui ultimo tur. in sacrificium Domini ligna obtulit, Ge- in sacrificium Domini ligna obtulit, Ge-

Dei a ma- Dei a ma-

pecuniæ pecuniæ

nes. xxII, 3 Cumque concidisset ligna nes. xxII, 3 Cumque concidisset ligna in holocaustum, abiit in locum quem in holocaustum, abiit in locum quem præceperat ei Dominus. Et, post pauca, præceperat ei Dominus. Et, post pauca, . 6 Tulit quoque ligna holocausti, et . 6 Tulit quoque ligna holocausti, et imposuit illa super Isaac filium suum. imposuit illa super Isaac filium suum. Isti autem omnia sub facto pretio com- Isti autem omnia sub facto pretio com- mutant. Malach. 1, 10: Quis est in vo- mutant. Malach. 1, 10: Quis est in vo- bis qui claudat ostia, et incendat altare bis qui claudat ostia, et incendat altare meum gratuito ? meum gratuito ?

duplex. duplex.

« Cervicibus nostris minabamur. » « Cervicibus nostris minabamur. » Perangariam tangit hic in personis nec Perangari Perangariam tangit hic in personis nec Perangari differt utrum hæc perangaria fiat per vio- differt utrum hæc perangaria fiat per vio- lentiam in corporibus, vel per sententias lentiam in corporibus, vel per sententias injustorum judicum. Cervicibus enim injustorum judicum. Cervicibus enim minantur, quos violenter apprehensos in minantur, quos violenter apprehensos in servitutem inclinant, sicut Roboam, servitutem inclinant, sicut Roboam, III Reg. XII, 14 Pater meus aggravavit III Reg. XII, 14 Pater meus aggravavit jugum vestrum, ego autem addam jugo jugum vestrum, ego autem addam jugo vestro pater meus cecidit vos flagellis, vestro pater meus cecidit vos flagellis, ego autem cædam vos scorpionibus. ego autem cædam vos scorpionibus. Exod. I, 11 Præposuit eis magistros Exod. I, 11 Præposuit eis magistros operum, ut affligerent eos oneribus. operum, ut affligerent eos oneribus. Eccli. xxx111, 27: Jugum et lorum cur- Eccli. xxx111, 27: Jugum et lorum cur- vant collum durum. Sic etiam diabolus vant collum durum. Sic etiam diabolus

pertrahit ad peccatum, capiens homi- pertrahit ad peccatum, capiens homi- nem in cervicosa superbia. Isa. xix, 4: nem in cervicosa superbia. Isa. xix, 4: Tradam Ægyptum in manus domino- Tradam Ægyptum in manus domino- rum crudelium, et rex fortis dominabi- rum crudelium, et rex fortis dominabi-

tur eorum. tur eorum.

« Lassis non dabatur requies, » Thren. « Lassis non dabatur requies, » Thren. 1, 3: Habitavit inter gentes, nec invenit 1, 3: Habitavit inter gentes, nec invenit requiem. Jerem. xvi, 13: Servietis ibi requiem. Jerem. xvi, 13: Servietis ibi diis alienis die ac nocte, qui non dabunt diis alienis die ac nocte, qui non dabunt vobis requiem. vobis requiem.

quog quog

« Ægypto dedimus manum et Assy- « Ægypto dedimus manum et Assy- riis. » Tangit destitutionem auxilii: quia Manus riis. » Tangit destitutionem auxilii: quia Manus ad litteram Assyrios vocaverunt in au. ad litteram Assyrios vocaverunt in au. xilium, et alii Ægyptios, et nullum au- xilium, et alii Ægyptios, et nullum au- xilium est inventum in eis, cum tamen xilium est inventum in eis, cum tamen manus dedissent ad fidei confirmationem, manus dedissent ad fidei confirmationem, et homagii subjectionem. Thren. I, et homagii subjectionem. Thren. I, Vocavi amicos meos, et ipsi deceperunt Vocavi amicos meos, et ipsi deceperunt me. Spiritualiter Ægypto dantur manus, me. Spiritualiter Ægypto dantur manus, quando ad sæculare remedium confugi- quando ad sæculare remedium confugi- tur: Assyrio, qui interpretatur sustollens tur: Assyrio, qui interpretatur sustollens

19: 19:

COMMENTARIUS IN CAP. V THRENORUM. COMMENTARIUS IN CAP. V THRENORUM.

vigilias, quando ad negotiationem et la- vigilias, quando ad negotiationem et la- borem sæculi confugitur. Isa. xxx, 7: borem sæculi confugitur. Isa. xxx, 7: Egyptus frustra et vane auxiliabitur. Egyptus frustra et vane auxiliabitur. Jerem. II, 18: Quid tibi vis in via Jerem. II, 18: Quid tibi vis in via Ægypti, ut bibas. aquam turbidam? et Ægypti, ut bibas. aquam turbidam? et quid tibi cum via Assyriorum, ut bibas quid tibi cum via Assyriorum, ut bibas aquam fluminis? Aqua enim Ægypti aquam fluminis? Aqua enim Ægypti non reficit, sed inficit. Aqua vero Assy- non reficit, sed inficit. Aqua vero Assy- riorum nervos percutit, et sitim .non ex- riorum nervos percutit, et sitim .non ex- stinguit. stinguit.

« Ut saturaremur pane, » id est vili « Ut saturaremur pane, » id est vili refectione temporalis delectationis. Eccli. refectione temporalis delectationis. Eccli. XIV, 10 Oculus malus ad mala, et non XIV, 10 Oculus malus ad mala, et non satiabitur pane, sed indigens et in tristi- satiabitur pane, sed indigens et in tristi- tia erit super mensam suam. De hoc pane tia erit super mensam suam. De hoc pane dicitur, Proverb. 1x, 17: Aquæ furtivæ dicitur, Proverb. 1x, 17: Aquæ furtivæ dulciores sunt, et panis absconditus sua- dulciores sunt, et panis absconditus sua- vior. Proverb. xx, 17: Suavis est homi- vior. Proverb. xx, 17: Suavis est homi- ni panis mendacii: et postea implebitur ni panis mendacii: et postea implebitur os ejus calculo. os ejus calculo.

« Patres nostri peccaverunt. » Tangit « Patres nostri peccaverunt. » Tangit hic causæ omnium istorum recognitio- hic causæ omnium istorum recognitio- nem et hoc est : nem et hoc est :

« Patres nostri, » Adæ scilicet imita- « Patres nostri, » Adæ scilicet imita- tores, «peccaverunt, » præceptorum Dei tores, «peccaverunt, » præceptorum Dei transgressione « et non sunt, » id est, transgressione « et non sunt, » id est, mortui sunt peccatis suis. Isa. XLIII, 27 : mortui sunt peccatis suis. Isa. XLIII, 27 : Pater tuus primus peccavit, et interpretes Pater tuus primus peccavit, et interpretes tui prævaricati sunt in me. Psal. cv, 6 : tui prævaricati sunt in me. Psal. cv, 6 : Peccavimus cum patribus nostris. Da- Peccavimus cum patribus nostris. Da- niel. ix, 8 Nobis confusio faciei, regi- niel. ix, 8 Nobis confusio faciei, regi- bus nostris, principibus nostris, et patri- bus nostris, principibus nostris, et patri- bus nostris, qui peccaverunt. « Et non bus nostris, qui peccaverunt. « Et non atres sunt. » « Ad non esse enim terminatur atres sunt. » « Ad non esse enim terminatur per peccatum, » sicut dicit Augustinus. per peccatum, » sicut dicit Augustinus. « Esse enim est, ut dicit Boetius, quod « Esse enim est, ut dicit Boetius, quod « ordinem retinet, servatque naturam. » « ordinem retinet, servatque naturam. » Matth. 1, 18 Noluit consolari, quia non Matth. 1, 18 Noluit consolari, quia non sunt. Propter hoc non esse dicuntur sunt. Propter hoc non esse dicuntur dæmones. Job, XVIII, 15: Habitent in dæmones. Job, XVIII, 15: Habitent in tabernaculo illius socii ejus qui non est. tabernaculo illius socii ejus qui non est.

sinunt sinunt

Esse Esse

« Et nos iniquitates eorum portavi- « Et nos iniquitates eorum portavi- mus,» imitatione culpæ, et sustinentia mus,» imitatione culpæ, et sustinentia pœnæ. Exod. xx, 5: Ego sum Dominus pœnæ. Exod. xx, 5: Ego sum Dominus Deus tuus fortis, zelotes, visitans iniqui- Deus tuus fortis, zelotes, visitans iniqui-

1 Cf. Jerem. xxxi, 15. 1 Cf. Jerem. xxxi, 15.

333 333

tatem patrum in filios, in tertiam et tatem patrum in filios, in tertiam et quartam generationem eorum qui ode- quartam generationem eorum qui ode- runt me. Thren. 1, 14: Vigilavit jugum runt me. Thren. 1, 14: Vigilavit jugum iniquitatum mearum in manu ejus iniquitatum mearum in manu ejus convolutæ sunt, et impositæ collo meo. convolutæ sunt, et impositæ collo meo. Ezechiel. xvi, 52: Ergo et tu porta con- Ezechiel. xvi, 52: Ergo et tu porta con- fusionem tuam, quæ vicisti sorores tuas fusionem tuam, quæ vicisti sorores tuas peccatis tuis, sceleratius agens ab eis. peccatis tuis, sceleratius agens ab eis. Eccli. XL, 1 Occupatio magna creata est Eccli. XL, 1 Occupatio magna creata est omnibus hominibus, et jugum grave su- omnibus hominibus, et jugum grave su- per filios Adam, id est, Adæ imitatores. per filios Adam, id est, Adæ imitatores.

« Servi dominati sunt nostri. » Tangit « Servi dominati sunt nostri. » Tangit indignationem: primo quidem in vilibus indignationem: primo quidem in vilibus servitiis, secundo in ignominiis, ibi, servitiis, secundo in ignominiis, ibi, . 11: « Mulieres in Sion humiliaverunt.» . 11: « Mulieres in Sion humiliaverunt.» In primo tria dicuntur, scilicet indigni- In primo tria dicuntur, scilicet indigni- tas angariantium, afflictio angariatorum, tas angariantium, afflictio angariatorum, et effectus utriusque. et effectus utriusque.

Dicit ergo: Dicit ergo:

intolerabile intolerabile

« Servi dominati sunt nostri, » id est, Servorum « Servi dominati sunt nostri, » id est, Servorum qui fuerunt servi diaboli, et peccati. dominium. qui fuerunt servi diaboli, et peccati. dominium. Joan. VIII, 34: Qui facit peccatum, ser- Joan. VIII, 34: Qui facit peccatum, ser- vus est peccati. Proverb. XXX, 21 et seq.: vus est peccati. Proverb. XXX, 21 et seq.: Per tria movetur terra, et quartum non Per tria movetur terra, et quartum non potest sustinere: Per servum, cum re- potest sustinere: Per servum, cum re- gnaverit per stultum, cum saturatus gnaverit per stultum, cum saturatus fuerit cibo per odiosam mulierem, cum fuerit cibo per odiosam mulierem, cum in matrimonio fuerit assumpta, et per in matrimonio fuerit assumpta, et per ancillam, cum fuerit hæres dominæ suæ- ancillam, cum fuerit hæres dominæ suæ- Hæc enim principia totius perversitatis Hæc enim principia totius perversitatis sunt, quando malus qui servus est, do- sunt, quando malus qui servus est, do- minatur: et cum malitia qui stultus est minatur: et cum malitia qui stultus est et alieno pane quærit saturari : qui odio. et alieno pane quærit saturari : qui odio. sam mulierem, id est, libidinem carnis sam mulierem, id est, libidinem carnis suæ in matrimonium duxit: qui an- suæ in matrimonium duxit: qui an- cillam, id est, sensualitatem rationi do- cillam, id est, sensualitatem rationi do- minari facit. Eccle. x, 5 et seq. : Est ma- minari facit. Eccle. x, 5 et seq. : Est ma- lum quod vidi sub sole, quasi per erro- lum quod vidi sub sole, quasi per erro- rem egrediens a facie principis: positum rem egrediens a facie principis: positum stultum in dignitate sublimi, et divites stultum in dignitate sublimi, et divites sedere deorsum. Vidi servos in equis, et sedere deorsum. Vidi servos in equis, et principes ambulantes super terram quasi principes ambulantes super terram quasi

servos. servos.

« Non fuit qui redimeret de manu « Non fuit qui redimeret de manu eorum. » Job, 1x, 24 Terra data est in eorum. » Job, 1x, 24 Terra data est in

periculo periculo

ritur. ritur.

334 334

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

manus impii, vultum judicum ejus ope- manus impii, vultum judicum ejus ope- ruit. Propter hoc clamat Jacob, Genes. ruit. Propter hoc clamat Jacob, Genes. XXXII, 11: Erue me de manu fratris mei XXXII, 11: Erue me de manu fratris mei Esau, quia valde eum timeo. Psal. CXLIII, Esau, quia valde eum timeo. Psal. CXLIII, 7: Emitte manum tuam de alto, eripe 7: Emitte manum tuam de alto, eripe me de aquis multis, et libera me de me de aquis multis, et libera me de manu filiorum alienorum. Dicit autem, manu filiorum alienorum. Dicit autem, quod non fuit: quia malitiam Sacerdo- quod non fuit: quia malitiam Sacerdo- tum videns Episcopus non corrigit, ma- tum videns Episcopus non corrigit, ma- litiam Episcoporum non corrigit Archie- litiam Episcoporum non corrigit Archie- piscopus, et sic de aliis. Eccli. LI, 10: piscopus, et sic de aliis. Eccli. LI, 10: Respiciens eram ad adjutorium homi- Respiciens eram ad adjutorium homi- num, et non erat. Isa. LXIII, 5: Cir- num, et non erat. Isa. LXIII, 5: Cir- cumspexi, et non erat auxiliator: quæ- cumspexi, et non erat auxiliator: quæ- sivi, et non fuit qui adjuvaret. sivi, et non fuit qui adjuvaret.

« In animabus nostris afferebamus pa- « In animabus nostris afferebamus pa- nem nobis. » Afflictionem tangit anga- nem nobis. » Afflictionem tangit anga- riatorum, et hoc est quod dicit in litte- riatorum, et hoc est quod dicit in litte- ra quia in obsidione in periculo ani- ra quia in obsidione in periculo ani- marum per desertum currentes ad Ara- marum per desertum currentes ad Ara- bes modicum panis petebant, nec inve- bes modicum panis petebant, nec inve- niunt. Isa. xxi, 14 et 15: Occurrentes niunt. Isa. xxi, 14 et 15: Occurrentes sitienti ferte aquam qui habitatis ter- sitienti ferte aquam qui habitatis ter- ram Austri: cum panibus occurrite fu- ram Austri: cum panibus occurrite fu- gienti: a facie enim gladiorum fugerunt, gienti: a facie enim gladiorum fugerunt, a facie gladii imminentis, a facie arcus a facie gladii imminentis, a facie arcus Panis cum extenti, a facie gravis prælii. Spirituali- Panis cum extenti, a facie gravis prælii. Spirituali- animæ quæ- ter autem panis jam in periculo animæ animæ quæ- ter autem panis jam in periculo animæ quæritur: quia subventiones Ecclesiasti- quæritur: quia subventiones Ecclesiasti- cæ a violentis quibusdam possidentur, et cæ a violentis quibusdam possidentur, et pauperibus non distribuuntur, nisi care pauperibus non distribuuntur, nisi care emantur. Thren. emantur. Thren. 4: Parvuli petie- 4: Parvuli petie- runt panem, et non erat qui frangeret runt panem, et non erat qui frangeret eis. Propter hoc de Ecclesia, quantum eis. Propter hoc de Ecclesia, quantum ad bonos Prælatos, Proverb. xxxi, 14, ad bonos Prælatos, Proverb. xxxi, 14, dicitur: Facta est quasi navis institoris, dicitur: Facta est quasi navis institoris, de longe portans panem suum. Job, xx, de longe portans panem suum. Job, xx, 14: Panis ejus in utero illius vertetur in 14: Panis ejus in utero illius vertetur in fel aspidum intrinsecus. Job, xv, 23: fel aspidum intrinsecus. Job, xv, 23: Cum se moverit ad quærendum panem, Cum se moverit ad quærendum panem, novit quod paratus sit in manu ejus te- novit quod paratus sit in manu ejus te- nebrarum dies. nebrarum dies.

IV, IV,

« A facie gladii in deserto. » Gladius « A facie gladii in deserto. » Gladius iste maxime linguæ est a sententiis in- iste maxime linguæ est a sententiis in- justis, vel objurgationibus. Psal. LVI, 5: justis, vel objurgationibus. Psal. LVI, 5: Lingua eorum gladius acutus. Proverb. Lingua eorum gladius acutus. Proverb. xxx, 14 Generatio quæ pro dentibus xxx, 14 Generatio quæ pro dentibus

gladios habet, et commandit molaribus gladios habet, et commandit molaribus suis, ut comedat inopes de terra, et pau- suis, ut comedat inopes de terra, et pau- peres ex hominibus. peres ex hominibus.

«< Pellis nostra quasi clibanus exusta «< Pellis nostra quasi clibanus exusta est. » Effectum tangit utriusque: natu- est. » Effectum tangit utriusque: natu- rale enim est ut exosa carne, edaci fame rale enim est ut exosa carne, edaci fame pellis aduratur, et corrugetur, et deni- pellis aduratur, et corrugetur, et deni- gretur, et exuratur. Job, xix, 20: Pelli gretur, et exuratur. Job, xix, 20: Pelli meæ, consumptis carnibus, adhæsit os meæ, consumptis carnibus, adhæsit os meum, et derelicta sunt tantummodo la- meum, et derelicta sunt tantummodo la- bia circa dentes meos. Spiritualiter au- bia circa dentes meos. Spiritualiter au- tem pellis extrinsecus adhærens, con- tem pellis extrinsecus adhærens, con- versatio est quia tota in turpitudinem versatio est quia tota in turpitudinem peccati aversa est. Thren. IV, 8: Deni- peccati aversa est. Thren. IV, 8: Deni- grata est super carbones facies earum. grata est super carbones facies earum. Nahum, II, 10: Facies omnium eorum Nahum, II, 10: Facies omnium eorum sicut nigredo ollæ. sicut nigredo ollæ.

« A facie tempestatum famis, » maxime « A facie tempestatum famis, » maxime pabuli interioris destitutionis. Psal. LVIII, pabuli interioris destitutionis. Psal. LVIII, 15: Famem patientur ut canes, et cir- 15: Famem patientur ut canes, et cir- cuibunt civitatem. Hoc enim videmus in cuibunt civitatem. Hoc enim videmus in Ecclesiis, quod nemo patientibus famem Ecclesiis, quod nemo patientibus famem panem porrigit, cum tamen tempestas panem porrigit, cum tamen tempestas famis valida sit : interius enim affligit, et famis valida sit : interius enim affligit, et destituit. Luc. xv, 17: Ego autem hic destituit. Luc. xv, 17: Ego autem hic fame pereo. IV Reg. VII, 12: Sciunt fame pereo. IV Reg. VII, 12: Sciunt quia fame laboramus, et idcirco egressi quia fame laboramus, et idcirco egressi sunt de castris, et latitant in agris, di- sunt de castris, et latitant in agris, di- centes Cum egressi fuerint de civitate, centes Cum egressi fuerint de civitate, capiemus eos vivos. capiemus eos vivos.

« Mulieres in Sion humiliaverunt. » « Mulieres in Sion humiliaverunt. » Tangit afflictionem cum ignominia in Tangit afflictionem cum ignominia in sexu muliebri, in principibus, in seni- sexu muliebri, in principibus, in seni- bus, in adolescentibus et parvulis. bus, in adolescentibus et parvulis.

Dicit ergo: Dicit ergo:

« Mulieres in Sion humiliaverunt, » « Mulieres in Sion humiliaverunt, » ad litteram, matronas honestas libidine ad litteram, matronas honestas libidine polluentes, quod peccatum in Ecclesiæ polluentes, quod peccatum in Ecclesiæ ministris multum abundat. Osee, vi, 10: ministris multum abundat. Osee, vi, 10: In domo Israel vidi horrendum: ibi for- In domo Israel vidi horrendum: ibi for- nicationes Ephraim. Ephraim fructifera nicationes Ephraim. Ephraim fructifera interpretatur, quia ex abundantia libido interpretatur, quia ex abundantia libido crescit fornicationis. I ad Corinth. v, 1: crescit fornicationis. I ad Corinth. v, 1: Omnino auditur inter vos fornicatio, et Omnino auditur inter vos fornicatio, et talis fornicatio, qualis nec inter gentes. talis fornicatio, qualis nec inter gentes.

12 12

COMMENTARIUS IN CAP. V THRENORUM. COMMENTARIUS IN CAP. V THRENORUM.

« Et virgines in civitatibus Juda, » « Et virgines in civitatibus Juda, » supple, humiliaverunt, per deflorationem supple, humiliaverunt, per deflorationem scilicet, nec oportet quod hoc aliam ha- scilicet, nec oportet quod hoc aliam ha- beat Glossam: virginum enim custodes beat Glossam: virginum enim custodes clerici, et monachi, defloratores earum. clerici, et monachi, defloratores earum. inveniuntur. Psal. cv, 28: Initiati sunt inveniuntur. Psal. cv, 28: Initiati sunt Beelphegor. Beelphegor idolum tentigi- Beelphegor. Beelphegor idolum tentigi- nis fuit. Numer. xxv, 1 et seq.: Forni- nis fuit. Numer. xxv, 1 et seq.: Forni- catus est populus cum filiabus Moab, catus est populus cum filiabus Moab, quæ vocaverunt eos ad sacrificia sua: quæ vocaverunt eos ad sacrificia sua: initiatusque est Israel Beelphegor. Vidi- initiatusque est Israel Beelphegor. Vidi- mus enim, quod nostri sacerdotes Beel- mus enim, quod nostri sacerdotes Beel- phegor facti sunt, semen suum idolo illi phegor facti sunt, semen suum idolo illi immolantes. Deuter. XXVII, 22: Male- immolantes. Deuter. XXVII, 22: Male- dictus qui dormit cum sorore sua, filia dictus qui dormit cum sorore sua, filia patris sui, vel matris suæ: et dicet om- patris sui, vel matris suæ: et dicet om- nis populus Amen. Filia patris filia Dei nis populus Amen. Filia patris filia Dei est, matris autem filia Ecclesiæ. est, matris autem filia Ecclesiæ.

« Principes manu suspensi sunt, » in « Principes manu suspensi sunt, » in equuleis scilicet ante domos proprias, ut equuleis scilicet ante domos proprias, ut dicit Paschasius, quasi essent latrones dicit Paschasius, quasi essent latrones infames, quibus quæstiones legis fieri (de- infames, quibus quæstiones legis fieri (de- berent. Psal. XXI, 48: Dinumeraverunt berent. Psal. XXI, 48: Dinumeraverunt omnia ossa mea. Extensione nimia omnia ossa mea. Extensione nimia equulei dinumerabilia fecerunt. Sus- equulei dinumerabilia fecerunt. Sus- pensi autem manu sunt, ut manus adju- pensi autem manu sunt, ut manus adju- torium sibi ferre non possent. Hoc au- torium sibi ferre non possent. Hoc au- tem justum fuit, quia manus pollutas tem justum fuit, quia manus pollutas habuerunt sanguinum et muneribus. Nu- habuerunt sanguinum et muneribus. Nu- mer. xxv, 4 et 5: Suspende principes mer. xxv, 4 et 5: Suspende principes contra solem in patibulis, ut avertatur contra solem in patibulis, ut avertatur furor meus ab Israel. Occidat unusquis- furor meus ab Israel. Occidat unusquis- que proximos suos, qui initiati sunt que proximos suos, qui initiati sunt Beelphegor. Beelphegor.

« Facies senum non erubuerunt, » « Facies senum non erubuerunt, » quin scilicet interficerent, sicut nulla re- quin scilicet interficerent, sicut nulla re- verentia digni essent. Deuteron. XXVIII, verentia digni essent. Deuteron. XXVIII, 49 et 50: Adducet Dominus super te 49 et 50: Adducet Dominus super te gentem de longinquo,... quæ non deferat gentem de longinquo,... quæ non deferat seni, nec misereatur parvuli. Hoc autem seni, nec misereatur parvuli. Hoc autem justum erat, quia senes, sicut dicitur Da- justum erat, quia senes, sicut dicitur Da- niel. x, 52, inveterati dierum fuerunt niel. x, 52, inveterati dierum fuerunt malorum. Isa. LXV, 20: Peccator cen- malorum. Isa. LXV, 20: Peccator cen- tum annorum maledictus erit. tum annorum maledictus erit.

1 Cf. Daniel. XIII, 52: Inveterate dierum ma- 1 Cf. Daniel. XIII, 52: Inveterate dierum ma-

« Adolescentibus « Adolescentibus

335 335

impudice abusi 13 impudice abusi 13

sunt, » ad litteram, pro ephebis, eis abu- sunt, » ad litteram, pro ephebis, eis abu- tentes. Spiritualiter autem abutuntur, tentes. Spiritualiter autem abutuntur, qui adolescentulos ad lascivias nutriunt, qui adolescentulos ad lascivias nutriunt, et impudicitias. Joel, 111, 3: Posuerunt et impudicitias. Joel, 111, 3: Posuerunt puerum in prostibulo. Ad Romam. 1, 27: puerum in prostibulo. Ad Romam. 1, 27: Relicto naturali usu fæminæ, exarserunt Relicto naturali usu fæminæ, exarserunt in desideriis suis in invicem, masculi in in desideriis suis in invicem, masculi in masculos turpitudinem operantes. Isa. II, masculos turpitudinem operantes. Isa. II, 6: Pueris alienis adhæserunt (Glossa: 6: Pueris alienis adhæserunt (Glossa: per libidinem) ne ergo dimittas eis. per libidinem) ne ergo dimittas eis.

« Pueri in ligno corruerunt, » ad litte- « Pueri in ligno corruerunt, » ad litte- ram suspensi per superliminaria domo- ram suspensi per superliminaria domo- rum, et per portas platearum. Jerem. xi, rum, et per portas platearum. Jerem. xi, 19: Mittamus lignum in panem ejus, et 19: Mittamus lignum in panem ejus, et eradamus eum de terra viventium. Spi- eradamus eum de terra viventium. Spi- ritualiter autem parvuli infirmi in Eccle- ritualiter autem parvuli infirmi in Eccle- sia. In ligno, id est, in rigiditate Præla- sia. In ligno, id est, in rigiditate Præla- torum corruunt: quia quasi vectes rigidi torum corruunt: quia quasi vectes rigidi et inflexibiles sunt. Isa. xxvII, 1: Visita- et inflexibiles sunt. Isa. xxvII, 1: Visita- bit Dominus super Leviathan, serpentem bit Dominus super Leviathan, serpentem vectem, id est, qui ut vectis ligneus rigi- vectem, id est, qui ut vectis ligneus rigi- dus est. dus est.

« Senes de portis defecerunt. » Senes « Senes de portis defecerunt. » Senes enim de populo eligebantur, et in portis enim de populo eligebantur, et in portis pro judicibus ponebantur. Unde, Pro- pro judicibus ponebantur. Unde, Pro- verb. xxxi, 23: Nobilis in portis vir verb. xxxi, 23: Nobilis in portis vir ejus, cum sederit cum senatoribus terræ. ejus, cum sederit cum senatoribus terræ. Sed isti modo in Ecclesia defecerunt, et Sed isti modo in Ecclesia defecerunt, et pueri sunt qui sedent in sedibus judicum. pueri sunt qui sedent in sedibus judicum. Isa. II, 4 Dabo pueros principes eorum, Isa. II, 4 Dabo pueros principes eorum, et effœminati dominabuntur eis. Eccle. et effœminati dominabuntur eis. Eccle. x, 16: Væ tibi terra, cujus rex puer est, x, 16: Væ tibi terra, cujus rex puer est, et cujus principes mane comedunt ! Unde, et cujus principes mane comedunt ! Unde, in Timæo Platonis dicitur: « Certe pueri in Timæo Platonis dicitur: « Certe pueri « estis, et non est in vobis ulla cana sa- « estis, et non est in vobis ulla cana sa- << pientia. » << pientia. »

« Et juvenes de choro psallentium. » Ju- « Et juvenes de choro psallentium. » Ju- venes hic dicuntur bonæ indolis ministri venes hic dicuntur bonæ indolis ministri Dei, de quibus sperabatur quod ad po- Dei, de quibus sperabatur quod ad po- tiora deberent ascendere, qui omnino in tiora deberent ascendere, qui omnino in Ecclesiis defecerunt. Mich. II, 9: A par- Ecclesiis defecerunt. Mich. II, 9: A par- vulis earum, scilicet mulierum, tulistis vulis earum, scilicet mulierum, tulistis laudem meam in perpetuum. Psal. laudem meam in perpetuum. Psal. LXXVII, 63: Juvenes eorum comedit ignis. LXXVII, 63: Juvenes eorum comedit ignis.

lorum, etc. lorum, etc.

14 14

15 15

16 16

336 336

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Chorus autem psallentium est ad litte- Chorus autem psallentium est ad litte- ram in choro et in Ecclesia cantantium, ram in choro et in Ecclesia cantantium, in quo choro bene nutriti juvenes psalle- in quo choro bene nutriti juvenes psalle- re cum lætitia consueverunt, juvenculas re cum lætitia consueverunt, juvenculas et virgines animas populi ad devotionem et virgines animas populi ad devotionem excitantes. Psal. LXVII, 27 et 28: Præve- excitantes. Psal. LXVII, 27 et 28: Præve- nerunt principes conjuncti psallentibus, nerunt principes conjuncti psallentibus, in medio juvencularum tympanistria- in medio juvencularum tympanistria- rum. Ibi Benjamin adolescentulus, in rum. Ibi Benjamin adolescentulus, in mentis excessu. mentis excessu.

« Defecit gaudium cordis nostri, » id « Defecit gaudium cordis nostri, » id est, materia gaudii: hoc enim justum est, est, materia gaudii: hoc enim justum est, quia gaudebant in vanis et caducis. Id- quia gaudebant in vanis et caducis. Id- circo etiam gaudium ablatum est ab eis circo etiam gaudium ablatum est ab eis quod fuit in festis. Tob. v, 12: Quale quod fuit in festis. Tob. v, 12: Quale gaudium mihi erit, qui in tenebris sedeo, gaudium mihi erit, qui in tenebris sedeo, et lumen cæli non video? Isa. xxiv, 7: et lumen cæli non video? Isa. xxiv, 7: Ingemuerunt omnes qui lætabantur corde. Ingemuerunt omnes qui lætabantur corde. Job, XXI, 12 et 13: Tenent tympanum, Job, XXI, 12 et 13: Tenent tympanum, et citharam, et gaudent ad sonitum or- et citharam, et gaudent ad sonitum or- gani. Ducunt in bonis dies suos, et in gani. Ducunt in bonis dies suos, et in puncto ad inferna descendunt. puncto ad inferna descendunt.

« Versus est in luctum chorus noster, » « Versus est in luctum chorus noster, » quo scilicet in choro concordi coram Deo quo scilicet in choro concordi coram Deo gaudere consueveramus: eo quod indi- gaudere consueveramus: eo quod indi- gnos nos fecimus, qui resonare verba gnos nos fecimus, qui resonare verba Dei deberemus. I Machab. 1, 41: Dies Dei deberemus. I Machab. 1, 41: Dies festi ejus conversi sunt in luctum. Job, festi ejus conversi sunt in luctum. Job, xxx, 31 Versa est in luctum cithara xxx, 31 Versa est in luctum cithara mea, et organum meum in vocem flen- mea, et organum meum in vocem flen- tium. Isa. xxiv, 8: Cessavit gaudium tium. Isa. xxiv, 8: Cessavit gaudium tympanorum, quievit sonitus lætantium, tympanorum, quievit sonitus lætantium, conticuit dulcedo citharæ. conticuit dulcedo citharæ.

« Cecidit corona capitis nostri, » qua « Cecidit corona capitis nostri, » qua corona circumdabant mentem in splen- corona circumdabant mentem in splen- dore divinitatis, in circulo æternitatis, in dore divinitatis, in circulo æternitatis, in lapidibus pretiosis divinarum virtutum. lapidibus pretiosis divinarum virtutum. Ezech. xxi, 26 Aufer cidarim, tolle co- Ezech. xxi, 26 Aufer cidarim, tolle co- ronam. De hac corona dicitur, Prov. 1v, ronam. De hac corona dicitur, Prov. 1v, 8 et 9: Cum amplexatus fueris pruden- 8 et 9: Cum amplexatus fueris pruden- tiam, dabit capiti tuo augmenta gratia- tiam, dabit capiti tuo augmenta gratia- rum, et corona inclyta proteget te. Psal. rum, et corona inclyta proteget te. Psal. CII, 4: Qui coronat te in misericordia, et CII, 4: Qui coronat te in misericordia, et miserationibus. Tamen litteraliter notat miserationibus. Tamen litteraliter notat amissionem regni. amissionem regni.

« Væ nobis, quia peccavimus! » « Omne « Væ nobis, quia peccavimus! » « Omne « væ, sicut dicit Hieronymus, ex peccato « væ, sicut dicit Hieronymus, ex peccato « est, et temporale et æternum. » Osee, « est, et temporale et æternum. » Osee, VII, 13: Væ eis, quoniam recesserunt a VII, 13: Væ eis, quoniam recesserunt a me! vastabuntur, quia prævaricati sunt me! vastabuntur, quia prævaricati sunt in me. Isa. III, 9: Væ animæ eorum, in me. Isa. III, 9: Væ animæ eorum, quoniam reddita sunt eis mala! Et, ibi- quoniam reddita sunt eis mala! Et, ibi- dem, y. 11: Væ impio in malum ! retri- dem, y. 11: Væ impio in malum ! retri- butio enim manuum ejus fiet ei. butio enim manuum ejus fiet ei.

« Propterea mæstum factum est cor « Propterea mæstum factum est cor nostrum. » Moestitia dejectionem signifi- nostrum. » Moestitia dejectionem signifi- cat in ablatione omnis boni quando cor cat in ablatione omnis boni quando cor concidit in seipso. II ad Corinth. 1, 8: concidit in seipso. II ad Corinth. 1, 8: Supra modum gravati sumus supra vir- Supra modum gravati sumus supra vir- tutem, ita ut tæderet nos etiam vivere. tutem, ita ut tæderet nos etiam vivere. Et in tantum moestum est cor nostrum, Et in tantum moestum est cor nostrum, quod « contenebrati sunt oculi nostri, » quod « contenebrati sunt oculi nostri, » hoc est, consilium et ratio periit a nobis. hoc est, consilium et ratio periit a nobis. Psal. LIV, 6 Timor et tremor venerunt Psal. LIV, 6 Timor et tremor venerunt super meet contexerunt me tenebræ. super meet contexerunt me tenebræ. Spiritualiter autem oculi Ecclesiæ sunt Spiritualiter autem oculi Ecclesiæ sunt Doctores et Prælati qui contenebrati Doctores et Prælati qui contenebrati sunt. Zachar. XI, 17: Brachium ejus sunt. Zachar. XI, 17: Brachium ejus ariditate siccabitur, et oculus dexter ariditate siccabitur, et oculus dexter ejus tenebrescens obscurabitur. ejus tenebrescens obscurabitur.

« Propter montem Sion, » qui scilicet « Propter montem Sion, » qui scilicet in tanta gloria esse consuevit, et signifi- in tanta gloria esse consuevit, et signifi- cat Ecclesiæ eminentiam in sanctitate, et cat Ecclesiæ eminentiam in sanctitate, et in omni scientia. Jerem. xxxi, 23: Be- in omni scientia. Jerem. xxxi, 23: Be- nedicat tibi Dominus, pulchritudo justi- nedicat tibi Dominus, pulchritudo justi- tiæ, mons sanctus. « Quia disperiit, » id tiæ, mons sanctus. « Quia disperiit, » id est, in diversa vitia periit. Psal. LXXXII, est, in diversa vitia periit. Psal. LXXXII, 11 Disperierunt in Endor: facti sunt 11 Disperierunt in Endor: facti sunt ut stercus terræ. Endor interpretatur ut stercus terræ. Endor interpretatur fons generationis, quia ad litteram in fons generationis, quia ad litteram in inguine, ubi fons est generationis, dis- inguine, ubi fons est generationis, dis- perierunt, et propter stercus, id est, perierunt, et propter stercus, id est, temporalium cupiditatem. temporalium cupiditatem.

« Vulpes ambulaverunt in eo. » Non « Vulpes ambulaverunt in eo. » Non dicit latuerunt, quia manifeste ambulant dicit latuerunt, quia manifeste ambulant qui per astutias intraverunt, et qui aliis qui per astutias intraverunt, et qui aliis quasi vulpes insidiantur. Ezech. XIII, 4: quasi vulpes insidiantur. Ezech. XIII, 4: Quasi vulpes in desertis Prophetæ tui, Quasi vulpes in desertis Prophetæ tui, Israel, erant. Cantic. 11, 15: Capite nobis Israel, erant. Cantic. 11, 15: Capite nobis vulpes parvulas, quæ demoliuntur vi- vulpes parvulas, quæ demoliuntur vi-

19 19

COMMENTARIUS IN CAP. V THRENORUM. COMMENTARIUS IN CAP. V THRENORUM.

neas. Isti enim omnes vineam Domini neas. Isti enim omnes vineam Domini demoliuntur. demoliuntur.

« Tu autem, Domine. » Convertit se « Tu autem, Domine. » Convertit se us omni- ad orationem, ut consolationem ad tan- us omni- ad orationem, ut consolationem ad tan- tam desolationem adhibeat, et dicit tria: tam desolationem adhibeat, et dicit tria: promissionis æternitatem, aversorum promissionis æternitatem, aversorum

iminuta- iminuta-

pilis. pilis.

337 337

Isa. 1x, 7 Super solium David, et su- Isa. 1x, 7 Super solium David, et su- per regnum ejus sedebit, ut confirmet per regnum ejus sedebit, ut confirmet illud et corroboret in judicio et justi- illud et corroboret in judicio et justi- tia, amodo et usque in sempiternum. tia, amodo et usque in sempiternum.

« Quare in perpetuum oblivisceris « Quare in perpetuum oblivisceris nostri. Psal. LXXVI, 10: Numquid obli- nostri. Psal. LXXVI, 10: Numquid obli- XII, 1 : XII, 1 :

conversionem, et projectionis lamenta- viscetur misereri Deus? Psal. conversionem, et projectionis lamenta- viscetur misereri Deus? Psal. tionem. tionem.

Dicit ergo: Dicit ergo:

: :

« Tu autem, Domine, » omnibus su- « Tu autem, Domine, » omnibus su- perpositus, omnibus honorabilibus bo- perpositus, omnibus honorabilibus bo- nis dives. Esther, XIII, 9 et 11: In di- nis dives. Esther, XIII, 9 et 11: In di- tione tua, Domine, cuncta sunt posita, tione tua, Domine, cuncta sunt posita, et non est qui possit tuæ resistere volun- et non est qui possit tuæ resistere volun- tali... Dominus omnium es. Ad Roman. tali... Dominus omnium es. Ad Roman. x, 12 Dives in omnes qui invocant il- x, 12 Dives in omnes qui invocant il- lum. « In æternum permanebis, » non lum. « In æternum permanebis, » non in substantia tantum, sed in veritate tua- in substantia tantum, sed in veritate tua- rum promissionum, et exhibitione mise- rum promissionum, et exhibitione mise- ricordiarum. Psal. CI, 28: Tu, scilicet ricordiarum. Psal. CI, 28: Tu, scilicet Domine, idem ipse es, et anni tui non Domine, idem ipse es, et anni tui non deficient. Et, ibidem, y. 13: Tu autem, deficient. Et, ibidem, y. 13: Tu autem, Domine, in æternum permanes: et me- Domine, in æternum permanes: et me- moriale tuum in generationem et genera- moriale tuum in generationem et genera- tionem. Jacob. 1, 17 Apud quem non tionem. Jacob. 1, 17 Apud quem non est transmutatio, пес vicissitudinis est transmutatio, пес vicissitudinis

obumbratio. obumbratio.

« Solium tuum in generationem et ge- « Solium tuum in generationem et ge- nerationem. » Solium, inquam, verita- nerationem. » Solium, inquam, verita- tis et justitiæ in illis enim in perpe- tis et justitiæ in illis enim in perpe- tuum regnat super fideles. Jerem. xiv, tuum regnat super fideles. Jerem. xiv, 21 Ne des nos in opprobrium propter 21 Ne des nos in opprobrium propter nomen tuum, neque facias nobis contu- nomen tuum, neque facias nobis contu- meliam solii gloriæ tuæ recordare, ne meliam solii gloriæ tuæ recordare, ne irritum facias foedus tuum nobiscum. irritum facias foedus tuum nobiscum. Generationem vero et generationem di- Generationem vero et generationem di- cit generationem præsentium mortalium, cit generationem præsentium mortalium, et generationem futurorum æternorum. et generationem futurorum æternorum. Psal. XLIV, 7 Thronus tuus, Deus, in Psal. XLIV, 7 Thronus tuus, Deus, in sæculum sæculi. Daniel. VII, 14: Po- sæculum sæculi. Daniel. VII, 14: Po- testas ejus, potestas æterna, quæ non testas ejus, potestas æterna, quæ non auferetur, et regnum ejus, quod non auferetur, et regnum ejus, quod non corrumpetur. Luc. 1, 32: Dabit illi Do- corrumpetur. Luc. 1, 32: Dabit illi Do- minus Deus sedem David patris ejus, minus Deus sedem David patris ejus, et regnabit in domo Jacob in æternum. et regnabit in domo Jacob in æternum.