Ecclesia Ecclesia

252 252

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

meæ caligaverunt. Sic fecit Jacob, Osee, meæ caligaverunt. Sic fecit Jacob, Osee, XII, 4, ubi dicitur, quod invaluit ad XII, 4, ubi dicitur, quod invaluit ad Angelum, et confortatus est, et flevit et Angelum, et confortatus est, et flevit et rogavit eum. Isa. XVI, rogavit eum. Isa. XVI, 9 Inebriabo te 9 Inebriabo te lacryma mea, Hesebon et Eleale. Hese- lacryma mea, Hesebon et Eleale. Hese- bon cingulum mæroris interpretatur : bon cingulum mæroris interpretatur : Eleale autem consensio, et significat eos Eleale autem consensio, et significat eos qui tristantur in peccato in quo consen- qui tristantur in peccato in quo consen- serint. In maxilla autem sunt, ut decor serint. In maxilla autem sunt, ut decor vultus immutetur in habitum plangen- vultus immutetur in habitum plangen- tis. Eccli. xxxv, 18 et 19: Nonne la- tis. Eccli. xxxv, 18 et 19: Nonne la- crymæ viduæ ad maxillam descendunt, crymæ viduæ ad maxillam descendunt, et exclamatio ejus super deducentem et exclamatio ejus super deducentem eas? A. maxilla enim ascendunt usque eas? A. maxilla enim ascendunt usque ad cælum, et Dominus exauditor non ad cælum, et Dominus exauditor non delectabitur in illis. delectabitur in illis.

« Non est qui consoletur eam. » Om- « Non est qui consoletur eam. » Om- nes enim ita oppressi sunt amaritudine: nes enim ita oppressi sunt amaritudine: a malis enim non recipit Ecclesia conso- a malis enim non recipit Ecclesia conso- consola- lationem. Osee, xi, 14 et 15: Consola- consola- lationem. Osee, xi, 14 et 15: Consola- malis. tio abscondita est ab oculis meis: quia malis. tio abscondita est ab oculis meis: quia

non recipit non recipit

tionem a tionem a

ipse inter fratres dividet. Isa. XXI, 4 et ipse inter fratres dividet. Isa. XXI, 4 et 5: Nolite incumbere ut consolemini me 5: Nolite incumbere ut consolemini me super vastitate filiæ populi mei. Dies super vastitate filiæ populi mei. Dies enim interfectionis, et conculcationis, et enim interfectionis, et conculcationis, et fletuum Domino Deo exercituum in fletuum Domino Deo exercituum in valle visionis. « Ex omnibus charis valle visionis. « Ex omnibus charis ejus, hoc est, quos charo nutrivit affe- ejus, hoc est, quos charo nutrivit affe- ctu et synagoga et Ecclesia. Genes. ctu et synagoga et Ecclesia. Genes. XXXVII, 35 Congregatis cunctis liberis XXXVII, 35 Congregatis cunctis liberis ejus ut linirent dolorem patris, noluit ejus ut linirent dolorem patris, noluit consolationem accipere. Psal. LXXVI, 3: consolationem accipere. Psal. LXXVI, 3: Renuit consolari anima mea. Matth. 11, Renuit consolari anima mea. Matth. 11, 18 Noluit consolari, quia non sunt'. 18 Noluit consolari, quia non sunt'.

« Omnes amici ejus spreverunt eam. » « Omnes amici ejus spreverunt eam. » Quia veri amici non fuerunt. Eccli. vi, Quia veri amici non fuerunt. Eccli. vi, 10 Est amicus socius mensæ, et non 10 Est amicus socius mensæ, et non permanebit in die necessitatis. Spernunt permanebit in die necessitatis. Spernunt autem, cum vident humiliatum, in quo autem, cum vident humiliatum, in quo nihil nisi gloriam et delicias et divitias nihil nisi gloriam et delicias et divitias dilexerunt. Hoc significatum est, Job, II, dilexerunt. Hoc significatum est, Job, II, 12, ubi dicitur, quod amici Job levantes 12, ubi dicitur, quod amici Job levantes procul oculos suos non cognoverunt eum. procul oculos suos non cognoverunt eum. Non cognoscere enim, spernere est. Job, Non cognoscere enim, spernere est. Job, xxx, 9 et 10 Nunc in eorum canticum xxx, 9 et 10 Nunc in eorum canticum versus sum, et factus sum eis in prover- versus sum, et factus sum eis in prover- bium. Abominantur me, et longe fu- bium. Abominantur me, et longe fu-

* Cf. Jerem. xXXI; 15. * Cf. Jerem. xXXI; 15.

giunt a me, et faciem meam conspuere giunt a me, et faciem meam conspuere non verentur. « Et facti sunt ei inimi- non verentur. « Et facti sunt ei inimi- ci. » Michææ, VII, 6: Inimici hominis, ci. » Michææ, VII, 6: Inimici hominis, domestici ejus. Job, xxx, 21: Mutatus domestici ejus. Job, xxx, 21: Mutatus es mihi in crudelem, et in duritia ma- es mihi in crudelem, et in duritia ma- nus tuæ adversaris mihi. Poeta 2 : nus tuæ adversaris mihi. Poeta 2 :

Donec eris felix, multos numerabis amicos: Donec eris felix, multos numerabis amicos: Tempora si fuerint nubila, solus eris. Tempora si fuerint nubila, solus eris.

Est autem hic locus conquestionis de- Est autem hic locus conquestionis de- cimus quartus. Cum indignatione enim cimus quartus. Cum indignatione enim conqueritur: quia ab iis a quibus mini- conqueritur: quia ab iis a quibus mini- me conveniat, male tractetur. me conveniat, male tractetur.

3. GHIMEL 3. GHIMEL

1) 1)

GHIMEL, interpretatur plenitudo: ple- GHIMEL, interpretatur plenitudo: ple- nitudinem enim mali et desolationis de- nitudinem enim mali et desolationis de- plorat. Thren. 11, 15: Replevit me plorat. Thren. 11, 15: Replevit me amaritudinibus et inebriavit me absyn- amaritudinibus et inebriavit me absyn- thio. Tangit autem hic duo, scilicet cau- thio. Tangit autem hic duo, scilicet cau- sam desolationis ex parte hostis, et mo- sam desolationis ex parte hostis, et mo- dum ex parte populi desolati, ibi, y. 4: dum ex parte populi desolati, ibi, y. 4: « Viæ Sion. » « Viæ Sion. »

Dicit ergo « Migravit Judas, » hoc Dicit ergo « Migravit Judas, » hoc est, duæ tribus, vel in Ecclesia populus est, duæ tribus, vel in Ecclesia populus confitens et glorificans Dominum. Mi- confitens et glorificans Dominum. Mi- gravit autem de loco suo in captivita- gravit autem de loco suo in captivita- tem. Psal. x, 1: Quomodo dicitis ani- tem. Psal. x, 1: Quomodo dicitis ani- mæ meæ Transmigra in montem sicut mæ meæ Transmigra in montem sicut passer? Amos, 1, 6: Super tribus scele- passer? Amos, 1, 6: Super tribus scele- ribus Gaza, et super quatuor non con- ribus Gaza, et super quatuor non con- vertam eum eo quod transtulerint cap- vertam eum eo quod transtulerint cap- tivitatem perfectam, ut concluderent tivitatem perfectam, ut concluderent eam in Idumæa. Interpretatur Gaza for- eam in Idumæa. Interpretatur Gaza for- titudo ejus quia fortitudo tentationis et titudo ejus quia fortitudo tentationis et instantia hostis migrare facit et excludi instantia hostis migrare facit et excludi in Idumæam, hoc est, in carnalem dele- in Idumæam, hoc est, in carnalem dele- ctationem. Et hoc est quod sequitur : ctationem. Et hoc est quod sequitur : « Propter afflictionem et multitudinem « Propter afflictionem et multitudinem servitutis. » Afflictio hostis est in fame, servitutis. » Afflictio hostis est in fame, gladio, et peste. Fame, spiritualis pabuli gladio, et peste. Fame, spiritualis pabuli destitutione. Gladio tentationis et pu- destitutione. Gladio tentationis et pu-

* Cf. Ovidium, Trist. I, 1, 40. * Cf. Ovidium, Trist. I, 1, 40.

COMMENTARIUS IN CAP. I THRENORUM. COMMENTARIUS IN CAP. I THRENORUM.

gnæ. Peste, interioris turpitudinis infe- gnæ. Peste, interioris turpitudinis infe- ctione. II ad Corinth. 1, 8: Supra mo- ctione. II ad Corinth. 1, 8: Supra mo- dum gravati sumus supra virtutem, ita dum gravati sumus supra virtutem, ita ut tæderet nos etiam vivere. Exod. v, ut tæderet nos etiam vivere. Exod. v, 14 Flagellati sunt qui præerant operi- 14 Flagellati sunt qui præerant operi- bus filiorum Israel, ab exactoribus Pha- bus filiorum Israel, ab exactoribus Pha- Multitudo raonis. Multitudo autem servitutis est in Multitudo raonis. Multitudo autem servitutis est in servitutis, servitutis, quid? quid?

angariis, et pro angariis, sicut et diabo- angariis, et pro angariis, sicut et diabo- lus angariat hominem ut sibi serviat. lus angariat hominem ut sibi serviat. III Reg. XII, 14: Pater meus aggravavit III Reg. XII, 14: Pater meus aggravavit jugum vestrum, et ego addam jugo jugum vestrum, et ego addam jugo vestro. Pater meus cecidit vos flagellis, vestro. Pater meus cecidit vos flagellis, ego autem cædam vos scorpionibus. ego autem cædam vos scorpionibus. Eccli. XXXIII, 28: Servo malevolo tortu- Eccli. XXXIII, 28: Servo malevolo tortu- ra et compedes: mitte illum in operatio- ra et compedes: mitte illum in operatio-

nem, ne vacet. nem, ne vacet.

CV, CV,

36 et 36 et

« Habitavit inter gentes, » non tam « Habitavit inter gentes, » non tam loco quam imitatione. Psal. loco quam imitatione. Psal. 37 Commisti sunt inter gentes, et didi- 37 Commisti sunt inter gentes, et didi- cerunt opera eorum : et servierunt scul- cerunt opera eorum : et servierunt scul- ptilibus eorum. « Nec invenit requiem. » ptilibus eorum. « Nec invenit requiem. » In peccato enim quies non invenitur. In peccato enim quies non invenitur. Thren. v, 5 Lassis non dabatur re- Thren. v, 5 Lassis non dabatur re- quies. Jerem. XVI, 13: Servietis ibi diis quies. Jerem. XVI, 13: Servietis ibi diis alienis die ac nocte, qui non dabunt vo- alienis die ac nocte, qui non dabunt vo- bis requiem. bis requiem.

« Omnes persecutores ejus apprehen- « Omnes persecutores ejus apprehen- derunt eam. » Jerem.. 11, 24: Omnes derunt eam. » Jerem.. 11, 24: Omnes qui quærunt eam, non deficient: in qui quærunt eam, non deficient: in menstruis suis invenient eam. Nulli enim menstruis suis invenient eam. Nulli enim negat se, ultro se exhibet. « Inter an- negat se, ultro se exhibet. « Inter an- gustias. » Ita enim angustiatur de defe- gustias. » Ita enim angustiatur de defe- rendo peccatum, quod quilibet persecu- rendo peccatum, quod quilibet persecu- tor comprehendit eam. Propter hoc di- tor comprehendit eam. Propter hoc di- cit Apostolus, II ad Corinth. vi, 12 : cit Apostolus, II ad Corinth. vi, 12 : Non angustiamini in nobis: angustiami- Non angustiamini in nobis: angustiami- ni autem in visceribus vestris. Proverb. ni autem in visceribus vestris. Proverb. xX1, 8 Justus de angustia liberatus est, xX1, 8 Justus de angustia liberatus est, et tradetur impius pro eo. et tradetur impius pro eo.

Hic autem locus est decimus conque- Hic autem locus est decimus conque- stionis, per quem impio et infirmitas et stionis, per quem impio et infirmitas et solitudo monstratur. solitudo monstratur.

1 Cf. Exod. xxIII, 14 et seq. 1 Cf. Exod. xxIII, 14 et seq.

4. DALETH (7) 4. DALETH (7)

253 253

DALETH, tabulatum interpretatur, eo DALETH, tabulatum interpretatur, eo quod tabulatum miræ pulchritudinis quod tabulatum miræ pulchritudinis quod erat in templo, hic deplangitur, et quod erat in templo, hic deplangitur, et significat cohæsionem charitatis, quæ in significat cohæsionem charitatis, quæ in personis Ecclesiasticis esse debet. personis Ecclesiasticis esse debet.

« Viæ Sion lugent, » hoc est, lugere « Viæ Sion lugent, » hoc est, lugere dicuntur, eo quod frequentia turbarum dicuntur, eo quod frequentia turbarum ad templum Dei euntium cum tympanis ad templum Dei euntium cum tympanis et choris destitutæ sunt. Joel, II, 17: et choris destitutæ sunt. Joel, II, 17: Inter vestibulum et altare plorabunt Inter vestibulum et altare plorabunt sacerdotes. Ibidem, . 12: Convertimini sacerdotes. Ibidem, . 12: Convertimini ad me in toto corde vestro, in jejunio, et ad me in toto corde vestro, in jejunio, et in fletu, et in planctu. Et quod dixit, ex- in fletu, et in planctu. Et quod dixit, ex- ponit subdens : « Eo quod non sit qui ponit subdens : « Eo quod non sit qui

veniat.ad solemnitatem,» tribus scilicet veniat.ad solemnitatem,» tribus scilicet vicibus per annum 1. Sicut etiam so- vicibus per annum 1. Sicut etiam so- lemnitates Ecclesiæ hodie non frequentan- lemnitates Ecclesiæ hodie non frequentan- tur. Isa. xxxin, 8: Dissipatæ sunt viæ, tur. Isa. xxxin, 8: Dissipatæ sunt viæ, cessavit transiens per semitam, irritum cessavit transiens per semitam, irritum factum est pactum, projecit civitates, factum est pactum, projecit civitates, non reputavit homines. Solemnitas enim non reputavit homines. Solemnitas enim Domini in multitudine populi debet es- Domini in multitudine populi debet es- se. Psal. CXVII, 27: Constituite diem se. Psal. CXVII, 27: Constituite diem solemnem in condensis, usque ad cornu solemnem in condensis, usque ad cornu altaris. altaris.

Et quod dixit in communi, tangit per Et quod dixit in communi, tangit per partes: « Omnes portæ ejus destructæ. » partes: « Omnes portæ ejus destructæ. » Per metonymiam: quia illi qui sedebant Per metonymiam: quia illi qui sedebant in portis, et expedire debebant populum, in portis, et expedire debebant populum, destructi sunt. Thren. II, 9: Defixæ destructi sunt. Thren. II, 9: Defixæ sunt in terra portæ ejus. Portæ enim sunt in terra portæ ejus. Portæ enim quæ introducere debent in Ecclesiam, quæ introducere debent in Ecclesiam, Prælati sunt, qui destructi per avari- Prælati sunt, qui destructi per avari- tiam sunt et alia peccata. Psal. CVI, 16: tiam sunt et alia peccata. Psal. CVI, 16: Contrivit portas æreas, et vectes ferreos Contrivit portas æreas, et vectes ferreos confregit. confregit.

« Sacerdotes ejus gementes. » Qui de- « Sacerdotes ejus gementes. » Qui de- bebant scilicet sanctificare oblationes ve- bebant scilicet sanctificare oblationes ve- nientium, hi gemunt oppressi captivitate nientium, hi gemunt oppressi captivitate diaboli. Psal. LXXVII, 64 : Sacerdotes diaboli. Psal. LXXVII, 64 : Sacerdotes eorum in gladio ceciderunt. Job, xxvi, eorum in gladio ceciderunt. Job, xxvi,

Portæ, præ- Portæ, præ- lati lati

Esse in ca- Esse in ca- put, vel put, vel

quid? quid?

254 254

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

5: Ecee gigantes gemunt sub aquis. 5: Ecee gigantes gemunt sub aquis. Sub aquis enim concupiscentiæ gemunt, Sub aquis enim concupiscentiæ gemunt, qui gigantes esse deberent. Isa. LIX, 11: qui gigantes esse deberent. Isa. LIX, 11: Quasi columbæ meditantes gememus : Quasi columbæ meditantes gememus : exspectavimus judicium, et non est : exspectavimus judicium, et non est : salutem, et elongata est a nobis. salutem, et elongata est a nobis.

tra caput præliantes, Prælatum scilicet, tra caput præliantes, Prælatum scilicet, vel Ecclesias principales. III Reg. xxII, vel Ecclesias principales. III Reg. xxII, 31 Non pugnabitis contra majorem vel 31 Non pugnabitis contra majorem vel minorem quempiam, nisi contra regem minorem quempiam, nisi contra regem Israel solum. I Reg. xxx1, 9, Philistiim Israel solum. I Reg. xxx1, 9, Philistiim caput Saul præcisum per totam terram caput Saul præcisum per totam terram miserunt, ut ab omnibus in exemplum miserunt, ut ab omnibus in exemplum turpitudinis adspiceretur, Zach. xIII, 7: turpitudinis adspiceretur, Zach. xIII, 7: Percute pastorem, et dispergentur oves. Percute pastorem, et dispergentur oves.

« Virgines enim squalidæ. » Consue- « Virgines enim squalidæ. » Consue- tudo erat antiquis quod chori Virginum tudo erat antiquis quod chori Virginum cum tibia et cithara ad solemnitates ve- cum tibia et cithara ad solemnitates ve- nirent. Isa. xxx, 29: Canticum erit vo- nirent. Isa. xxx, 29: Canticum erit vo- bis sicut nox sanctificatæ solemnitatis: bis sicut nox sanctificatæ solemnitatis: et lætitia cordis sicut qui pergit cum et lætitia cordis sicut qui pergit cum tibia, ut intret in montem Domini ad tibia, ut intret in montem Domini ad Fortem Israel. Sed nunc squalidæ sunt, Fortem Israel. Sed nunc squalidæ sunt, fatuæ, et pinguedine devotionis destitu- fatuæ, et pinguedine devotionis destitu- tæ. Matth. xxv, 3: Quinque fatuæ, ac- tæ. Matth. xxv, 3: Quinque fatuæ, ac- ceptis lampadibus,non sumpserunt oleum ceptis lampadibus,non sumpserunt oleum secum. « Et ipsa oppressa amaritudi- secum. « Et ipsa oppressa amaritudi- ne, » mater scilicet Ecclesia, vel synago- ne, » mater scilicet Ecclesia, vel synago- ga. Ruth, 1, 21: Amaritudine me valde ga. Ruth, 1, 21: Amaritudine me valde replevit Omnipotens. Ezech. III, 14: replevit Omnipotens. Ezech. III, 14: Abii amarus in indignatione spiritus per domum ejus. Super enim notat op- Abii amarus in indignatione spiritus per domum ejus. Super enim notat op-

mei. mei.

: :

Glossa Octavus locus conquestionis Glossa Octavus locus conquestionis est, per quem dicitur factum quod non est, per quem dicitur factum quod non oportuit, et non factum quod oportuit. oportuit, et non factum quod oportuit.

5. HE 5. HE

HE, interpretatur esse, vel vivere, vel HE, interpretatur esse, vel vivere, vel susceptio, et in hoc ultimo sensu con- susceptio, et in hoc ultimo sensu con- cordat suscepit enim pœnam pro pec- cordat suscepit enim pœnam pro pec- catis. Isa. XL, 2 : Suscepit de manu catis. Isa. XL, 2 : Suscepit de manu Domini duplicia pro omnibus peccatis Domini duplicia pro omnibus peccatis

suis. suis.

Et tangitur hic causa desolationis : Et tangitur hic causa desolationis : primo, ex parte hostis. Secundo, ex primo, ex parte hostis. Secundo, ex parte ablati decoris, ibi, *. 6 : « Et parte ablati decoris, ibi, *. 6 : « Et egressus. » Tertio, ex parte oppressæ egressus. » Tertio, ex parte oppressæ civitatis, ibi, y. 7 : « Recordata est Je- civitatis, ibi, y. 7 : « Recordata est Je- rusalem. » rusalem. »

Dicit ergo « Facti sunt hostes ejus Dicit ergo « Facti sunt hostes ejus in caudam, in capite, » et Jerusalem scilicet in cau- in caudam, in capite, » et Jerusalem scilicet in cau- da. Deuter. xxVIII, 44: Inimicus tuus da. Deuter. xxVIII, 44: Inimicus tuus erit in caput, et tu eris in caudam. erit in caput, et tu eris in caudam. Vel, facti sunt in capite, hoc est, con- Vel, facti sunt in capite, hoc est, con-

« Inimici ejus locupletati sunt.» Addi- « Inimici ejus locupletati sunt.» Addi- derunt enim divitias bonorum. Psal. derunt enim divitias bonorum. Psal. LXXII, 12 Ecce ipsi peccatores et abun- LXXII, 12 Ecce ipsi peccatores et abun- dantes in sæculo, obtinuerunt divitias, dantes in sæculo, obtinuerunt divitias, Job, xx1, 7: Impii vivunt, sublevatį Job, xx1, 7: Impii vivunt, sublevatį sunt, confortatique divitiis: sicut et ty- sunt, confortatique divitiis: sicut et ty- ranni ditati sunt de rebus Ecclesiarum. ranni ditati sunt de rebus Ecclesiarum. «Quia Dominus locutus est super eam, » «Quia Dominus locutus est super eam, » ut hoc scilicet fieret ei. Isa. 1, 20: Gla- ut hoc scilicet fieret ei. Isa. 1, 20: Gla- dius devorabit vos, quia os Domini locu- dius devorabit vos, quia os Domini locu- tum est. I Reg. III, 12: Suscitabo ad- tum est. I Reg. III, 12: Suscitabo ad- versum Heli omnia quæ locutus sum su- versum Heli omnia quæ locutus sum su-

pressionem. Propter multitudinem ini- pressionem. Propter multitudinem ini- quitatum ejus, genere scilicet, specie, et quitatum ejus, genere scilicet, specie, et numero. Osee, IV, 2: Maledictum, et numero. Osee, IV, 2: Maledictum, et mendacium, et homicidium, et furtum, mendacium, et homicidium, et furtum, et adulterium inundaverunt, et sanguis et adulterium inundaverunt, et sanguis sanguinem tetigit. Jerem. xiv, 7: Multæ sanguinem tetigit. Jerem. xiv, 7: Multæ sunt aversiones nostræ. sunt aversiones nostræ.

« Parvuli ejus ducti sunt in captivita- « Parvuli ejus ducti sunt in captivita- tem, » quibus potius miserendum erat: tem, » quibus potius miserendum erat: et significat simplices de Ecclesia, qui et significat simplices de Ecclesia, qui propter peccata Prælatorum dispergun- propter peccata Prælatorum dispergun- tur. Jerem. L, 6: Grex perditus factus tur. Jerem. L, 6: Grex perditus factus est populus meus: pastores eorum se- est populus meus: pastores eorum se- duxerunt eos, feceruntque vagari in duxerunt eos, feceruntque vagari in montibus. « Ante faciem tribulantis. » montibus. « Ante faciem tribulantis. » In peccatis enim non nisi tribulatio est. In peccatis enim non nisi tribulatio est. Psal. 42 et 43 Tribulaverunt eos Psal. 42 et 43 Tribulaverunt eos inimici eorum, et humiliati sunt sub inimici eorum, et humiliati sunt sub manibus eorum: sæpe liberavit eos. manibus eorum: sæpe liberavit eos.

CV, CV,

6. VAU (7) 6. VAU (7)

VAU, interpretatur et, quasi omnibus VAU, interpretatur et, quasi omnibus præcedentibus malis istud cumulatum sit præcedentibus malis istud cumulatum sit

Principes Principes comparati comparati

COMMENTARIUS IN CAP. I THRENORUM. COMMENTARIUS IN CAP. I THRENORUM.

et additum. Isa. xv, 9: Ponam super et additum. Isa. xv, 9: Ponam super Dibon additamenta. Dibon interpretatur Dibon additamenta. Dibon interpretatur sufficienter intelligens, quia scientia ad- sufficienter intelligens, quia scientia ad- dit in peccato. Luc. XII, 47: Servus qui dit in peccato. Luc. XII, 47: Servus qui cognovit voluntatem domini sui et non cognovit voluntatem domini sui et non facit, vapulabit multis, scilicet plagis. facit, vapulabit multis, scilicet plagis.

« Et egressus est a filia Sion omnis « Et egressus est a filia Sion omnis decor ejus. » Decorem vocat varias di- decor ejus. » Decorem vocat varias di- gnitates populorum, quibus reverentiæ gnitates populorum, quibus reverentiæ debebantur. Mich. 1, 16: Decalvare, et debebantur. Mich. 1, 16: Decalvare, et tondere super filios deliciarum tuarum : tondere super filios deliciarum tuarum : dilata calvitium tuum sicut aquila, dilata calvitium tuum sicut aquila, quoniam captivi ducti sunt ex te. Jerem. quoniam captivi ducti sunt ex te. Jerem. LII, 19, dicitur, quod Chaldæi asportave- LII, 19, dicitur, quod Chaldæi asportave- runt vasa decoris domus Domini, quot- runt vasa decoris domus Domini, quot- quot aurea, aurea: et quotquot argen- quot aurea, aurea: et quotquot argen- tea, argentea. I Machab. 11, 8: Tem- tea, argentea. I Machab. 11, 8: Tem- plum ejus sicut homo ignobilis. Ezech. plum ejus sicut homo ignobilis. Ezech. XVI, 39 Denudabunt te vestimentis tuis, XVI, 39 Denudabunt te vestimentis tuis, et auferent vasa decoris tui: et derelin- et auferent vasa decoris tui: et derelin- quent te nudam, plenamque ignominia. quent te nudam, plenamque ignominia.

Et quod metaphorice dixit, explanat Et quod metaphorice dixit, explanat arietibus subdens : « Facti sunt principes ejus ve- arietibus subdens : « Facti sunt principes ejus ve- nientious lut arietes. » Aries cornutus cornu veri- nientious lut arietes. » Aries cornutus cornu veri-

non inve- non inve-

pascua. pascua.

tatis, et cornu virtutis significat in capite tatis, et cornu virtutis significat in capite Prælati. Isa. LX, 7 : Arietes Nabajoth Prælati. Isa. LX, 7 : Arietes Nabajoth ministrabunt tibi. Nabajoth interpreta- ministrabunt tibi. Nabajoth interpreta- tur conspicuus ratione. Quales Prælati tur conspicuus ratione. Quales Prælati esse debent, sed nunc non sunt. «Non esse debent, sed nunc non sunt. «Non invenientes pascua : » quia nec pabulum invenientes pascua : » quia nec pabulum verbi est apud eos, nec pabulum gratiæ. verbi est apud eos, nec pabulum gratiæ. Jerem. xiv, 6 Defecerunt oculi eorum, Jerem. xiv, 6 Defecerunt oculi eorum, quia non erat herba. Tunc enim macie quia non erat herba. Tunc enim macie destituitur aries, qui non valet ad sacrifi- destituitur aries, qui non valet ad sacrifi- cium Domini. Malach. 1, 14 Maledictus cium Domini. Malach. 1, 14 Maledictus dolosus, qui habet in grege suo mascu- dolosus, qui habet in grege suo mascu- lum, et votum faciens immolat debile lum, et votum faciens immolat debile Domino. Domino.

« Et abierunt absque fortitudine, » « Et abierunt absque fortitudine, » resistendi scilicet hostibus. Ezech. XIII, resistendi scilicet hostibus. Ezech. XIII, 5 Non ascendistis ex adverso, neque 5 Non ascendistis ex adverso, neque opposuistis, vos scilicet, murum pro do- opposuistis, vos scilicet, murum pro do- mo Israel. Jerem. XLVI, 5: Vidi ipsos mo Israel. Jerem. XLVI, 5: Vidi ipsos pavidos, et terga vertentes. « Ante fa- pavidos, et terga vertentes. « Ante fa- ciem subsequentis, » hostis scilicet qui ciem subsequentis, » hostis scilicet qui minabat eos tamquam gregem. Habac. minabat eos tamquam gregem. Habac. I, 15 Totum in hamo sublevavit, traxit I, 15 Totum in hamo sublevavit, traxit illud in sagena sua, et congregavit illud in sagena sua, et congregavit

in rete suum. in rete suum.

7. ZAIN (7) 7. ZAIN (7)

255 255

ZAIN, interpretatur hæc est enim hæc ZAIN, interpretatur hæc est enim hæc ultio quam omni recordatione peccato- ultio quam omni recordatione peccato- rum vidit sibi esse debitam. Mich. vi, rum vidit sibi esse debitam. Mich. vi, 9 Iram Domini portabo, quoniam pec- 9 Iram Domini portabo, quoniam pec- cavi ei, donec causam meam judi- cavi ei, donec causam meam judi-

cet. cet.

: :

<< Recordata est Jerusalem dierum af- << Recordata est Jerusalem dierum af- flictionis suæ, » conferens scilicet præte- flictionis suæ, » conferens scilicet præte- ritas afflictiones cum præsentibus, et non ritas afflictiones cum præsentibus, et non videns in præteritis aliquam esse simi- videns in præteritis aliquam esse simi- lem ista enim omnes excedit. Daniel. lem ista enim omnes excedit. Daniel. XII, 1 Veniet tempus quale non fuit ab XII, 1 Veniet tempus quale non fuit ab eo ex quo gentes esse cœperunt. Matth. eo ex quo gentes esse cœperunt. Matth. XXIV, 21 Erit enim tunc tribulatio ma- XXIV, 21 Erit enim tunc tribulatio ma- gna, qualis non fuit ab initio mundi us- gna, qualis non fuit ab initio mundi us- que modo, neque fiet. Et hoc in Eccle- que modo, neque fiet. Et hoc in Eccle- sia erit tempore Anti-Christi, et in sia erit tempore Anti-Christi, et in anima pœnitentis ex displicentia peccati. anima pœnitentis ex displicentia peccati. Isa. xxXVIII, 15: Recogitabo tibi omnes Isa. xxXVIII, 15: Recogitabo tibi omnes annos meos in amaritudine animæ meæ. annos meos in amaritudine animæ meæ. Recogitatio ergo ista non est nisi ad am- Recogitatio ergo ista non est nisi ad am- pliorem tristitiam. Job, xvII, 2: In pliorem tristitiam. Job, xvII, 2: In amaritudinibus moratur oculus. amaritudinibus moratur oculus.

« Et prævaricationis, » quam scilicet « Et prævaricationis, » quam scilicet talem meruit afflictionem: nisi enim talem meruit afflictionem: nisi enim prævaricata esset, in tales poenas non in- prævaricata esset, in tales poenas non in- cidisset. Isa. XLVIII, 8: Scio quia præva- cidisset. Isa. XLVIII, 8: Scio quia præva- ricans prævaricaberis, et transgressorem ricans prævaricaberis, et transgressorem ex utero vocavi te. Jerem. III, 13: Scit ex utero vocavi te. Jerem. III, 13: Scit iniquitatem tuam, quia in Dominum iniquitatem tuam, quia in Dominum Deum tuum prævaricata es. Hæc recor- Peccatorum Deum tuum prævaricata es. Hæc recor- Peccatorum datio valet ad peccati displicentiam, et datio valet ad peccati displicentiam, et ad afflictionis patientiam: ex hac enim ad afflictionis patientiam: ex hac enim cognoscit se pœnæ debitricem. Jerem. cognoscit se pœnæ debitricem. Jerem. x, 19 Hæc infirmitas mea est, et porta- x, 19 Hæc infirmitas mea est, et porta- bo illam. bo illam.

>> >>

« Omnium desiderabilium suorum, « Omnium desiderabilium suorum, quæ habuerat a diebus antiquis, quæ habuerat a diebus antiquis, supple, recordata est, ut bona malis con- supple, recordata est, ut bona malis con- ferret, et sciret quod dicitur, Jerem. 11, ferret, et sciret quod dicitur, Jerem. 11, 19: Scito et vide,quia malum et amarum 19: Scito et vide,quia malum et amarum est reliquisse te Dominum Deum tuum. est reliquisse te Dominum Deum tuum. Multa enim desiderabilia habuit in Pro- Multa enim desiderabilia habuit in Pro-

recordatio recordatio

utilis. utilis.

256 256

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

phetis, in Patriarchis, et in Legislatore, phetis, in Patriarchis, et in Legislatore, et in Deo. Deuter. XXXII, 7: Memento et in Deo. Deuter. XXXII, 7: Memento dierum antiquorum, cogita generationes dierum antiquorum, cogita generationes singulas. Hæc recordatio scire facit singulas. Hæc recordatio scire facit quanti nocumenti sit peccatum. Isa. quanti nocumenti sit peccatum. Isa. LXIII, 7: Miserationum Domini recorda- LXIII, 7: Miserationum Domini recorda- bor, laudem Domini super omnibus bor, laudem Domini super omnibus quæ reddidit nobis Dominus, et super quæ reddidit nobis Dominus, et super multitudinem bonorum domus Israel, multitudinem bonorum domus Israel, quæ largitus est eis secundum indulgen- quæ largitus est eis secundum indulgen- tiam suam. Et post pauca, . 11: Recor- tiam suam. Et post pauca, . 11: Recor- datus est dierum sæculi Moysi, et popu- datus est dierum sæculi Moysi, et popu- li sui... Ubi est qui posuit in medio ejus li sui... Ubi est qui posuit in medio ejus spiritum sancti sui? Mich. v1, 5 : Popu- spiritum sancti sui? Mich. v1, 5 : Popu- le meus, memento, quæso, quid cogita- le meus, memento, quæso, quid cogita- verit, scilicet contra te, Balach, rex verit, scilicet contra te, Balach, rex Moab, et quid responderit ei Balaam, Moab, et quid responderit ei Balaam, filius Beor. Eccli. XVIII, 25: Memento filius Beor. Eccli. XVIII, 25: Memento paupertatis in tempore abundantiæ, et paupertatis in tempore abundantiæ, et necessitatum paupertatis in die divitia- necessitatum paupertatis in die divitia- rum. Eccli. xI, 27: In die bonorum ne rum. Eccli. xI, 27: In die bonorum ne immemor sis malorum, et in die malo- immemor sis malorum, et in die malo- rum ne immemor sis bonorum. Recor- rum ne immemor sis bonorum. Recor- data autem est horum desiderabilium, et data autem est horum desiderabilium, et afflictionis et prævaricationis, « cum ca- afflictionis et prævaricationis, « cum ca- deret populus ejus in manu hostili, » deret populus ejus in manu hostili, » nulla virtute fultus, sed iniquitate in nulla virtute fultus, sed iniquitate in captivitatem traditus. Proverb. v, 22: captivitatem traditus. Proverb. v, 22: Iniquitates suæ capiunt impium, et fu- Iniquitates suæ capiunt impium, et fu- nibus peccatorum suorum constringitur. nibus peccatorum suorum constringitur. Act. XXVIII, Act. XXVIII, 4 Utique homicida est 4 Utique homicida est homo hic, qui cum evasit de mari, ultio homo hic, qui cum evasit de mari, ultio non sinit eum vivere. Propter hoc Eccle- non sinit eum vivere. Propter hoc Eccle- sia gemit. Job, xxix, 2 et 3 : Quis mihi sia gemit. Job, xxix, 2 et 3 : Quis mihi tribuat ut sim juxta menses pristinos, tribuat ut sim juxta menses pristinos, secundum dies quibus Deus custodiebat secundum dies quibus Deus custodiebat me? Quando splendebat lucerna ejus me? Quando splendebat lucerna ejus super caput meum. « Et non esset au- super caput meum. « Et non esset au- xiliator. » Nullus enim ferre potest au- xiliator. » Nullus enim ferre potest au- xilium contra Dominum. Job, x, 7: xilium contra Dominum. Job, x, 7: Cum sit nemo qui de manu tua possit Cum sit nemo qui de manu tua possit

eruere. eruere.

« Viderunt eam hostes, » læto scilicet « Viderunt eam hostes, » læto scilicet vultu lætantur enim de malis homi- vultu lætantur enim de malis homi- num. Et hoc est quod sequitur : « Et num. Et hoc est quod sequitur : « Et deriserunt sabbata efus, » hoc est, san- deriserunt sabbata efus, » hoc est, san- Deridere ctificationes ejus : sabbatum enim quod Deridere ctificationes ejus : sabbatum enim quod quid præcipuum fuit, pro omni sanctificatione quid præcipuum fuit, pro omni sanctificatione ponitur : derisibile autem efficitur, ponitur : derisibile autem efficitur,

sabbatum, sabbatum,

quando sanctificatio sabbati in pollutio- quando sanctificatio sabbati in pollutio- nem convertitur. I Machab. II, 12 et 13: nem convertitur. I Machab. II, 12 et 13: Ecce sancta nostra, et pulchritudo no- Ecce sancta nostra, et pulchritudo no- stra, et claritas nostra desolata est, et stra, et claritas nostra desolata est, et coinquinaverunt eam gentes. Quo ergo coinquinaverunt eam gentes. Quo ergo nobis adhuc vivere? I Reg. XVII, 10: nobis adhuc vivere? I Reg. XVII, 10: Ego exprobravi agminibus Israel hodie. Ego exprobravi agminibus Israel hodie. Hoc significatum est Judic. xv1, 23, ubi Hoc significatum est Judic. xv1, 23, ubi capto Samsone Philistiim fecerunt ho- capto Samsone Philistiim fecerunt ho- stias et convivium. Nostra etiam sabbata stias et convivium. Nostra etiam sabbata derisibilia sunt, quia otium quo debe- derisibilia sunt, quia otium quo debe- mus Deo vacare, convertimus in luxum mus Deo vacare, convertimus in luxum et turpitudinem. I Mach. 1, 41: Dies fe- et turpitudinem. I Mach. 1, 41: Dies fe- sti ejus conversi sunt in luctum, sabbata sti ejus conversi sunt in luctum, sabbata ejus in opprobrium, honores ejus in ni- ejus in opprobrium, honores ejus in ni- hilum. Isa. 1, 14 Calendas vestras et hilum. Isa. 1, 14 Calendas vestras et solemnitates vestras odivit anima mea : solemnitates vestras odivit anima mea : facta sunt mihi molesta, laboravi sus- facta sunt mihi molesta, laboravi sus-

tinens. tinens.

Est autem hic locus conquestionis pri- Est autem hic locus conquestionis pri-

mus. mus.

8. HETH (☐ 8. HETH (☐

HETH vita interpretatur, eo quod a HETH vita interpretatur, eo quod a vitæ principio destitit per peccatum. Sa- vitæ principio destitit per peccatum. Sa- pient. I, 13 et 16: Deus mortem non pient. I, 13 et 16: Deus mortem non fecit :... impii autem manibus et verbis fecit :... impii autem manibus et verbis accersierunt illam. Joan. 1, 3 et 4 : Sine accersierunt illam. Joan. 1, 3 et 4 : Sine ipso factum est nihil quod factum est. ipso factum est nihil quod factum est. In ipso vita erat. In ipso vita erat.

« «

grande grande

catum catum

Tangit planctus istius causam merito- Tangit planctus istius causam merito- riam, plangens culpam et culpæ effe- riam, plangens culpam et culpæ effe- ctum, ibi, y. 10: « Manum suam mi- ctum, ibi, y. 10: « Manum suam mi- sit. » Culpam dupliciter, in actu, et in sit. » Culpam dupliciter, in actu, et in adhærentia, ibi, y. 9: Sordes ejus. » adhærentia, ibi, y. 9: Sordes ejus. » Dicit ergo: «Peccatum peccavit Jeru- Infideliu Dicit ergo: «Peccatum peccavit Jeru- Infideliu salem. » Notat quod continue peccavit salem. » Notat quod continue peccavit intus et extra, et quod antonomastice intus et extra, et quod antonomastice peccavit grandi peccato, scilicet infideli- peccavit grandi peccato, scilicet infideli- tatis. Isa. LXIV, 5: Ecce tu iratus es, et tatis. Isa. LXIV, 5: Ecce tu iratus es, et peccavimus. In ipsis fuimus semper, et peccavimus. In ipsis fuimus semper, et salvabimur. De secundo, in Psal. LXXII, salvabimur. De secundo, in Psal. LXXII, 7: Prodiit quasi ex adipe iniquitas eo- 7: Prodiit quasi ex adipe iniquitas eo- rum. De tertio, dicit Augustinus, quod rum. De tertio, dicit Augustinus, quod « infidelitas est peccatum, quo retento « infidelitas est peccatum, quo retento

COMMENTARIUS IN CAP. I THRENORUM. COMMENTARIUS IN CAP. I THRENORUM.

« omnia retinentur peccata: et hoc spe- « omnia retinentur peccata: et hoc spe- « cialiter grande peccatum vocatur. « cialiter grande peccatum vocatur. Job, xxxi, 28: Quæ est iniquitas maxi- Job, xxxi, 28: Quæ est iniquitas maxi- ma, et negatio contra Deum altissi- ma, et negatio contra Deum altissi- mum. « Propterea instabilis facta est. » mum. « Propterea instabilis facta est. » Cadit enim de peccato in peccatum. Gre- Cadit enim de peccato in peccatum. Gre- gorius : « Peccatum quod citius per pœ- gorius : « Peccatum quod citius per pœ- << nitentiam non deletur, suo pondere ad << nitentiam non deletur, suo pondere ad « aliud trahit. Instabilis enim omnis « aliud trahit. Instabilis enim omnis « homo est, qui in Deo non fundatur : « homo est, qui in Deo non fundatur : << sicut ædificium quod non fundatur : in << sicut ædificium quod non fundatur : in « petra, continue cadit. » Augustinus: « petra, continue cadit. » Augustinus: « Fecisti nos, Domine, ad te, et inquie- « Fecisti nos, Domine, ad te, et inquie- « tum est cor nostrum donec requiescat « tum est cor nostrum donec requiescat « in te. » Libido enim in diversis dele- « in te. » Libido enim in diversis dele- ctabilibus sparsa, instabilem facit. Je- ctabilibus sparsa, instabilem facit. Je- rem. II, 23 et 24: Cursor levis expli- rem. II, 23 et 24: Cursor levis expli- cans vias suas. Onager assuetus in soli- cans vias suas. Onager assuetus in soli- tudine, attraxit ventum amoris sui. Hoc tudine, attraxit ventum amoris sui. Hoc significatum est, Isa. xxn, 18: Quasi significatum est, Isa. xxn, 18: Quasi pilam mittet te in terram latam et spa- pilam mittet te in terram latam et spa- tiosam. In terra enim decliyi, plana, et tiosam. In terra enim decliyi, plana, et lata pila missa numquam stat. Hæc est lata pila missa numquam stat. Hæc est de qua dicitur, Proverb. VII, 10 et 11: de qua dicitur, Proverb. VII, 10 et 11: Mulier garrula, et vaga, quietis impa- Mulier garrula, et vaga, quietis impa- tiens, nec valens in domo consistere pe- tiens, nec valens in domo consistere pe- dibus suis. Jacob. 1, 8: Vir duplex ani- dibus suis. Jacob. 1, 8: Vir duplex ani- mo inconstans est in omnibus viis suis. mo inconstans est in omnibus viis suis.

« Omnes qui glorificabant eam, » sup- « Omnes qui glorificabant eam, » sup- ple, prius, « spreverunt eam, » modo.Et ple, prius, « spreverunt eam, » modo.Et hujus causa est, quod Deus sprevit eam. hujus causa est, quod Deus sprevit eam. Psal. LII, 6 Qui hominibus placent, Psal. LII, 6 Qui hominibus placent, confusi sunt, quoniam Deus sprevit eos. confusi sunt, quoniam Deus sprevit eos. Job, xxx, 9 Nunc in eorum canticum Job, xxx, 9 Nunc in eorum canticum versus sum, et factus sum eis in prover- versus sum, et factus sum eis in prover- bium. Psal. CI, 9: Qui laudabant me, bium. Psal. CI, 9: Qui laudabant me, adversum me jurabant. Causam autem adversum me jurabant. Causam autem subdit: « Quia viderunt ignominiam subdit: « Quia viderunt ignominiam ejus. » Ignominia enim peccatum est, ejus. » Ignominia enim peccatum est, quod nec nominari debet. 1 Machab. quod nec nominari debet. 1 Machab. 42 Secundum gloriam ejus multipli- 42 Secundum gloriam ejus multipli- cata est ignominia ejus. Nahum, 111, 5 cata est ignominia ejus. Nahum, 111, 5 et 6 Revelabo pudenda tua in facie et 6 Revelabo pudenda tua in facie tua, et ostendam in gentibus nuditatem tua, et ostendam in gentibus nuditatem tuam, et regnis ignominiam tuam. Et tuam, et regnis ignominiam tuam. Et projiciam super te abominationes, et projiciam super te abominationes, et contumeliis te afficiam. contumeliis te afficiam.

* S. AUGUSTINUS, In lib. I Confess. cap. 1. * S. AUGUSTINUS, In lib. I Confess. cap. 1.

XVIII XVIII

I, I,

257 257

retrorsum, retrorsum,

quid? quid?

« Ipsa autem gemens, » in omnibus iis « Ipsa autem gemens, » in omnibus iis malis. Sapient. v, 3 : Præ angustia malis. Sapient. v, 3 : Præ angustia spiritus gementes. « Conversa est retror- Converti spiritus gementes. « Conversa est retror- Converti sum, » quamvis tarde, hoc est, conversa sum, » quamvis tarde, hoc est, conversa est ad id quod post tergum habuit, ad est ad id quod post tergum habuit, ad Dominum scilicet, quem post dorsum Dominum scilicet, quem post dorsum suum projecerat. Joan. xx, 14: Conver- suum projecerat. Joan. xx, 14: Conver- sa est retrorsum, et vidit Jesum stantem. sa est retrorsum, et vidit Jesum stantem. Isa. XXX, 21 Audient verbum post ter- Isa. XXX, 21 Audient verbum post ter- gum monentis. Hæc est via, ambulate in gum monentis. Hæc est via, ambulate in ea. Osee, II, 7: Vadam, et revertar ad ea. Osee, II, 7: Vadam, et revertar ad virum meum priorem, quia bene mihi virum meum priorem, quia bene mihi erat tunc magis quam nunc. erat tunc magis quam nunc.

Est autem locus hic conquestionis de- Est autem locus hic conquestionis de-

cimus. cimus.

9. TETH (6) 9. TETH (6)

TETH, quod interpretatur bonum, eo TETH, quod interpretatur bonum, eo quod omni bono destituta est, quando quod omni bono destituta est, quando Deo destituta est. Osee, VIII, 3: Projecit Deo destituta est. Osee, VIII, 3: Projecit Israel bonum, inimicus persequetur Israel bonum, inimicus persequetur

eum. eum.

« Sordes ejus. »Tangit peccati adhæ- « Sordes ejus. »Tangit peccati adhæ- rentiam, et hoc est : rentiam, et hoc est :

mæ, intel- mæ, intel-

fectus. fectus.

« Sordes ejus in pedibus ejus, » sup- « Sordes ejus in pedibus ejus, » sup- ple, adhærent. Tracti enim per loca sor- ple, adhærent. Tracti enim per loca sor- dida, nec pedes purgare licuit. Pedes Pedes ani- dida, nec pedes purgare licuit. Pedes Pedes ani- autem spirituales animæ intellectus est lectus et af- autem spirituales animæ intellectus est lectus et af- ad verum, et affectus ad bonum. Sordes ad verum, et affectus ad bonum. Sordes autem infidelitatis et pravorum morum autem infidelitatis et pravorum morum iis pedibus sæpe adhærent. Deuteron. iis pedibus sæpe adhærent. Deuteron. XXXII, 5 Peccaverunt ei, et non filii XXXII, 5 Peccaverunt ei, et non filii ejus in sordibus. Osee, v, 11: Calum- ejus in sordibus. Osee, v, 11: Calum- niam patiens est Ephraim,... quoniam niam patiens est Ephraim,... quoniam cœpit abire post sordes. Proverb. xxx, cœpit abire post sordes. Proverb. xxx, 12 Generatio quæ sibi munda videtur, 12 Generatio quæ sibi munda videtur, et tamen non est lota a sordibus suis. et tamen non est lota a sordibus suis. Ezech. xxiv, 13 Mundare te volui, et Ezech. xxiv, 13 Mundare te volui, et non es mundata a sordibus tuis. non es mundata a sordibus tuis.

Hujus autem causam subjungit : Hujus autem causam subjungit : « Nec est recordata finis sui. » Concu- « Nec est recordata finis sui. » Concu- piscentiis enim excæcata, ad cor redire piscentiis enim excæcata, ad cor redire non potuit, ut videret quod peccatum non potuit, ut videret quod peccatum

17 17

pec- pec-

cati, mors. cati, mors.

258 258

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

finem accipit mortem, ut justus retribu- finem accipit mortem, ut justus retribu- Finis tionem æternam. Ad Roman. vi, 23: Finis tionem æternam. Ad Roman. vi, 23: Stipendia peccati, mors. Gratia autem Stipendia peccati, mors. Gratia autem Dei, vita æterna. Sapient. ii, 22: Excæ- Dei, vita æterna. Sapient. ii, 22: Excæ- cavit illos malitia eorum, et nescierunt cavit illos malitia eorum, et nescierunt sacramenta Dei, neque mercedem spera- sacramenta Dei, neque mercedem spera- verunt justitiæ, nec judicaverunt hono- verunt justitiæ, nec judicaverunt hono- rem animarum sanctarum. Ideo dicitur, rem animarum sanctarum. Ideo dicitur, Eccli. v11, 40 : In omnibus operibus tuis Eccli. v11, 40 : In omnibus operibus tuis memorare novissima tua, et in æternum memorare novissima tua, et in æternum non peccabis. Psal. Lxxn, 4: Non est non peccabis. Psal. Lxxn, 4: Non est respectus morti eorum, et firmamentum respectus morti eorum, et firmamentum in plaga eorum. in plaga eorum.

« Deposita est vehementer, » a summo « Deposita est vehementer, » a summo gradu honoris ad summam confusionem gradu honoris ad summam confusionem dejecta. Isa. xxn, 19: Expellam te de dejecta. Isa. xxn, 19: Expellam te de statione tua, et de ministerio tuo depo- statione tua, et de ministerio tuo depo- nam te. Apocal. xv111, 7 : Quantum glo- nam te. Apocal. xv111, 7 : Quantum glo- rificavit se, et in deliciis fuit, tantum rificavit se, et in deliciis fuit, tantum date illi tormentum et luctum. « Non date illi tormentum et luctum. « Non habens consolatorem: » falsa enim con- habens consolatorem: » falsa enim con- solatio est qua sibi peccator blanditur, et solatio est qua sibi peccator blanditur, et spem consolationis amittit, quia in con- spem consolationis amittit, quia in con- scientia desolatus est. Tob. scientia desolatus est. Tob. 12: 12: Quale gaudium mihi erit, qui in tene- Quale gaudium mihi erit, qui in tene- bris sedeo, et lumen caeli non video? bris sedeo, et lumen caeli non video? Sapient. III, 18: Non habebunt spem, Sapient. III, 18: Non habebunt spem, nec in die agnitionis allocutionem, sup- nec in die agnitionis allocutionem, sup- ple, consolatoriam. Sapient. III, 11 : ple, consolatoriam. Sapient. III, 11 : Infelix et vacua est spes illorum, et la- Infelix et vacua est spes illorum, et la- bores sine fructu, et inutilia opera eo- bores sine fructu, et inutilia opera eo-

rum. rum.

v, v,

« Vide, Domine, afflictionem meam : > « Vide, Domine, afflictionem meam : > quæ tanto major est, quanto consolatio- quæ tanto major est, quanto consolatio- ne indiget, et non habet. Isa. LIV, 11: ne indiget, et non habet. Isa. LIV, 11: Paupercula, tempestate convulsa absque Paupercula, tempestate convulsa absque ulla consolatione. « Quoniam erectus est ulla consolatione. « Quoniam erectus est inimicus,» superbe me conculcans sine inimicus,» superbe me conculcans sine consideratione. Job, xv, 26 Cucurrit consideratione. Job, xv, 26 Cucurrit adversus eum erecto collo. Psal. LXXIII, adversus eum erecto collo. Psal. LXXIII, 23 Superbia eorum qui te oderunt, 23 Superbia eorum qui te oderunt, ascendit semper. II ad Thessal. ascendit semper. II ad Thessal. II, 4 II, 4 Extollitur supra omne quod dicitur Extollitur supra omne quod dicitur Deus, aut quod colitur. Deus, aut quod colitur.

: :

10. IOD ( ) 10. IOD ( )

IoD, quod interpretatur principium, et IoD, quod interpretatur principium, et designat quod patres hi qui aversi sunt a designat quod patres hi qui aversi sunt a principio, id est, qui novissima similia principio, id est, qui novissima similia primis non habent, ideo pœnis traduntur. primis non habent, ideo pœnis traduntur. Apocal. 11, 5: Memor esto unde excide- Apocal. 11, 5: Memor esto unde excide- ris: et prima opera fac. Thren. v, 21: ris: et prima opera fac. Thren. v, 21: Innova dies nostros, sicut a principio. Innova dies nostros, sicut a principio.

« Manum suam misit hostis ad omnia « Manum suam misit hostis ad omnia desiderabilia ejus. » Manum suam sa- desiderabilia ejus. » Manum suam sa- crilegam. Desiderabilia autem dicuntur crilegam. Desiderabilia autem dicuntur Deo consecrata, ut arca, mensa, vina, et Deo consecrata, ut arca, mensa, vina, et hujusmodi, et in populo principes, juve- hujusmodi, et in populo principes, juve- nes, virgines, sicut etiam decorem Eccle- nes, virgines, sicut etiam decorem Eccle- siæ totum collegit diabolus. Isa. x, 14 : siæ totum collegit diabolus. Isa. x, 14 : Sicut colliguntur ova quæ derelicta Sicut colliguntur ova quæ derelicta sunt, sic universam terram ego congre- sunt, sic universam terram ego congre- gavi. Jerem. L1, 34: Replevit ventrem gavi. Jerem. L1, 34: Replevit ventrem suum teneritudine mea. suum teneritudine mea.

gem gem

Hoc autem probat subdens : « Quia Hoc autem probat subdens : « Quia vidit gentes ingressas sanctuarium vidit gentes ingressas sanctuarium suum, » hoc est, in oculis ejus. Gentiles suum, » hoc est, in oculis ejus. Gentiles enim in Sancta sanctorum ingredieban- enim in Sancta sanctorum ingredieban- tur quod non licebat nisi summo sacer- tur quod non licebat nisi summo sacer- doti, et semel in anno, sicut dicitur, ad doti, et semel in anno, sicut dicitur, ad Hebr. 1x, 7. I Machab. 11, 8: Sancta in Hebr. 1x, 7. I Machab. 11, 8: Sancta in manu extraneorum facta sunt: templum manu extraneorum facta sunt: templum ejus sicut homo ignobilis. Talia etiam Asana ejus sicut homo ignobilis. Talia etiam Asana videmus in Ecclesia, ubi pessimi et gen- al videmus in Ecclesia, ubi pessimi et gen- al tiliter viventes, proximi sunt altaribus. tiliter viventes, proximi sunt altaribus. « De quibus præceperas, o Domine, ne « De quibus præceperas, o Domine, ne intrarent in ecclesiam tuam, » hoc est, intrarent in ecclesiam tuam, » hoc est, ne in numero tuorum haberentur. Deu- ne in numero tuorum haberentur. Deu- ter. xx, 3: Ammonites et Moabites ter. xx, 3: Ammonites et Moabites etiam post decimam generationem non etiam post decimam generationem non intrabunt ecclesiam Domini, in æter- intrabunt ecclesiam Domini, in æter- num. Ammonites sunt inutiles in opere: num. Ammonites sunt inutiles in opere: Moabites autem ex patre sunt diabolo. Moabites autem ex patre sunt diabolo. Ezech. XLIV, 9: Omnis alienigena in- Ezech. XLIV, 9: Omnis alienigena in-

Est ergo hic locus conquestionis deci- circumcisus corde,... non ingredietur san- Est ergo hic locus conquestionis deci- circumcisus corde,... non ingredietur san- mus quartus. mus quartus.

* Ad Hebr. 1x, 7: In secundo, scilicet taberna- * Ad Hebr. 1x, 7: In secundo, scilicet taberna- culo, semel in anno solus pontifex, etc. Cf. Exod. culo, semel in anno solus pontifex, etc. Cf. Exod.

ctuarium meum. ctuarium meum.

xxx, 10; Levit. XVI, 2. xxx, 10; Levit. XVI, 2.

arcem arcem

Pretiosa Pretiosa

tus. tus.

nt anima, nt anima,

era meri- era meri- toria. toria.

COMMENTARIUS IN CAP. I THRENORUM. COMMENTARIUS IN CAP. I THRENORUM.

259 259

Et est hic locus conquestionis quar- Ægypto dedimus manum, et Assyriis, Et est hic locus conquestionis quar- Ægypto dedimus manum, et Assyriis,

11. CAPH ( ) ) 11. CAPH ( ) )

CAPH interpretatur manus Dei, de qua CAPH interpretatur manus Dei, de qua exciderunt: quando enim in manu Dei exciderunt: quando enim in manu Dei fuerunt, mala non sunt perpessi. Sapient. fuerunt, mala non sunt perpessi. Sapient. III, 1 Justorum animæ in manu Dei III, 1 Justorum animæ in manu Dei sunt, et non tanget illos tormentum mor- sunt, et non tanget illos tormentum mor- tis. tis.

« Omnis populus ejus gemens, » in « Omnis populus ejus gemens, » in peccato scilicet et poena. Psal. xxxvII, peccato scilicet et poena. Psal. xxxvII, 9 Rugiebam a gemitu cordis mei. 9 Rugiebam a gemitu cordis mei. Job, III, 24 Tamquam inundantes Job, III, 24 Tamquam inundantes aquæ, sic rugitus meus. Et gemitus is- aquæ, sic rugitus meus. Et gemitus is- tius subjungit causam : « Et quærens tius subjungit causam : « Et quærens panem, » hoc est, pabulum mentis et panem, » hoc est, pabulum mentis et corporis. Matth. iv, 4 : Non in solo pane corporis. Matth. iv, 4 : Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod vivit homo, sed in omni verbo quod procedit de ore Dei 1. Refectio autem procedit de ore Dei 1. Refectio autem corporalis non satiat, et tamen quærunt corporalis non satiat, et tamen quærunt illam peccatores. Proverb. vi, 26: Pre- illam peccatores. Proverb. vi, 26: Pre- tium scorti vix est unius panis, hoc est, tium scorti vix est unius panis, hoc est, unius probrosæ delectationis. Iste est unius probrosæ delectationis. Iste est enim panis canum, de quo dicitur, Matth. enim panis canum, de quo dicitur, Matth. xv, 26 Non est bonum sumere panem xv, 26 Non est bonum sumere panem filiorum, et mittere canibus. Job, xxxiii, filiorum, et mittere canibus. Job, xxxiii, 20 Abominabilis ei fit in vita sua pa- 20 Abominabilis ei fit in vita sua pa- nis. Est panis absconditus propter turpi- nis. Est panis absconditus propter turpi- tudinem. Proverb. 1x, 17: Panis abscon- tudinem. Proverb. 1x, 17: Panis abscon- ditus suavior. ditus suavior.

Et tamen de illo pane subdit : « Dede- Et tamen de illo pane subdit : « Dede- irtutes, et runt quæque pretiosa pro cibo. » Pretio- irtutes, et runt quæque pretiosa pro cibo. » Pretio- sam quoque animam et virtutes pretio- sam quoque animam et virtutes pretio- Isas commutat homo in talem cibum. Isas commutat homo in talem cibum. Proverb. iv, 17: Comedunt panem im- Proverb. iv, 17: Comedunt panem im- pietatis, et vinum iniquitatis bibunt. pietatis, et vinum iniquitatis bibunt. Proverb. vi, 26, cum dixisset: Pretium Proverb. vi, 26, cum dixisset: Pretium scorti vix unius est panis : subjun- scorti vix unius est panis : subjun- xit Mulier autem pretiosam animam xit Mulier autem pretiosam animam coepit viri. Homo enim opera meritoria coepit viri. Homo enim opera meritoria et virtutes in hunc panem commutat, et virtutes in hunc panem commutat, quæ pretiosissima sunt. Thren. v, 6: quæ pretiosissima sunt. Thren. v, 6:

1 Cf. Deuter. vint, 3. 1 Cf. Deuter. vint, 3.

hoc est, opera meritoria et virtutes, ut hoc est, opera meritoria et virtutes, ut saturaremur pane. Hoc est vetus fermen- saturaremur pane. Hoc est vetus fermen- tum quod Apostolus a conspersione nova tum quod Apostolus a conspersione nova jubet ejici. I ad Corinth. v, 7: Expur- jubet ejici. I ad Corinth. v, 7: Expur- gate vetus fermentum, ut sitis nova con- gate vetus fermentum, ut sitis nova con- spersio. Hunc panem avarus continue spersio. Hunc panem avarus continue esurit, et omnia pretiosa in illum com- esurit, et omnia pretiosa in illum com- mutat. Eccli. x, 10: Nihil est iniquius mutat. Eccli. x, 10: Nihil est iniquius quam amare pecuniam hic etenim ani- quam amare pecuniam hic etenim ani- mam suam venalem habet, quoniam in mam suam venalem habet, quoniam in vita sua projecit intima sua. Iste est ci- vita sua projecit intima sua. Iste est ci- bus pro quo Esau vendidit primogenita 2. bus pro quo Esau vendidit primogenita 2. Ad Hebr. x1, 16: Ne quis fornicator, Ad Hebr. x1, 16: Ne quis fornicator, aut profanus ut Esau, qui propter aut profanus ut Esau, qui propter

unam unam

escam vendidit primitiva sua. escam vendidit primitiva sua.

cibus cibus

« Ad refocillandam animam, » non sa- « Ad refocillandam animam, » non sa- tiandam. Libido enim non satiat. Pro- tiandam. Libido enim non satiat. Pro- verb. xvi, 25 Venter impiorum insatu- verb. xvi, 25 Venter impiorum insatu- rabilis. Refocillatio enim est refrigeratio rabilis. Refocillatio enim est refrigeratio ad tempus, sitientem concupiscentiam ad ad tempus, sitientem concupiscentiam ad tempus refrigerans, ut majorem esuriem tempus refrigerans, ut majorem esuriem inducat. Psal. LVIII, 7: Famem patientur inducat. Psal. LVIII, 7: Famem patientur ut canes, et circuibunt civitatem. Eccli. ut canes, et circuibunt civitatem. Eccli. XXIII, 24 Homini fornicario omnis pa- XXIII, 24 Homini fornicario omnis pa- nis dulcis, non fatigabitur transgrediens nis dulcis, non fatigabitur transgrediens usque ad finem. Hoc enim vilissimum usque ad finem. Hoc enim vilissimum est, æternam scilicet refectionem in est, æternam scilicet refectionem in temporalem peccati commutare dulcedi- Peccatum temporalem peccati commutare dulcedi- Peccatum nem. Proverb. xx, 17: Suavis est ho- vilissimus. nem. Proverb. xx, 17: Suavis est ho- vilissimus. mini panis mendacii: et postea implebi- mini panis mendacii: et postea implebi- tur os ejus calculo. Proverb. xxIII, 3 : tur os ejus calculo. Proverb. xxIII, 3 : Ne desideres de cibis ejus, in quo est Ne desideres de cibis ejus, in quo est panis mendacii. Eccli. xxxi, 29 : Nequis- panis mendacii. Eccli. xxxi, 29 : Nequis- simo in pane murmurabit civitas, et te- simo in pane murmurabit civitas, et te- stimonium nequitiæ illius verum est. stimonium nequitiæ illius verum est. « Vide, Domine, » qui solus cor « Vide, Domine, » qui solus cor spicis, « et considera, quoniam facta sum spicis, « et considera, quoniam facta sum vilis, »et in oculis meis, et in oculis vilis, »et in oculis meis, et in oculis aliorum, dulcem spiritus refectionem in aliorum, dulcem spiritus refectionem in tam vilem cibum commutans. Luc. xv, tam vilem cibum commutans. Luc. xv, 16 Et cupiebat implere ventrem suum 16 Et cupiebat implere ventrem suum de siliquis, quas porci manducabant : et de siliquis, quas porci manducabant : et nemo illi dabat. Jerem. 11, 36: Vilis nemo illi dabat. Jerem. 11, 36: Vilis facta es nimis, iterans vias tuas. Vel hu- facta es nimis, iterans vias tuas. Vel hu- milis, hoc est, humilis in oculis meis. milis, hoc est, humilis in oculis meis. II Reg. vi, 22: Ludam, et vilior fiam II Reg. vi, 22: Ludam, et vilior fiam

2 Cf. Genes. XXV, 2 Cf. Genes. XXV,

33 et seq. 33 et seq.

re- re-

260 260

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

plus quam factus sum : et ero humilis in plus quam factus sum : et ero humilis in

oculis meis. oculis meis.

Glossa dicit, quod hic est locus con- Glossa dicit, quod hic est locus con- questionis quartus. questionis quartus.

12. LAMED (5) 12. LAMED (5)

LAMED interpretatur disciplina, vel LAMED interpretatur disciplina, vel contritio, quia per contritionem eruditio- contritio, quia per contritionem eruditio- nis accepit disciplinam. Ad Hebr. XII, nis accepit disciplinam. Ad Hebr. XII, 11 Omnis disciplina in præsenti qui- 11 Omnis disciplina in præsenti qui- dem videtur non esse gaudii, sed moe- dem videtur non esse gaudii, sed moe-

roris. roris.

Tangit autem hic doloris demonstra- Tangit autem hic doloris demonstra- tionem, tria dicens, scilicet demonstra- tionem, tria dicens, scilicet demonstra- tionem doloris effectum consolatoris, tionem doloris effectum consolatoris, ibi, . 17 « Expandit Sion. » Et im- ibi, . 17 « Expandit Sion. » Et im- pugnationem contra malitiam hostis, pugnationem contra malitiam hostis, ibi, y. 20 « Vide, Domine. » ibi, y. 20 « Vide, Domine. »

In primo duo sunt, scilicet invitatio ad In primo duo sunt, scilicet invitatio ad attentionem eorum quibus dolor demon- attentionem eorum quibus dolor demon- stratur et modus doloris quo quantitas stratur et modus doloris quo quantitas exprimitur, ibi, . 13 : « De excelso. » exprimitur, ibi, . 13 : « De excelso. »

Et hoc est: Et hoc est:

« O vos omnes qui transitis per viam. » « O vos omnes qui transitis per viam. » Soli sancti Sancti enim soli transeunt per viam : Soli sancti Sancti enim soli transeunt per viam : per viam. impii enim in circuitu ambulant. Job, n1, per viam. impii enim in circuitu ambulant. Job, n1,

transeunt transeunt

2 Circuivi terram. Peccatores a via 2 Circuivi terram. Peccatores a via declinant. Malach. 11, 8: Vos recessistis declinant. Malach. 11, 8: Vos recessistis de via, et scandalizastis plurimos in lege. de via, et scandalizastis plurimos in lege. In mundo mansionem quærentes, in via In mundo mansionem quærentes, in via stant. Psal. XLVIII, 12: Vocaverunt no- stant. Psal. XLVIII, 12: Vocaverunt no- mina sua in terris suis. Jerem. LI, 50: mina sua in terris suis. Jerem. LI, 50: Nolite stare. Soli autem justi veri He- Nolite stare. Soli autem justi veri He- bræi continue transeunt. Ad Hebr. XIII, bræi continue transeunt. Ad Hebr. XIII, 14 Non enim habemus hic manentem 14 Non enim habemus hic manentem civitatem, sed futuram inquirimus. Isa. civitatem, sed futuram inquirimus. Isa. II, 3: Docebit nos vias suas, et ambula- II, 3: Docebit nos vias suas, et ambula- bimus in semitis ejus. « Attendite » cor- bimus in semitis ejus. « Attendite » cor- de, « et videte » oculo: « si est dolor de, « et videte » oculo: « si est dolor sicut dolor meus ! » Quæ Dominum sicut dolor meus ! » Quæ Dominum catricis amisi, habitum gratiæ perdidi, bonum catricis amisi, habitum gratiæ perdidi, bonum naturale vitiavi, pœnam æternam pro- naturale vitiavi, pœnam æternam pro- merui. Jerem. VIII, 18: Dolor meus su- merui. Jerem. VIII, 18: Dolor meus su- per dolorem, in me cor meum mærens. per dolorem, in me cor meum mærens. Jerem. 1, 19 Scito, et vide quia ma- Jerem. 1, 19 Scito, et vide quia ma-

Dolor Dolor

an mæ pec- an mæ pec-

lum et amarum est reliquisse te Domi- lum et amarum est reliquisse te Domi- num Deum tuum. Jerem. VIII, 21: Su- num Deum tuum. Jerem. VIII, 21: Su- per contritione filiæ populi mei contritus per contritione filiæ populi mei contritus sum, et contristatus: stupor obtinuit me. sum, et contristatus: stupor obtinuit me.

« Quoniam vindemiavit me, » hoc est, « Quoniam vindemiavit me, » hoc est, devindemiavit me, ut nihil scilicet re- devindemiavit me, ut nihil scilicet re- maneret. Psal. LXXIX, 13: Vindemiant maneret. Psal. LXXIX, 13: Vindemiant eam omnes qui prætergrediuntur viam. eam omnes qui prætergrediuntur viam. Isa. 5 et 6 Ostendam vobis quid ego Isa. 5 et 6 Ostendam vobis quid ego faciam vineæ meæ auferam sepem ejus, faciam vineæ meæ auferam sepem ejus, et erit in direptionem: diruam mace- et erit in direptionem: diruam mace- riam ejus, et erit in conculcationem. Et riam ejus, et erit in conculcationem. Et ponam eam desertam. « Ut locutus est ponam eam desertam. « Ut locutus est Dominus in die furoris sui. » Quia nihil Dominus in die furoris sui. » Quia nihil nisi dura loqui poterat propter iniquita- nisi dura loqui poterat propter iniquita- tes meas. Job, xx1, 30: In die perditio- tes meas. Job, xx1, 30: In die perditio- nis servatur malus, et ad diem furoris nis servatur malus, et ad diem furoris ducetur. ducetur.

Locus indignationis est hic decimus Locus indignationis est hic decimus tertius. tertius.

13. MEM (D) 13. MEM (D)

Exaggerat hic dolorem, quem de- Exaggerat hic dolorem, quem de- monstrat quatuor modis. Primo, per monstrat quatuor modis. Primo, per acerbitatem. Secundo, per convolutio- acerbitatem. Secundo, per convolutio- nem, ibi, . 14: « Vigilavit. « Tertio, nem, ibi, . 14: « Vigilavit. « Tertio, per destitutionem, ibi, y. 15: « Abstu- per destitutionem, ibi, y. 15: « Abstu- lit. » Quarto, per oppressionem, ibi, lit. » Quarto, per oppressionem, ibi, . 15: « Torcular. » . 15: « Torcular. »

Mem interpretatur incendium. Et allu- Mem interpretatur incendium. Et allu- dit ei quod in versu sequenti dicitur. In- dit ei quod in versu sequenti dicitur. In- cendium autem est acerbissima tribula- cendium autem est acerbissima tribula- tio. Deuter. xxx11, 2: Ignis succensus est tio. Deuter. xxx11, 2: Ignis succensus est in furore meo. Hæc tribulatio cor incen- in furore meo. Hæc tribulatio cor incen- dit ad compunctionem, Psal. xxxviii, dit ad compunctionem, Psal. xxxviii, 4 Concaluit cor meum intra me : et 4 Concaluit cor meum intra me : et in meditatione mea exardescet ignis. Et in meditatione mea exardescet ignis. Et compunctum ad devotionem, Psal. xvi, compunctum ad devotionem, Psal. xvi, 3 Igne me examinasti, et non est in- 3 Igne me examinasti, et non est in- venta in me iniquitas. Devotum autem venta in me iniquitas. Devotum autem incendit ad charitatem, Luc. XII, 49: incendit ad charitatem, Luc. XII, 49: Ignem veni mittere in terram, et quid Ignem veni mittere in terram, et quid

volo nisi ut accendatur ? volo nisi ut accendatur ?

Et hoc est quod dicit: Et hoc est quod dicit:

« De excelso, » cœlorum scilicet habi- « De excelso, » cœlorum scilicet habi-

COMMENTARIUS IN CAP. I THRENORUM. COMMENTARIUS IN CAP. I THRENORUM.

taculo. Isa. LXV1, 1: Cœlum sedes mea, taculo. Isa. LXV1, 1: Cœlum sedes mea, terra autem scabellum pedum meorum. terra autem scabellum pedum meorum. In sanctis enim habitat, Isa. LVII, 15: In sanctis enim habitat, Isa. LVII, 15: In excelso et in sancto habitans, et cum In excelso et in sancto habitans, et cum contrito et humili spiritu : ut vivificet contrito et humili spiritu : ut vivificet spiritum humilium, et vivificet cor con- spiritum humilium, et vivificet cor con- tritorum. «Misit ignem in ossibus, » tritorum. «Misit ignem in ossibus, » hoc est, in toto robore meo, tam in ani- hoc est, in toto robore meo, tam in ani- mæ viribus quam in populi fortioribus. mæ viribus quam in populi fortioribus. Isa. LXVI, 15 Ecce Dominus in igne ve- Isa. LXVI, 15 Ecce Dominus in igne ve- niet, et quasi turbo quadrigæ ejus : red- niet, et quasi turbo quadrigæ ejus : red- dere in indignatione furorem suum, et dere in indignatione furorem suum, et increpationem suam in flamma ignis. increpationem suam in flamma ignis. Per hunc autem ignem purgationis in- Per hunc autem ignem purgationis in- cendit ignem sancti Spiritus ad eruditio- cendit ignem sancti Spiritus ad eruditio- nem veritatis. Sophon. II, 8 et 9: In nem veritatis. Sophon. II, 8 et 9: In igne zeli mei devorabitur omnis terra. igne zeli mei devorabitur omnis terra. Quia tunc reddam populis labium ele- Quia tunc reddam populis labium ele- ctum, ut invocent omnes in nomine Do- ctum, ut invocent omnes in nomine Do- his purgat mini, et serviant ei humero uno. Prop- his purgat mini, et serviant ei humero uno. Prop- ter quod et ignis illuminat, quia quos ter quod et ignis illuminat, quia quos per ustivam virtutem purgat, hos per per ustivam virtutem purgat, hos per illuminativam virtutem illuminat. Jerem. illuminativam virtutem illuminat. Jerem. xx, 9 Factus est sermo Domini in cor- xx, 9 Factus est sermo Domini in cor- de meo quasi ignis exæstuans, clausus- de meo quasi ignis exæstuans, clausus- que in ossibus meis, et defeci, ferre que in ossibus meis, et defeci, ferre non sustinens. non sustinens.

illuminat. illuminat.

Unde sequitur: « Et erudivit me, » Unde sequitur: « Et erudivit me, » extra ruditatem ponendo, ut me et eum extra ruditatem ponendo, ut me et eum cognoscam. III Reg. xvIII, 24: Deus qui cognoscam. III Reg. xvIII, 24: Deus qui exaudierit per ignem, ipse sit Deus. exaudierit per ignem, ipse sit Deus. II Machab. 1, 22: Tempus affuit quo sol II Machab. 1, 22: Tempus affuit quo sol refulsit, qui prius erat in nubilo, ac- refulsit, qui prius erat in nubilo, ac- census est ignis magnus, ita ut omnes census est ignis magnus, ita ut omnes mirarentur. Sic eruditi sunt Apostoli mirarentur. Sic eruditi sunt Apostoli carnali affectu consumpto in eis. Act. II, carnali affectu consumpto in eis. Act. II, 3 Apparuerunt Apostolis dispertitæ 3 Apparuerunt Apostolis dispertitæ linguæ tamquam ignis, seditque supra linguæ tamquam ignis, seditque supra singulos eorum Spiritus sanctus. singulos eorum Spiritus sanctus.