obsidere obsidere juis dica- juis dica- tur? tur?

COMMENTARIUS IN CAP. III THRENORUM. COMMENTARIUS IN CAP. III THRENORUM.

5. BETH 5. BETH

« Edificavit in gyro meo, » ut scilicet « Edificavit in gyro meo, » ut scilicet nusquam pateat locus evadendi. Job, xix, nusquam pateat locus evadendi. Job, xix, 12 Obsederunt in gyro tabernaculum 12 Obsederunt in gyro tabernaculum In gyro meum. In gyro enim obsidet, qui ab In gyro meum. In gyro enim obsidet, qui ab Oriente, et Occidente, et Aquilone, et Oriente, et Occidente, et Aquilone, et Meridie tentationes parat, ab Oriente per Meridie tentationes parat, ab Oriente per fomitem, ab Occidente per mortis timo- fomitem, ab Occidente per mortis timo- rem, ab Aquilone per tentationis obscu- rem, ab Aquilone per tentationis obscu- ritatem, a Meridie per temporalium pro- ritatem, a Meridie per temporalium pro- speritatem undique insidiatur. Luc. XIX, speritatem undique insidiatur. Luc. XIX, 43: Circumdabunt te inimici tui vallo. 43: Circumdabunt te inimici tui vallo. Et hoc est quod sequitur: Et hoc est quod sequitur:

lortui sem- lortui sem-

piterni qui piterni qui

sint? sint?

«El circumdedit me felle et labore, » «El circumdedit me felle et labore, » felle in amaritudine cordis, labore in felle in amaritudine cordis, labore in opere satisfactionis. De primo, Act. VIII, opere satisfactionis. De primo, Act. VIII, 23: In felle amaritudinis et obligatione 23: In felle amaritudinis et obligatione iniquitatis video te esse. De secundo, di- iniquitatis video te esse. De secundo, di- citur in Psal. v1, 7: Laboravi in gemitu citur in Psal. v1, 7: Laboravi in gemitu

meo. meo.

6. BETH 6. BETH

« In tenebrosis collocavit me, » hoc « In tenebrosis collocavit me, » hoc est, per peccatum collocatione dignum est, per peccatum collocatione dignum fecit, ut mitteret in tenebras exteriores. fecit, ut mitteret in tenebras exteriores. Psal. CXLII, 3 Collocavit me in obscuris, Psal. CXLII, 3 Collocavit me in obscuris, sicut mortuos sæculi. Matth. XXII, 13: sicut mortuos sæculi. Matth. XXII, 13: Mittite eum in tenebras exteriores. Mittite eum in tenebras exteriores.

« Quasi mortuos sempiternos. » Sempi- « Quasi mortuos sempiternos. » Sempi- terna enim morte dignus fuerat qui pec- terna enim morte dignus fuerat qui pec- cavit. Psal. LXXXVII, 6: Sicut vulnerati cavit. Psal. LXXXVII, 6: Sicut vulnerati dormientes in sepulcris, quorum non es dormientes in sepulcris, quorum non es memor amplius. memor amplius.

7 GHIMEL (7) 7 GHIMEL (7)

297 297

captivitatis, in quo etiam continetur ex- captivitatis, in quo etiam continetur ex- clusio orationis, et arctatio libertatis. clusio orationis, et arctatio libertatis. Et hoc est: Et hoc est:

nes, nes,

« Circumædificavit adversum me, » « Circumædificavit adversum me, » obsidiones scilicet, quibus me impugna- obsidiones scilicet, quibus me impugna- ret. Ezech. IV, 2: Ordinabis adversus ret. Ezech. IV, 2: Ordinabis adversus eam obsidionem, et ædificabis munitio- eam obsidionem, et ædificabis munitio- et comportabis aggerem, et dabis et comportabis aggerem, et dabis contra eam castra, et pones arietes in contra eam castra, et pones arietes in gyro. Obsidio est per dæmones, muni- gyro. Obsidio est per dæmones, muni- tiones vitiorum firmitates, agger com- tiones vitiorum firmitates, agger com- portatus divitiæ terrenorum et cupidita- portatus divitiæ terrenorum et cupidita- tes, castra mundi spectacula, arietes tes, castra mundi spectacula, arietes tyrannorum impulsus, quibus impugna- tyrannorum impulsus, quibus impugna- tur Ecclesia et fidelis anima. « Ut non tur Ecclesia et fidelis anima. « Ut non egrediar, » ad libertatem scilicet filiorum egrediar, » ad libertatem scilicet filiorum Dei: sic enim capti sunt peccatores, quod Dei: sic enim capti sunt peccatores, quod de laqueis egredi libere non possunt. de laqueis egredi libere non possunt. III Reg. xv, 17: Edificavit Rama, ut III Reg. xv, 17: Edificavit Rama, ut non posset quispiam egredi. Rama inter- non posset quispiam egredi. Rama inter- pretatur excelsa, et significat ædificium pretatur excelsa, et significat ædificium diaboli, qui tentatis præcludit libertatem diaboli, qui tentatis præcludit libertatem ne egredi vel ingredi possint vias virtu- ne egredi vel ingredi possint vias virtu- tum. Jerem. xxxv, 5: Ego clausus sum, tum. Jerem. xxxv, 5: Ego clausus sum, nec valeo ingredi domum Domini. nec valeo ingredi domum Domini.

« «

» »

intellectus, intellectus,

error et li- error et li- bido. bido.

Aggravavit compedem meum. Aggravavit compedem meum. Compedes sunt ferra, vel ligna quibus Compedes Compedes sunt ferra, vel ligna quibus Compedes pedes constringuntur: pedes autem sunt et affectus pedes constringuntur: pedes autem sunt et affectus intellectus et affectus, errore quidem as- intellectus et affectus, errore quidem as- tringitur intellectus, libidine autem af- tringitur intellectus, libidine autem af- fectus. Unde, Psal. CXLV, 7: Dominus fectus. Unde, Psal. CXLV, 7: Dominus solvit compeditos. Item, Psal. LXXVIII, solvit compeditos. Item, Psal. LXXVIII, 11: Introeat in conspectu tuo gemitus 11: Introeat in conspectu tuo gemitus compeditorum. compeditorum.

8. GHIMEL (7) 8. GHIMEL (7)

« Sed et cum clamavero, et roga- « Sed et cum clamavero, et roga- vero. » Clamare notat intensionem de- vero. » Clamare notat intensionem de- votionis, rogare autem formationem pre- votionis, rogare autem formationem pre- cis. « Exclusit orationem meam,» ab cis. « Exclusit orationem meam,» ab auribus suis, quia indigni sunt exaudi- auribus suis, quia indigni sunt exaudi- tione. Isa. 1, 15: Cum multiplicaveritis tione. Isa. 1, 15: Cum multiplicaveritis orationem, non exaudiam. Jacob. iv, 3: orationem, non exaudiam. Jacob. iv, 3: Petitis, et non accipitis, eo quod male Petitis, et non accipitis, eo quod male

« Circumædificavit. » Tangit malum petatis. « Circumædificavit. » Tangit malum petatis.

298 298

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Peccata Peccata lapidibus lapidibus

9. GHIMEL 9. GHIMEL

«< Conclusit vias meas lapidibus qua- «< Conclusit vias meas lapidibus qua- dris. » Quadri lapides sunt quadrata dris. » Quadri lapides sunt quadrata peccata, scilicet consensu, voluntate, peccata, scilicet consensu, voluntate, comparan opere et delectatione ligante ad pecca- tur. comparan opere et delectatione ligante ad pecca- tur. tum, et sunt isti lapides frigidi et gra- tum, et sunt isti lapides frigidi et gra- ves, frigidi per defectum charitatis, gra- ves, frigidi per defectum charitatis, gra- ves autem per pondus iniquitatis. Josue, ves autem per pondus iniquitatis. Josue, x, 18: Volvite saxa ingentia ad os spe- x, 18: Volvite saxa ingentia ad os spe- luncæ, et ponite viros industrios qui luncæ, et ponite viros industrios qui

clausos custodiant. clausos custodiant.

« Semitas meas subvertit. » Semita « Semitas meas subvertit. » Semita dicitur via cordis ad vitium, ad quod fa- dicitur via cordis ad vitium, ad quod fa- cilius inclinatur. Job, xix, 8: Semitam cilius inclinatur. Job, xix, 8: Semitam meam circumsepsit, et transire non pos- meam circumsepsit, et transire non pos- sum, et in calle meo tenebras posuit. sum, et in calle meo tenebras posuit. Subvertere autem semitas est declinare Subvertere autem semitas est declinare eas ad iter non rectum, quod frequenter eas ad iter non rectum, quod frequenter facit diabolus. Prov. xiv, 12: Est via facit diabolus. Prov. xiv, 12: Est via quæ videtur homini justa, novissima quæ videtur homini justa, novissima autem ejus deducunt ad mortem. autem ejus deducunt ad mortem.

10. DALETH 10. DALETH

« Ursus insidians factus est mihi. » « Ursus insidians factus est mihi. » Per metaphoram describit crudelitatem Per metaphoram describit crudelitatem hostis, describens etiam nocumentum hostis, describens etiam nocumentum quod intulit. Dicitur autem ursus qui quod intulit. Dicitur autem ursus qui mel sequitur, propter prædæ cupidita- mel sequitur, propter prædæ cupidita- tem. Osee, XIII, 8: Occurram eis quasi tem. Osee, XIII, 8: Occurram eis quasi ursa, raptis catulis: et dirumpam interio- ursa, raptis catulis: et dirumpam interio- ra jecoris eorum. Talis est diabolus qui ra jecoris eorum. Talis est diabolus qui semper reputat quod sui fœtus accipian- semper reputat quod sui fœtus accipian- tur, quando animæ convertuntur. tur, quando animæ convertuntur.

« Leo in abscondito. » Leo dicitur « Leo in abscondito. » Leo dicitur propter crudelitatem. I Petr. v, 8: Ad- propter crudelitatem. I Petr. v, 8: Ad- versarius vester diabolus tamquam leo versarius vester diabolus tamquam leo rugiens circuit, quærens quem devoret. rugiens circuit, quærens quem devoret. Psal. x secundum Hebræos, 9: Insidia- Psal. x secundum Hebræos, 9: Insidia- tur in abscondito, quasi leo in spelunca tur in abscondito, quasi leo in spelunca

sua. sua.

11. DALETH (7) 11. DALETH (7)

« Semitas meas subvertit. » Semitæ « Semitas meas subvertit. » Semitæ illæ sunt viæ rectæ quas subvertit dia- illæ sunt viæ rectæ quas subvertit dia- bolus. Proverb. v, 11 et 12: Ducam te bolus. Proverb. v, 11 et 12: Ducam te per semitas æquitatis: quas cum ingres- per semitas æquitatis: quas cum ingres- sus fueris, non arctabuntur gressus tui. sus fueris, non arctabuntur gressus tui. Ad Galat. 111, 1: O insensati Galatæ, quis Ad Galat. 111, 1: O insensati Galatæ, quis vos fascinavit non obedire veritati? vos fascinavit non obedire veritati? « Et confregit me. » Confringitur qui « Et confregit me. » Confringitur qui deprimitur, et viribus destituitur, sicut deprimitur, et viribus destituitur, sicut diabolus suos confringit. Isa. xxXVIII, 13: diabolus suos confringit. Isa. xxXVIII, 13: Quasi leo sic contrivit omnia ossa mea. Quasi leo sic contrivit omnia ossa mea.

« Posuit me desolatam, » hoc est, a « Posuit me desolatam, » hoc est, a Deo et Angelis derelictam. Isa. II, 26: Deo et Angelis derelictam. Isa. II, 26: Merebunt atque lugebunt portæ ejus, et Merebunt atque lugebunt portæ ejus, et desolata in terra sedebit. desolata in terra sedebit.

12. DALETH (7) 12. DALETH (7)

cium cium

ra, ve ra, ve

« Tetendit arcum suum. » Arcus ju- « Tetendit arcum suum. » Arcus ju- dicium Dei est, vel Scriptura, ut ante di- Arcus dicium Dei est, vel Scriptura, ut ante di- Arcus ximus, vel insidiæ diaboli, quod littera- vel s ximus, vel insidiæ diaboli, quod littera- vel s lius est. Psal. vi, 13 et 14 : Arcum dia di lius est. Psal. vi, 13 et 14 : Arcum dia di suum tetendit, et paravit illum. Et in eo suum tetendit, et paravit illum. Et in eo paravit vasa mortis: sagittas suas ar- paravit vasa mortis: sagittas suas ar- dentibus effecit. dentibus effecit.

8: Sa- 8: Sa-

« Et posuit me quasi signum ad sa- « Et posuit me quasi signum ad sa- gittam. » In quod signum scilicet inten- gittam. » In quod signum scilicet inten- dat omnis sagittans. Jerem. Ix, dat omnis sagittans. Jerem. Ix, gitta vulnerans lingua eorum, dolum lo- gitta vulnerans lingua eorum, dolum lo- cuta est. Job, VI, 4: Sagittæ Domini in cuta est. Job, VI, 4: Sagittæ Domini in me sunt, quarum indignatio ebibit spiri- me sunt, quarum indignatio ebibit spiri- tum meum. tum meum.

13. HE () 13. HE ()

« Misit in renibus meis filias phare- « Misit in renibus meis filias phare- træ suæ. » Renes loca delectationum træ suæ. » Renes loca delectationum

COMMENTARIUS IN CAP. III THRENORUM. COMMENTARIUS IN CAP. III THRENORUM.

sunt. Missilia autem infixa in renibus ab sunt. Missilia autem infixa in renibus ab hoste, sunt libidines incense in renibus. hoste, sunt libidines incense in renibus. Vel etiam, « Deus aculeos poenarum mit- Vel etiam, « Deus aculeos poenarum mit- « tens in delectationes, dum voluptatem « tens in delectationes, dum voluptatem « trahit in dolorem, ut dicit Gregorius, « trahit in dolorem, ut dicit Gregorius, « filias pharetræ mittit in renes. » Psal. « filias pharetræ mittit in renes. » Psal. CXXVI, 4 Sicut sagittæ in manu poten- CXXVI, 4 Sicut sagittæ in manu poten- tis, ita filii excussorum. Filii excusso- tis, ita filii excussorum. Filii excusso- rum sunt sagittæ militum fortiter excus- rum sunt sagittæ militum fortiter excus- sæ ab arcu, et profunde infixæ. sæ ab arcu, et profunde infixæ.

299 299

« Inebriavit me absynthio, » quod li- « Inebriavit me absynthio, » quod li- cet amarissimum sit, tamen stomachum cet amarissimum sit, tamen stomachum confortat, et choleram destruit. Pro- confortat, et choleram destruit. Pro- verb. v, 4 Novissima illius amara qua- verb. v, 4 Novissima illius amara qua- si absynthium, acuta, scilicet lingua ejus, si absynthium, acuta, scilicet lingua ejus, quasi gladius biceps. Jerem. ix, 15 : quasi gladius biceps. Jerem. ix, 15 : Ecce ego cibabo populum istum absyn- Ecce ego cibabo populum istum absyn- thio, et potum dabo eis aquam fellis. thio, et potum dabo eis aquam fellis.

Absynthii Absynthii virbus. virbus.

14. HE () 14. HE ()

« Factus sum in derisum omni populo « Factus sum in derisum omni populo meo. » Deridentur enim a populo Dei qui meo. » Deridentur enim a populo Dei qui consilium Prophetarum non sunt secuti. consilium Prophetarum non sunt secuti. Et vice versa sancti deridentur a peccato- Et vice versa sancti deridentur a peccato- eti deri- ribus, quia temporalibus despectis quæ eti deri- ribus, quia temporalibus despectis quæ catori videntur, quærunt ea quæ non videntur. catori videntur, quærunt ea quæ non videntur. bus. Jerem. xx, 7: Factus sum in derisum bus. Jerem. xx, 7: Factus sum in derisum

ntur a ntur a

tota die, omnes subsannabunt me. Psal. tota die, omnes subsannabunt me. Psal. XLIII, 14 Posuisti nos opprobrium vici- XLIII, 14 Posuisti nos opprobrium vici- nis nostris, subsannationem et derisum nis nostris, subsannationem et derisum his qui sunt in circuitu nostro. «< Canti- his qui sunt in circuitu nostro. «< Canti- cum eorum tota die. » Peccatores enim cum eorum tota die. » Peccatores enim etiam cantiones de justis faciunt, ut eos etiam cantiones de justis faciunt, ut eos derisioni etiam aliorum exponant. Job, derisioni etiam aliorum exponant. Job, xxx, 9 Nunc in eorum canticum versus xxx, 9 Nunc in eorum canticum versus sum, et factus sum eis in proverbium. sum, et factus sum eis in proverbium. Psal. LXVIII, Psal. LXVIII, 13 In me psallebant qui 13 In me psallebant qui bibebant vinum. bibebant vinum.

« «

16. VAU (7) 16. VAU (7)

Confregit ad numerum dentes Confregit ad numerum dentes meos. » Numerus dentium est secundum meos. » Numerus dentium est secundum naturam triginta duo, vel viginti octo. naturam triginta duo, vel viginti octo. Et vult dicere, quod ad numerum om- Et vult dicere, quod ad numerum om- nes illos confregit, ita quod nec cibum nes illos confregit, ita quod nec cibum masticare valeret. Significant autem den- masticare valeret. Significant autem den- tes Doctores, qui quasi nutrices parvu- tes Doctores, qui quasi nutrices parvu- lis discipulis cibum spiritualem exponen- lis discipulis cibum spiritualem exponen- do masticant. Cantic. IV, 2: Dentes tui do masticant. Cantic. IV, 2: Dentes tui sicut greges tonsarum, quæ ascenderunt sicut greges tonsarum, quæ ascenderunt de lavacro. Thren. iv, 7: Dentes ejus de lavacro. Thren. iv, 7: Dentes ejus nitidiores lacte, propter vitæ scilicet ho- nitidiores lacte, propter vitæ scilicet ho- nestatem, sed confracti sunt per igno- nestatem, sed confracti sunt per igno- rantiam et vitæ turpitudinem. Isa. xxix, rantiam et vitæ turpitudinem. Isa. xxix, 14: Peribit sapientia a sapientibus ejus, 14: Peribit sapientia a sapientibus ejus, et intellectus prudentium ejus absconde- et intellectus prudentium ejus absconde-

tur. tur.

« Cibavit me cinere, » hoc est, humi- « Cibavit me cinere, » hoc est, humi- litate vilitalis meæ. Psal. c1, 10: Cine- litate vilitalis meæ. Psal. c1, 10: Cine- rem tamquam panem manducabam, et rem tamquam panem manducabam, et potum meum cum fletu miscebam. potum meum cum fletu miscebam.

Numerus Numerus dentium dentium secundum secundum naturam. naturam.

15. HE 15. HE

« Replevit me amaritudinibus, » pœ- « Replevit me amaritudinibus, » pœ- narum scilicet loco delectationum. Act. narum scilicet loco delectationum. Act. v111, 23 : In felle amaritudinis et obliga- v111, 23 : In felle amaritudinis et obliga- tione iniquitatis video te esse. Exod. 1, tione iniquitatis video te esse. Exod. 1, 13 et 14 Affligebant illudentes eis, at- 13 et 14 Affligebant illudentes eis, at- que ad amaritudinem perducebant vi- que ad amaritudinem perducebant vi-

tam eoruт. tam eoruт.

1 Vulgata habet, Psal. CI, 10: Lumbi mei im- 1 Vulgata habet, Psal. CI, 10: Lumbi mei im-

17. VAU (7) 17. VAU (7)

« Et repulsa est anima mea, »a dele- « Et repulsa est anima mea, »a dele- ctabilibus scilicet: quia nihil delectabi- ctabilibus scilicet: quia nihil delectabi- lium habeo. Psal. xxxv, 8: Anima lium habeo. Psal. xxxv, 8: Anima mea impleta est illusionibus, et non mea impleta est illusionibus, et non est sanitas in carne mea. est sanitas in carne mea.

1 1

Et hoc est quod sequitur : Et hoc est quod sequitur :

pleti sunt illutionbus, etc. pleti sunt illutionbus, etc.

Paupertas Paupertas Christi in Christi in ortu, in ortu, in processu, processu, et in exitu. et in exitu.

300 300

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Oblitus sum bonorum. » Job, xxxIII, « Oblitus sum bonorum. » Job, xxxIII, 20 Abominabilis ei sit in vita sua 20 Abominabilis ei sit in vita sua panis, et animæ illius cibus ante deside- panis, et animæ illius cibus ante deside- rabilis. Ex peccato enim fit, quod dul- rabilis. Ex peccato enim fit, quod dul- cedo spiritualis alimoniæ in tædium cedo spiritualis alimoniæ in tædium convertitur et abominationem. Tales fue- convertitur et abominationem. Tales fue- runt illi, de quibus, Numer. x1, 6: Ani- runt illi, de quibus, Numer. x1, 6: Ani- ma nostra arida est, nihil aliud respi- ma nostra arida est, nihil aliud respi- ciunt oculi nostri, nisi Man. Et Numer. ciunt oculi nostri, nisi Man. Et Numer. XXI, 5 Anima nostra jam nauseat XXI, 5 Anima nostra jam nauseat super cibo isto levissimo. super cibo isto levissimo.

18. VAU (7) 18. VAU (7)

« Et dixi: Periit finis meus, « Et dixi: Periit finis meus, » hoc » hoc est, periisse videtur finis quem exspecta- est, periisse videtur finis quem exspecta- bam a Domino. Et hoc est quod sequi- bam a Domino. Et hoc est quod sequi- tur «Et spes mea a Domino: » et est tur «Et spes mea a Domino: » et est vox desperantis populi. IV Reg. VI, 33: vox desperantis populi. IV Reg. VI, 33: Quid amplius exspectabo a Domino ? Quid amplius exspectabo a Domino ? Genes. IV, 13 Major est iniquitas mea, Genes. IV, 13 Major est iniquitas mea, quam ut veniam merear. Et hoc verum quam ut veniam merear. Et hoc verum esset si non esset misericordia Dei: un- esset si non esset misericordia Dei: un- de licet tenebræ sunt in nobis peccato- de licet tenebræ sunt in nobis peccato- rum, tamen ex misericordia speramus rum, tamen ex misericordia speramus consolationem. Utrumque enim tangit consolationem. Utrumque enim tangit beatus Job, XXIII, 16 et 17: Deus molli- beatus Job, XXIII, 16 et 17: Deus molli- vit cor meum, et Omnipotens conturba- vit cor meum, et Omnipotens conturba- vit me. Non enim perii propter imminen- vit me. Non enim perii propter imminen- tes tenebras, nec faciem meam operuit tes tenebras, nec faciem meam operuit caligo. caligo.

Unde sequitur : Unde sequitur :

19. ZAIN 19. ZAIN

« Recordare paupertatis. » Et incipit « Recordare paupertatis. » Et incipit hic elevari ad spem: unde dicit in per- hic elevari ad spem: unde dicit in per- sona sui, et in persona Sanctorum, sona sui, et in persona Sanctorum, et Christi : « Recordare paupertatis, » et Christi : « Recordare paupertatis, » quia omni ope destitutus sum. Tob. iv, quia omni ope destitutus sum. Tob. iv, 23 Pauperem vitam gerimus. Luc. 11, 23 Pauperem vitam gerimus. Luc. 11,

1 Job, 1, 21. 1 Job, 1, 21.

7: Reclinavit eum in præsepio, quia 7: Reclinavit eum in præsepio, quia non erat eis locus in diversorio. Et hoc non erat eis locus in diversorio. Et hoc fuit in ortu. In processu autem dicitur, fuit in ortu. In processu autem dicitur, Matth. vIII, 20: Vulpes foveas habent, et Matth. vIII, 20: Vulpes foveas habent, et volucres coeli nidos: filius autem homi- volucres coeli nidos: filius autem homi- nis non habet ubi caput suum reclinet. nis non habet ubi caput suum reclinet. In exitu vero in persona sua dicit : In exitu vero in persona sua dicit : Nudus egressus sum ex utero matris Nudus egressus sum ex utero matris meæ, et nudus revertar illuc 1. I ad Ti- meæ, et nudus revertar illuc 1. I ad Ti- moth. vi, 7: Nihil intulimus in hunc moth. vi, 7: Nihil intulimus in hunc mundum haud dubium quod nec au- mundum haud dubium quod nec au- ferre quid possumus. ferre quid possumus.

præete præete

« Et transgressionis meæ. » Mali « Et transgressionis meæ. » Mali enim minus puniuntur quam meruerunt, enim minus puniuntur quam meruerunt, Christus autem præter merita, et Sancti Ch Christus autem præter merita, et Sancti Ch frequenter ultra quam meruerunt. Luc. rita frequenter ultra quam meruerunt. Luc. rita IX, 30 Et ecce duo viri loquebantur IX, 30 Et ecce duo viri loquebantur cum illo. Erant autem Moyses et Elias, cum illo. Erant autem Moyses et Elias, visi in majestate et dicebant excessum visi in majestate et dicebant excessum ejus, quem completurus erat in Jerusa- ejus, quem completurus erat in Jerusa- lem. Job, xix, 6: Saltem nunc intelligi- lem. Job, xix, 6: Saltem nunc intelligi- te quia Deus non æquo judicio afflixerit te quia Deus non æquo judicio afflixerit me, et flagellis suis me cinxerit. Job, vi, me, et flagellis suis me cinxerit. Job, vi, 2 et 3 Utinam appenderentur peccata 2 et 3 Utinam appenderentur peccata mea quibus iram merui, et calamitas mea quibus iram merui, et calamitas quam patior, in statera ! Quasi arena quam patior, in statera ! Quasi arena maris hæc gravior appareret : unde et maris hæc gravior appareret : unde et verba mea dolore sunt plena. verba mea dolore sunt plena.

« Et absynthii, » quod scilicet in cru- « Et absynthii, » quod scilicet in cru- ce bibit, et quod Sancti in multis pœnis ce bibit, et quod Sancti in multis pœnis biberunt. Jerem. II, 21: Quomodo biberunt. Jerem. II, 21: Quomodo conversa es mihi in pravum vinea conversa es mihi in pravum vinea aliena? Jerem. XXIII, 15 aliena? Jerem. XXIII, 15 : Ecce ego : Ecce ego cibabo eos absynthio, et potabo eos cibabo eos absynthio, et potabo eos felle. Et hoc est quod sequitur: « Et felle. Et hoc est quod sequitur: « Et fellis. » Marc. xv, 23: Dabant ei bibere fellis. » Marc. xv, 23: Dabant ei bibere myrrhatum vinum. Psal. LXVIII, 22 : myrrhatum vinum. Psal. LXVIII, 22 : Dederunt in escam meam fel, et in Dederunt in escam meam fel, et in siti mea potaverunt me aceto. siti mea potaverunt me aceto.

20. ZAIN 20. ZAIN

}) })

« Memoria memor ero, » hoc est, con- « Memoria memor ero, » hoc est, con- tinue memor ero, hoc est, numquam de- tinue memor ero, hoc est, numquam de-

Passio Passio

esti sem. esti sem. ir præ ir præ

is aberi is aberi

Hebet. Hebet.

endum. endum.

COMMENTARIUS IN CAP. III THRENORUM. COMMENTARIUS IN CAP. III THRENORUM.

bet recedere a cordibus nostris. Bernar- bet recedere a cordibus nostris. Bernar-

dus « Super omnia te mihi reddit ama- dus « Super omnia te mihi reddit ama-

<< bilem calix quem bibisti, opus nostræ << bilem calix quem bibisti, opus nostræ

« «

redemptionis. » Ad Hebr. xII, 3: Re- redemptionis. » Ad Hebr. xII, 3: Re- cogitate eum qui talem sustinuit a pec- cogitate eum qui talem sustinuit a pec- catoribus adversus semetipsum contradi- catoribus adversus semetipsum contradi- ctionem, ut ne fatigemini, animis ve- ctionem, ut ne fatigemini, animis ve- stris deficientes. Eccli. xxix, 20 : Gra- stris deficientes. Eccli. xxix, 20 : Gra- tiam fidejussoris ne obliviscaris dedit tiam fidejussoris ne obliviscaris dedit enim pro te animam suam. « Et tabescet enim pro te animam suam. « Et tabescet in me anima mea, » hoc est, animalitas, in me anima mea, » hoc est, animalitas, et delectatio animalitatis. Psal. CXVIII, et delectatio animalitatis. Psal. CXVIII, 139 Tabescere me fecit zelus meus. 139 Tabescere me fecit zelus meus.

21. ZAIN (7) 21. ZAIN (7)

« Hæc recolens. » Responsio est popu- « Hæc recolens. » Responsio est popu- li recolentis misericordias Domini, et hoc li recolentis misericordias Domini, et hoc est, quod dicit : est, quod dicit :

Deo con- « Hæc recolens in corde meo, in Deo Deo con- « Hæc recolens in corde meo, in Deo sperabo, » ex miserationibus Domini, sperabo, » ex miserationibus Domini, non ex meis meritis spem concipiens. non ex meis meritis spem concipiens. Isa. LXIII, 7: Miserationum Domini Isa. LXIII, 7: Miserationum Domini recordabor, laudem Domini super om- recordabor, laudem Domini super om- nibus quæ reddidit nobis Dominus. Je- nibus quæ reddidit nobis Dominus. Je- rem. xvII, 7 Benedictus vir qui confidit rem. xvII, 7 Benedictus vir qui confidit in Domino, et erit Dominus fiducia in Domino, et erit Dominus fiducia ejus. ejus.

22. HETH (7) 22. HETH (7)

«Misericordiæ Domini, quia non su- «Misericordiæ Domini, quia non su- mus consumpti. » Regnoscit in se mise- mus consumpti. » Regnoscit in se mise- ricordiam quia non in toto consumptus ricordiam quia non in toto consumptus est, sed reservatus ad consolationem, est, sed reservatus ad consolationem, purgandus quidem, sed non finaliter purgandus quidem, sed non finaliter damnatus. Isa. XLIX, 15 : Numquid damnatus. Isa. XLIX, 15 : Numquid oblivisci potest mulier infantem suum, oblivisci potest mulier infantem suum, ut non misereatur filio uteri sui ? et si ut non misereatur filio uteri sui ? et si illa oblita fuerit, ego tamen non oblivi- illa oblita fuerit, ego tamen non oblivi- scar tui. « Quia non defecerunt misera- scar tui. « Quia non defecerunt misera- tiones ejus. » Jacob. 11, 13: Superexaltat tiones ejus. » Jacob. 11, 13: Superexaltat misericordia judicium. Habac. 111, 2: misericordia judicium. Habac. 111, 2:

301 301

Cum iratus fueris, misericordiæ recor- Cum iratus fueris, misericordiæ recor- daberis. Joel, 11, 13: Benignus et mise- daberis. Joel, 11, 13: Benignus et mise- ricors est, patiens et multæ misericor- ricors est, patiens et multæ misericor- diæ, et præstabilis super malitia. diæ, et præstabilis super malitia.

23. HETH () 23. HETH ()

«Novi diluculo. » Vox Domini est ad «Novi diluculo. » Vox Domini est ad populum conversum, et est vox conso- populum conversum, et est vox conso- lationis et quod dicit, « novi, » id est, lationis et quod dicit, « novi, » id est, quod mea notitia approbavi. II ad Ti- quod mea notitia approbavi. II ad Ti- moth. 11, 19 Cognovit Dominus qui moth. 11, 19 Cognovit Dominus qui sunt ejus. Exod. xxxш, 17: Invenisti sunt ejus. Exod. xxxш, 17: Invenisti gratiam coram me, et teipsum novi ex gratiam coram me, et teipsum novi ex nomine. « Diluculo » post tenebras, nomine. « Diluculo » post tenebras, jam luce fidei in te oriente. Ad Roman. jam luce fidei in te oriente. Ad Roman. XIII, 12 Nox præcessit, dies autem ap- XIII, 12 Nox præcessit, dies autem ap- propinquavit. Proverb. xI, 27: Bene propinquavit. Proverb. xI, 27: Bene consurgit diluculo qui quærit bona. consurgit diluculo qui quærit bona. Eccli. xxxix, 6: Sapiens cor suum tra- Eccli. xxxix, 6: Sapiens cor suum tra- det ad vigilandum diluculo ad Domi- det ad vigilandum diluculo ad Domi- num qui fecit illum. num qui fecit illum.

mendatio. mendatio.

« Multa est fides tua. » Jam enim non Fidei com- « Multa est fides tua. » Jam enim non Fidei com- est infirma, et informis et mortua, sed est infirma, et informis et mortua, sed per dilectionem multa proferens opera. per dilectionem multa proferens opera. Ad Galat. v, 6: Fides per charitatem Ad Galat. v, 6: Fides per charitatem operatur. Joan. xv, 5: Qui manet in operatur. Joan. xv, 5: Qui manet in me, et ego in eo, hic fert fructum mul- me, et ego in eo, hic fert fructum mul- tum. Per charitatem, autem fideles ma- tum. Per charitatem, autem fideles ma- nent in Christo. Matth. xv, 28: 0 mu- nent in Christo. Matth. xv, 28: 0 mu- lier, magna est fides tua! fiat tibi sic- lier, magna est fides tua! fiat tibi sic- ut vis. Luc. VII, 50: Fides tua te sal- ut vis. Luc. VII, 50: Fides tua te sal- vam fecit: vade in pace. vam fecit: vade in pace.

24. HETH 24. HETH

« Pars mea Dominus, dixit anima « Pars mea Dominus, dixit anima mea. » Responsio populi est ad conso- mea. » Responsio populi est ad conso- lantem Dominum tamen non æstimat lantem Dominum tamen non æstimat illam consolationem, quia omni terrena illam consolationem, quia omni terrena hæreditate postposita, solum illum pro hæreditate postposita, solum illum pro parte hæreditatis sibi dari optat. Numer. parte hæreditatis sibi dari optat. Numer. XVIII, 20 In terra eorum nihil posside- XVIII, 20 In terra eorum nihil posside-

302 302

« «

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

bitis, nec habebitis partem inter eos : bitis, nec habebitis partem inter eos : ego pars et hæreditas tua in medio ego pars et hæreditas tua in medio filiorum Israel. Psal. xv, 5: Dominus filiorum Israel. Psal. xv, 5: Dominus pars hæreditatis meæ, et calicis mei. pars hæreditatis meæ, et calicis mei. Propterea exspectabunt eum. » Non Propterea exspectabunt eum. » Non enim in præsenti quiete habetur, sed in enim in præsenti quiete habetur, sed in futuro. Ad Philip. 11, 20: Salvatorem futuro. Ad Philip. 11, 20: Salvatorem exspectamus Dominum Jesum Christum. exspectamus Dominum Jesum Christum. Proverb. xvII, 8: Gemma gratissima, Proverb. xvII, 8: Gemma gratissima, exspectatio præstolantis. Habac. 11, 3: exspectatio præstolantis. Habac. 11, 3: Si moram fecerit, exspecta illum : quia Si moram fecerit, exspecta illum : quia

veniens veniet. veniens veniet.

25. TETH 25. TETH

« Bonus est Dominus sperantibus in « Bonus est Dominus sperantibus in eum. » Conceptam consolationem jam eum. » Conceptam consolationem jam aliis prædicat, et in sequenti versu in- aliis prædicat, et in sequenti versu in- struit qualiter exspectetur. struit qualiter exspectetur.

Dicit ergo Bonus est Dominus spe- Dicit ergo Bonus est Dominus spe- rantibus in eum. » Dulciter enim ve- rantibus in eum. » Dulciter enim ve- nientem suscipit, et omnia delicta dimit- nientem suscipit, et omnia delicta dimit- tit, et optima multa gratis tribuit. Luc. tit, et optima multa gratis tribuit. Luc.

XV, XV,

20 et 22 Cum autem adhuc longe 20 et 22 Cum autem adhuc longe esset, vidit illum pater ipsius, et miseri- esset, vidit illum pater ipsius, et miseri- cordia motus est : et accurrens cecidit su- cordia motus est : et accurrens cecidit su- per collum ejus, et osculatus est eum... per collum ejus, et osculatus est eum... Dicit autem pater ad servos suos: Cito Dicit autem pater ad servos suos: Cito proferte stolam primam, etc. Psal. proferte stolam primam, etc. Psal. LXXII, 1 Quam bonus Israel Deus his LXXII, 1 Quam bonus Israel Deus his qui recto sunt corde! « Sperantibus in qui recto sunt corde! « Sperantibus in eum. » Eccli. 11, 9: Qui timetis Domi- eum. » Eccli. 11, 9: Qui timetis Domi- num, sperare in illum : et in oblectatio- num, sperare in illum : et in oblectatio- nem veniet vobis misericordia. Proverb. nem veniet vobis misericordia. Proverb. XXVIII, 25 Qui sperat in Domino, salva- XXVIII, 25 Qui sperat in Domino, salva- Quærendus bilur. « Animæ quærenti illum. » Quæ- Quærendus bilur. « Animæ quærenti illum. » Quæ- lectu, inten- renti, dico, intellectu et affectu, et in- lectu, inten- renti, dico, intellectu et affectu, et in- et opere. tentione et opere. Isa. xx1, 12 : Si quæ- et opere. tentione et opere. Isa. xx1, 12 : Si quæ- ritis, quærite convertimini, et venite. ritis, quærite convertimini, et venite. Matth. vII, Matth. vII, 7 Quærite, et invenietis. 7 Quærite, et invenietis. Isa. LV, 6 Quærite Dominum, dum Isa. LV, 6 Quærite Dominum, dum inveniri potest. Psal. Civ, 4: Quærite inveniri potest. Psal. Civ, 4: Quærite Dominum, et confirmamini : quærite Dominum, et confirmamini : quærite faciem ejus semper. faciem ejus semper.

Deus intel- Deus intel-

tione tione

26. TETH 26. TETH

«< Bonum est præstolari cum silentio «< Bonum est præstolari cum silentio salutare Domini, » ut scilicet nihil con- salutare Domini, » ut scilicet nihil con- tradicatur sermonibus ejus. Apocal. vIII, tradicatur sermonibus ejus. Apocal. vIII, 1 Factum est silentium in cælo, quasi 1 Factum est silentium in cælo, quasi media hora. Propter hoc institutum est media hora. Propter hoc institutum est ut Evangelium cum silentio audiatur. ut Evangelium cum silentio audiatur. Isa. LVIII, 13 et 14: Si non invenitur Isa. LVIII, 13 et 14: Si non invenitur voluntas tua ut loquaris sermonem voluntas tua ut loquaris sermonem tunc delectaberis super Domino. Genes. tunc delectaberis super Domino. Genes. XLIX, 18 Salutare tuum exspectabo, XLIX, 18 Salutare tuum exspectabo, Domine. Domine.

27. TETH 27. TETH

, ,

« Bonum est viro, » viriliter scilicet « Bonum est viro, » viriliter scilicet agenti, « cum portaverit jugum, » obe- agenti, « cum portaverit jugum, » obe- dientiæ Domini, « ab adolescentia dientiæ Domini, « ab adolescentia sua: » tunc enim ex antiqua bona con- sua: » tunc enim ex antiqua bona con- suetudine leve est portare. Proverb. suetudine leve est portare. Proverb. XXII, 6 Proverbium est: Adolescens XXII, 6 Proverbium est: Adolescens juxta viam suam, etiam cum senuerit, juxta viam suam, etiam cum senuerit, non recedet ab ipsa. Psal. LXX, 17: non recedet ab ipsa. Psal. LXX, 17: Deus docuisti me a juventute mea, et Deus docuisti me a juventute mea, et usque nunc pronuntiabo mirabilia tua. usque nunc pronuntiabo mirabilia tua.

28. 10D (9) 28. 10D (9)

BAO BAO

рат рат

« Sedebit solitarius, et tacebit. » In- « Sedebit solitarius, et tacebit. » In- struit hic qualiter Dominus exspectetur, struit hic qualiter Dominus exspectetur, prudenter, humiliter, et patienter. Pru- Deus prudenter, humiliter, et patienter. Pru- Deus denter, quia sedebit solitarius, a consor- hum denter, quia sedebit solitarius, a consor- hum tio peccatorum sequestratus. Jerem. xv, tio peccatorum sequestratus. Jerem. xv, 17: Gloriatus sum a facie manus tuæ: 17: Gloriatus sum a facie manus tuæ: solus sedebam, quoniam comminatione solus sedebam, quoniam comminatione replesti me. Tob. 1, 5 et 6: Solus fugie- replesti me. Tob. 1, 5 et 6: Solus fugie- bat consortia omnium: sed pergebat in bat consortia omnium: sed pergebat in Jerusalem ad templum Domini. « Et Jerusalem ad templum Domini. « Et

COMMENTARIUS IN CAP. III THRENORUM. COMMENTARIUS IN CAP. III THRENORUM.

tacebit, » ne lingua labatur. Isa. VII, tacebit, » ne lingua labatur. Isa. VII,

: :

4 Vide ut sileas. Isa. xxx, 15: In si- 4 Vide ut sileas. Isa. xxx, 15: In si- lentio et in spe erit fortitudo vestra. Ta- lentio et in spe erit fortitudo vestra. Ta- cebit etiam patientia adversariis non cebit etiam patientia adversariis non contradicens. Exod. xiv, 14: Dominus contradicens. Exod. xiv, 14: Dominus pugnabit pro vobis, et vos tacebitis. pugnabit pro vobis, et vos tacebitis. Psal. XXXVIII, 2: Posui ori meo custo- Psal. XXXVIII, 2: Posui ori meo custo- diam, cum consisteret peccator adver- diam, cum consisteret peccator adver- sum me. « Quia levavit se supra se, » sum me. « Quia levavit se supra se, » spiritualiter scilicet ad Dominum se ex- spiritualiter scilicet ad Dominum se ex- tendens, quod fit per humilitatem. Prov. tendens, quod fit per humilitatem. Prov. XXIX, 23: Superbum sequitur humili- XXIX, 23: Superbum sequitur humili- tas, et humilem spiritu suscipiet glo- tas, et humilem spiritu suscipiet glo-

ria. ria.

29. IOD () 29. IOD ()

« Ponet in pulvere os suum, » toto « Ponet in pulvere os suum, » toto corpore se prosternens, et pulverem se corpore se prosternens, et pulverem se recognoscens. Genes. XLIII, 26: Adora- recognoscens. Genes. XLIII, 26: Adora- verunt proni in terram. Psal. cxXXI, 7: verunt proni in terram. Psal. cxXXI, 7: Adorabimus in loco, ubi steterunt pedes Adorabimus in loco, ubi steterunt pedes ejus. Job, vII, 21 : Ecce nunc in pulvere ejus. Job, vII, 21 : Ecce nunc in pulvere

dormiam. dormiam.

« Si forte sit spes. » Forte eventum « Si forte sit spes. » Forte eventum liberi arbitrii notat, quia certitudo est in liberi arbitrii notat, quia certitudo est in Domino. Ad Roman. v, 5: Spes non Domino. Ad Roman. v, 5: Spes non confundit. Eccli. II, 11: Respicite, filii, confundit. Eccli. II, 11: Respicite, filii, nationes hominum : et scitote quia nul- nationes hominum : et scitote quia nul- lus speravit in Domino, et confusus est. lus speravit in Domino, et confusus est.

30. 10D () 30. 10D ()

« Dabit percutienti se maxillam, » « Dabit percutienti se maxillam, » exemplum patientiæ a Christo recipiens. exemplum patientiæ a Christo recipiens. Isa. L, 6 Corpus meum dedi percutien- Isa. L, 6 Corpus meum dedi percutien- tibus, et genas meas vellentibus: faciem tibus, et genas meas vellentibus: faciem meam non averti ab increpantibus, et con- meam non averti ab increpantibus, et con- spuentibus in me. Mich. v, 1: In virga spuentibus in me. Mich. v, 1: In virga percutient maxillam judicis Israel. percutient maxillam judicis Israel. Matth. v, 39 Si quis te percusserit in Matth. v, 39 Si quis te percusserit in dexteram maxillam tuam, præbe illi dexteram maxillam tuam, præbe illi

et alteram. et alteram.

303 303

sa- sa-

« Saturabitur opprobriis. » Oppro- « Saturabitur opprobriis. » Oppro- bria enim quæ sustinentur, in bria enim quæ sustinentur, in turitatem gratiæ convertuntur. Luc. I, turitatem gratiæ convertuntur. Luc. I, 53 Esurientes implevit bonis. I Reg. 53 Esurientes implevit bonis. I Reg. 11, 5 Famelici saturati sunt. Hoc enim 11, 5 Famelici saturati sunt. Hoc enim esse non posset nisi ipsa fames esset sa- esse non posset nisi ipsa fames esset sa-

: :

turata. turata.

31. CAPH ( ) 31. CAPH ( )

« Quia non repellet in sempiternum « Quia non repellet in sempiternum Dominus. » Ad horam enim repellere Dominus. » Ad horam enim repellere potest Sanctos, sed non in sempiternum. potest Sanctos, sed non in sempiternum. Isa. LIV, 7 Ad punctum in modico de- Isa. LIV, 7 Ad punctum in modico de- reliqui te, et in miserationibus magis reliqui te, et in miserationibus magis congregabo te. In Psal. xxix, 6, ubi nos congregabo te. In Psal. xxix, 6, ubi nos habemus, Quoniam ira in indignatione habemus, Quoniam ira in indignatione ejus, veritas Hebraica in translatione ejus, veritas Hebraica in translatione Hieronymi habet, « Ad momentum in- Hieronymi habet, « Ad momentum in- « dignatio ejus. » Isa. LIV, « dignatio ejus. » Isa. LIV, 8: In mo- 8: In mo- mento indignationis abscondi faciem mento indignationis abscondi faciem meam parumper a te, et in misericordia meam parumper a te, et in misericordia sempiterna misertus sum tui. sempiterna misertus sum tui.

32. CAPH 32. CAPH

« Quia si abjecit, et miserebitur. » Ab- « Quia si abjecit, et miserebitur. » Ab- jecit ad tempus tribulationibus exponen- jecit ad tempus tribulationibus exponen- do, miserebitur autem in æternum sal- do, miserebitur autem in æternum sal- vando. De primo, dicitur in Psal. XLIII, vando. De primo, dicitur in Psal. XLIII, 11: Aventisti nos retrorsum post inimicos 11: Aventisti nos retrorsum post inimicos nostros. Isa. II, 6: Projecisti enim po- nostros. Isa. II, 6: Projecisti enim po- pulum tuum, domum Jacob, quia re- pulum tuum, domum Jacob, quia re- pleti sunt ut olim. De secundo dicitur, pleti sunt ut olim. De secundo dicitur, Isa. LXV, 16: Oblivioni traditæ sunt Isa. LXV, 16: Oblivioni traditæ sunt angustiæ priores, et quia absconditæ angustiæ priores, et quia absconditæ sunt ab oculis nostris. Tanta enim est sunt ab oculis nostris. Tanta enim est misericordia, quod nihil videtur quod misericordia, quod nihil videtur quod passi sumus. « Secundum multitudinem passi sumus. « Secundum multitudinem miserationum suarum. » II Reg. xxiv, miserationum suarum. » II Reg. xxiv, 14 Melius est ut incidam in manus 14 Melius est ut incidam in manus Domini (multæ enim misericordiæ ejus Domini (multæ enim misericordiæ ejus sunt). In oratione Manassæ: Indignum sunt). In oratione Manassæ: Indignum

304 304

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

salvabis me secundum magnam miseri- salvabis me secundum magnam miseri- cordiam tuam. cordiam tuam.

33. CAPH ( ) 33. CAPH ( )

« Non enim humiliavit ex corde « Non enim humiliavit ex corde suo, » hoc est, vilificari permisit a tor- suo, » hoc est, vilificari permisit a tor- toribus. Numquam enim Deus eligit con- toribus. Numquam enim Deus eligit con- fusionem nostram. Ezechiel. xvi, 31 et fusionem nostram. Ezechiel. xvi, 31 et 32 Quare moriemini, domus Israel? 32 Quare moriemini, domus Israel? Quia nolo mortem morientis. Sapient. 1, Quia nolo mortem morientis. Sapient. 1, 13 et 16: Deus mortem non fecit... Impii 13 et 16: Deus mortem non fecit... Impii autem manibus et verbis accersierunt autem manibus et verbis accersierunt eam. Quinimo cum deberet punire, Ge- eam. Quinimo cum deberet punire, Ge- nes. vi, 6 Tactus dolore cordis intrinse- nes. vi, 6 Tactus dolore cordis intrinse- cus. «Et, supple, non abjecit filios homi- cus. «Et, supple, non abjecit filios homi- пит. » Ad Roman. XI, 2 : Non repulit пит. » Ad Roman. XI, 2 : Non repulit Deus plebem suam. Psal. xcm, 14: Non Deus plebem suam. Psal. xcm, 14: Non repellet Dominus plebem suam. repellet Dominus plebem suam.

34. LAMED 34. LAMED

(ל) (ל)

« Ut contereret. » Ad hanc clausulam « Ut contereret. » Ad hanc clausulam debet repeti quod præmissum est: non debet repeti quod præmissum est: non enim ex corde humiliavit. Unde sensus enim ex corde humiliavit. Unde sensus est, quod ex corde pietatis Domini non est, quod ex corde pietatis Domini non processit, « ut contereret sub pedibus processit, « ut contereret sub pedibus suis omnes vinctos terræ. » Vincti autem suis omnes vinctos terræ. » Vincti autem terræ dicuntur, qui de terra tracti sunt terræ dicuntur, qui de terra tracti sunt in captivitatem. Pedes autem sui dicun- in captivitatem. Pedes autem sui dicun- tur torrores, quia instrumenta iræ divi- tur torrores, quia instrumenta iræ divi- næ sunt. Hoc est ergo quod dicit : « Ut næ sunt. Hoc est ergo quod dicit : « Ut contereret sub pedibus suis, » hoc est, contereret sub pedibus suis, » hoc est, sub hostibus suis conculcari permitteret, sub hostibus suis conculcari permitteret, et in totum conteri. Psal. cix, 1 : Donec et in totum conteri. Psal. cix, 1 : Donec ponam inimicos tuos scabellum pedum ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum, sub pedibus tuis. Omnes enim tuorum, sub pedibus tuis. Omnes enim impii conculcandi sunt sub pedibus Do- impii conculcandi sunt sub pedibus Do- mini. Judic. v, 21: Conculca, anima mini. Judic. v, 21: Conculca, anima mea, robustos. Et hoc fit vel in pœniten- mea, robustos. Et hoc fit vel in pœniten- tia, vel in damnatione. Isa. LXIII, 3: tia, vel in damnatione. Isa. LXIII, 3: Calcavi eos in furore meo, et conculcavi Calcavi eos in furore meo, et conculcavi eos in ira mea. Psal. xvII, 39: Confrin- eos in ira mea. Psal. xvII, 39: Confrin-

gam illos, nec poterunt stare : cadent gam illos, nec poterunt stare : cadent subtus pedes meos. Qui enim a Domino subtus pedes meos. Qui enim a Domino calcatur, pondus judicii Domini sentit, et calcatur, pondus judicii Domini sentit, et illo premitur. Job, xxur, 6: Nolo multa illo premitur. Job, xxur, 6: Nolo multa fortitudine contendat mecum, nec ma- fortitudine contendat mecum, nec ma- gnitudinis suæ mole me premat. « Om- gnitudinis suæ mole me premat. « Om- nes vinctos terræ. » Vincti enim jam nes vinctos terræ. » Vincti enim jam dejecti sunt, et ideo non conculcandi. dejecti sunt, et ideo non conculcandi. Isa. XLV, 14: Vincti manicis pergent, Isa. XLV, 14: Vincti manicis pergent, et te adorabunt, teque deprecabuntur. et te adorabunt, teque deprecabuntur. Qui enim vincit seipsum, et ligat institis Qui enim vincit seipsum, et ligat institis præceptorum Domini, et injunctæ pœni- præceptorum Domini, et injunctæ pœni- tentiæ, potius a Domino absolvitur tentiæ, potius a Domino absolvitur quam conculcetur. Isa. LXI, 1: Misit me quam conculcetur. Isa. LXI, 1: Misit me ut mederer contritis corde, et prædica- ut mederer contritis corde, et prædica- rem captivis indulgentiam. Psal. CXLV, rem captivis indulgentiam. Psal. CXLV, 7 Dominus solvit compeditos. Joan. 7 Dominus solvit compeditos. Joan. XI, 44 Solvite eum, et sinite abire. Non Deus.m XI, 44 Solvite eum, et sinite abire. Non Deus.m ergo ex corde conterit, et vincit, sed se- ex comm ergo ex corde conterit, et vincit, sed se- ex comm cundum exigentiam peccatorum nostro- dum ex cundum exigentiam peccatorum nostro- dum ex rum. Isa. XLII, 3: Calamum quassatum rum. Isa. XLII, 3: Calamum quassatum non conteret, et linum fumigans non non conteret, et linum fumigans non exstinguet. Calamus quassatus est tri- exstinguet. Calamus quassatus est tri- bulatus evacuatus a peccatis, sicut bulatus evacuatus a peccatis, sicut calamus linum autem fumigans quod calamus linum autem fumigans quod debile est, est poenitens in devotione fu- debile est, est poenitens in devotione fu- mans. Si enim tales contereret, contere- mans. Si enim tales contereret, contere- ret ex corde, et non secundum exigen- ret ex corde, et non secundum exigen- tiam meritorum. Ex corde enim non tiam meritorum. Ex corde enim non punit peccatores. Ezech. XVIII, 23: punit peccatores. Ezech. XVIII, 23: Numquid voluntatis meæ est mors impii? Numquid voluntatis meæ est mors impii? dicit Dominus Deus et non ut conver- dicit Dominus Deus et non ut conver- tatur a viis suis, et vivat? tatur a viis suis, et vivat?

35. LAMED (5) 35. LAMED (5)

« Ut declinaret judicium viri in « Ut declinaret judicium viri in conspectu vultus Altissimi, » supple, conspectu vultus Altissimi, » supple, non ex corde Domini. I ad Timoth. 11, non ex corde Domini. I ad Timoth. 11, 4 Qui omnes homines vult salvos fieri, 4 Qui omnes homines vult salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire. Decli- et ad agnitionem veritatis venire. Decli- nat autem judicium quando obliquatur a nat autem judicium quando obliquatur a recto. Habac. 1, 4 Quia impius præva- recto. Habac. 1, 4 Quia impius præva- let adversus justum, propterea egreditur let adversus justum, propterea egreditur judicium perversum. Vir autem est vires judicium perversum. Vir autem est vires exercens in opere. I ad Corinth. xi, exercens in opere. I ad Corinth. xi,

conter conter

sed secti sed secti

tiam pec tiam pec

torum torum

COMMENTARIUS IN CAP. III THRENORUM. COMMENTARIUS IN CAP. III THRENORUM.

1 Quando autem factus sum vir, 1 Quando autem factus sum vir, evacuavi quæ erant parvuli. Quod au- evacuavi quæ erant parvuli. Quod au- tem dicitur, in conspectu Altissimi, ideo tem dicitur, in conspectu Altissimi, ideo est, quia in conspectu hominum sæpe est, quia in conspectu hominum sæpe pervertitur judicium: sed in conspectu pervertitur judicium: sed in conspectu Altissimi, a quo non est appellare, num- Altissimi, a quo non est appellare, num- quam pervertitur. Genes. XVIII, 25: quam pervertitur. Genes. XVIII, 25: Absit a te ut rem hanc facias, et occidas Absit a te ut rem hanc facias, et occidas justum cum impio, fiatque justus sicut justum cum impio, fiatque justus sicut impius non est hoc tuum, qui judicas impius non est hoc tuum, qui judicas omnem terram, nequaquam facies judi- omnem terram, nequaquam facies judi- cium hoc. Judicabis ergo secundum me- cium hoc. Judicabis ergo secundum me- rita, et non pervertes judicium ex corde, rita, et non pervertes judicium ex corde, sicut mali judices faciunt: et est respon- sicut mali judices faciunt: et est respon- sio ad populum murmurantem, quod sio ad populum murmurantem, quod non æquo judicatus sit judicio, et hoc non æquo judicatus sit judicio, et hoc est quod sequitur : est quod sequitur :

30% 30%

tens de justitia Domini invehitur contra tens de justitia Domini invehitur contra contradicentes: et debet legi cum con- contradicentes: et debet legi cum con- temptu, et indignatione et est ac si di- temptu, et indignatione et est ac si di- cat Quis est iste præsumptuosus, et cat Quis est iste præsumptuosus, et fatuus, et hæreticus? Jerem. xlix, 19 : fatuus, et hæreticus? Jerem. xlix, 19 : Quis est iste pastor, qui resistat vultui Quis est iste pastor, qui resistat vultui meo? Isa. XXII, 16: Quid tu hic, aut meo? Isa. XXII, 16: Quid tu hic, aut quasi quis hic? « Qui dixit, » corde quasi quis hic? « Qui dixit, » corde scilicet cæco. Psal. xxxv, 2: Dixit in- scilicet cæco. Psal. xxxv, 2: Dixit in- justus ut delinquat in semetipso. « Ut justus ut delinquat in semetipso. « Ut fieret, » scilicet judicium de contritione fieret, » scilicet judicium de contritione peccatorum, « Domino non jubente. » peccatorum, « Domino non jubente. » Ille enim fatuus est. Job, v, 6: Nihil in Ille enim fatuus est. Job, v, 6: Nihil in terra sine causa fit, et de humo non ori- terra sine causa fit, et de humo non ori- tur dolor. Ad Roman. XIII, 1: Quæ au- tur dolor. Ad Roman. XIII, 1: Quæ au- tem sunt, a Deo ordinatæ sunt. Unde et tem sunt, a Deo ordinatæ sunt. Unde et Pilato dixit Jesus, Joan. xix, 11: Non Pilato dixit Jesus, Joan. xix, 11: Non haberes potestatem adversum me ullam, haberes potestatem adversum me ullam, nisi tibi datum esset desuper. nisi tibi datum esset desuper.

36. LAMED 36. LAMED

(ל) (ל)

« Ut perverteret hominem in judicio « Ut perverteret hominem in judicio suo Dominus ignoravit. » Ignorat enim suo Dominus ignoravit. » Ignorat enim Dominus mala. Habac. 1, 13: Mundi Dominus mala. Habac. 1, 13: Mundi sunt oculi tui, ne videas malum, et re- sunt oculi tui, ne videas malum, et re- spicere ad iniquitatem non poteris. Ma- spicere ad iniquitatem non poteris. Ma- lum autem et pessimum est pervertere lum autem et pessimum est pervertere hominem in judicio suo præsenti vel fu- hominem in judicio suo præsenti vel fu- turo. Job, xxxiv, 12: Vere enim Deus turo. Job, xxxiv, 12: Vere enim Deus non condemnabit frustra, nec Omnipo- non condemnabit frustra, nec Omnipo- tens subvertet judicium. Judith, VIII, 26 tens subvertet judicium. Judith, VIII, 26 et 27: Et nos non ulsciscamur nos pro et 27: Et nos non ulsciscamur nos pro his quæ patimur: sed reputantes pecca- his quæ patimur: sed reputantes pecca- tis nostris hæc ipsa supplicia minora tis nostris hæc ipsa supplicia minora esse flagella Domini, quibus quasi esse flagella Domini, quibus quasi servi corripimur, ad emendationem, et servi corripimur, ad emendationem, et non ad perditionem nostram evenisse non ad perditionem nostram evenisse credamus. Ezechiel. xvIII, 25: Numquid credamus. Ezechiel. xvIII, 25: Numquid via mea non est æqua, et non magis viæ via mea non est æqua, et non magis viæ vestræ pravæ sunt? vestræ pravæ sunt?

37. MEM 37. MEM

« Quis est iste? » Jam instructus pœni- « Quis est iste? » Jam instructus pœni-

XVIII XVIII

38. MEM (D) 38. MEM (D)

« Ex ore Altissimi non egredientur « Ex ore Altissimi non egredientur nec mala nec bona? » Supplendum est, nec mala nec bona? » Supplendum est, quis est iste qui dixit hoc? Ille enim ne- quis est iste qui dixit hoc? Ille enim ne- gat providentiam. Amos, 111, 6: Si erit gat providentiam. Amos, 111, 6: Si erit malum in civitate, quod Dominus non malum in civitate, quod Dominus non fecerit? Isa. xLv, 6 et 7: Ego Dominus, fecerit? Isa. xLv, 6 et 7: Ego Dominus, et non est alter formans lucem, et creans et non est alter formans lucem, et creans tenebras, faciens pacem, et creans ma- tenebras, faciens pacem, et creans ma- lum ego Dominus faciens omnia hæc. lum ego Dominus faciens omnia hæc. Tota enim mundi gubernatio pro meritis Tota enim mundi gubernatio pro meritis singulorum ex ore Domini procedit. singulorum ex ore Domini procedit. Unde sapientia mundum gubernans di- Unde sapientia mundum gubernans di- cit, Eccli. xxiv, 5: Ego ex ore Altissi- cit, Eccli. xxiv, 5: Ego ex ore Altissi- mi prodivi, primogenita ante mi prodivi, primogenita ante nem creaturam. Isa. x1, 4: Spiritu la- nem creaturam. Isa. x1, 4: Spiritu la- biorum suorum interficiet impium. Bona biorum suorum interficiet impium. Bona autem egrediuntur in remunerationem autem egrediuntur in remunerationem bonorum. Isa. I, 10: Dicite justo quo- bonorum. Isa. I, 10: Dicite justo quo- niam bene, quoniam fructum adinven- niam bene, quoniam fructum adinven- tionum suarum comedet. Mala autem tionum suarum comedet. Mala autem egrediuntur in condemnationem malo- egrediuntur in condemnationem malo- rum. Isa. 111, 10: Væ impio in malum! rum. Isa. 111, 10: Væ impio in malum! retributio enim manuum ejus fiet ei. retributio enim manuum ejus fiet ei. Si autem hæc ita se habent, Si autem hæc ita se habent,

20 20

om- om-

Error ne- Error ne-

divinam divinam

gantium gantium

providen- providen- tiam. tiam.

306 306

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Vir perfec- Vir perfec-

tus non tus non murmurat murmurat contrat contrat Deum. Deum.

: :

39. MEM (D) 39. MEM (D)

« Quid murmuravit homo vivens, vir « Quid murmuravit homo vivens, vir pro peccatis suis ? » Sine causa hoc fecit pro peccatis suis ? » Sine causa hoc fecit qui dixit quod fieret, Domino non ju- qui dixit quod fieret, Domino non ju- bente. Quinimo imputet meritis suis. bente. Quinimo imputet meritis suis. Murmurare contra Dominum est mur- Murmurare contra Dominum est mur- murare contra flagella ipsius. 1 ad Co- murare contra flagella ipsius. 1 ad Co- rinth. x, 10 Neque murmuraveritis sic- rinth. x, 10 Neque murmuraveritis sic- ut quidam eorum murmuraverunt, et ut quidam eorum murmuraverunt, et perierunt ab exterminatore. Job, v1, 9 et perierunt ab exterminatore. Job, v1, 9 et 10 Solvat manum suam et succidat 10 Solvat manum suam et succidat me! Et hæc mihi sit consolatio, ut affli- me! Et hæc mihi sit consolatio, ut affli- gens me dolore, non parcat, nec contra- gens me dolore, non parcat, nec contra- dicam sermonibus Sancti. Propter hoc dicam sermonibus Sancti. Propter hoc dicitur homo vivens, vir, ut homo sit ra- dicitur homo vivens, vir, ut homo sit ra- tionabilis vivens autem sentiens, et in- tionabilis vivens autem sentiens, et in- telligens quid dicat: vir autem qui per- telligens quid dicat: vir autem qui per- fectum accepit intellectum, talis enim fectum accepit intellectum, talis enim non murmurat contra Dominum. Job, non murmurat contra Dominum. Job, XXXIV, 10 Viri cordati, audite me. Cor XXXIV, 10 Viri cordati, audite me. Cor enim tale vivum scit a Domino omnia enim tale vivum scit a Domino omnia gubernari. Ad Ephes. iv, 13: Occurra- gubernari. Ad Ephes. iv, 13: Occurra- mus omnes in virum perfectum. Job, mus omnes in virum perfectum. Job, XXXIV, 34 Viri intelligentes loquantur XXXIV, 34 Viri intelligentes loquantur mihi, et vir sapiens audiat me. Murmu- mihi, et vir sapiens audiat me. Murmu- ratio autem hæc est pro peccatis defen- ratio autem hæc est pro peccatis defen- dendis unde seipsum potius debet ac- dendis unde seipsum potius debet ac- cusare, quam murmurare contra Domi- cusare, quam murmurare contra Domi- num. Daniel. Ix, 7: Tibi, Domine, justi- num. Daniel. Ix, 7: Tibi, Domine, justi- tia: nobis autem confusio faciei. Et, in- tia: nobis autem confusio faciei. Et, in- fra, . 14 Vigilavit Dominus super fra, . 14 Vigilavit Dominus super malitiam, et adduxit eam super nos : malitiam, et adduxit eam super nos : justus Dominus Deus noster in omnibus justus Dominus Deus noster in omnibus operibus suis. operibus suis.

: :

Propter hoc sequitur de doctrina pœ- Propter hoc sequitur de doctrina pœ- nitentiæ, ut avertatur judicium Domi- nitentiæ, ut avertatur judicium Domi- ni, et habet partes duas, scilicet doctri- ni, et habet partes duas, scilicet doctri- nam pœnitentiæ, et descriptionem judicii nam pœnitentiæ, et descriptionem judicii quod avertitur a pœnitente in sequen- quod avertitur a pœnitente in sequen-

ti littera. ti littera.

Dicit ergo: Dicit ergo:

40. NUN (3) 40. NUN (3)

Doberm Doberm

« Scrutemur vias nostras, » conside- « Scrutemur vias nostras, » conside- rando scilicet et revolvendo quod feci- rando scilicet et revolvendo quod feci- mus scrutemur, inquam, antequam eas mus scrutemur, inquam, antequam eas scrutetur Deus. Sophon. 1, 13: Scruta- scrutetur Deus. Sophon. 1, 13: Scruta- bor Jerusalem in lucernis. Scrutari au- pœnita bor Jerusalem in lucernis. Scrutari au- pœnita tem vias, cogitare est opera præterita. tem vias, cogitare est opera præterita. Isa. xxxvi, 15: Recogitabo tibi omnes Isa. xxxvi, 15: Recogitabo tibi omnes annos meos in amaritudine animæ meæ. annos meos in amaritudine animæ meæ. Psal. CXVIII, 59: Cogitavi vias meas, Psal. CXVIII, 59: Cogitavi vias meas, et converti pedes meos in testimonia tua. et converti pedes meos in testimonia tua. Et quæramus etiam circumstantias ope- Et quæramus etiam circumstantias ope- rum. Jerem. 11, 23: Vide vias tuas in rum. Jerem. 11, 23: Vide vias tuas in convalle, ubi nunc prostata sis. « Et convalle, ubi nunc prostata sis. « Et revertamur ad Dominum, » recedendo revertamur ad Dominum, » recedendo scilicet a peccatis. Isa. LV, 7: Derelin- scilicet a peccatis. Isa. LV, 7: Derelin- quat impius viam suam, et vir iniquus quat impius viam suam, et vir iniquus cogitationes suas, et revertatur ad Domi- cogitationes suas, et revertatur ad Domi- num, et miserebitur ejus et ad Deum num, et miserebitur ejus et ad Deum nostrum, etc. nostrum, etc.

41. NUN 41. NUN

orato orato

bus la bus la

detent detent

« Levemus corda nostra, » per inten- Ce « Levemus corda nostra, » per inten- Ce tionem scilicet et devotionem. Psal. cumam tionem scilicet et devotionem. Psal. cumam LXIII, 7 Accedat homo ad cor altum. LXIII, 7 Accedat homo ad cor altum. Job, xxxiv, 14: Si direxerit ad Deum Job, xxxiv, 14: Si direxerit ad Deum cor suum, spiritum illius et flatum ad cor suum, spiritum illius et flatum ad se trahet. « Cum manibus, » hoc est, se trahet. « Cum manibus, » hoc est, operum protensionibus. I ad Timoth. 11, operum protensionibus. I ad Timoth. 11, 8 Levantes puras manus sine ira et 8 Levantes puras manus sine ira et disceptatione. Exod. XVII, 11: Cum le- disceptatione. Exod. XVII, 11: Cum le- varet Moyses manus, vincebat Israel. varet Moyses manus, vincebat Israel. Psal. CXL, 2 Elevatio manuum mea- Psal. CXL, 2 Elevatio manuum mea- rum sacrificium vespertinum. « Ad Do- rum sacrificium vespertinum. « Ad Do- minum in cœlo, » hoc est, ad Dominum minum in cœlo, » hoc est, ad Dominum qui est in cœlo, ut scilicet non nisi cœ- qui est in cœlo, ut scilicet non nisi cœ- leste et divinum petamus adjutorium. leste et divinum petamus adjutorium. Matth. vi, 9 Pater noster, qui es in Matth. vi, 9 Pater noster, qui es in coelis. Propter quod clamat sacerdos, coelis. Propter quod clamat sacerdos, << Sursum corda » : et respondet populus: << Sursum corda » : et respondet populus:

« Habemus « Habemus

COMMENTARIUS IN CAP. III THRENORUM. COMMENTARIUS IN CAP. III THRENORUM.

ad Dominum. » II Paral. ad Dominum. » II Paral. xx, 12 Cum ignoremus quid agere de- xx, 12 Cum ignoremus quid agere de- beamus, hoc solum habemus residui, ut beamus, hoc solum habemus residui, ut oculos nostros dirigamus ad te. oculos nostros dirigamus ad te.

Et subdit de confessione: Et subdit de confessione:

42. NUN (3) 42. NUN (3)

« Nos inique egimus. » Quasi dicat: « Nos inique egimus. » Quasi dicat: Nostra culpa est et non perversio tui ju- Nostra culpa est et non perversio tui ju- dicii. Iniquitas autem fit præcipue contra dicii. Iniquitas autem fit præcipue contra proximum. Psal. cv, 6: Peccavimus proximum. Psal. cv, 6: Peccavimus cum patribus nostris injuste egimus, cum patribus nostris injuste egimus, iniquitatem fecimus. « Et ad iracun- iniquitatem fecimus. « Et ad iracun- diam provocavimus, » supple, peccantes diam provocavimus, » supple, peccantes contra Dominum. Isa. II, 8: Lingua contra Dominum. Isa. II, 8: Lingua eorum et adinventiones eorum contra eorum et adinventiones eorum contra Dominum, ut provocarent oculos maje- Dominum, ut provocarent oculos maje- statis ejus. Isa. LXIV, 5: Ecce tu iratus statis ejus. Isa. LXIV, 5: Ecce tu iratus es, et peccavimus. In ipsis fuimus sem- es, et peccavimus. In ipsis fuimus sem- per. per.

« Idcirco tu inexorabilis es. » Joan. 1x, « Idcirco tu inexorabilis es. » Joan. 1x, 31 Scimus quia peccatores Deus non 31 Scimus quia peccatores Deus non audit. Hoc justum est. Oppressores audit. Hoc justum est. Oppressores enim pauperum clamorem pauperum enim pauperum clamorem pauperum non audiunt, et ideo non audientur cum non audiunt, et ideo non audientur cum clamabunt. Proverb. XXI, 13: Qui obtu- clamabunt. Proverb. XXI, 13: Qui obtu- rat aurem suam ad clamorem pauperis, rat aurem suam ad clamorem pauperis, et ipse clamabit, et non exaudietur. et ipse clamabit, et non exaudietur. Adhuc autem quia legem non audierunt. Adhuc autem quia legem non audierunt. Proverb. XXVIII, 9: Qui declinat aures Proverb. XXVIII, 9: Qui declinat aures suas ne audiat legem, oratio ejus erit suas ne audiat legem, oratio ejus erit exsecrabilis. exsecrabilis.

Dicit ergo: Dicit ergo:

307 307

« Operuisti in furore, »me scilicet « Operuisti in furore, »me scilicet captivitate miseriæ et cæcitate. Psal. captivitate miseriæ et cæcitate. Psal. LXVIII, 8: Operuit confusio faciem me- LXVIII, 8: Operuit confusio faciem me- am. II ad Corinth. IV, 3 : Quod si oper- am. II ad Corinth. IV, 3 : Quod si oper- tum est Evangelium nostrum, in iis qui tum est Evangelium nostrum, in iis qui pereunt est opertum. Hæc opertio in fu- pereunt est opertum. Hæc opertio in fu- rore Domini fit, sicut oculi ligantur ei rore Domini fit, sicut oculi ligantur ei qui puniendus est. Esther, VII, 8: Nec- qui puniendus est. Esther, VII, 8: Nec- dum verbum de ore regis exierat, et sta- dum verbum de ore regis exierat, et sta- tim operuerunt faciem ejus. tim operuerunt faciem ejus.

« Percussisti,» tribulatione scilicet et « Percussisti,» tribulatione scilicet et sententia. Psal. LXXVII, 66 Percussit sententia. Psal. LXXVII, 66 Percussit inimicos suos in posteriora. Jerem. v, 3: inimicos suos in posteriora. Jerem. v, 3: Percussisti eos, et non doluerunt: attri- Percussisti eos, et non doluerunt: attri- visti eos, et renuerunt accipere discipli- visti eos, et renuerunt accipere discipli-

nam. nam.

« Occidisti. » Osee, vi, 5 Occidi eos « Occidisti. » Osee, vi, 5 Occidi eos in verbis oris mei. « Nec pepercisti, » in verbis oris mei. « Nec pepercisti, » quod aliquis scilicet evaderet. Sapient. quod aliquis scilicet evaderet. Sapient. XVIII, 16: Stans, in terra scilicet, reple- XVIII, 16: Stans, in terra scilicet, reple- vit omnia morte. vit omnia morte.

LIX, LIX,

44. SAMECH 44. SAMECH

impedimen- impedimen- ta, ta,

« Opposuisti nubem, » peccatorum Orationis « Opposuisti nubem, » peccatorum Orationis scilicet caliginem, quæ splendorem gra- scilicet caliginem, quæ splendorem gra- tiæ tuæ non sinit super nos lucere. Isa. tiæ tuæ non sinit super nos lucere. Isa. 2 Iniquitates nostræ diviserunt in- 2 Iniquitates nostræ diviserunt in- ter vos et Deum vestrum, et peccata ter vos et Deum vestrum, et peccata vestra absconderunt faciem ejus a vobis. vestra absconderunt faciem ejus a vobis. Et hoc est quod sequitur: Ne transeat Et hoc est quod sequitur: Ne transeat oratio, hoc est, ne transire possit : si oratio, hoc est, ne transire possit : si enim humilis sit et pœnitens, statim enim humilis sit et pœnitens, statim transibit. Eccli. xxxv, 21 Oratio hu- transibit. Eccli. xxxv, 21 Oratio hu- miliantis se nubes penetrabit. miliantis se nubes penetrabit.