LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XIX, § 1. LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XIX, § 1.

præcedente, et in ipsa benedictione de præcedente, et in ipsa benedictione de multiplicatione gratiæ, et in confirmatio- multiplicatione gratiæ, et in confirmatio- ne benedictionis, et in prophetia sancti- ne benedictionis, et in prophetia sancti- tatis. Ubi autem quodlibet horum note- tatis. Ubi autem quodlibet horum note- tur, patebit in sequentibus. tur, patebit in sequentibus.

Laus Joseph Laus Joseph est in quatuor, est in quatuor, scilicet in scilicet in

Foecunditate prolis, Foecunditate prolis, Pulchritudine, Pulchritudine, Patientia tribulationis, Patientia tribulationis, Modo liberationis ejus Modo liberationis ejus

a carcere. a carcere.

Foecunditas prolis tangitur cum dici- Foecunditas prolis tangitur cum dici-

tur Filius accrescens. Sunt autem isti tur Filius accrescens. Sunt autem isti duo quasi filii illuminationis. Manasses duo quasi filii illuminationis. Manasses enim oblivio interpretatur, quia significat enim oblivio interpretatur, quia significat oblivionem hujus vitæ quæ de intellectu oblivionem hujus vitæ quæ de intellectu illuminato in bonis alterius vitæ proce- illuminato in bonis alterius vitæ proce- dit sicut dixit Apostolus qui illuminato dit sicut dixit Apostolus qui illuminato intellectu tertium cœlum transcendit : intellectu tertium cœlum transcendit : Qua retro sunt obliviscens, ad ea vero Qua retro sunt obliviscens, ad ea vero quæ sunt priora extendens meipsum 1. quæ sunt priora extendens meipsum 1. Ephraim autem frugifer interpretatur: Ephraim autem frugifer interpretatur: quia quanto quis ad superna clariori ocu- quia quanto quis ad superna clariori ocu- lo respicit, tanto plus in terram viven- lo respicit, tanto plus in terram viven- tium frugem bonorum operum spargit, tium frugem bonorum operum spargit, et huic toto tempore vitæ insistit: sicut et huic toto tempore vitæ insistit: sicut docet Eccle. XI, 6: Mane semina semen docet Eccle. XI, 6: Mane semina semen tuum, et vespere ne cesset manus tua. tuum, et vespere ne cesset manus tua. Isti autem filii etiam a patre cancellatis Isti autem filii etiam a patre cancellatis manibus benedicuntur: quia dextra im- manibus benedicuntur: quia dextra im- ponitur capiti junioris qui est efficacia, ponitur capiti junioris qui est efficacia, quia ille manebit in æternitate in nume- quia ille manebit in æternitate in nume- rosa multitudine bonorum operum. Si- rosa multitudine bonorum operum. Si- nistra autem imponitur capiti majoris, id nistra autem imponitur capiti majoris, id est, Manasse, quia oblivio præsentium est, Manasse, quia oblivio præsentium cedit cum tempore. Tunc enim omnium cedit cum tempore. Tunc enim omnium possumus tute recordari, quando nullius possumus tute recordari, quando nullius rei recordatio nos afficit ad retrahendum rei recordatio nos afficit ad retrahendum a Deo, sed omnia nobis in Deum profi- a Deo, sed omnia nobis in Deum profi- ciunt. Nunc antem nimia recordatio per ciunt. Nunc antem nimia recordatio per affectum præsentium nocet, et retrahit affectum præsentium nocet, et retrahit nos a Deo. Dextera enim Dei ad æterna nos a Deo. Dextera enim Dei ad æterna pertinet, et sinistra pertinet ad tempora- pertinet, et sinistra pertinet ad tempora- lia. Dicit tamen de eis patriarcha Jacob, lia. Dicit tamen de eis patriarcha Jacob, Genes. XLVIII, 15 et 16: Deus, in cujus Genes. XLVIII, 15 et 16: Deus, in cujus conspectu ambulaverunt patres mei Abra- conspectu ambulaverunt patres mei Abra- ham et Isaac, Deus qui pascit me ab ado- ham et Isaac, Deus qui pascit me ab ado- lescentia mea usque in præsentem diem: lescentia mea usque in præsentem diem:

1 Ad Philip. III, 13. 1 Ad Philip. III, 13.

XVIII XVIII

177 177

Angelus, qui eruit eruit me de cunctis Angelus, qui eruit eruit me de cunctis malis, benedicat pueris istis, et invocetur malis, benedicat pueris istis, et invocetur super eos nomen meum, nomina quoque super eos nomen meum, nomina quoque patrum meorum Abraham et Isaac, et patrum meorum Abraham et Isaac, et crescant in multitudinem super terram ! crescant in multitudinem super terram ! hoc est, Deus in conspectu cujus, sicut in hoc est, Deus in conspectu cujus, sicut in lumine gratiæ, ambulaverunt patres mei lumine gratiæ, ambulaverunt patres mei pro factis bonorum meritorum, Deus pro factis bonorum meritorum, Deus etiam qui pavit me pane supersubstantia- etiam qui pavit me pane supersubstantia- li gratiæ et sacramenti sui a juventute li gratiæ et sacramenti sui a juventute innocentiæ baptismalis usque in virum innocentiæ baptismalis usque in virum perfectum secundum virtutem: Angelus perfectum secundum virtutem: Angelus etiam magni consilii Christus, incarna- etiam magni consilii Christus, incarna- tum Verbum, qui eruit me per passio- tum Verbum, qui eruit me per passio- nem redemptionis a cunctis malis quæ nem redemptionis a cunctis malis quæ per Adam incurri: ipse pueris istis a pu- per Adam incurri: ipse pueris istis a pu- ritate dictis benedicat, gratiam largiendo: ritate dictis benedicat, gratiam largiendo: et nomen antiquorum sanctorum confir- et nomen antiquorum sanctorum confir- metur et invocetur super eos per imita- metur et invocetur super eos per imita- tionem ipsorum, et crescant in multitu- tionem ipsorum, et crescant in multitu- dinem bonorum operum super terram dinem bonorum operum super terram viventium æternaliter. Cancellatio autem viventium æternaliter. Cancellatio autem manuum significat commutationem æter- manuum significat commutationem æter- næ retributionis pro temporali merito. næ retributionis pro temporali merito. Dum enim hic vivimus in obsequio Dei Dum enim hic vivimus in obsequio Dei parvo tempore vitæ nostræ, æterna no- parvo tempore vitæ nostræ, æterna no- bis vita pro ista temporali a Deo dona- bis vita pro ista temporali a Deo dona-

tur. tur.

Secundum quod est de laude Joseph, Secundum quod est de laude Joseph, est pulchritudo ejus, quæ notatur cum est pulchritudo ejus, quæ notatur cum dicitur: Et decorus adspectu filiæ dis- dicitur: Et decorus adspectu filiæ dis- currerunt super murum. Decorus enim currerunt super murum. Decorus enim adspectu, unde illuminatur facies Moysi adspectu, unde illuminatur facies Moysi ita ut non possent in eum intendere filii ita ut non possent in eum intendere filii Israel propter gloriam vultus ejus, ut ha- Israel propter gloriam vultus ejus, ut ha- betur, Exod. xxxiv, 30: ita Joseph ambu- betur, Exod. xxxiv, 30: ita Joseph ambu- lans quotidie in lumine vultus Dei et lans quotidie in lumine vultus Dei et exsultans in nomine Dei tota die,et in ju- exsultans in nomine Dei tota die,et in ju- stitia Dei exaltatur. Et secundum Aposto- stitia Dei exaltatur. Et secundum Aposto- tolum, II ad Corinth, III, 18: Revelata fa- tolum, II ad Corinth, III, 18: Revelata fa- cie gloriam Domini speculantes, in eam- cie gloriam Domini speculantes, in eam- dem imaginem transformamur a clarita- dem imaginem transformamur a clarita- te in claritatem, tamquam a Domini Spi- te in claritatem, tamquam a Domini Spi- ritu. Unde etiam filiæ, hoc est, nondum ritu. Unde etiam filiæ, hoc est, nondum perfectæ in contemplatione animæ, per perfectæ in contemplatione animæ, per murum ad visionem ejus discurrisse di- murum ad visionem ejus discurrisse di- cuntur. Murus enim non est aliud nisi cuntur. Murus enim non est aliud nisi

12 12

178 178

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mortalitas, quæ dividit nos a contempla- mortalitas, quæ dividit nos a contempla- tione visionis apertæ, sicut dicitur, Can- tione visionis apertæ, sicut dicitur, Can- tic. II, 9 En ipse stat post parietem tic. II, 9 En ipse stat post parietem nostrum, respiciens per fenestras, pro- nostrum, respiciens per fenestras, pro- spiciens per cancellos. Paries corpus spiciens per cancellos. Paries corpus mortale est, fenestra lumen intellectus, mortale est, fenestra lumen intellectus, cancelli autem speciales revelationes, cancelli autem speciales revelationes, tum per Scripturam, tum per Ange- tum per Scripturam, tum per Ange- los factæ in quo muro sive pariete los factæ in quo muro sive pariete filiæ discurrunt, quia imperfectæ ani- filiæ discurrunt, quia imperfectæ ani- mæ nondum in contemplatione Domini mæ nondum in contemplatione Domini videre potentes, hoc quod desiderant videre potentes, hoc quod desiderant in aliis mirantur, scilicet in viris con- in aliis mirantur, scilicet in viris con- templativis. templativis.

: :

Tertium autem quod est in laude Jo- Tertium autem quod est in laude Jo- seph, est patientia in tribulatione. Et seph, est patientia in tribulatione. Et hæc notatur in duobus, scilicet in modo hæc notatur in duobus, scilicet in modo et causa tribulationis, et in modo li- et causa tribulationis, et in modo li- berationis. Prima ergo causa tribu- berationis. Prima ergo causa tribu- lationis est exasperatio fratrum suo- lationis est exasperatio fratrum suo- rum et jurgium: eo quod accusavit rum et jurgium: eo quod accusavit eos de crimine pessimo, et prophetavit eos de crimine pessimo, et prophetavit futuram veritatem per somnia. Crimen futuram veritatem per somnia. Crimen autem pessimum quo illuminatus intel- autem pessimum quo illuminatus intel- lectus omnes fratres accusat, hypocrisis lectus omnes fratres accusat, hypocrisis et simulationis est, quod ea quæ faciunt et simulationis est, quod ea quæ faciunt sive in agendis sive in cognoscendis non sive in agendis sive in cognoscendis non pura intentione, sed causa laudis fre- pura intentione, sed causa laudis fre- quenter operantur. Somnia autem quæ quenter operantur. Somnia autem quæ eis revelat, sunt duo, scilicet quod puta- eis revelat, sunt duo, scilicet quod puta- bat solem et lunam et stellas undecim bat solem et lunam et stellas undecim adorare se. Secundum vero, quod pu- adorare se. Secundum vero, quod pu- tabat se et fratres ligare manipulos in tabat se et fratres ligare manipulos in agris, fratrumque manipulos adorare. agris, fratrumque manipulos adorare. manipulum suum¹. Sol autem qui lucet manipulum suum¹. Sol autem qui lucet in diæ, scientiam sacræ Scripturæ signat. in diæ, scientiam sacræ Scripturæ signat. Luna autem quæ præest nocti, significat Luna autem quæ præest nocti, significat scientiam mundanam: quæ ambæ scien- scientiam mundanam: quæ ambæ scien- tiæ serviunt intellectui illuminato in tiæ serviunt intellectui illuminato in contemplatione sicut dicitur, II ad Co- contemplatione sicut dicitur, II ad Co- rinth. iv, 6 Deus, qui dixit de tenebris rinth. iv, 6 Deus, qui dixit de tenebris lumen splendescere, ipse illuxit in cor- lumen splendescere, ipse illuxit in cor- dibus nostris ad illuminationem scientiæ dibus nostris ad illuminationem scientiæ claritatis Dei, in facie Christi Jesu. claritatis Dei, in facie Christi Jesu. Stellæ autem undecim, sunt lumina Stellæ autem undecim, sunt lumina parva doctrinæ sæcularis, scilicet gram- parva doctrinæ sæcularis, scilicet gram-

1 Cf. Genes. xXXVII, 2 et seq. 1 Cf. Genes. xXXVII, 2 et seq.

2 III Esdræ, III, 12: Super omnia vincit veri- 2 III Esdræ, III, 12: Super omnia vincit veri-

maticæ, rhetoricæ, dialecticæ, geometri- maticæ, rhetoricæ, dialecticæ, geometri- cæ, arithmeticæ, musicæ, astronomicæ, cæ, arithmeticæ, musicæ, astronomicæ, physicæ, methaphysicæ, ethicæ, et scien- physicæ, methaphysicæ, ethicæ, et scien- tiæ juris positivi et naturalis. Istæ enim tiæ juris positivi et naturalis. Istæ enim quasi quædam stellæ adorant Joseph, quasi quædam stellæ adorant Joseph, dum illuminationi intellectus ad contem- dum illuminationi intellectus ad contem- plandum Deo quælibet quantum potest plandum Deo quælibet quantum potest subservit. Manipuli autem sunt perfectio- subservit. Manipuli autem sunt perfectio- nes operum in fruge justitiæ collecto- nes operum in fruge justitiæ collecto- rum, qui undecim esse dicuntur, quia rum, qui undecim esse dicuntur, quia cum decalogo servant unitatem charita- cum decalogo servant unitatem charita- tis et adorant manipulum Joseph, quia tis et adorant manipulum Joseph, quia quidquid fit in opere, totum fit ut per- quidquid fit in opere, totum fit ut per- fruatur intellectus aperta veritate. Hæc fruatur intellectus aperta veritate. Hæc igitur causa somniorum invidiæ fomi- igitur causa somniorum invidiæ fomi- tem fratribus, hoc est, aliis affectibus tem fratribus, hoc est, aliis affectibus animæ ministrat : quia dum in hac vita animæ ministrat : quia dum in hac vita somnia intellectus contemplativi impleri somnia intellectus contemplativi impleri non videmus, ad veritatem quam idem non videmus, ad veritatem quam idem intellectus prænuntiat, pigri et cum intellectus prænuntiat, pigri et cum æmulatione quadam contentionis acce- æmulatione quadam contentionis acce- dimus. Quandoque etiam ipsum intelle- dimus. Quandoque etiam ipsum intelle- ctum captivum mundo vendimus: ut ille ctum captivum mundo vendimus: ut ille qui æterna contemplari debuit, et curis qui æterna contemplari debuit, et curis et providentiis occupetur terrenorum, et et providentiis occupetur terrenorum, et sic irritantur adversus eum et invident sic irritantur adversus eum et invident ei: habentes jacula quibus perfodiunt ei: habentes jacula quibus perfodiunt animam ejus, dum suadent aperta pro animam ejus, dum suadent aperta pro occultis, et certa pro incertis, et visibilia occultis, et certa pro incertis, et visibilia pro invisibilibus non relinquenda. His pro invisibilibus non relinquenda. His etiam præstat adjutorium mocha mente etiam præstat adjutorium mocha mente mulier, hoc est, inanis gloria: quia mu- mulier, hoc est, inanis gloria: quia mu- lier, juxta Apostolum, I ad Corinth. xv, lier, juxta Apostolum, I ad Corinth. xv, 7, gloria viri est, etiam tentando et ac- 7, gloria viri est, etiam tentando et ac- cusando Joseph ut magis terrenis cogi- cusando Joseph ut magis terrenis cogi- tationibus illaqueetur et abstrahatur a tationibus illaqueetur et abstrahatur a contemplatione cœlestium. contemplatione cœlestium.

Quartum autem quod notandum est, Quartum autem quod notandum est, sunt modi liberationis. Unde dicit: Se- sunt modi liberationis. Unde dicit: Se- dit in forti arcus ejus. Fortis autem, se- dit in forti arcus ejus. Fortis autem, se- cundum Zorobabel, III Esdræ, 111, 12, est cundum Zorobabel, III Esdræ, 111, 12, est veritas 2, in qua quiescit arcus ejus, id est, veritas 2, in qua quiescit arcus ejus, id est, cogitationes vanas hujus mendacitatis, cogitationes vanas hujus mendacitatis, sagittis auctoritatis Scripturæ compun- sagittis auctoritatis Scripturæ compun- gentis et vincula brachiorum, hoc est, gentis et vincula brachiorum, hoc est, intellectus et affectus, dissolventis : et intellectus et affectus, dissolventis : et

tas. tas.

LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XIX, § 1. LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XIX, § 1.

hoc hoc per manum auxilii potentis Dei qui per manum auxilii potentis Dei qui juvat Jacob verum luctatorem in pu- juvat Jacob verum luctatorem in pu- gna contra fratrum æmulationem. Inde gna contra fratrum æmulationem. Inde igitur, hoc est, de illo carcere tantæ ca- igitur, hoc est, de illo carcere tantæ ca- ptivitatis Ægypti, egressus est pastor ptivitatis Ægypti, egressus est pastor pabulo veritatis: egressus est etiam la- pabulo veritatis: egressus est etiam la- pis soliditate, id est, firmitate immobilis pis soliditate, id est, firmitate immobilis veritatis in Israel. Veritas enim illumina- veritatis in Israel. Veritas enim illumina- ti intellectus, quæ pascit et fundat ho- ti intellectus, quæ pascit et fundat ho- minem in lapide qui Christus est, sic sta- minem in lapide qui Christus est, sic sta- bilitur, ut domus suæ conversationis non bilitur, ut domus suæ conversationis non cadat a vento malæ tentationis, et pluvia cadat a vento malæ tentationis, et pluvia persecutionis fundata enim est supra persecutionis fundata enim est supra firmam petram. firmam petram.

Deinde secundo ponit pater Jacob Jo- Deinde secundo ponit pater Jacob Jo- seph benedictionem invocans primo seph benedictionem invocans primo Deum Patrem in adjutorem, eo quod Deum Patrem in adjutorem, eo quod homo ea quæ sunt supra se, cognoscere homo ea quæ sunt supra se, cognoscere non valet nisi adjutorio Dei. Nemo scit Pa- non valet nisi adjutorio Dei. Nemo scit Pa- ter...quis sit Pater,nisi Filius, et cui volue- ter...quis sit Pater,nisi Filius, et cui volue- rit Filius revelare Benedicit autem sibi rit Filius revelare Benedicit autem sibi benedictionibus cœli desuper, ut scilicet benedictionibus cœli desuper, ut scilicet lucem habitantium in cœlo contemple- lucem habitantium in cœlo contemple- tur: et benedictionibus abyssi, hoc est, tur: et benedictionibus abyssi, hoc est, profundorum sapientiæ: quia dicit Psal- profundorum sapientiæ: quia dicit Psal- mista, Psal. xxxv, 7 : Judicia Dei abys- mista, Psal. xxxv, 7 : Judicia Dei abys- sus multa jacentis deorsum in profundo sus multa jacentis deorsum in profundo inferni, qualiter scilicet superbos angelos inferni, qualiter scilicet superbos angelos condemnavit, et homines luteos erexit condemnavit, et homines luteos erexit de stercore, ut sedeant cum principibus, de stercore, ut sedeant cum principibus, et solium gloriæ teneant. Sic enim verum et solium gloriæ teneant. Sic enim verum est quod dicit Psal. cv1, 26: Ascendunt est quod dicit Psal. cv1, 26: Ascendunt usque ad cœlos, in benedictionibus coeli, usque ad cœlos, in benedictionibus coeli, et descendunt usque ad abyssos, in con- et descendunt usque ad abyssos, in con- templatione poenarum anima eorum, templatione poenarum anima eorum, quoad intellectum, in malis tabescebat, quoad intellectum, in malis tabescebat, compatiendo afflictis, præcipue in purga- compatiendo afflictis, præcipue in purga- torio existentibus. Et illud Psal. LIV, 6: torio existentibus. Et illud Psal. LIV, 6: Et descendant in infernum viventes, Et descendant in infernum viventes, scilicet per intellectualem contemplatio- scilicet per intellectualem contemplatio- Benedictiones autem uberum sunt Benedictiones autem uberum sunt et vulvæ, quia in contemplatione tali et vulvæ, quia in contemplatione tali per intellectum hauriunt quod aliis effun- per intellectum hauriunt quod aliis effun- dunt per doctrinam unde eos charitatis dunt per doctrinam unde eos charitatis visceribus tamquam in vulva pietatis visceribus tamquam in vulva pietatis concipiunt, et doctrinæ uberibus enu- concipiunt, et doctrinæ uberibus enu- triunt. triunt.

nem. nem.

1 Luc. x, 22. 1 Luc. x, 22.

179 179

Deinde sequitur tertium quod est be- Deinde sequitur tertium quod est be- nedictionis hujus confirmatio, scilicet, nedictionis hujus confirmatio, scilicet, Benedictiones patris tui, etc. In quo no- Benedictiones patris tui, etc. In quo no- tatur quod hæc benedictio in Joseph con- tatur quod hæc benedictio in Joseph con- firmatur per hoc quod facta et dicta pa- firmatur per hoc quod facta et dicta pa- trum in contemplatione æterni luminis trum in contemplatione æterni luminis imitetur, usque ad desiderium collium imitetur, usque ad desiderium collium æternorum, id est, donec collibus æternis æternorum, id est, donec collibus æternis in choris angelicis conjungatur: quod in choris angelicis conjungatur: quod toto affectu mentis desiderat. Tunc enim toto affectu mentis desiderat. Tunc enim non oportet ut eum dicta et facta patrum non oportet ut eum dicta et facta patrum in contemplando dirigant, quando aper- in contemplando dirigant, quando aper- tam coram oculis veritatem intuebitur. tam coram oculis veritatem intuebitur. In quo etiam illi reprehendi noscuntur, In quo etiam illi reprehendi noscuntur, qui novo quodam contemplandi genere qui novo quodam contemplandi genere Deum se contemplari dicunt: cum simile Deum se contemplari dicunt: cum simile contemplationis eorum, nec legatur in li- contemplationis eorum, nec legatur in li- bris, nec præcesserit in patrum exemplis. bris, nec præcesserit in patrum exemplis. Non enim dubium est qui nova inveniunt, Non enim dubium est qui nova inveniunt, quin sequantur Satanam transfigurantem quin sequantur Satanam transfigurantem se in angelum lucis, qui ad hoc nova se in angelum lucis, qui ad hoc nova invenit, ut veterem patrum fidem novis invenit, ut veterem patrum fidem novis ludibriis eliminet. ludibriis eliminet.

Deinde sanctitatem in posteritate Jo- Deinde sanctitatem in posteritate Jo- seph pater Jacob prophetat, et dicit : seph pater Jacob prophetat, et dicit : Fiant in capite, etc. Littera sic est ordi- Fiant in capite, etc. Littera sic est ordi- nanda : « Nazaræi Joseph fiant in capite nanda : « Nazaræi Joseph fiant in capite « et in vertice inter fratres suos. » Naza- « et in vertice inter fratres suos. » Naza- ræi autem floridi vel florentes interpre- ræi autem floridi vel florentes interpre- tantur, et significant sanctitatis affectio- tantur, et significant sanctitatis affectio- nes, quæ in cordibus contemplativorum nes, quæ in cordibus contemplativorum surgunt: quando enim intellectus plene surgunt: quando enim intellectus plene veritatis lucem conspicit, intimus cordis veritatis lucem conspicit, intimus cordis affectus præ gaudio in sanctitate florere affectus præ gaudio in sanctitate florere incipit et isti fiunt inter fratres, de incipit et isti fiunt inter fratres, de quibus dictum est, in capite : quia in quibus dictum est, in capite : quia in eminentia culminis vitæ et mentis respe- eminentia culminis vitæ et mentis respe- ctu aliorum operum locum sanctitatis te- ctu aliorum operum locum sanctitatis te- nent. In vertice autem sunt, quia puriora nent. In vertice autem sunt, quia puriora et superiora mentis semper obtinent. et superiora mentis semper obtinent.

Legis autem lator Moyses Joseph be- Legis autem lator Moyses Joseph be- nedicens, ait, Deuter. xXXIII, 13-17: De nedicens, ait, Deuter. xXXIII, 13-17: De benedictione Domini terra ejus, de pomis benedictione Domini terra ejus, de pomis cæli, et rore, atque abysso subjacente : cæli, et rore, atque abysso subjacente : de pomis fructuum solis ac lunæ : de de pomis fructuum solis ac lunæ : de vertice antiquorum montium, de pomis vertice antiquorum montium, de pomis collium æternorum et de frugibus ter- collium æternorum et de frugibus ter-

2 Cf. II ad Corinth. XI, 14. 2 Cf. II ad Corinth. XI, 14.

180 180

ræ, ræ,

: :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et de plenitudine ejus. Benedictio il- et de plenitudine ejus. Benedictio il- lius qui apparuit in rubo, veniat super lius qui apparuit in rubo, veniat super caput Joseph, et super verticem Nazaræi caput Joseph, et super verticem Nazaræi inter fratres suos. Quasi primogeniti inter fratres suos. Quasi primogeniti tauri pulchritudo ejus cornua rhinoce- tauri pulchritudo ejus cornua rhinoce- rotis cornua illius in ipsis ventilabit rotis cornua illius in ipsis ventilabit Gentes usque ad terminos terræ. Hæ sunt Gentes usque ad terminos terræ. Hæ sunt multitudines Ephraim, et hæc millia multitudines Ephraim, et hæc millia Manasse. Et tangit hic tria quæ proprie Manasse. Et tangit hic tria quæ proprie sunt intellectus illuminati a Deo, quorum sunt intellectus illuminati a Deo, quorum primum est, in quibus contemplatur : et primum est, in quibus contemplatur : et hæc sunt specialiter octo, quibus dicit hæc sunt specialiter octo, quibus dicit terram, hoc est, regionem animæ con- terram, hoc est, regionem animæ con- templantem, esse repletam quasi benedi- templantem, esse repletam quasi benedi- ctione Domini. Primum est poma coeli, ctione Domini. Primum est poma coeli, hoc est, fructus æternæ beatitudinis. Se- hoc est, fructus æternæ beatitudinis. Se- cundum est ros cœli, hoc est, ros gratiæ. cundum est ros cœli, hoc est, ros gratiæ. Isa. xxvi, 19 Ros lucis ros tuus. Ter- Isa. xxvi, 19 Ros lucis ros tuus. Ter- tium est abyssus jacens de subter, hoc tium est abyssus jacens de subter, hoc est, pœnæ æternæ. Quartum est fructus est, pœnæ æternæ. Quartum est fructus pomorum solis et lunæ, hoc est sacra- pomorum solis et lunæ, hoc est sacra- menta Ecclesiæ, et Synagogæ : ut Eccle- menta Ecclesiæ, et Synagogæ : ut Eccle- sia sit sol, quia lucet his qui in die sunt sia sit sol, quia lucet his qui in die sunt revelatæ gratiæ luna vero sit Synagoga, revelatæ gratiæ luna vero sit Synagoga, eo quod sol justitiæ Christus Deus noster eo quod sol justitiæ Christus Deus noster necdum fuerit exortus. Ideo etiam illa necdum fuerit exortus. Ideo etiam illa sacramenta tantum figurabant: hæc au- sacramenta tantum figurabant: hæc au- tem dant salutem. Quintum est contem- tem dant salutem. Quintum est contem- platio de vertice antiquorum montium, platio de vertice antiquorum montium, hoc est, de eminentia antiquorum pa- hoc est, de eminentia antiquorum pa- trum, qui tamquam montes in populo trum, qui tamquam montes in populo Dei præeminebant, et ut viderent diem Dei præeminebant, et ut viderent diem Christi exsultaverunt: sicut dicitur, Joan. Christi exsultaverunt: sicut dicitur, Joan. VIII, 56 Abraham, pater vester, exsul- VIII, 56 Abraham, pater vester, exsul- tavit ut videret diem meum: vidit, et ga- tavit ut videret diem meum: vidit, et ga- visus est sicut dicit Psal. cXIII, 4: Mon- visus est sicut dicit Psal. cXIII, 4: Mon- tes exsultavérunt ut arietes, et colles sicut tes exsultavérunt ut arietes, et colles sicut agni ovium. Sextum autem est poma agni ovium. Sextum autem est poma collium æternorum, id est, fructus distin- collium æternorum, id est, fructus distin- ctionis angelorum. Isti enim sunt mon- ctionis angelorum. Isti enim sunt mon- tes et colles Bethel, in quibus jucundis tes et colles Bethel, in quibus jucundis quibusdam affectionibus illuminatus et quibusdam affectionibus illuminatus et contemplativus salit intellectus. Septi- contemplativus salit intellectus. Septi- mum est fruges terræ et plenitudo ejus, mum est fruges terræ et plenitudo ejus, hoc est, communis contemplatio omnis hoc est, communis contemplatio omnis boni omnium sanctorum: qui dum vive- boni omnium sanctorum: qui dum vive- rent et adhuc viventes, terrenorum pul- rent et adhuc viventes, terrenorum pul-

1 Exod. III, 1 Exod. III,

2. 2.

chritudo fuerunt: quia in malis terra est chritudo fuerunt: quia in malis terra est inanis et vacua, et tenebræ peccatorum inanis et vacua, et tenebræ peccatorum sunt super eam. Octavum autem et ulti- sunt super eam. Octavum autem et ulti- mum est benedictio ejus qui in rubo ap- mum est benedictio ejus qui in rubo ap- paruit 1, hoc est, Verbi incarnati: quia paruit 1, hoc est, Verbi incarnati: quia rubum quem viderat Moyses incombu- rubum quem viderat Moyses incombu- stum, conservatam agnovimus Dei gene- stum, conservatam agnovimus Dei gene- tricis laudabilem virginitatem : in qua tricis laudabilem virginitatem : in qua fulget ignis Dei Verbi incarnati non ad fulget ignis Dei Verbi incarnati non ad incendium, sed ad refrigerium ignis et incendium, sed ad refrigerium ignis et incendii fomitis : et hæc benedictio super incendii fomitis : et hæc benedictio super caput Joseph venit, quando in mentem caput Joseph venit, quando in mentem ejus descendit, quia « caput mens est, » ejus descendit, quia « caput mens est, » ut dicit Augustinus. Venit etiam super ut dicit Augustinus. Venit etiam super verticem Nazaræi, id est, florentis inter verticem Nazaræi, id est, florentis inter fratres suos, qui nullus alius est quam fratres suos, qui nullus alius est quam Joseph, qui solus inter fratres effloruit: Joseph, qui solus inter fratres effloruit: quia intellectus a Deo illuminatus præ quia intellectus a Deo illuminatus præ omnibus affectibus animæ palmam et omnibus affectibus animæ palmam et florem præfert singularem. florem præfert singularem.

Secundum vero quod tangit est pulchri- Secundum vero quod tangit est pulchri- tudo quæ in facie ipsius consideratur, tudo quæ in facie ipsius consideratur, sicut prius expositum est: sed hic com- sicut prius expositum est: sed hic com- parat eam primogenito tauri : et non di- parat eam primogenito tauri : et non di- cuntur primogeniti tauri hic a tempore, cuntur primogeniti tauri hic a tempore, sed a principali generatione. Quasi dice- sed a principali generatione. Quasi dice- ret Sicut præclarior natio tauri, sic pul- ret Sicut præclarior natio tauri, sic pul- chritudo ejus. Taurus enim est lascivum chritudo ejus. Taurus enim est lascivum animal, et significat lasciviam spiritua- animal, et significat lasciviam spiritua- lem in lumine Dei ambulantium, et in lem in lumine Dei ambulantium, et in amore cum sponso lascivientium in se- amore cum sponso lascivientium in se- creto conscientiæ lectulo: sicut dixit Je- creto conscientiæ lectulo: sicut dixit Je- remias, xxx1, 13, de virgine Jerusalem remias, xxx1, 13, de virgine Jerusalem et Sion, quod adhuc egredietur in choro et Sion, quod adhuc egredietur in choro ludentium. ludentium.

Tertium autem est quod tangit, forti- Tertium autem est quod tangit, forti- tudo perspectæ veritatis in intellectu, tudo perspectæ veritatis in intellectu, quæ est sicut cornua rhinocerotis. Cor- quæ est sicut cornua rhinocerotis. Cor- nua enim veritas duo habet : unum ad nua enim veritas duo habet : unum ad fidem revelandam, alterum ad mores in- fidem revelandam, alterum ad mores in- struendos. Rhinoceros autem capitur in struendos. Rhinoceros autem capitur in gremio virginis, quia prima veritas de- gremio virginis, quia prima veritas de- scendit in uterum virginis. Rhinoceros scendit in uterum virginis. Rhinoceros etiam nare cornu gestare dicitur, quia etiam nare cornu gestare dicitur, quia contemplativus veritatis cornua in nare contemplativus veritatis cornua in nare discretionis et collationis semper habere discretionis et collationis semper habere præcipitur cum dicitur, Matth. x, 16 : præcipitur cum dicitur, Matth. x, 16 :

LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XIX, § 2. LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XIX, § 2.

Estote prudentes sicut serpentes, et sim- Estote prudentes sicut serpentes, et sim- plices sicut columbæ. In illis autem ven- plices sicut columbæ. In illis autem ven- tilat Gentes usque ad terræ terminos : tilat Gentes usque ad terræ terminos : quia infideles et peccatores ipsa veritate quia infideles et peccatores ipsa veritate confutat, et conversos erudit et illuminat. confutat, et conversos erudit et illuminat. Terræ enim termini a quibus expellit eos, Terræ enim termini a quibus expellit eos, sunt fines tres: quos omnes terreni re- sunt fines tres: quos omnes terreni re- quirunt vane, ut ambitio honoris, con- quirunt vane, ut ambitio honoris, con- cupiscentia delectationis, et avaritia di- cupiscentia delectationis, et avaritia di- vitiarum. Hæ autem benedictiones sunt vitiarum. Hæ autem benedictiones sunt multitudines Ephraim, etc. et supra multitudines Ephraim, etc. et supra expositum est, qualiter hoc competit filiis expositum est, qualiter hoc competit filiis Joseph. Joseph.

Tandem de ultimo filio Benjamin qui Tandem de ultimo filio Benjamin qui et ultimum gradum contemplationis, et ultimum gradum contemplationis, scilicet excessum mentis sive raptum scilicet excessum mentis sive raptum figurat, pater benedicendo ait 2: Benja- figurat, pater benedicendo ait 2: Benja- min lupus rapax, mane comedet prædam, min lupus rapax, mane comedet prædam, et vespere dividet spolia . Qui luporum et vespere dividet spolia . Qui luporum naturas rimati sunt, dicunt lupi oculos naturas rimati sunt, dicunt lupi oculos interius ignem habere reconditum : unde interius ignem habere reconditum : unde etiam in tenebris micare videntur. Simi- etiam in tenebris micare videntur. Simi- liter etiam luporum hæc consuetudo est, liter etiam luporum hæc consuetudo est, ut occulte et raptim rapiant, et non aper- ut occulte et raptim rapiant, et non aper- te. Et hoc contemplativis competit, qui te. Et hoc contemplativis competit, qui ignem et lucem Dei in oculis habentes, ignem et lucem Dei in oculis habentes, in tenebris hujus vitæ cœlestia conspi- in tenebris hujus vitæ cœlestia conspi- ciunt et hoc raptim, quasi rapiendo po- ciunt et hoc raptim, quasi rapiendo po- tius quam tenendo: unde etiam rapti, tius quam tenendo: unde etiam rapti, cum tali felicitate perfruuntur, narrantur cum tali felicitate perfruuntur, narrantur a Scriptura. Mane autem est visio matu- a Scriptura. Mane autem est visio matu- tina, quæ secundum Augustinum, est vi- tina, quæ secundum Augustinum, est vi- sio quæ in lumine fit divinæ veritatis in sio quæ in lumine fit divinæ veritatis in quam rapiuntur, et ibi prædam come- quam rapiuntur, et ibi prædam come- dunt quia gaudio cœlestium perfruun- dunt quia gaudio cœlestium perfruun- tur per modum prædæ potius quam justæ tur per modum prædæ potius quam justæ possessionis quia supra legem humanæ possessionis quia supra legem humanæ vitæ est, quidquid in hac vita de æterna vitæ est, quidquid in hac vita de æterna visione possunt attingere. Unde etiam visione possunt attingere. Unde etiam hic Scriptura prædæ nomen ei imponit. hic Scriptura prædæ nomen ei imponit. Vespere autem, hoc est, quando ad hu- Vespere autem, hoc est, quando ad hu- jus mundi consuetam cognitionem re- jus mundi consuetam cognitionem re- deunt, inter fratres spolia de cœlis aspor- deunt, inter fratres spolia de cœlis aspor- tata dividunt quia quidquid in cœlo de tata dividunt quia quidquid in cœlo de Deo viderunt, ad utilitatem fratrum so- Deo viderunt, ad utilitatem fratrum so- brii facti edisserunt. Sic Paulus cum ra- brii facti edisserunt. Sic Paulus cum ra- ptus esset in paradisum, et mane ibi, id ptus esset in paradisum, et mane ibi, id

1 Genes. XLIX, 27. 1 Genes. XLIX, 27.

181 181

est, æterna luce prædam beatitudini com- est, æterna luce prædam beatitudini com- ederet vespere quando rediit ad so- ederet vespere quando rediit ad so- brietatem, sapientiam visam in patria, brietatem, sapientiam visam in patria, inter perfectos scilicet fratres loquebatur, inter perfectos scilicet fratres loquebatur, sicut ipse dicit, Il ad Corinth. v, 13: sicut ipse dicit, Il ad Corinth. v, 13: Sive mente excedimus, Deo: sive sobrii Sive mente excedimus, Deo: sive sobrii sumus, vobis. Quasi dicat: Excessus sumus, vobis. Quasi dicat: Excessus mentis in Deo, et sobrietas in reditu ad mentis in Deo, et sobrietas in reditu ad vos, nostra vestra sunt: quia quod ibi vos, nostra vestra sunt: quia quod ibi vidimus in excessu, hic vobis disserimus vidimus in excessu, hic vobis disserimus in sobrietate. in sobrietate.

Unde et Moyses benedicendo Benja- Unde et Moyses benedicendo Benja- min, sic dicit: Et Benjamin ait: Aman- min, sic dicit: Et Benjamin ait: Aman- tissimus Domini habitabit confidenter in tissimus Domini habitabit confidenter in eo: quasi in thalamo tota die morabitur, eo: quasi in thalamo tota die morabitur, et inter humeros illius requiescet². Benja- et inter humeros illius requiescet². Benja- min amantissimus Domini dicitur : quem min amantissimus Domini dicitur : quem secum usque ad locum beatorum, hoc secum usque ad locum beatorum, hoc est, tertium coelum in spiritu conducit. est, tertium coelum in spiritu conducit. In ipso etiam propter cordis tranquillita- In ipso etiam propter cordis tranquillita- tem confidenter sine terrore turbationis tem confidenter sine terrore turbationis

requiescet: sicut dicit Psal. LXXV, 3 : requiescet: sicut dicit Psal. LXXV, 3 : Factus est in pace locus ejus, et in Sion, Factus est in pace locus ejus, et in Sion, id est, contemplatione per excessum men- id est, contemplatione per excessum men- tis æterni, habitatio ejus. Unde in ipso tis æterni, habitatio ejus. Unde in ipso tamquam in thalamo, id est, conscientiæ tamquam in thalamo, id est, conscientiæ secreto habitare dicitur, quia talis gratia secreto habitare dicitur, quia talis gratia

non nisi in secreto silentii solitudinis et non nisi in secreto silentii solitudinis et

contemplationis homini datur. Et requie- contemplationis homini datur. Et requie- scit inter humeros ejus : qui humeri scit inter humeros ejus : qui humeri sunt duo rami obedientiæ, ut scilicet obe- sunt duo rami obedientiæ, ut scilicet obe- diat cum devotione, et cum alacritate: diat cum devotione, et cum alacritate: quia non potest esse in excessu luminis, quia non potest esse in excessu luminis, qui numquam fuit in perfectione obe- qui numquam fuit in perfectione obe- dientiæ et actionis. dientiæ et actionis.

Sic ergo filii hujus mulieris ad bene- Sic ergo filii hujus mulieris ad bene- dictiones surgunt per benedictiones Ja- dictiones surgunt per benedictiones Ja- cob et Moysi legislatoris. cob et Moysi legislatoris.

§ 2 § 2

Sequitur ergo qualiter beatissimam Sequitur ergo qualiter beatissimam prædicaverunt matrem. Versus dicit : prædicaverunt matrem. Versus dicit : « Et beatissimam prædicaverunt. » « Et beatissimam prædicaverunt. »

2 Deuter. xxxiii, 12. 2 Deuter. xxxiii, 12.

182 182

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Beatitudo tribus modis a Sanctis defi- Beatitudo tribus modis a Sanctis defi- niri invenitur. Dicit enim super Psalmos niri invenitur. Dicit enim super Psalmos Cassiodorus, quod « beatus est cui om- Cassiodorus, quod « beatus est cui om- << nia optata succedunt. » Augustinus au- << nia optata succedunt. » Augustinus au- tem dicit, quod « beatus est qui habet tem dicit, quod « beatus est qui habet « omnia quæ vult, et nihil mali vult. » « omnia quæ vult, et nihil mali vult. » Item, Boetius: « Beatitudo est status om Item, Boetius: « Beatitudo est status om << nium bonorum congregatione perfec- << nium bonorum congregatione perfec- «tus. » Secundum primum modum mulier «tus. » Secundum primum modum mulier beatissima est in desiderio, secundum se- beatissima est in desiderio, secundum se- cundum beatissima in merito, secundum cundum beatissima in merito, secundum autem tertium beatissima in præmio. autem tertium beatissima in præmio.

Secundum primum nihil quærit et op- Secundum primum nihil quærit et op- tat nisi regnum Dei et justitiam ejus, tat nisi regnum Dei et justitiam ejus, et hæc omnia adjicientur vobis *. et hæc omnia adjicientur vobis *.

Secundum autem secundum habet vir- Secundum autem secundum habet vir-

tutem, et nihil aliud vult, et secundum tutem, et nihil aliud vult, et secundum virtutem nihil mali vult. Nam dicit Au- virtutem nihil mali vult. Nam dicit Au- gustinus « Virtus est bona qualitas gustinus « Virtus est bona qualitas << mentis qua recte vivitur, et nemo ma- << mentis qua recte vivitur, et nemo ma- «<le utitur, quam Deus operatur in nobis «<le utitur, quam Deus operatur in nobis « sine nobis. >> « sine nobis. >>

Secundum autem tertium omne bonum Secundum autem tertium omne bonum habet, et amat, et adspicit. Bonum enim habet, et amat, et adspicit. Bonum enim quod est omne bonum homini, est bonum quod est omne bonum homini, est bonum increatum, secundum quod dicit Domi- increatum, secundum quod dicit Domi- nus in Evangelio Luc. XVIII, 19: Nemo nus in Evangelio Luc. XVIII, 19: Nemo bonus nisi solus Deus, hoc est, nemo bo- bonus nisi solus Deus, hoc est, nemo bo- nus substantialiter, et in quo bonum ha- nus substantialiter, et in quo bonum ha- bet omnem statum perfectum, cui addi bet omnem statum perfectum, cui addi nihil possit. Secundum primum statum nihil possit. Secundum primum statum est beata, sed secundum secundum est est beata, sed secundum secundum est beatior, secundum autem tertium est bea- beatior, secundum autem tertium est bea- tissima. tissima.

Sequitur: « Et vir ejus, » supple, Sequitur: « Et vir ejus, » supple, surrexit, « et laudavit eam. » Vir iste surrexit, « et laudavit eam. » Vir iste Christus est, qui virebat gratia et scientia Christus est, qui virebat gratia et scientia perfecta a prima matris conceptione, se- perfecta a prima matris conceptione, se- cundum quod dicitur, Jerem. xxxi, 22: cundum quod dicitur, Jerem. xxxi, 22: Creavit Dominus novum super terram : Creavit Dominus novum super terram :

1 Matth. VI, 33. 1 Matth. VI, 33.

Fæmina circumdabit virum. Iste cui est Fæmina circumdabit virum. Iste cui est virtus animæ vir, est testis laudis et casti- virtus animæ vir, est testis laudis et casti- tatis ejus. Laus autem nihil aliud est tatis ejus. Laus autem nihil aliud est quam prædicatio jucunda extollentiæ. quam prædicatio jucunda extollentiæ. Unde iste vir laudat mulierem in tribus, Unde iste vir laudat mulierem in tribus, scilicet utilitate, dignitate, et admirabili- scilicet utilitate, dignitate, et admirabili- bus mysteriis quæ fecit in ea Deus: utili- bus mysteriis quæ fecit in ea Deus: utili- tate fœcunditatis, dignitate castitatis vir- tate fœcunditatis, dignitate castitatis vir- ginalis, admiratione mysteriorum: quia ginalis, admiratione mysteriorum: quia virgo concipit, et virgo parit: virgo ante virgo concipit, et virgo parit: virgo ante partum, virgo in partu, et virgo post par- partum, virgo in partu, et virgo post par- tum permanens in æternum sicut mater tum permanens in æternum sicut mater Dei. De foecunditate, quia verbo cum Dei. De foecunditate, quia verbo cum Virgine Maria concipit. Et sicut verbum Virgine Maria concipit. Et sicut verbum fœcundum est, ita multam prolem operis fœcundum est, ita multam prolem operis et affectionis bonæ simul effundit et hoc et affectionis bonæ simul effundit et hoc significatur per fœcunditatem Annæ, significatur per fœcunditatem Annæ, quam in oratione accepit a Domino 2 : quam in oratione accepit a Domino 2 : Anna enim gratia interpretatur. Anna enim gratia interpretatur.

De dignitate autem, Luc. 1,48 et 49: De dignitate autem, Luc. 1,48 et 49: Ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes Ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes: quia fecit mihi magna qui generationes: quia fecit mihi magna qui potens est. Sicut enim Christus filius in potens est. Sicut enim Christus filius in carne virginis matris virginitatem non carne virginis matris virginitatem non abstulit, sed sacravit, ita in spiritu ipsius abstulit, sed sacravit, ita in spiritu ipsius fœcunditatem affert, sed non aufert quin fœcunditatem affert, sed non aufert quin potius consecrat virginitatem: hæc enim potius consecrat virginitatem: hæc enim est casta generatio quam extollendo in est casta generatio quam extollendo in laude dicit Sapientia, IV, 1 : 0 quam pul- laude dicit Sapientia, IV, 1 : 0 quam pul- chra est casta generatio cum claritate ! chra est casta generatio cum claritate !

De mysteriis autem mirabilibus eo De mysteriis autem mirabilibus eo quod hæc imprægnatio non corrumpit, quod hæc imprægnatio non corrumpit, sed reintegrat etiam corrupta: non gra- sed reintegrat etiam corrupta: non gra- vat, sed gravidando alleviat: non affert vat, sed gravidando alleviat: non affert dolorem, sed sanat omnem infirmitatem dolorem, sed sanat omnem infirmitatem et tristitiam in primo parente. Unde dicit, et tristitiam in primo parente. Unde dicit, Isa. LXVI, 9 Numquid ego qui alios Isa. LXVI, 9 Numquid ego qui alios parere facio, ipse non pariam ? dicit Do- parere facio, ipse non pariam ? dicit Do- minus: si ego qui generationem cæteris minus: si ego qui generationem cæteris

tribus, sterilis ero? ait Dominus Deus tribus, sterilis ero? ait Dominus Deus tuus. Quasi dicat: Non. tuus. Quasi dicat: Non.

2 I Regum, 1, 17. 2 I Regum, 1, 17.

LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XX, § 1. LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XX, § 1.

1.83 1.83

CAPUT XX. CAPUT XX.

Multæ filiæ congregaverunt divitias: Multæ filiæ congregaverunt divitias: tu supergressa es universas. tu supergressa es universas.

cos cos

RES RES

1 1

RES sapientia interpretatur: et hæc RES sapientia interpretatur: et hæc præscriptio eruditum reddit auditorem præscriptio eruditum reddit auditorem hujus sapientiæ. Ne enim crederet ali- hujus sapientiæ. Ne enim crederet ali- quis laudem hujus mulieris esse in ter- quis laudem hujus mulieris esse in ter- renis divitiis, et non in divitiis sapien, renis divitiis, et non in divitiis sapien, tiæ, ideo talis huic versui titulus præ- tiæ, ideo talis huic versui titulus præ- mittitur. Sicut enim dicetur, infra, y. 30: mittitur. Sicut enim dicetur, infra, y. 30: Fallax gratia, et vana est pulchritudo : Fallax gratia, et vana est pulchritudo : mulier timens Dominum ipsa laudabi- mulier timens Dominum ipsa laudabi- tur. Eccli. I, 16: Initium sapientiæ tur. Eccli. I, 16: Initium sapientiæ timor Domini. Et ideo si divitias habet, timor Domini. Et ideo si divitias habet, sapientiæ divitiæ sunt, et non hujus sapientiæ divitiæ sunt, et non hujus mundi pompæ sed potius vituperantur mundi pompæ sed potius vituperantur quam laudantur. quam laudantur.

« Multæ filiæ, etc. » « Multæ filiæ, etc. »

In hoc versu tria sunt notanda. Pri- In hoc versu tria sunt notanda. Pri- mum est, quid vel quæ sint multæ filiæ. mum est, quid vel quæ sint multæ filiæ. Secundum est, qualiter et quas congre- Secundum est, qualiter et quas congre- gant divitias. Tertium est, qualiter et in gant divitias. Tertium est, qualiter et in quibus hæc supergredietur universas. quibus hæc supergredietur universas.

Circa primum notandum est, quod Circa primum notandum est, quod sunt filiæ naturæ, et filiæ mundi, et sunt filiæ naturæ, et filiæ mundi, et filiæ legis, et filiæ gratiæ. filiæ legis, et filiæ gratiæ.

Filiæ naturæ sunt, quæ animum et Filiæ naturæ sunt, quæ animum et voluntatem ad propagationem naturæ voluntatem ad propagationem naturæ ponunt, hoc arbitrantes optimum, jucun- ponunt, hoc arbitrantes optimum, jucun-

1 Cf. Genes xiv, 31 et seq. 1 Cf. Genes xiv, 31 et seq.

dari scilicet in filiis, et marito. Et hæ dari scilicet in filiis, et marito. Et hæ significantur per filiam Jephte, quæ significantur per filiam Jephte, quæ duobus mensibus virginitatem suam fle- duobus mensibus virginitatem suam fle- vit in montibus: eo quod semen super vit in montibus: eo quod semen super terram non relinqueret, ut patet, Judic. terram non relinqueret, ut patet, Judic. x1, 37 et seq. Significantur etiam istæ per x1, 37 et seq. Significantur etiam istæ per filias Lot quæ sollicitæ de posteritate, filias Lot quæ sollicitæ de posteritate, cum putarent periissse mundum in con- cum putarent periissse mundum in con- crematione Sodomæ et Pentapolis, ine- crematione Sodomæ et Pentapolis, ine- briabant patrem, et adjunctæ sunt ei ne briabant patrem, et adjunctæ sunt ei ne mundus dissolveretur 1. lstas videntur mundus dissolveretur 1. lstas videntur imitari jungentes se secundis et deinceps imitari jungentes se secundis et deinceps nuptiis sicut dicit Augustinus in libro nuptiis sicut dicit Augustinus in libro de Civitate Dei, de quadam Romana quæ de Civitate Dei, de quadam Romana quæ viginti duos viros successive habuit. Et viginti duos viros successive habuit. Et in Evangelio Matth. xxII, 25 et seq., in Evangelio Matth. xxII, 25 et seq., legitur de septemvira. Et istæ quidem legitur de septemvira. Et istæ quidem filiæ peccare non intendunt, nec pec- filiæ peccare non intendunt, nec pec- cant sed turpe est rationem honestatis cant sed turpe est rationem honestatis non habere tantum vigorem in homine, non habere tantum vigorem in homine, quantum habet vigorem castitatis natura quantum habet vigorem castitatis natura in quibusdam brutis dicitur enim hæc in quibusdam brutis dicitur enim hæc natura esse turturis, quod post primi natura esse turturis, quod post primi mortem, secundas non admittit nuptias. mortem, secundas non admittit nuptias. Et hoc laudatur etiam in Judith, xv, 11, Et hoc laudatur etiam in Judith, xv, 11, ubi dicitur, quod benedicta est inter ubi dicitur, quod benedicta est inter omnes mulieres, eo quod castitatem ama- omnes mulieres, eo quod castitatem ama- verit, et post virum suum álium non verit, et post virum suum álium non admiserit. admiserit.

Filiæ autem mundi sunt, quæ semper Filiæ autem mundi sunt, quæ semper in luxuria et concupiscentia vivunt: et in luxuria et concupiscentia vivunt: et si quandoque virgines sunt. corpore, si quandoque virgines sunt. corpore, mente tamen sunt incestæ, virginitatem mente tamen sunt incestæ, virginitatem corporis habitu exteriori devirginantes : corporis habitu exteriori devirginantes : et istæ sunt quæ seducunt etiam filios et istæ sunt quæ seducunt etiam filios Dei, hoc est, clericos qui se Deo in filios Dei, hoc est, clericos qui se Deo in filios

184 184

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

castos devoverunt: sicut dicitur, Genes. castos devoverunt: sicut dicitur, Genes. VI, 2 Videntes filii Dei filias hominum VI, 2 Videntes filii Dei filias hominum quod essent pulchræ, acceperunt sibi quod essent pulchræ, acceperunt sibi uxores ex omnibus, quas elegerant. Istæ uxores ex omnibus, quas elegerant. Istæ significantur per filias Madian, quæ significantur per filias Madian, quæ scandalum posuerunt filiis Israel, edere scandalum posuerunt filiis Israel, edere de sacrificiis idolorum, et fornicari, ut de sacrificiis idolorum, et fornicari, ut habetur, Numer. xxv, 1 et seq. Signifi- habetur, Numer. xxv, 1 et seq. Signifi- cantur etiam per Jezabel, de qua dicitur, cantur etiam per Jezabel, de qua dicitur, Apocal. 11, 20: Permittis mulierem Je- Apocal. 11, 20: Permittis mulierem Je- zabel, que se dicit propheten, docere, zabel, que se dicit propheten, docere, et seducere servos meos, fornicari, et et seducere servos meos, fornicari, et manducare de idolothytis. Istæ etiam manducare de idolothytis. Istæ etiam sunt quæ (ut legitur in epistola Jeremiæ) sunt quæ (ut legitur in epistola Jeremiæ) in viis sedent circumdatæ funibus, etc. 1. in viis sedent circumdatæ funibus, etc. 1. Istæ sunt etiam de quibus dicitur, Ezech. Istæ sunt etiam de quibus dicitur, Ezech. xv1, 25, quod diviserunt pedes suos omni xv1, 25, quod diviserunt pedes suos omni transeunti. Transiens enim est qui non transeunti. Transiens enim est qui non moratur et ille est non legitimus, qui moratur et ille est non legitimus, qui non ligatur vinculis matrimonii ad co- non ligatur vinculis matrimonii ad co- habitandum. Istæ sunt etiam de quibus habitandum. Istæ sunt etiam de quibus dicitur, Eccli. IX, 10: Omnis mulier, dicitur, Eccli. IX, 10: Omnis mulier, quæ est fornicaria, quasi stercus in via quæ est fornicaria, quasi stercus in via conculcabitur. Et istæ sunt de quibus conculcabitur. Et istæ sunt de quibus dicit Isaias, III, 16 et 17: Pro eo quod dicit Isaias, III, 16 et 17: Pro eo quod elevatæ sunt filiæ Sion, et ambulaverunt elevatæ sunt filiæ Sion, et ambulaverunt extento collo, et nutibus oculorum extento collo, et nutibus oculorum ibant, et plaudebant, ambulabant pedi- ibant, et plaudebant, ambulabant pedi- bus suis, et compositio gradu incedebant, bus suis, et compositio gradu incedebant, sicut scilicet inceditur in choreis: decal- sicut scilicet inceditur in choreis: decal- vabit Dominus verticem filiarum Sion, vabit Dominus verticem filiarum Sion, et Dominus crinem earum nudabit, id et Dominus crinem earum nudabit, id est, quæ debent esse Sion, et factæ sunt est, quæ debent esse Sion, et factæ sunt per concupiscentiam filiæ hujus mundi. per concupiscentiam filiæ hujus mundi. Istæ etiam describuntur, Proverb. VII, Istæ etiam describuntur, Proverb. VII, 7-20 Considero vecordem juvenem, 7-20 Considero vecordem juvenem, qui transit per planteam juxta angulum, qui transit per planteam juxta angulum, et prope viam domus illius, hoc est, me- et prope viam domus illius, hoc est, me- retricis, graditur : in obscuro, advespe- retricis, graditur : in obscuro, advespe- rascente die, in noctis tenebris et caligi- rascente die, in noctis tenebris et caligi- ne. Et ecce occurrit illi mulier ornatu ne. Et ecce occurrit illi mulier ornatu meretricio, præparata ad decipiendas meretricio, præparata ad decipiendas animas garrula et vaga, quietis impa- animas garrula et vaga, quietis impa- tiens, nec valens in domo consistere pe- tiens, nec valens in domo consistere pe- dibus suis nunc foris, nunc in plateis, dibus suis nunc foris, nunc in plateis, nunc juxta angulos insidians. Appre- nunc juxta angulos insidians. Appre- hensumque deosculatur juvenem, et pro- hensumque deosculatur juvenem, et pro-

1 Cf. Baruch, VI, 42 et 43. 1 Cf. Baruch, VI, 42 et 43.

caci vultu blanditur, dicens: Victimas caci vultu blanditur, dicens: Victimas pro salute vovi, hodie reddidi vota mea: pro salute vovi, hodie reddidi vota mea: idcirco egressa sum in occursum tuum, idcirco egressa sum in occursum tuum, desiderans te videre, et reperi. Et de- desiderans te videre, et reperi. Et de- monstrat pulchritudinem et mollitiem monstrat pulchritudinem et mollitiem lectuli, dicens: Intexui funibus lectulum lectuli, dicens: Intexui funibus lectulum meum, stravi tapetibus pictis ex Ægypto: meum, stravi tapetibus pictis ex Ægypto: aspersi cubile meum myrrha, et aloe, et aspersi cubile meum myrrha, et aloe, et cinnamomo. Veni, inebriemur uberibus, cinnamomo. Veni, inebriemur uberibus, et fruamur cupitis amplexibus donec il- et fruamur cupitis amplexibus donec il- lucescat dies. Non est enim vir in domo lucescat dies. Non est enim vir in domo sua, abiit via longissima: sacculum pe- sua, abiit via longissima: sacculum pe- cuniæ secum tulit: in die plenæ lunæ, cuniæ secum tulit: in die plenæ lunæ, hoc est, post mensem, reversurus est in hoc est, post mensem, reversurus est in domum suam. Patet per hoc ultimum domum suam. Patet per hoc ultimum quod sunt verba adulteræ meretricis. quod sunt verba adulteræ meretricis.

Filiæ autem legis sunt, quæ timore et Filiæ autem legis sunt, quæ timore et vana intentione non Deo sed laudi ser- vana intentione non Deo sed laudi ser- viunt: timentes vituperari ab homi- viunt: timentes vituperari ab homi- nibus si votum castitatis quod voverunt, nibus si votum castitatis quod voverunt, irritum facerent. Et istæ sunt de quibus irritum facerent. Et istæ sunt de quibus dicit Jeremias, Thren. 1, 4: Virgines dicit Jeremias, Thren. 1, 4: Virgines ejus squalidæ, et ipsa oppressa amaritu- ejus squalidæ, et ipsa oppressa amaritu- dine. Quia tales semper amaro animo dine. Quia tales semper amaro animo sunt, quia spurcitiam exercere non au- sunt, quia spurcitiam exercere non au- dent: quidquid enim in corpore et ha- dent: quidquid enim in corpore et ha- bitu castitatis prætendunt, totum per bitu castitatis prætendunt, totum per hypocrisim et vanam laudem turpiori hypocrisim et vanam laudem turpiori stupro exponunt. Istæ sunt virgines fa- stupro exponunt. Istæ sunt virgines fa- tuæ de quibus habetur, Matth. xxv, 8, tuæ de quibus habetur, Matth. xxv, 8, quarum lampades exstinguuntur veniente quarum lampades exstinguuntur veniente Domino ad nuptias. Istæ sunt etiam de Domino ad nuptias. Istæ sunt etiam de quibus dicit Salomon, Proverb. xi, 22: quibus dicit Salomon, Proverb. xi, 22: Circulus aureus in naribus suis, hoc est, Circulus aureus in naribus suis, hoc est, porcæ, mulier pulchra et fatua. Sicut porcæ, mulier pulchra et fatua. Sicut enim porca circulum aureum stercori enim porca circulum aureum stercori immergit, ita istæ pulchritudinem quam immergit, ita istæ pulchritudinem quam in falsa religione prætendunt, luxuria in falsa religione prætendunt, luxuria laudis et hypocrisis impiam et inquina- laudis et hypocrisis impiam et inquina- tam reddunt. tam reddunt.

Filiæ vero gratiæ sunt, quæ et casti- Filiæ vero gratiæ sunt, quæ et casti- tatem habent in corde et corpore et ha- tatem habent in corde et corpore et ha- bitu et sancta intentione, et in humili- bitu et sancta intentione, et in humili- tate Christo serviunt: habentes ducem tate Christo serviunt: habentes ducem et vexilliferam gloriosam Dei genitri- et vexilliferam gloriosam Dei genitri- cem, et Filium ejus agnum immacula- cem, et Filium ejus agnum immacula- tum. Et de his dicit Apostolus, I ad Co- tum. Et de his dicit Apostolus, I ad Co-

« «

LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XX, § 2. LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XX, § 2.

rinth. VII, rinth. VII, 34: Mulier innupta, et virgo 34: Mulier innupta, et virgo cogitat quæ Domini sunt, ut sit sancta cogitat quæ Domini sunt, ut sit sancta corpore, et spiritu. Et, Apocal. xiv, 4: corpore, et spiritu. Et, Apocal. xiv, 4: Hi sunt qui cum mulieribus non sunt Hi sunt qui cum mulieribus non sunt coinquinati: virgines enim sunt. Hi se- coinquinati: virgines enim sunt. Hi se- quuntur Agnum quocumque ierit. Unde quuntur Agnum quocumque ierit. Unde dicit Augustinus in libro de Virginitate, dicit Augustinus in libro de Virginitate, quod « alii sancti sequentur non quo- quod « alii sancti sequentur non quo- « cumque ierit, sed quo poterunt: vir- « cumque ierit, sed quo poterunt: vir- gines autem felicius exsultabunt jucun- gines autem felicius exsultabunt jucun- « diusque regnabunt. » Istæ etiam signi- « diusque regnabunt. » Istæ etiam signi- ficantur per virgines sapientes, quæ ac- ficantur per virgines sapientes, quæ ac- ceptis lampadibus claræ castitatis in ceptis lampadibus claræ castitatis in corpore, acceperunt oleum charitatis in corpore, acceperunt oleum charitatis in vasis cordis sui, et veniente morte cum vasis cordis sui, et veniente morte cum Domino introierunt ad nuptias æternæ Domino introierunt ad nuptias æternæ conjunctionis in qua unus cum ipso spiri- conjunctionis in qua unus cum ipso spiri- tus efficiuntur. Sicut enim dicit Aposto- tus efficiuntur. Sicut enim dicit Aposto- lus, I ad Corinth. VI, 17: Qui adhæret lus, I ad Corinth. VI, 17: Qui adhæret Domino, unus spiritus est cum eo.” Domino, unus spiritus est cum eo.”

§ 2 § 2

Istæ filiæ quadruplices congregant di- Istæ filiæ quadruplices congregant di- vitias. Primæ congregant divitias naturæ, vitias. Primæ congregant divitias naturæ, quæ sunt in abundantia prolis et operi- quæ sunt in abundantia prolis et operi- bus misericordiæ. Secundæ congregant bus misericordiæ. Secundæ congregant divitias concupiscentiæ, quæ sunt in divitias concupiscentiæ, quæ sunt in abundantia luxuriæ et pomparum Sata- abundantia luxuriæ et pomparum Sata- næ. Tertiæ congregant divitias laudis næ. Tertiæ congregant divitias laudis vanæ et simulatæ justitiæ, Quartæ vero vanæ et simulatæ justitiæ, Quartæ vero congregant divitias virtutum et gratiæ. congregant divitias virtutum et gratiæ.

: :

De divitiis filiarum naturæ, quæ sunt De divitiis filiarum naturæ, quæ sunt abundantia prolis et operum misericor- abundantia prolis et operum misericor- diæ, habetur in Job, 1, 2, ubi dicitur, diæ, habetur in Job, 1, 2, ubi dicitur, quod nati sunt ei septem filii, et tres quod nati sunt ei septem filii, et tres filiæ et ostenditur, quod erat sim- filiæ et ostenditur, quod erat sim- plex, et rectus, ac timens Deum, et plex, et rectus, ac timens Deum, et recedens a malo. Filiæ enim natu- recedens a malo. Filiæ enim natu- ræ sunt filiæ desiderantes matrimo- ræ sunt filiæ desiderantes matrimo- nium in timore Dei, et in hoc divi- nium in timore Dei, et in hoc divi- duntur a filiabus mundi: « matrimo- duntur a filiabus mundi: « matrimo- « nium enim est naturæ officium, » ut « nium enim est naturæ officium, » ut

1 Genes. II, 16. 1 Genes. II, 16.

2 Ibidem, 7. 17. 2 Ibidem, 7. 17.

185 185

dicit Augustinus. Unde et dicit Glossa dicit Augustinus. Unde et dicit Glossa super Genesim, 1, 28 quod « Deus Adæ super Genesim, 1, 28 quod « Deus Adæ « dedit duo præcepta : unum naturæ, et « dedit duo præcepta : unum naturæ, et « unum disciplinæ. » Unum præceptum « unum disciplinæ. » Unum præceptum naturæ est, quod dixit: Crescite, et mul- naturæ est, quod dixit: Crescite, et mul- tiplicamini, et replete terram, et subjicite tiplicamini, et replete terram, et subjicite eam. Ad cujus impletionem etiam in pa- eam. Ad cujus impletionem etiam in pa- radiso instituit matrimonium. Aliud præ- radiso instituit matrimonium. Aliud præ- ceptum etiam naturæ est : Ex omni ligno ceptum etiam naturæ est : Ex omni ligno paradisi comede¹. Tertium, quod est dis- paradisi comede¹. Tertium, quod est dis- ciplinæ fuit illud: De ligno, scilicet quod ciplinæ fuit illud: De ligno, scilicet quod est in medio paradisi, scientiæ boni et est in medio paradisi, scientiæ boni et mali ne comedas. Primum enim ho- mali ne comedas. Primum enim ho- rum pertinet ad propagationem. Secun- rum pertinet ad propagationem. Secun- dum ad naturæ in seipsa sustentationem. dum ad naturæ in seipsa sustentationem. Tertium autem ad disciplinam, scilicet Tertium autem ad disciplinam, scilicet eruditionem obedientiæ. Istæ sunt etiam eruditionem obedientiæ. Istæ sunt etiam divitiæ Jacob, de quibus loquuntur filii divitiæ Jacob, de quibus loquuntur filii Laban, dicentes: Tulit Jacob omnia Laban, dicentes: Tulit Jacob omnia quæ fuerunt patris nostri, et de illius quæ fuerunt patris nostri, et de illius facultatibus ditatus, factus est inclytus³. facultatibus ditatus, factus est inclytus³. Nihil enim Jacob a Laban tulit nisi uxo- Nihil enim Jacob a Laban tulit nisi uxo- res, et filios, et oves et in filiis est res, et filios, et oves et in filiis est pro- pro- lis abundantia, et in ovibus opera pietatis. lis abundantia, et in ovibus opera pietatis. De divitiis autem filiarum mundi ha- De divitiis autem filiarum mundi ha- betur, Apoc. xvIII, 7, ubi divitias suas betur, Apoc. xvIII, 7, ubi divitias suas jactat magna meretrix, dicens: Sedeo re- jactat magna meretrix, dicens: Sedeo re- gina, et vidua non sum, et luctum gina, et vidua non sum, et luctum non videbo. Et jactat ibi tria, scilicet non videbo. Et jactat ibi tria, scilicet dignitatem, et florem honoris, cum dicit : dignitatem, et florem honoris, cum dicit : Sedeo regina et abundantiam luxuriæ Sedeo regina et abundantiam luxuriæ sive scorti in hoc quod dicit: Vidua non sive scorti in hoc quod dicit: Vidua non sum quia scilicet pro uno abcedente sum quia scilicet pro uno abcedente centum sibi copulat, vel alios plures. centum sibi copulat, vel alios plures. Luctum autem non videt quantum ad Luctum autem non videt quantum ad rerum defectum, eo quod laute et delicate rerum defectum, eo quod laute et delicate se tales procurant. Istis filiabus templum se tales procurant. Istis filiabus templum Dei, hoc est, coetus clericorum et mona- Dei, hoc est, coetus clericorum et mona- chorum plenus est: sicut dicitur, II Ma- chorum plenus est: sicut dicitur, II Ma- chab. VI, 4 et 5 Templum luxuria et chab. VI, 4 et 5 Templum luxuria et commessationibus erat plenum, et scor- commessationibus erat plenum, et scor- tantium cum meretricibus: stratisque tantium cum meretricibus: stratisque ædibus mulieres se ultro ingerebant, in- ædibus mulieres se ultro ingerebant, in- tro ferentes ea quæ non licebat. Altare tro ferentes ea quæ non licebat. Altare etiam plenum erat illicitis, quæ legibus etiam plenum erat illicitis, quæ legibus prohibebantur. prohibebantur.

3 Genes. xxxi, 1. 3 Genes. xxxi, 1.

186 186

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

De divitiis autem fatuarum filiarum De divitiis autem fatuarum filiarum habetur, Jerem. xvII, 11: Perdix fovit habetur, Jerem. xvII, 11: Perdix fovit quæ non peperit: fecit divitias, et non in quæ non peperit: fecit divitias, et non in judicio: in dimidio dierum suorum de- judicio: in dimidio dierum suorum de- relinquet eas, et in novissimo suo erit in- relinquet eas, et in novissimo suo erit in- sipiens. Perdix hujus naturæ esse dici- sipiens. Perdix hujus naturæ esse dici- tur, quod aliena fovet ova: et cum pul- tur, quod aliena fovet ova: et cum pul- los produxerit, statim ut veram matrem los produxerit, statim ut veram matrem quæ ova peperit audierunt, relinquunt quæ ova peperit audierunt, relinquunt perdicem quæ fovit, et sequuntur illam perdicem quæ fovit, et sequuntur illam quæ peperit. Ita est de fatuis virginibus: quæ peperit. Ita est de fatuis virginibus: fovent enim habitu virtutem quam corde fovent enim habitu virtutem quam corde non pepererunt. Et ideo faciunt divitias non pepererunt. Et ideo faciunt divitias non in judicio quia in dimidio dierum non in judicio quia in dimidio dierum cum plus fulciri credunt super opera, cum plus fulciri credunt super opera, opera recedent ab eis per vanam laudem, opera recedent ab eis per vanam laudem, et hoc dum adhuc vivunt: sed in novissi- et hoc dum adhuc vivunt: sed in novissi- mo dierum post hanc vitam perman e- mo dierum post hanc vitam perman e- bunt insipientes, eo quod claudetur eis bunt insipientes, eo quod claudetur eis ostium regni cœlestis. ostium regni cœlestis.

Divitiæ autem virtutum et gratiæ sunt Divitiæ autem virtutum et gratiæ sunt divitiæ filiarum gratiæ, quæ sunt veræ divitiæ filiarum gratiæ, quæ sunt veræ divitiæ, de quibus dicitur, ad Hebr. xi, divitiæ, de quibus dicitur, ad Hebr. xi, 25 et 26 de Moyse, quod magis eligens 25 et 26 de Moyse, quod magis eligens affligi cum populo Dei, quam tempora- affligi cum populo Dei, quam tempora- lis peccati habere jucunditatem: majores lis peccati habere jucunditatem: majores divitias æstimans thesauro Ægyptiorum divitias æstimans thesauro Ægyptiorum improperium Christi, etc. improperium Christi, etc.

§ 3 § 3

Sequitur qualiter et in quo ista super- Sequitur qualiter et in quo ista super- greditur universas. Est autem hoc in greditur universas. Est autem hoc in vestitu, et ornatu, et divitiis. vestitu, et ornatu, et divitiis.

De vestitu habetur in Psal. XLIV, 14: De vestitu habetur in Psal. XLIV, 14: Omnis gloria ejus filiæ regis ab intus, Omnis gloria ejus filiæ regis ab intus, in fimbriis aureis. Et, ibidem, y. 10: in fimbriis aureis. Et, ibidem, y. 10: Adstitit regina a dextris tuis in vestitu Adstitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato, etc. Quia de hoc multa supra deaurato, etc. Quia de hoc multa supra

1 Cf. expos. in cap. XII, § 1. 1 Cf. expos. in cap. XII, § 1.

Isa. Tir, 18 et seq: In illa die auferet Domi- Isa. Tir, 18 et seq: In illa die auferet Domi- nus ornamentum calceorum, et lunulas, et tor- nus ornamentum calceorum, et lunulas, et tor- ques, et monilia, et armillas, et mitras, et discrimi- ques, et monilia, et armillas, et mitras, et discrimi- nalia, et periscelidas, et murenulas, et olfacto- nalia, et periscelidas, et murenulas, et olfacto-

diximus, hic breviter tangendo hoc di- diximus, hic breviter tangendo hoc di- ctu sufficiat. ctu sufficiat.

Ornatus autem hujus mulieris multi- Ornatus autem hujus mulieris multi- plex est, qui tangitur, Isa. 111, 18 et seq.³. plex est, qui tangitur, Isa. 111, 18 et seq.³.

Et primo tangitur ibi ornamentum Et primo tangitur ibi ornamentum calceorum et sunt sandalia quæ habent calceorum et sunt sandalia quæ habent mulieres ad ornatum et protectionem pe- mulieres ad ornatum et protectionem pe- dum. Et notantur exempla patrum præ- dum. Et notantur exempla patrum præ- cedentium, qui pelles suorum operum cedentium, qui pelles suorum operum cum ipsi mortui sint in Domino, nobis cum ipsi mortui sint in Domino, nobis reliquerunt in protectionem affectus et reliquerunt in protectionem affectus et voluntatum nostrarum, quæ per pedes voluntatum nostrarum, quæ per pedes intelliguntur. intelliguntur.

Secundum quod tangitur sunt lunulæ : Secundum quod tangitur sunt lunulæ : et sunt quædam lunulæ aureæ in fronte et sunt quædam lunulæ aureæ in fronte super peplum dependentes, et est orna- super peplum dependentes, et est orna- mentum frontis. Per lunam autem quæ mentum frontis. Per lunam autem quæ deficit, proprii defectus consideratio si- deficit, proprii defectus consideratio si- gnificatur. gnificatur.

Tertium est torques quæ est ornamen- Tertium est torques quæ est ornamen- tum colli: per quod notatur custodia tum colli: per quod notatur custodia discretionis quia sicut collum capiti cor- discretionis quia sicut collum capiti cor- pus conjungit, sic discretio nostra totum pus conjungit, sic discretio nostra totum corpus nostræ conversationis capiti Chri- corpus nostræ conversationis capiti Chri- sto debet connectere. sto debet connectere.

Quartum est monilia quæ stringunt Quartum est monilia quæ stringunt caputium, et muniunt sinum ne adulter caputium, et muniunt sinum ne adulter inferat manum in gremium pudoris: et inferat manum in gremium pudoris: et significant castitatem cordis et corpo- significant castitatem cordis et corpo- ris. ris.

Quintum est armillæ, quæ sunt orna- Quintum est armillæ, quæ sunt orna- menta brachiorum, et significant in- menta brachiorum, et significant in- stantiam et fortitudinem operum. stantiam et fortitudinem operum.

Sextum autem sunt mitræ quæ conti- Sextum autem sunt mitræ quæ conti- nent defluentiam capillorum et signifi- nent defluentiam capillorum et signifi- cant meditationes sanctas quæ illicitas cant meditationes sanctas quæ illicitas cogitationes tamquam capillorum incom- cogitationes tamquam capillorum incom- positionem ligant, et non sinunt defluere. positionem ligant, et non sinunt defluere.

Septimum est discriminalia, et sunt Septimum est discriminalia, et sunt pectines et significant crebram nostra- pectines et significant crebram nostra- rum cogitationum discussionem et se- rum cogitationum discussionem et se- parationem, ut videatur quid sæpius in parationem, ut videatur quid sæpius in cogitatu versetur. cogitatu versetur.

riola, et inaures, et annulos, et gemmas in fronte riola, et inaures, et annulos, et gemmas in fronte pendentes, et mutatoria, et palliola, et linteamina, pendentes, et mutatoria, et palliola, et linteamina, et acus, et specula, et sindones, et vittas, et the- et acus, et specula, et sindones, et vittas, et the- ristra. ristra.

LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XX, § 3. LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XX, § 3.

Octavum est periscelidæ, id est, fa- Octavum est periscelidæ, id est, fa- sciæ pectorales quæ coercent exuberan- sciæ pectorales quæ coercent exuberan- tiam uberum, et significant amoris custo- tiam uberum, et significant amoris custo- diam,ne sibi illicitus amor in corde ube- diam,ne sibi illicitus amor in corde ube- ra subigat sed post perfectum et ca- ra subigat sed post perfectum et ca- stum amorem, muliebris verecundia quæ stum amorem, muliebris verecundia quæ in parte in mammillis est, constringatur in parte in mammillis est, constringatur

: :

et coerceatur. et coerceatur.

Nonum murenulæ, quæ sunt quædam Nonum murenulæ, quæ sunt quædam ornamenta pulcherrima aurium, et sig- ornamenta pulcherrima aurium, et sig- nificant facilem auditum verbi Dei, sci- nificant facilem auditum verbi Dei, sci- licet, ut auris semper verbo quod audit licet, ut auris semper verbo quod audit de Deo similis sit: unde, in Cantic. i, 10, de Deo similis sit: unde, in Cantic. i, 10, ubi nostra littera habet, Murenulas au- ubi nostra littera habet, Murenulas au- reas faciemus tibi: habet alia littera, reas faciemus tibi: habet alia littera, « Similitudines aureas. » « Similitudines aureas. »

Decimum est olfactoriola, et sunt Decimum est olfactoriola, et sunt quædam vasa in quibus defertur mu- quædam vasa in quibus defertur mu- scus, et alia aromatica propter suavitatem scus, et alia aromatica propter suavitatem odoris et significant odorem bonæ odoris et significant odorem bonæ famæ. famæ.

Undecimum est inaures, quæ sunt Undecimum est inaures, quæ sunt communia ornamenta aurium, et signifi- communia ornamenta aurium, et signifi- cant obedientiam. cant obedientiam.

Duodecimum est annuli, per quos Duodecimum est annuli, per quos significatur fides mariti et thori: ligat significatur fides mariti et thori: ligat enim digitum qui annularis dicitur, in enim digitum qui annularis dicitur, in quo est vena a corde procedens. quo est vena a corde procedens.

Tertiumdecimum est gemmæ penden- Tertiumdecimum est gemmæ penden- tes in fronte, et erat ille maximus decor tes in fronte, et erat ille maximus decor mulierum et habitum virtutis qui ger- mulierum et habitum virtutis qui ger- men dictus est in Scriptura, significat. men dictus est in Scriptura, significat.

Quartumdecimum est mutatoria, et Quartumdecimum est mutatoria, et sunt diversa genera et paria vestium: in sunt diversa genera et paria vestium: in quo notatur multiformis conversatio, quo notatur multiformis conversatio, secundum quod aliter conversandum est secundum quod aliter conversandum est cum diversis: sicut dicit Apostolus, I ad cum diversis: sicut dicit Apostolus, I ad Corinth. ix, 22: Omnibus omnia factus Corinth. ix, 22: Omnibus omnia factus sum, ut omnes facerem salvos. sum, ut omnes facerem salvos.

Quintumdecimum est palliola, et Quintumdecimum est palliola, et sunt instrumenta apta in tempore cali- sunt instrumenta apta in tempore cali- do, et sunt tenuia: et significant mo- do, et sunt tenuia: et significant mo- destiam quæ decentem ponit habitum et destiam quæ decentem ponit habitum et incessum exterius. incessum exterius.