LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XVI, § 4. LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XVI, § 4.

et cogitationes in malum, et sicut teda et cogitationes in malum, et sicut teda fumantes, et in igne succensæ ab igne. fumantes, et in igne succensæ ab igne. De naribus autem, hoc est, capite suo, De naribus autem, hoc est, capite suo, in quo discretio esse deberet, procedit in quo discretio esse deberet, procedit fumus dementis concupiscentiæ, et furo- fumus dementis concupiscentiæ, et furo- ris irrationabilis. Et halitus iniquæ vo- ris irrationabilis. Et halitus iniquæ vo- luntatis, id est, spiritus, facit ardere pru- luntatis, id est, spiritus, facit ardere pru- nas, hoc est, impios igne infernali suc- nas, hoc est, impios igne infernali suc- censos qui tamen sunt terrestres, quia censos qui tamen sunt terrestres, quia prunæ sunt de natura terrestri ignitæ. prunæ sunt de natura terrestri ignitæ. Collum autem est cervicosa superbia ip- Collum autem est cervicosa superbia ip- sius in qua est fortitudo, quia plus au- sius in qua est fortitudo, quia plus au- det superba temeritas, quam possit ex- det superba temeritas, quam possit ex- plere. Et egestas omnis boni præcedit plere. Et egestas omnis boni præcedit faciem ejus, quia illi qui sunt ante fa- faciem ejus, quia illi qui sunt ante fa- ciem ejus, privantur omni bono, et im- ciem ejus, privantur omni bono, et im- plicantur omni malo. plicantur omni malo.

Septima pœna est catenæ stringentes Septima pœna est catenæ stringentes et urentes et prementes, et illæ catenæ et urentes et prementes, et illæ catenæ vocantur rudentes inferni a Petro, in se- vocantur rudentes inferni a Petro, in se- cunda canon. II, 4, ubi dicit: Si Deus cunda canon. II, 4, ubi dicit: Si Deus angelis peccantibus non pepercit, sed ru- angelis peccantibus non pepercit, sed ru- dentibus inferni detractos in tartarum dentibus inferni detractos in tartarum tradidit cruciandos, in judicium reser- tradidit cruciandos, in judicium reser- vari. Sunt autem catenæ istæ nihil vari. Sunt autem catenæ istæ nihil aliud quam vincula spiritualia quibus aliud quam vincula spiritualia quibus impii ligantur ad pœnas ex culpis suis: impii ligantur ad pœnas ex culpis suis: quæ significantur, Jerem. xxvII, 2 et quæ significantur, Jerem. xxvII, 2 et 3 Fac tibi vincula, et catenas : et 3 Fac tibi vincula, et catenas : et pones eas in collo tuo. Et mittes eas pones eas in collo tuo. Et mittes eas ad regem Edom, et ad regem Moab, ad regem Edom, et ad regem Moab, et ad regem filiorum Ammon, et ad et ad regem filiorum Ammon, et ad regem Tyri, et ad regem Sidonis: in regem Tyri, et ad regem Sidonis: in manu nuntiorum qui venerunt in Je- manu nuntiorum qui venerunt in Je- rusalem ad Sedeciam, regem Juda. Ibi rusalem ad Sedeciam, regem Juda. Ibi nominantur sex genera hominum quæ nominantur sex genera hominum quæ vinculari debent in inferno. Edom enim vinculari debent in inferno. Edom enim sanguineus interpretatur, et significat il- sanguineus interpretatur, et significat il- los qui in sæculo voluptati carnis deser- los qui in sæculo voluptati carnis deser- viunt et illi sunt præcipue clerici sæcu- viunt et illi sunt præcipue clerici sæcu- lares qui delicias carnis sequuntur. Moab lares qui delicias carnis sequuntur. Moab autem interpretatur ex patre, et signifi- autem interpretatur ex patre, et signifi- cat malos religiosos qui exempla perdi- cat malos religiosos qui exempla perdi- tionis præcipue ex patre habent, quia tionis præcipue ex patre habent, quia Prælati religionum præ omnibus sunt in Prælati religionum præ omnibus sunt in concupiscentiæ sepulcris sepulti in de- concupiscentiæ sepulcris sepulti in de-

147 147

serto religionis. Verumtamen Lot qui serto religionis. Verumtamen Lot qui declinans interpretatur, genuit Moab ex declinans interpretatur, genuit Moab ex corrupta filia sua in monte. Mons autem corrupta filia sua in monte. Mons autem religionis est eminentia in qua Prælati religionis est eminentia in qua Prælati præcipue corrumpunt filias, id est, sub- præcipue corrumpunt filias, id est, sub- ditos carnales, quando ex eis generant ditos carnales, quando ex eis generant per exemplum opera perditionis quæ dis- per exemplum opera perditionis quæ dis- cipuli habent a patre. Ammon autem in- cipuli habent a patre. Ammon autem in- terpretatur populus inutilis, et signifi- terpretatur populus inutilis, et signifi- cat plebeios homines qui etiam fraude et cat plebeios homines qui etiam fraude et dolo vadunt in barathrum. Tyrus autem dolo vadunt in barathrum. Tyrus autem interpretatur angustia, et significat vi- interpretatur angustia, et significat vi- ventes in matrimonio malos, de quibus ventes in matrimonio malos, de quibus dicit Apostolus, I ad Corinth. VII, 28, dicit Apostolus, I ad Corinth. VII, 28, quod tribulationem carnis habebunt hu- quod tribulationem carnis habebunt hu- jusmodi. Sidon autem interpretatur ve- jusmodi. Sidon autem interpretatur ve- natio, et significat nobiles hujus mundi, natio, et significat nobiles hujus mundi, qui sunt robusti venatores pauperum: qui sunt robusti venatores pauperum: unde sunt de genere Nemrod, et etiam unde sunt de genere Nemrod, et etiam cum ipso ligabuntur in poenis. Rex au- cum ipso ligabuntur in poenis. Rex au- tem Israel significat hypocritas pallio tem Israel significat hypocritas pallio Dei opertos, qui videntur soli esse reges Dei opertos, qui videntur soli esse reges et magistri in Israel, et tamen propter et magistri in Israel, et tamen propter lupinum cor intrinsecus damnantur et li- lupinum cor intrinsecus damnantur et li- gantur in pœnis et ita omnes ligantur gantur in pœnis et ita omnes ligantur mali. De hoc dicit Bernardus << Hor- mali. De hoc dicit Bernardus << Hor-

<< reo vermem non morientem, manuum- << reo vermem non morientem, manuum- « que ac pedum dira vincula, et pondus « que ac pedum dira vincula, et pondus «< catenarum prementium, stridentium, «< catenarum prementium, stridentium, « urentium, nec tamen consumentium. » « urentium, nec tamen consumentium. » Octava poena est stridor dentium, et Octava poena est stridor dentium, et nona fletus oculorum: de quibus habe- nona fletus oculorum: de quibus habe- tur in Evangelio, Matth. xxi, 13: Li- tur in Evangelio, Matth. xxi, 13: Li- gatis manibus et pedibus ejus, mittite gatis manibus et pedibus ejus, mittite eum in tenebras exteriores: ibi erit fle- eum in tenebras exteriores: ibi erit fle- tus, et stridor dentium. Nec debet ita in- tus, et stridor dentium. Nec debet ita in- telligi quod oculi emittant lacrymas, telligi quod oculi emittant lacrymas, quia hoc non erit ibi: sed sic plorabunt quia hoc non erit ibi: sed sic plorabunt amarius. Stridor autem dentium est effe- amarius. Stridor autem dentium est effe- ctus frigoris. ctus frigoris.

Decima autem est captivitas carceris. Decima autem est captivitas carceris. Unde, Psal. LV1, 7: Foderunt ante fa- Unde, Psal. LV1, 7: Foderunt ante fa- ciem meam foveam, et inciderunt in ciem meam foveam, et inciderunt in eam. Per malum enim exemplum fodi- eam. Per malum enim exemplum fodi- tur fovea inferni, et incidunt in eam illi tur fovea inferni, et incidunt in eam illi qui malum exemplum dant infirmis. qui malum exemplum dant infirmis.

148 148

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

CAPUT XVII. CAPUT XVII.

: :

Os suum aperuit sapientiæ, Os suum aperuit sapientiæ, et lex clementiæ in lingua ejus. et lex clementiæ in lingua ejus.

§ 1 § 1

PHE PHE

PHE interpretatur exortus, vel eructa- PHE interpretatur exortus, vel eructa- tio, et secundum hoc alludit sententiæ tio, et secundum hoc alludit sententiæ versus quia in verbis sapientiæ eructa- versus quia in verbis sapientiæ eructa- vit cor suum verbum bonum, et ipsa di- vit cor suum verbum bonum, et ipsa di- cit, et attribuit opera sua regi : et lingua cit, et attribuit opera sua regi : et lingua oris sui est calamus scribæ, quo Spiritus oris sui est calamus scribæ, quo Spiritus sanctus scribit in tabulis cordis carnali- sanctus scribit in tabulis cordis carnali- bus et scribit velociter, quia sermo bus et scribit velociter, quia sermo mulieris hujus tanto facilius capitur in mulieris hujus tanto facilius capitur in auditoribus, quanto hæc mulier id quod auditoribus, quanto hæc mulier id quod facit probat per opus : quæ etiam regi facit probat per opus : quæ etiam regi attribuit, ut videntes opera sua non eam attribuit, ut videntes opera sua non eam sed patrem qui in cœlis est 2, regem re- sed patrem qui in cœlis est 2, regem re- gum glorificent, et laudent mirabilem in gum glorificent, et laudent mirabilem in Sanctis suis. Sanctis suis.

1 1

Sequitur consideratio sententiæ ver- Sequitur consideratio sententiæ ver- sus, quæ in duobus consistit, scilicet in sus, quæ in duobus consistit, scilicet in apertione oris ad sapientiam, et in lege apertione oris ad sapientiam, et in lege clementiæ quæ est in lingua ipsius. clementiæ quæ est in lingua ipsius.

Est autem duplex os, scilicet os cor- Est autem duplex os, scilicet os cor- dis, et os exterius in facie. De utroque dis, et os exterius in facie. De utroque istorum dicit Dominus, Matth. xv, 11: istorum dicit Dominus, Matth. xv, 11: Non quod intrat in os, coinquinat ho- Non quod intrat in os, coinquinat ho- minem sed quod procedit ex ore, hoc minem sed quod procedit ex ore, hoc

1. Cf. Psal. XLIV, 2: Eructavit cor meum ver- 1. Cf. Psal. XLIV, 2: Eructavit cor meum ver- bum bonum dico ego opera mei regi. Lingua bum bonum dico ego opera mei regi. Lingua mea calamus scribæ, velociter scribentis.. mea calamus scribæ, velociter scribentis..

coinquinat hominem. Et dicit quod ea coinquinat hominem. Et dicit quod ea quæ procedunt ab ore, a corde exeunt, quæ procedunt ab ore, a corde exeunt, ut furta, blasphemiæ, et hujusmodi ³. Ubi ut furta, blasphemiæ, et hujusmodi ³. Ubi dicit Augustinus, quod « omne pecca- dicit Augustinus, quod « omne pecca- << tum exit ab ore cordis, quod inquinat << tum exit ab ore cordis, quod inquinat « hominem. Cibus autem intrat per os « hominem. Cibus autem intrat per os « exterius, et ille non inquinat homi- « exterius, et ille non inquinat homi-

« nem. » « nem. »

Os autem cordis quinque modis aperi- Os autem cordis quinque modis aperi-

tur, tur,

Considerandæ, Considerandæ,

Addiscendæ, Addiscendæ,

Sapientiæ sci- Sapientiæ sci-

Meditandæ, Meditandæ,

licet licet

Gustandæ, Gustandæ, Alloquendæ. Alloquendæ.

Sapientiæ considerandæ aperitur os, Sapientiæ considerandæ aperitur os, quando consideramus per cordis inten- quando consideramus per cordis inten- tionem pulchritudinem sapientiæ: sicut, tionem pulchritudinem sapientiæ: sicut, Sapient. VII, 8 et 9, dicitur : Præ- Sapient. VII, 8 et 9, dicitur : Præ- posui illam regnis et sedibus, id est, posui illam regnis et sedibus, id est, thronis, et divitias nihil esse duxi in thronis, et divitias nihil esse duxi in comparatione illius. Nec comparavi comparatione illius. Nec comparavi illi lapidem pretiosum, quoniam om- illi lapidem pretiosum, quoniam om- ne aurum in comparatione illius are- ne aurum in comparatione illius are- na est exigua, et tamquam lutum na est exigua, et tamquam lutum æstimabitur argentum in conspectu il- æstimabitur argentum in conspectu il- lius. Item, ibidem, . 29 et 30 : lius. Item, ibidem, . 29 et 30 : Est enim hæc, scilicet sapientia, spe- Est enim hæc, scilicet sapientia, spe- ciosor sole, et super omnem disposi- ciosor sole, et super omnem disposi- tionem stellarum: luci comparata, in- tionem stellarum: luci comparata, in- venitur prior. Illi enim non succedit venitur prior. Illi enim non succedit nox: sapientiam autem non vincit mali- nox: sapientiam autem non vincit mali- tia. Ille enim solus recte æstimat sapien- tia. Ille enim solus recte æstimat sapien- tiam, qui nihil in cœlo, nihil in terra tiam, qui nihil in cœlo, nihil in terra

2 Matth. v, 16. 2 Matth. v, 16.

3 Cf. etiam Matth. xv, 17 et seq. 3 Cf. etiam Matth. xv, 17 et seq.

LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XVII, § 1. LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XVII, § 1.

comparat ei. Sicut dicit Psalmista, Psal. comparat ei. Sicut dicit Psalmista, Psal. LXXII, 25 Quid enim mihi est in cœlo ? LXXII, 25 Quid enim mihi est in cœlo ? et a te quid volui super terram? Et hæc et a te quid volui super terram? Et hæc est sapientia Filius Dei, dulcedo cordis, est sapientia Filius Dei, dulcedo cordis, et jubilus mentis, scilicet Filius Dei, et jubilus mentis, scilicet Filius Dei, Verbum Patris, et notitia ipsius: quia, Verbum Patris, et notitia ipsius: quia, sicut dicitur, Sapient. VII, 28: Neminem sicut dicitur, Sapient. VII, 28: Neminem diligit Deus, nisi eum qui cum hac sa- diligit Deus, nisi eum qui cum hac sa- pientia inhabitat. pientia inhabitat.

Secundo, aperitur os cordis sapientiæ Secundo, aperitur os cordis sapientiæ addiscendæ in cognitione et in opere. addiscendæ in cognitione et in opere. Unde, Eccli. xxiv, 30 et 31: Qui audit Unde, Eccli. xxiv, 30 et 31: Qui audit me non confundetur, et qui operantur me non confundetur, et qui operantur in me non peccabunt: qui elucidant in me non peccabunt: qui elucidant me vitam æternam habebunt. Qui audit me vitam æternam habebunt. Qui audit ut addiscat, ille non confundetur moro- ut addiscat, ille non confundetur moro- re quia sapientia reget et diriget eum. re quia sapientia reget et diriget eum. Qui vero operantur in ipsa, ita quod Qui vero operantur in ipsa, ita quod omnia opera sua conforment sapientiæ, omnia opera sua conforment sapientiæ, illi numquam peccabunt et qui eluci- illi numquam peccabunt et qui eluci- dant eam, hoc est, exempla sapientiæ dant eam, hoc est, exempla sapientiæ hominibus ut lumen proponunt, illi ha- hominibus ut lumen proponunt, illi ha- bebunt vitam æternam. Unde, Jacobi, bebunt vitam æternam. Unde, Jacobi, 1, 25 Qui perspexerit in legem perfe- 1, 25 Qui perspexerit in legem perfe- ctam libertatis, et permanserit in ea, non ctam libertatis, et permanserit in ea, non auditor obliviosus factus, sed factor ope- auditor obliviosus factus, sed factor ope- ris, hic beatus in facto suo erit. Et, Sa- ris, hic beatus in facto suo erit. Et, Sa- pient. Ix, 10 Mitte, Domine, illam, sci- pient. Ix, 10 Mitte, Domine, illam, sci- licet sapientiam, de eœlis sanctis tuis, et licet sapientiam, de eœlis sanctis tuis, et a sede magnitudinis tuæ, ut mecum sit et a sede magnitudinis tuæ, ut mecum sit et mecum laboret, ut sciam quid acceptum mecum laboret, ut sciam quid acceptum sit apud te. Quasi diceret Mitte eam ut sit apud te. Quasi diceret Mitte eam ut addiscam, et deinde sciens eam, secundum addiscam, et deinde sciens eam, secundum lumen ipsius testificem opera: quia sicut lumen ipsius testificem opera: quia sicut dicit Psal. cxvIII, 105: Lucerna pedibus dicit Psal. cxvIII, 105: Lucerna pedibus meis verbum tuum, et lumen semitis meis. meis verbum tuum, et lumen semitis meis.

Tertio, aperitur os sapientiæ meditan- Tertio, aperitur os sapientiæ meditan- dæ. Est autem meditari, frequenter per dæ. Est autem meditari, frequenter per interiorem cordis cogitationem super interiorem cordis cogitationem super idem converti, et ipsum vertere et re- idem converti, et ipsum vertere et re- vertere in corde, ut menti dulcius et fir- vertere in corde, ut menti dulcius et fir- mius imprimatur. Et de hoc habetur in mius imprimatur. Et de hoc habetur in Psal. 1, 2 In lege Domini voluntas Psal. 1, 2 In lege Domini voluntas ejus, et in lege ejus meditabitar die ac ejus, et in lege ejus meditabitar die ac nocte. Item, Psal. XVIII, 15: Meditatio nocte. Item, Psal. XVIII, 15: Meditatio cordis mei in conspectu tuo semper. cordis mei in conspectu tuo semper. Item, Psal. cxvIII, 47 et 48: Meditabar Item, Psal. cxvIII, 47 et 48: Meditabar

1 I ad Corinth. x, 4. 1 I ad Corinth. x, 4.

149 149

in mandatis tuis, quæ dilexi. Et levavi in mandatis tuis, quæ dilexi. Et levavi manus meas, id est, opera, ad mandata manus meas, id est, opera, ad mandata tua, quæ dilexi. Et, Sapient. vi, 16: Co- tua, quæ dilexi. Et, Sapient. vi, 16: Co- gitare de sapientia, sensus est consum- gitare de sapientia, sensus est consum- matus. Et, Eccli. xiv, 22: Beatus vir matus. Et, Eccli. xiv, 22: Beatus vir qui in sapientia morabitur, et qui in qui in sapientia morabitur, et qui in justitia sua meditabitur, et in sensu justitia sua meditabitur, et in sensu cogitabit circumspectionem Dei. cogitabit circumspectionem Dei.

Quarto, aperitur os cordis sapientiæ Quarto, aperitur os cordis sapientiæ gustandæ. Et hoc fit, quando in spiritu gustandæ. Et hoc fit, quando in spiritu saporem sapientiæ percipimus. Et de hoc saporem sapientiæ percipimus. Et de hoc habetur, Eccli. xv, 3: Cibabit illum pa- habetur, Eccli. xv, 3: Cibabit illum pa- ne vitæ et intellectus, et aqua sapientiæ ne vitæ et intellectus, et aqua sapientiæ salutaris potabit illum. Et, Psal. Lxxx, salutaris potabit illum. Et, Psal. Lxxx, 17 Cibavit eos ex adipe frumenti, et de 17 Cibavit eos ex adipe frumenti, et de petra melle saturavit eos. Et dicitur sa- petra melle saturavit eos. Et dicitur sa- pientia adeps frumenti, quia confortat et pientia adeps frumenti, quia confortat et impinguat cor quoad æternorum sapo- impinguat cor quoad æternorum sapo- rem. Sed dicitur mel de petra, hoc est, rem. Sed dicitur mel de petra, hoc est, de Christo (petra autem erat Christus '), de Christo (petra autem erat Christus '), quia quoad sapere Dei numquam etiam quia quoad sapere Dei numquam etiam repletur homo. Et, Eccli. xxiv, 26-29 : repletur homo. Et, Eccli. xxiv, 26-29 : Transite ad me, omnes qui concupiscitis Transite ad me, omnes qui concupiscitis me, et a generationibus meis implemi- me, et a generationibus meis implemi- ni spiritus enim meus super mel dul- ni spiritus enim meus super mel dul- cis, et hæreditas mea super mel et fa- cis, et hæreditas mea super mel et fa- vum. Memoria mea in generationes sæ- vum. Memoria mea in generationes sæ- culorum. Qui edunt me adhuc esurient, culorum. Qui edunt me adhuc esurient, et qui bibunt me adhuc sitient. et qui bibunt me adhuc sitient.

Quinto, aperitur os sapientiæ allo- Quinto, aperitur os sapientiæ allo- quendæ. Et hoc fit, quando homo sibi et quendæ. Et hoc fit, quando homo sibi et Deo loquitur in corde, ut propellatur tæ- Deo loquitur in corde, ut propellatur tæ- dium hujus vitæ et viæ qua tendimus ad dium hujus vitæ et viæ qua tendimus ad patriam. Unde, Sapient. VIII, 9: Propo- patriam. Unde, Sapient. VIII, 9: Propo- sui sapientiam adducere mihi ad convi- sui sapientiam adducere mihi ad convi- vendum sciens quoniam mecum com- vendum sciens quoniam mecum com- municabit de bonis, et erit allocutio co- municabit de bonis, et erit allocutio co- gitationis et tædii mei. Et sic legitur, gitationis et tædii mei. Et sic legitur, Luc. XXIV, Luc. XXIV, 15 et seq., quod sapientia in- 15 et seq., quod sapientia in- carnata resurgens a mortuis conjunxit se carnata resurgens a mortuis conjunxit se discipulis in via. Et ibat cum eis allo- discipulis in via. Et ibat cum eis allo- quens eos de Scripturis, ut societas ejus quens eos de Scripturis, ut societas ejus et allocutio esset eis pro vehiculo. Unde et allocutio esset eis pro vehiculo. Unde etiam post discessum ejus ab ipsis et etiam post discessum ejus ab ipsis et cognitionem ipsius, dixerunt, y. 32: cognitionem ipsius, dixerunt, y. 32: Nonne cor nostrum ardens erat in nobis Nonne cor nostrum ardens erat in nobis dum loqueretur nobis in via, et aperiret dum loqueretur nobis in via, et aperiret

150 150

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nobis Scripturas. Inde etiam dulcem viæ nobis Scripturas. Inde etiam dulcem viæ comitem fingentem longius ire coege- comitem fingentem longius ire coege- runt, dicentes, . 29: Mane nobiscum, runt, dicentes, . 29: Mane nobiscum, Domine, quoniam advesperascit, et in- Domine, quoniam advesperascit, et in- clinata est jam dies. clinata est jam dies.

Os etiam faciei corporalis quinque mo- Os etiam faciei corporalis quinque mo- dis nihilominus sapientiæ aperitur, scili- dis nihilominus sapientiæ aperitur, scili- cet in confessione, in oratione, in gratia- cet in confessione, in oratione, in gratia- rum actione, in laude, in prædicatione rum actione, in laude, in prædicatione sive doctrina. sive doctrina.

In confessione, quando homo ex consi- In confessione, quando homo ex consi- lio sapientiæ et ad gloriam ipsius aperit lio sapientiæ et ad gloriam ipsius aperit os suum contra se, ut non dimittat con- os suum contra se, ut non dimittat con- fundere se propter Deum, ne confundat fundere se propter Deum, ne confundat eum Deus coram Sanctis et Angelis suis. eum Deus coram Sanctis et Angelis suis. Et de hoc habetur in Psal. xxx1, 5: Di- Et de hoc habetur in Psal. xxx1, 5: Di- xi: Confitebor adversum me injustitiam xi: Confitebor adversum me injustitiam meam Domino et tu remisisti impieta- meam Domino et tu remisisti impieta- tem peccati mei. Et, Josue, vi, 19, dixit tem peccati mei. Et, Josue, vi, 19, dixit ad Achan: Fili mi, da gloriam Domino ad Achan: Fili mi, da gloriam Domino Deo Israel, et confitere, atque indica mi- Deo Israel, et confitere, atque indica mi- hi quid feceris, ne abscondas. Adam, in- hi quid feceris, ne abscondas. Adam, in- quit, peccans abscondit se, et ejectus est quit, peccans abscondit se, et ejectus est de paradiso ¹. Unde, Psal. cxL, 4: Non de paradiso ¹. Unde, Psal. cxL, 4: Non declines cor meum in verba malitiæ, ad declines cor meum in verba malitiæ, ad excusandas excusationes in peccatis. Qui excusandas excusationes in peccatis. Qui enim abscondit scelera sua excusando enim abscondit scelera sua excusando non dirigetur, ut dicitur, Proverb. xxvIII, non dirigetur, ut dicitur, Proverb. xxvIII, 13. Et, Isaiæ, XLIII, 25: Ego sum qui de- 13. Et, Isaiæ, XLIII, 25: Ego sum qui de- leo iniquitates tuas propter me, et pecca- leo iniquitates tuas propter me, et pecca- torum tuorum non recordabor. Et sequi- torum tuorum non recordabor. Et sequi- tur, y. 26 Narra si quid habes ut ju- tur, y. 26 Narra si quid habes ut ju- stificeris. Et ibi habeat alia littera : « Dic stificeris. Et ibi habeat alia littera : « Dic « tu iniquitates tuas ut justificeris. » « tu iniquitates tuas ut justificeris. »

In oratione autem aperitur os sapien- In oratione autem aperitur os sapien- tiæ, quando deprecamur sapientiam, ut tiæ, quando deprecamur sapientiam, ut dimittat quod conscientia metuit, et adji- dimittat quod conscientia metuit, et adji- ciat quod oratio non præsumit. Et de hoc ciat quod oratio non præsumit. Et de hoc habetur, Matth. VI, 5: Cum oratis, non habetur, Matth. VI, 5: Cum oratis, non eritis sicut hypocritæ. Et, ibidem, y. 9: eritis sicut hypocritæ. Et, ibidem, y. 9: Sic ergo vos orabitis: Pater noster, etc. Sic ergo vos orabitis: Pater noster, etc. Item, Matth. vII, 7 : Petite, et dabitur, vo- Item, Matth. vII, 7 : Petite, et dabitur, vo- bis. Item, Joan. XVI, 24: Usque modo non bis. Item, Joan. XVI, 24: Usque modo non petistis quidquam in nomine meo: Petite, petistis quidquam in nomine meo: Petite, et accipietis, ut gaudium vestrum sit et accipietis, ut gaudium vestrum sit

1 Genes. II, 8, 23 et 24. 1 Genes. II, 8, 23 et 24. 2 Luc. XVIII, 2-5. 2 Luc. XVIII, 2-5.

plenum. Et, Luc. x1, 4, dicunt discipuli ad plenum. Et, Luc. x1, 4, dicunt discipuli ad Christum : Domine, doce nos orare, sic- Christum : Domine, doce nos orare, sic- ut docuit et Joannes discipulos suos. Et ut docuit et Joannes discipulos suos. Et ibi inducit similitudines duas, quomodo ibi inducit similitudines duas, quomodo oportet semper orare, et non deficere: oportet semper orare, et non deficere: et una est viduæ interpellantis judicem et una est viduæ interpellantis judicem qui nec hominem timet nec Deum vere- qui nec hominem timet nec Deum vere- tur, tamen propter importunitatem viduæ tur, tamen propter importunitatem viduæ fecit judicium 2. Et vidua est quilibet in- fecit judicium 2. Et vidua est quilibet in- digens aliquo a Deo, quod debet per digens aliquo a Deo, quod debet per orationem impetrare. Licet enim Deus orationem impetrare. Licet enim Deus non habeat aliquem superiorem quem ti- non habeat aliquem superiorem quem ti- meat, tamen placet ei instantia oratio- meat, tamen placet ei instantia oratio- num, et propter instantiam exaudit. num, et propter instantiam exaudit. Alia similitudo est de homine ad quem Alia similitudo est de homine ad quem venit hospes de via, et non habet panem venit hospes de via, et non habet panem quem ponat ante eum, et vadit ad ami- quem ponat ante eum, et vadit ad ami- cum qui clausit secum in cubili pueros cum qui clausit secum in cubili pueros suos et dormit pulsat ut aperiat, et ac- suos et dormit pulsat ut aperiat, et ac- commodet tres panes. Et ille dicit quod commodet tres panes. Et ille dicit quod non sit sibi molestus: tamen si instanter non sit sibi molestus: tamen si instanter pulsaverit, surgit, et dat ei quotquot pulsaverit, surgit, et dat ei quotquot habet necessarios 3. Nos autem sumus habet necessarios 3. Nos autem sumus illi ad quos venit hospes Christus de via illi ad quos venit hospes Christus de via misericordiæ, qua totum mundum pe- misericordiæ, qua totum mundum pe- rambulat, et non habemus quid ponamus rambulat, et non habemus quid ponamus ante ipsum quo in corde nostro nutriatur. ante ipsum quo in corde nostro nutriatur. Amicus autem noster, est Pater noster Amicus autem noster, est Pater noster qui in cœlis est, qui est in domo quietis qui in cœlis est, qui est in domo quietis æternæ cum pueris suis, electis Angelis æternæ cum pueris suis, electis Angelis et Sanctis et licet primo cum petimus, et Sanctis et licet primo cum petimus, forte nos non sentiamus exaudiri, tamen forte nos non sentiamus exaudiri, tamen postea exaudiemur, si perseveramus pul- postea exaudiemur, si perseveramus pul- santes. Tres autem panes quos petimus santes. Tres autem panes quos petimus quibus in corde nutritur Christus, sunt quibus in corde nutritur Christus, sunt panis verbi Dei, et panis sacramenti Eu- panis verbi Dei, et panis sacramenti Eu- charistiæ, et panis lacrymarum in com- charistiæ, et panis lacrymarum in com- punctione. punctione.

Tertio, aperitur os sapientiæ in gratia- Tertio, aperitur os sapientiæ in gratia- rum actione. Unde Apostolus, I ad Thes- rum actione. Unde Apostolus, I ad Thes- sal. V, sal. V, 18 In omnibus gratias agite. 18 In omnibus gratias agite. Item, idem Apostolus, I ad Corinth. x, Item, idem Apostolus, I ad Corinth. x, 31 Sive manducatis, sive bibitis, sive 31 Sive manducatis, sive bibitis, sive aliud quid facitis, omnia in gloriam Dei aliud quid facitis, omnia in gloriam Dei facite. Et, Osee, xiv, 3: Convertimini ad facite. Et, Osee, xiv, 3: Convertimini ad Dominum, et dicite ei: Omnem aufer Dominum, et dicite ei: Omnem aufer

: :

3 Luc. XI, 5-8. 3 Luc. XI, 5-8.

: :

LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XVII, § 1. LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XVII, § 1.

iniquitatem, accipe bonum, supple, pœ- iniquitatem, accipe bonum, supple, pœ- nitentiæ et reddemus vitulos labiorum nitentiæ et reddemus vitulos labiorum nostrorum. Vituli autem labiorum sunt nostrorum. Vituli autem labiorum sunt gratiarum actiones, quas debemus pro gratiarum actiones, quas debemus pro muneribus nobis a Deo impensis. Et, muneribus nobis a Deo impensis. Et, Eccle, 1, 7 Ad locum unde exeunt flu- Eccle, 1, 7 Ad locum unde exeunt flu- mina, revertuntur ut iterum fluant. Flu- mina, revertuntur ut iterum fluant. Flu- mina sunt fluenta gratiarum, quæ fluunt mina sunt fluenta gratiarum, quæ fluunt a Deo, et refluere debent in ipsum per a Deo, et refluere debent in ipsum per gratiarum actionem: ut iterum fluant in gratiarum actionem: ut iterum fluant in nos per gratiarum augmentum. Ergo gra- nos per gratiarum augmentum. Ergo gra- tias agamus Domino Deo nostro : quia tias agamus Domino Deo nostro : quia dignum et justum est, qui tot et tanta dignum et justum est, qui tot et tanta bona nobis impendit, creando, redimen- bona nobis impendit, creando, redimen- do, educando, convertendo, gratias ad do, educando, convertendo, gratias ad meritum multiplicando, et promissa vitæ meritum multiplicando, et promissa vitæ nobis certificando per spem, et complen- nobis certificando per spem, et complen- do per rem. do per rem.

Quarto, aperitur os sapientiæ in laude. Quarto, aperitur os sapientiæ in laude. Laudamus autem Deum in hymnis, et Laudamus autem Deum in hymnis, et psalmis, et cantantes et psallentes in cor- psalmis, et cantantes et psallentes in cor- dibus nostris Deo, et in melodia vocis, dibus nostris Deo, et in melodia vocis, ut jubet Apostolus, ad Ephes. v, 19. ut jubet Apostolus, ad Ephes. v, 19. Unde, Psal. XLIX, 23: Sacrificium laudis Unde, Psal. XLIX, 23: Sacrificium laudis honorificabit me: et illic iter quo osten- honorificabit me: et illic iter quo osten- dam illi salutare Dei. Super illud dicit dam illi salutare Dei. Super illud dicit Gregorius in originali super Ezechielis Gregorius in originali super Ezechielis primam visionem, quod a laus Dei aut primam visionem, quod a laus Dei aut « impetrat spiritum compunctionis, aut « impetrat spiritum compunctionis, aut « prophetiæ. » Item, Psal. cxLv, 2: Lau- « prophetiæ. » Item, Psal. cxLv, 2: Lau- da, anima mea, Dominum. Laudabo da, anima mea, Dominum. Laudabo Dominum in vita mea: psallam Deo meo Dominum in vita mea: psallam Deo meo quamdiu fuero. Item, Psal. cxvI, 1 : Lau- quamdiu fuero. Item, Psal. cxvI, 1 : Lau- date Dominum, omnes gentes; laudate date Dominum, omnes gentes; laudate eum, omnes populi. Item, Psal. xcv, 1: eum, omnes populi. Item, Psal. xcv, 1: Cantate Domino canticum novum, can- Cantate Domino canticum novum, can- tate Domino, omnis terra. Et multa alia tate Domino, omnis terra. Et multa alia sunt in Psalmis. Augustinus etiam in li- sunt in Psalmis. Augustinus etiam in li- bro X Confessionum, bonum verbum di- bro X Confessionum, bonum verbum di- cit de hoc « Sic delectabar in hymnis et cit de hoc « Sic delectabar in hymnis et « canticis suavesonantis Ecclesiæ. Vo- « canticis suavesonantis Ecclesiæ. Vo- * ces enim influebant auribus meis, et * ces enim influebant auribus meis, et eliquabatur veritas in cor meum, et eliquabatur veritas in cor meum, et « fluebant lacrymæ, et bene mihi erat « fluebant lacrymæ, et bene mihi erat « cum illis. » « cum illis. »

« «

Quinto, aperitur os sapientiæ in prædi- Quinto, aperitur os sapientiæ in prædi- catione et doctrina. Et de hoc habetur, catione et doctrina. Et de hoc habetur, Matth. v, 1 et 2: Videns Jesus turbas, Matth. v, 1 et 2: Videns Jesus turbas, .ascendit in montem, et cum sedisset, .ascendit in montem, et cum sedisset,

151 151

et et

accesserunt ad eum discipuli ejus. Et accesserunt ad eum discipuli ejus. Et aperiens os suum docebat eos, dicens. Ibi aperiens os suum docebat eos, dicens. Ibi dicit Glossa « Aperuit os quasi magna dicit Glossa « Aperuit os quasi magna « locuturus. » Et, Job, xxix, 15: Oculus « locuturus. » Et, Job, xxix, 15: Oculus fui cæco, et pes claudo, scilicet, per præ- fui cæco, et pes claudo, scilicet, per præ- dicationem. Et, Isa. II, 3 : De Sion exi- dicationem. Et, Isa. II, 3 : De Sion exi- bit lex, et verbum Domini de Jerusalem. bit lex, et verbum Domini de Jerusalem. Sion enim debet esse prædicator per Sion enim debet esse prædicator per contemplationem, stans in specula contemplationem, stans in specula Jerusalem per actionem, quia opera șua Jerusalem per actionem, quia opera șua semper respicere debent pacem. Et, Job, semper respicere debent pacem. Et, Job, xxix, 21: Qui me audiebant, exspecta- xxix, 21: Qui me audiebant, exspecta- bant sententiam, et intenti tacebant ad bant sententiam, et intenti tacebant ad consilium meum. Et, ibidem, y. 23: Ex- consilium meum. Et, ibidem, y. 23: Ex- spectabant me sicut pluviam, et os suum spectabant me sicut pluviam, et os suum aperiebant quasi ad imbrem serotinum. aperiebant quasi ad imbrem serotinum. Et, Sapient. vi, 26: Multitudo sapien- Et, Sapient. vi, 26: Multitudo sapien- tium sanitas est orbis terrarum, hoc est, tium sanitas est orbis terrarum, hoc est, multitudo Prædicatorum et Doctorum. multitudo Prædicatorum et Doctorum.

Sed notandum est, quod ad hanc ulti- Sed notandum est, quod ad hanc ulti- mam apertionem exigitur oris purgatio, mam apertionem exigitur oris purgatio, ut habetur, Isa. v1, 8, ubi dixit Dominus: ut habetur, Isa. v1, 8, ubi dixit Dominus: Quem mittam? et quis ibit nobis ? Et Quem mittam? et quis ibit nobis ? Et dixit Isaias Ecce ego, mitte me. Et an- dixit Isaias Ecce ego, mitte me. Et an- tequam offerret se, præcedit qualiter pur- tequam offerret se, præcedit qualiter pur- gatus fuit, cum dicit, . 6 et 7: Vola- gatus fuit, cum dicit, . 6 et 7: Vola- vit ad me unus de Seraphim, et in ma- vit ad me unus de Seraphim, et in ma- nu ejus calculus, quem forcipe tulerat de nu ejus calculus, quem forcipe tulerat de altari. Et tetigit os meum, et dixit : altari. Et tetigit os meum, et dixit : Ecce tetigit hoc labia tua, et peccatum Ecce tetigit hoc labia tua, et peccatum tuum mundabitur. Quod autem pecca- tuum mundabitur. Quod autem pecca- tum impediat prædicationem, patet per tum impediat prædicationem, patet per illud quod præcedit, y. 5 : Væ mihi, illud quod præcedit, y. 5 : Væ mihi, quia tacui, quia vir pollutus labiis ego quia tacui, quia vir pollutus labiis ego sum, et in medio populi polluta labia sum, et in medio populi polluta labia habentis ego habito! Vir pollutus labiis habentis ego habito! Vir pollutus labiis est prædicator peccator, habitans in me- est prædicator peccator, habitans in me- dio populi polluta labia habentis, ut dio populi polluta labia habentis, ut exemplar perversionis eorum : qui « tot exemplar perversionis eorum : qui « tot «< animarum (ut dicit Gregorius) rei sunt, «< animarum (ut dicit Gregorius) rei sunt, « quot ad infernos perditionis exemplo « quot ad infernos perditionis exemplo << transmittunt tunc. » Seraphim qui in- << transmittunt tunc. » Seraphim qui in- terpretatur totus ardens, est ignis divini terpretatur totus ardens, est ignis divini amoris qui purgandum succendit : et cal- amoris qui purgandum succendit : et cal- culo pœnitentiæ os ejus tangit, et emun- culo pœnitentiæ os ejus tangit, et emun- dat ipsum a peccatis labiorum, id est, a dat ipsum a peccatis labiorum, id est, a prædicatione polluta, emundando vitam. prædicatione polluta, emundando vitam.

152 152

§ 2 § 2

ထာ ထာ

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Sequitur de secunda parte versiculi: Sequitur de secunda parte versiculi: « Et lex clementiæ in lingua ejus. » « Et lex clementiæ in lingua ejus. » Lingua animæ duplex est, scilicet cor- Lingua animæ duplex est, scilicet cor- dis, et oris. dis, et oris.

» »

Cordis autem lingua duplex est, scili- Cordis autem lingua duplex est, scili- cet lingua devotionis, et lingua desiderii. cet lingua devotionis, et lingua desiderii. Dicit enim Gregorius super Job, quod Dicit enim Gregorius super Job, quod « Sanctorum lingua qua loquuntur ad « Sanctorum lingua qua loquuntur ad « Dominum, sunt desideria eorum. « Dominum, sunt desideria eorum. Unde, Psal. xxxvII, 10: Domine, ante Unde, Psal. xxxvII, 10: Domine, ante te omne desiderium meum et gemitus te omne desiderium meum et gemitus meus a te non est absconditus. Quasi dice- meus a te non est absconditus. Quasi dice- ret Desiderium meum loquitur tibi ea ret Desiderium meum loquitur tibi ea quæ sunt in corde meo. Unde alibi, Psal. quæ sunt in corde meo. Unde alibi, Psal. x secundum Hebræos, 17 : Desiderium x secundum Hebræos, 17 : Desiderium pauperum exaudivit Dominus: præpara- pauperum exaudivit Dominus: præpara- tionem cordis eorum audivit auris tua. tionem cordis eorum audivit auris tua. Si ergo desiderium auditur, tunc deside- Si ergo desiderium auditur, tunc deside- rium format voces et verba, et sic est rium format voces et verba, et sic est lingua. Beatus autem Bernardus dicit, lingua. Beatus autem Bernardus dicit, quod devotio lingua beatorum et san- quod devotio lingua beatorum et san- « ctorum est. » Unde, Psal. cxxxvi, 6: Ad- « ctorum est. » Unde, Psal. cxxxvi, 6: Ad- hæreat lingua mea faucibus meis, si non hæreat lingua mea faucibus meis, si non meminero tui, scilicet Jerusalem: si non meminero tui, scilicet Jerusalem: si non proposuero Jerusalem in principio lætitiæ proposuero Jerusalem in principio lætitiæ meæ. Omnis enim nostra devotio est in meæ. Omnis enim nostra devotio est in recordatione cœlestis pacis, et securitatis recordatione cœlestis pacis, et securitatis civium æternorum. civium æternorum.

De lingua autem oris habetur in Psal. De lingua autem oris habetur in Psal. XXXVI, 30 et 31 Os justi meditabitur XXXVI, 30 et 31 Os justi meditabitur sapientiam, et lingua ejus loquetur judi- sapientiam, et lingua ejus loquetur judi- cium. Lex Dei ejus in corde ipsius, et non cium. Lex Dei ejus in corde ipsius, et non supplantabuntur gressus ejus. Et tangit supplantabuntur gressus ejus. Et tangit Psalmus ibi quatuor. Primum est cum Psalmus ibi quatuor. Primum est cum meditatione sapientiam proponere, ut meditatione sapientiam proponere, ut scilicet sapientiam loquatur inter sapien- scilicet sapientiam loquatur inter sapien- tes perfectos, et hoc sapienter, ut spiri- tes perfectos, et hoc sapienter, ut spiri- tualia spiritualibus comparentur. Secun- tualia spiritualibus comparentur. Secun- dum est, quod cum judicio loquatur eam. dum est, quod cum judicio loquatur eam. Judicium autem illud intelligitur de judi- Judicium autem illud intelligitur de judi-

Jacob. 11, 2: Si quis in verbo non offendit, Jacob. 11, 2: Si quis in verbo non offendit, hic perfectus est vir. hic perfectus est vir.

cio discretionis, ut scilicet aliter superbis, cio discretionis, ut scilicet aliter superbis, aliter castis, aliter continentibus, et sic aliter castis, aliter continentibus, et sic de aliis, aliter et aliter. Tertium est, quod de aliis, aliter et aliter. Tertium est, quod quando proponit sermonem legis, ante quando proponit sermonem legis, ante perfecta scientia debet esse in corde : quia perfecta scientia debet esse in corde : quia sicut dicit Glossa super epistolam Jaco- sicut dicit Glossa super epistolam Jaco- bi« Impossibile est ut ignorans le- bi« Impossibile est ut ignorans le- « gem, non offendat verbo in prædican- « gem, non offendat verbo in prædican- « do vel docendo. » Quartum autem et « do vel docendo. » Quartum autem et ultimum est, ut gressus operum ejus ultimum est, ut gressus operum ejus nullo vitio supplantentur. nullo vitio supplantentur.

In lingua autem cordis secundum duas In lingua autem cordis secundum duas linguas est duplex lex clementiæ, id est, linguas est duplex lex clementiæ, id est, lex inclinans ad clementiam Dominum lex inclinans ad clementiam Dominum ipsum. Linguæ enim illæ significantur ipsum. Linguæ enim illæ significantur per linguas igneas quæ apparuerunt su- per linguas igneas quæ apparuerunt su- per Apostolos in adventu Spiritus san- per Apostolos in adventu Spiritus san- cti 2. Et in desiderio quidem est ignea cti 2. Et in desiderio quidem est ignea lex charitatis quæ est jugum suave et lex charitatis quæ est jugum suave et onus non gravans, sed allevians ea quæ onus non gravans, sed allevians ea quæ sine lege ista gravia viderentur. Et de sine lege ista gravia viderentur. Et de hac lege habetur, Deuter. xxxın, 2: In hac lege habetur, Deuter. xxxın, 2: In dextera ejus ignea lex. Et hæc est lex dextera ejus ignea lex. Et hæc est lex Christi quam Matthæus, xn, 30, vocat Christi quam Matthæus, xn, 30, vocat jugum suave, et onus leve, quod debemus jugum suave, et onus leve, quod debemus tollere super nos. In lingua vero devo- tollere super nos. In lingua vero devo- tionis est lex mandatorum Dei, quia ad tionis est lex mandatorum Dei, quia ad præcepta et consilia devovimus nosip- præcepta et consilia devovimus nosip- sos de qua habetur, Eccli. xxiv, 33 : sos de qua habetur, Eccli. xxiv, 33 : Legem mandavit Moyses in præceptis ju- Legem mandavit Moyses in præceptis ju- stitiarum. Et, Joan. 1, 17: Lex per Moy- stitiarum. Et, Joan. 1, 17: Lex per Moy- sen data est, gratia et veritas per Jesum sen data est, gratia et veritas per Jesum Christum facta est. Christum facta est.

In lingua vero corporis et oris est lex In lingua vero corporis et oris est lex clementiæ ad provocantes animum ejus, clementiæ ad provocantes animum ejus, de qua dicit Tullius in fine primæ Rheto- de qua dicit Tullius in fine primæ Rheto- ricæ suæ : « Clementia est per quam ricæ suæ : « Clementia est per quam « animi temere in odium alicujus inve- « animi temere in odium alicujus inve- «< ctionis concitati retinentur. » Et de hac «< ctionis concitati retinentur. » Et de hac habetur in Proverb. xi, 19: Clementia habetur in Proverb. xi, 19: Clementia præparat vitam, et sectatio malorum mor- præparat vitam, et sectatio malorum mor- tem. Et hæc est virga clementiæ quam tem. Et hæc est virga clementiæ quam extendit summus rex provocatus a nobis extendit summus rex provocatus a nobis ad peccatores, quæ significatur per virgam ad peccatores, quæ significatur per virgam clementiæ Assueri ³, qui interpretatur clementiæ Assueri ³, qui interpretatur beatus: de qua virga supra locuti sumus. beatus: de qua virga supra locuti sumus.

2 Act. 11, 3. 2 Act. 11, 3. 3 Esther, V, 3 Esther, V,

2. 2.

LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XVIII, § 1. LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XVIII, § 1.

CAPUT XVIII. CAPUT XVIII.

Consideravit semitas domus suæ, Consideravit semitas domus suæ, et panem otioso non comedit. et panem otioso non comedit.

153 153

§ 1 § 1

SADE SADE

INSCRIPTIO versus istius est littera SADE, INSCRIPTIO versus istius est littera SADE, quæ interpretatur venatio. Est autem ve- quæ interpretatur venatio. Est autem ve- natio perniciosa, et venatio otiosa, et ve- natio perniciosa, et venatio otiosa, et ve- natio bona. natio bona.

Venatio perni- Venatio perni- ciosa est triplex: ciosa est triplex:

Venatio Lamech, Venatio Lamech, Venatio Nemrod, Venatio Nemrod, Venatio Sidonis. Venatio Sidonis.

Venatio Lamech est in concupiscentia Venatio Lamech est in concupiscentia et ira. Unde primus ex libidine bigamiam et ira. Unde primus ex libidine bigamiam induxit, et venatus fuit sibi duas uxores, induxit, et venatus fuit sibi duas uxores, Odam, et Sellam : quæ significant gulam, Odam, et Sellam : quæ significant gulam, et luxuriam quas venantur hi qui am- et luxuriam quas venantur hi qui am- bulant in carne. Iræ autem fuit etiam bulant in carne. Iræ autem fuit etiam sua venatio: quia occidit virum in vul- sua venatio: quia occidit virum in vul- nere, et adolescentem in livore vulneris. nere, et adolescentem in livore vulneris. Cain enim occidit sagitta, et juvenem qui Cain enim occidit sagitta, et juvenem qui duxit eum occidit percussione arcus, et duxit eum occidit percussione arcus, et ita per livorem quia lignum arcus non ita per livorem quia lignum arcus non vulneravit, sed livorem induxit 1. Simili- vulneravit, sed livorem induxit 1. Simili- ter irati venantur per iram duo, scilicet ter irati venantur per iram duo, scilicet occisionem Cain, de quo præcepit Domi- occisionem Cain, de quo præcepit Domi- nus ut non occideretur : quia spiritua- nus ut non occideretur : quia spiritua- liter occidunt peccatorem, vulnerantes liter occidunt peccatorem, vulnerantes eum sagittis malorum verborum per vi- eum sagittis malorum verborum per vi- tuperia et maledictiones et improperia. tuperia et maledictiones et improperia. Et adolescentem, hoc est, quemlibet for- Et adolescentem, hoc est, quemlibet for-

2 2

1 De Lamech, cf. Genes. iv, 23 et 24. 1 De Lamech, cf. Genes. iv, 23 et 24. 2 Genes. IV, 15. 2 Genes. IV, 15.

tem in hoc mundo occidunt in livore, tem in hoc mundo occidunt in livore, hoc est, per odium et invidiam: quia illa hoc est, per odium et invidiam: quia illa sunt arcus dolosus, ex quo curvato pro- sunt arcus dolosus, ex quo curvato pro- cedunt spicula maledictionum et increpa- cedunt spicula maledictionum et increpa- tionum et corrixationum hujus mundi. tionum et corrixationum hujus mundi.

3 3

Venatio autem Nemrod est venatio Venatio autem Nemrod est venatio potentium hujus mundi, quæ fit oppri- potentium hujus mundi, quæ fit oppri- mendo, rapiendo, prædando: et illo mo- mendo, rapiendo, prædando: et illo mo- do quem vocant petitiones, tamen potius do quem vocant petitiones, tamen potius exactiones appellentur. Et de hac dicitur, exactiones appellentur. Et de hac dicitur, Eccli. XIII, 23 Venatio leonis onager in Eccli. XIII, 23 Venatio leonis onager in eremo sic et pascua divitum sunt pau- eremo sic et pascua divitum sunt pau-

peres. peres.

Venatio autem Sidonis est venatio Venatio autem Sidonis est venatio avarorum, quæ expletur fraude circumve- avarorum, quæ expletur fraude circumve- nientium se in negotiis, et dolis deceptio- nientium se in negotiis, et dolis deceptio- num, et furtis, et usuris, et hujusmodi. num, et furtis, et usuris, et hujusmodi. Et hæc est venatio aranearum, quæ evi- Et hæc est venatio aranearum, quæ evi- scerant se humore sibi naturali, ut capiant scerant se humore sibi naturali, ut capiant muscas, , hoc est, temporalia hujus mundi. muscas, , hoc est, temporalia hujus mundi.

Venatio vero otiosa est venatio Esau, Venatio vero otiosa est venatio Esau, propter quam amisit benedictionem pa- propter quam amisit benedictionem pa- tris, cum nimis distraheretur in illa 4. Et tris, cum nimis distraheretur in illa 4. Et hæc est venatio vana, qua occupantur hæc est venatio vana, qua occupantur tædiosi circa Deum et divina in captura tædiosi circa Deum et divina in captura cervorum, et altilium, et hujusmodi: de cervorum, et altilium, et hujusmodi: de quibus dicitur, Baruch, III, 16-20 : Ubi quibus dicitur, Baruch, III, 16-20 : Ubi sunt principes Gentium, et qui dominan- sunt principes Gentium, et qui dominan- tur super bestias quæ sunt super terram ? tur super bestias quæ sunt super terram ? qui in avibus cœli ludunt, qui argentum qui in avibus cœli ludunt, qui argentum thesaurizant, et aurum, in quo confidunt thesaurizant, et aurum, in quo confidunt homines, et non est finis acquisitionis eo- homines, et non est finis acquisitionis eo- rum? qui argentum fabricant et solliciti rum? qui argentum fabricant et solliciti sunt, nec est inventio operum illorum? sunt, nec est inventio operum illorum?

3 De Nemrod, cf. Genes. x, 8 et 9. 3 De Nemrod, cf. Genes. x, 8 et 9. * Cf. Genes. xXVII, 3 et seq. * Cf. Genes. xXVII, 3 et seq.

154 154

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Exterminati sunt, et ad inferos descende- Exterminati sunt, et ad inferos descende- runt, et alii loco eorum surrexerunt. runt, et alii loco eorum surrexerunt.

Venatio autem bona est venatio Petri Venatio autem bona est venatio Petri et Apostolorum, qui facti sunt a Domino. et Apostolorum, qui facti sunt a Domino. piscatores hominum, ut promittitur eis, piscatores hominum, ut promittitur eis, Matth. IV, Matth. IV, 19: Venite post me, et faciam 19: Venite post me, et faciam vos fieri piscatores hominum. vos fieri piscatores hominum.

Et secundum hoc interpretatio re- Et secundum hoc interpretatio re- spondet versui cum inscribitur hæc litte- spondet versui cum inscribitur hæc litte- ra. Circumeundo enim semitas venatur ra. Circumeundo enim semitas venatur domus suæ custodiam mulier ista, fu- domus suæ custodiam mulier ista, fu- giendo autem otium venatur panis abun- giendo autem otium venatur panis abun- dantiam quæ duo continentur in versu. dantiam quæ duo continentur in versu.

« Consideravit semitas, etc. » Duo, « Consideravit semitas, etc. » Duo, ut dictum est, continentur in hoc versu, ut dictum est, continentur in hoc versu, scilicet domus custodia, et meritum pa- scilicet domus custodia, et meritum pa- nis quia per laborem panem meretur. nis quia per laborem panem meretur. Circa primum notantur tria, scilicet Circa primum notantur tria, scilicet quæ consideratio sit qua considerat do- quæ consideratio sit qua considerat do- mum, et quæ sint semitæ, et qualiter mum, et quæ sint semitæ, et qualiter domus sit ædificata. domus sit ædificata.

Consideratio ( Discussionis, Consideratio ( Discussionis, autem est tri- Circumspectionis, autem est tri- Circumspectionis, plex, scilicet plex, scilicet Inspectionis. Inspectionis.

Discussionis, quia omnes vias suas Discussionis, quia omnes vias suas et semitas discutit, sicut docet Jerem. et semitas discutit, sicut docet Jerem. vi, 16 State super vias, et videte, et vi, 16 State super vias, et videte, et interrogate de semitis antiquis, quæ sit interrogate de semitis antiquis, quæ sit via bona, et ambulate in ea: et inve- via bona, et ambulate in ea: et inve- nietis refrigerium animabus vestris. Stat nietis refrigerium animabus vestris. Stat enim mulier hæc super vias suas discu- enim mulier hæc super vias suas discu- tiendo, et interrogat de semitis in exem- tiendo, et interrogat de semitis in exem- plis patrum sciens quia est via quæ plis patrum sciens quia est via quæ videtur homini recta, et novissima ejus videtur homini recta, et novissima ejus ducunt ad mortem 1. Unde discutiendo ducunt ad mortem 1. Unde discutiendo scit eligere bonum, et reprobare malum. scit eligere bonum, et reprobare malum. Considerat etiam circumspiciendo, hoc Considerat etiam circumspiciendo, hoc est, omnia pericula. revolvendo ad futu- est, omnia pericula. revolvendo ad futu- rum, cauta ex consideratione præteriti, rum, cauta ex consideratione præteriti, et in præsenti secura ex præmeditatione et in præsenti secura ex præmeditatione omnium suorum operum: quia ipsa omnium suorum operum: quia ipsa omnia facit cum consilio, et ideo post omnia facit cum consilio, et ideo post factum non pœnitebit 2. Unde mulier factum non pœnitebit 2. Unde mulier hæc significatur per onagrum liberum hæc significatur per onagrum liberum quia libera est a curis carnis, et ideo quia libera est a curis carnis, et ideo

1 Cf. Proverb. XIV, 12. 1 Cf. Proverb. XIV, 12.

clamorem exactoris non audit, id est, clamorem exactoris non audit, id est, ventris de quo onagro habetur, Job, ventris de quo onagro habetur, Job, XXXIX, 5, 7 et 8, quod circumspicit XXXIX, 5, 7 et 8, quod circumspicit montes pascuæ suæ, et virentia quæque montes pascuæ suæ, et virentia quæque perquirit. Montes autem pascuæ, sunt perquirit. Montes autem pascuæ, sunt alta consilia Dei in quibus pascit se im- alta consilia Dei in quibus pascit se im- plendo ea. Virentia quæque, sunt omnia plendo ea. Virentia quæque, sunt omnia quæ juvant ad bona opera, ut bona col- quæ juvant ad bona opera, ut bona col- loquia, bonæ societates, et hujusmodi: loquia, bonæ societates, et hujusmodi: et illa omnia perquirit, eo quod in om- et illa omnia perquirit, eo quod in om- nibus est circumspecta et provida. nibus est circumspecta et provida.

Inspicit autem continuo bona sua ut Inspicit autem continuo bona sua ut lucem fulgentem: quia, sicut dicitur, lucem fulgentem: quia, sicut dicitur, Proverb. IV, Proverb. IV, 18 Justorum semita quasi 18 Justorum semita quasi lux splendens procedit, et crescit usque lux splendens procedit, et crescit usque ad perfectam diem. Inspicit autem non ad perfectam diem. Inspicit autem non ut ille Pharisæus qui dixit, Luc. XVIII, ut ille Pharisæus qui dixit, Luc. XVIII, 11 Deus, gratias ago tibi, quia non 11 Deus, gratias ago tibi, quia non sum sicut cæteri hominum, raptores, sum sicut cæteri hominum, raptores, injusti, adulteri: velut etiam hic plu- injusti, adulteri: velut etiam hic plu- blicanus. Sed inspicit ut multipliciter blicanus. Sed inspicit ut multipliciter et gratias agat et in ipsis permaneat: et gratias agat et in ipsis permaneat: sicut habetur, Eccli. xxvi, 12: Homo sicut habetur, Eccli. xxvi, 12: Homo sanctus in sapientia manet sicut sol: sanctus in sapientia manet sicut sol: nam stultus sicut luna mutatur. nam stultus sicut luna mutatur.

Sequitur quæ sint semitæ. Habet au- Sequitur quæ sint semitæ. Habet au- tem semitas ad facundiam ejus. tem semitas ad facundiam ejus. Præceptum, Præceptum, Consilium, Consilium,

mariti Opus supererogatio- mariti Opus supererogatio- nis, nis,

Semitæ V0- Semitæ V0- luntatis luntatis sunt quadrupli- sunt quadrupli- ces, scilicet ces, scilicet

Sanctorum desiderio- Sanctorum desiderio- rum ad Deum. rum ad Deum.

Semita præcepti dividitur in decem, Semita præcepti dividitur in decem, ut patet, Exod. xx, 1 et seq. quorum ut patet, Exod. xx, 1 et seq. quorum tria pertinent ad Deum, scilicet, Domi- tria pertinent ad Deum, scilicet, Domi- nus Deus tuus, Deus unus est: non nus Deus tuus, Deus unus est: non erunt tibi dii alii. Et in hoc præcepto erunt tibi dii alii. Et in hoc præcepto continetur totum quod est de fide Trini- continetur totum quod est de fide Trini- tatis et unitatis. Sécundum est, y. 7: tatis et unitatis. Sécundum est, y. 7: Non assumes nomen Domini Dei tui in Non assumes nomen Domini Dei tui in vanum, scilicet, in falsa et perversa ju- vanum, scilicet, in falsa et perversa ju- ratione in quo condemnatur omnis per- ratione in quo condemnatur omnis per- jurus. Volumen enim volans, de quo jurus. Volumen enim volans, de quo habetur, Zachar. v, 4, id est, sententia habetur, Zachar. v, 4, id est, sententia condemnationis, veniet ad domum furis, condemnationis, veniet ad domum furis,

Cf. Eccli. xxxII, 24. Cf. Eccli. xxxII, 24.

LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XVIII, § 1. LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. XVIII, § 1.

et ad domum jurantis in nomine Dei et ad domum jurantis in nomine Dei mendaciter. Tertium, y. 8: Memento ut mendaciter. Tertium, y. 8: Memento ut diem sabbati sanctifices. Sabbatum au- diem sabbati sanctifices. Sabbatum au- tem est requies, et requies cordis nostri tem est requies, et requies cordis nostri non est sancta nisi in Deo, ut scilicet in non est sancta nisi in Deo, ut scilicet in nullo contra Deum cor nostrum requie- nullo contra Deum cor nostrum requie- scat quia aliter polluimus sabbatum scat quia aliter polluimus sabbatum quod relinquitur populo Dei. Hinc etiam quod relinquitur populo Dei. Hinc etiam in Ecclesia constitutæ sunt feriæ in qui- in Ecclesia constitutæ sunt feriæ in qui- bus populus vacans ab operibus servilis bus populus vacans ab operibus servilis infirmitatis vitæ hujus, corde consurgat infirmitatis vitæ hujus, corde consurgat in quietem quæ in Deo est, et discat in in quietem quæ in Deo est, et discat in idipsum redire, et delectari in Domino, idipsum redire, et delectari in Domino, ut det ei petitiones cordis. Septem alia ut det ei petitiones cordis. Septem alia pertinent ad proximum, quorum unum pertinent ad proximum, quorum unum solum est affirmativum, scilicet, y. 12: solum est affirmativum, scilicet, y. 12: Honora patrem tuum et matrem tuam, ut Honora patrem tuum et matrem tuam, ut sis longævus super terram: in quo præ- sis longævus super terram: in quo præ- cipitur nobis ut omnem honorem et adju- cipitur nobis ut omnem honorem et adju- torium, quæ possumus impendere pro- torium, quæ possumus impendere pro- ximo qui parentis nomine significatur, ximo qui parentis nomine significatur, non negligamus. Ad Roman. XII, 7 et non negligamus. Ad Roman. XII, 7 et 8 Qui docet in doctrina, qui exhortatur 8 Qui docet in doctrina, qui exhortatur in exhortando, qui tribuit in simplicita in exhortando, qui tribuit in simplicita te, qui præest in sollicitudine, qui mise- te, qui præest in sollicitudine, qui mise- retur in hilaritate. Et exhibeamus supe- retur in hilaritate. Et exhibeamus supe- rioribus reverentiam et obedientiam, rioribus reverentiam et obedientiam, æqualibus socialem vitam et jucundam, æqualibus socialem vitam et jucundam, inferioribus autem misericordiam. Quin- inferioribus autem misericordiam. Quin- tum præceptum est, v. 13: Non occi- tum præceptum est, v. 13: Non occi- des in quo prohibetur nobis ut des in quo prohibetur nobis ut per per iram et odium et rancorem nec factis nec iram et odium et rancorem nec factis nec verbis aliquem percutiamus vel lædamus verbis aliquem percutiamus vel lædamus in persona. Sextum, y. 14: Non mæ- in persona. Sextum, y. 14: Non mæ- chaberis in quo nobis omnis illicitus chaberis in quo nobis omnis illicitus concubitus prohibetur, et peccatum om- concubitus prohibetur, et peccatum om- ne quod contra naturam vocatur. Septi- ne quod contra naturam vocatur. Septi- mum est, y. 15: Non furtum facies: mum est, y. 15: Non furtum facies: in quo prohibetur omnis illicitus quæ- in quo prohibetur omnis illicitus quæ- stus, ut usura secundum omnes species stus, ut usura secundum omnes species suas, et rapina, et exactiones illicitæ, suas, et rapina, et exactiones illicitæ, et deceptiones in contractibus. Octavum et deceptiones in contractibus. Octavum est, . 16 Non loqueris contra pro- est, . 16 Non loqueris contra pro- ximum falsum testimonium : in ximum falsum testimonium : in prohibetur mendacium et loqui in corde prohibetur mendacium et loqui in corde et corde, et omnis fraus quæ proximo et corde, et omnis fraus quæ proximo potest fieri in verbis: verba enim de- potest fieri in verbis: verba enim de- bent esse testimonium veritatis in corde. bent esse testimonium veritatis in corde. Nonum est, . 17: Non desiderabis uxo- Nonum est, . 17: Non desiderabis uxo-

quo quo

155 155

rem proximi tui, etc. : in quo prohibetur rem proximi tui, etc. : in quo prohibetur immunditia cordis propter quosdam qui immunditia cordis propter quosdam qui continent corpore, sed non corde. Deci- continent corpore, sed non corde. Deci- mum est, ibidem, v. 17: Non concupi- mum est, ibidem, v. 17: Non concupi- sces domum proximi tui, etc.: in quo sces domum proximi tui, etc.: in quo prohibetur avaritia cordis, quæ non pro- prohibetur avaritia cordis, quæ non pro- cedit ad actum exterius. cedit ad actum exterius.

De his semitis habetur, Isa. it, 3: Veni- De his semitis habetur, Isa. it, 3: Veni- te, et ascendamus ad montem Domini, et te, et ascendamus ad montem Domini, et ad domum Dei Jacob, et docebit nos vias ad domum Dei Jacob, et docebit nos vias suas, et ambulabimus in semitis ejus. suas, et ambulabimus in semitis ejus. Et in Psal. xxiv, 4: Vias tuas, Domine, Et in Psal. xxiv, 4: Vias tuas, Domine, demonstra mihi, et semitas tuas edoce me. demonstra mihi, et semitas tuas edoce me.

Semitæ consiliorum Dei inveniuntur Semitæ consiliorum Dei inveniuntur hinc inde dividi in octo capita. Et habe- hinc inde dividi in octo capita. Et habe- tur de eis, Matthæi, v, 3 et seq., ubi tur de eis, Matthæi, v, 3 et seq., ubi primo ponit primum consilium, dicens : primo ponit primum consilium, dicens : Beati pauperes spiritu, quoniam ipso- Beati pauperes spiritu, quoniam ipso- rum est regnum cœlorum. Præceptum rum est regnum cœlorum. Præceptum enim quod est ante hoc consilium, ha- enim quod est ante hoc consilium, ha- betur in Psal. LXI, 11 : Divitiæ si af- betur in Psal. LXI, 11 : Divitiæ si af- fluant, nolite cor apponere. Præceptum fluant, nolite cor apponere. Præceptum enim est ut divitiæ subjiciantur, sicut enim est ut divitiæ subjiciantur, sicut dixit Petrus gloriando ad Christum, dixit Petrus gloriando ad Christum, Matth. xix, 27: Ecce nos reliquimus Matth. xix, 27: Ecce nos reliquimus omnia, et secuti sumus te. Sunt enim omnia, et secuti sumus te. Sunt enim pauperes spiritu, pauperes spiritualiter pauperes spiritu, pauperes spiritualiter actu et voluntate, Christum pauperem actu et voluntate, Christum pauperem et peregrinum pauperes et peregrini et peregrinum pauperes et peregrini sequentes. Secundum est, . 4: Beati sequentes. Secundum est, . 4: Beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram. mites, quoniam ipsi possidebunt terram. Est autem mititas quæ nec alienis inju- Est autem mititas quæ nec alienis inju- riis irritatur et provocatur, nec irritat riis irritatur et provocatur, nec irritat et provocat alium. Et præceptum quod et provocat alium. Et præceptum quod est ante hoc consilium, est üt non oc- est ante hoc consilium, est üt non oc- cidamus vel lædamus aliquem. Tertium cidamus vel lædamus aliquem. Tertium consilium est, y. 5: Beati qui lugent, consilium est, y. 5: Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur. Et intelli- quoniam ipsi consolabuntur. Et intelli- gitur de luctu duplici, scilicet pro pec- gitur de luctu duplici, scilicet pro pec- catis, et incolatu miseriæ pro peccatis catis, et incolatu miseriæ pro peccatis autem suis et aliorum. Quartum consi- autem suis et aliorum. Quartum consi- lium est, y. 6 Beati qui esuriunt et lium est, y. 6 Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam ipsi satura- sitiunt justitiam, quoniam ipsi satura- buntur. Et intelligitur de justitia quæ buntur. Et intelligitur de justitia quæ omnia ponit in debito decenti, scilicet omnia ponit in debito decenti, scilicet ut corpus habeat quod suum est, et ut corpus habeat quod suum est, et anima quod suum, et reddamus Præla- anima quod suum, et reddamus Præla- tis quod suum ut verificetur in nobis tis quod suum ut verificetur in nobis quod dicit Dominus, Matth. XXII, 21: quod dicit Dominus, Matth. XXII, 21:

156 156

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Reddite quæ sunt Cæsaris, Cæsari: et Reddite quæ sunt Cæsaris, Cæsari: et quæ sunt Dei, Deo. Quintum est, y. 7: quæ sunt Dei, Deo. Quintum est, y. 7: Beati misericordes, quoniam ipsi mi- Beati misericordes, quoniam ipsi mi- sericordiam consequentur. Et intelligitur sericordiam consequentur. Et intelligitur de misericordia in pauperes, quando de misericordia in pauperes, quando etiam devote tribuitur pauperibus: etsi etiam devote tribuitur pauperibus: etsi non potest exhiberi opere, saltem tri- non potest exhiberi opere, saltem tri- buatur corde. Sextum est, y. 8: Beati buatur corde. Sextum est, y. 8: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum vide- mundo corde, quoniam ipsi Deum vide- bunt. Et consulitur nobis hic ut cor a bunt. Et consulitur nobis hic ut cor a vitiis purgemus, et occupationibus, et vitiis purgemus, et occupationibus, et curis hujus vitæ : ut agamus sabbatum curis hujus vitæ : ut agamus sabbatum Dei in quo videtur Deus per gustum Dei in quo videtur Deus per gustum æternæ requiei. Septimum est, y. 9 : æternæ requiei. Septimum est, y. 9 : Beati pacifici, quoniam filii Dei voca- Beati pacifici, quoniam filii Dei voca- buntur. Et intelligitur de his qui pa- buntur. Et intelligitur de his qui pa- cem faciunt inter se et proximum, et cem faciunt inter se et proximum, et inter conscientiam suam et concupiscen- inter conscientiam suam et concupiscen- tiam suam, et inter se et Deum. Hæc tiam suam, et inter se et Deum. Hæc enim est pax temporis, et pax pectoris, enim est pax temporis, et pax pectoris, et pax æternitatis. Octavum est, . 10: et pax æternitatis. Octavum est, . 10: Beati qui persecutionem patiuntur prop- Beati qui persecutionem patiuntur prop- ter justitiam, quoniam ipsorum est re- ter justitiam, quoniam ipsorum est re- gnum cælorum. Licet omnis Christianus gnum cælorum. Licet omnis Christianus ex præcepto debeat confiteri nomen ex præcepto debeat confiteri nomen Christi cum requiritur, tamen aliud est Christi cum requiritur, tamen aliud est de his qui circumferunt Christum, et de his qui circumferunt Christum, et quasi ultro offerunt se periculo persecu- quasi ultro offerunt se periculo persecu- tionis, ut dicitur hic. tionis, ut dicitur hic.

Et de his semitis habetur, Proverb. Et de his semitis habetur, Proverb. IV, 26 Dirige semitam pedibus tuis, et IV, 26 Dirige semitam pedibus tuis, et omnes viæ tuæ stabilientur. Et, Isa. omnes viæ tuæ stabilientur. Et, Isa. XXVI, 7 Semita justi recta est, rectus XXVI, 7 Semita justi recta est, rectus callis justi ad ambulandum. Et est hic callis justi ad ambulandum. Et est hic justi neutrius generis vel si quis velit justi neutrius generis vel si quis velit ipsum esse masculini generis, tunc sup- ipsum esse masculini generis, tunc sup- ponit Christum qui in his semitis fuit ponit Christum qui in his semitis fuit nobis exemplum. nobis exemplum.

. .

Semita supererogationis dividitur in Semita supererogationis dividitur in tria, quia supererogatur verbum a Do- tria, quia supererogatur verbum a Do- ctoribus, et superogatur id quod in cura ctoribus, et superogatur id quod in cura fit ultra debitum. fit ultra debitum.

Verbum superererogatur, quando supra Verbum superererogatur, quando supra id quod habemus a Sanctis, sententiæ id quod habemus a Sanctis, sententiæ veritatis ad stabilimentum fidei et eru- veritatis ad stabilimentum fidei et eru- ditionem bonorum morum excogitan- ditionem bonorum morum excogitan-

1 Luc. XIX, 23: Quare non dedisti pecuniam 1 Luc. XIX, 23: Quare non dedisti pecuniam meam ad mensam, ut ego veniens cum usuris meam ad mensam, ut ego veniens cum usuris

tur. Et hoc significatur, Luc. x, 34 et tur. Et hoc significatur, Luc. x, 34 et 35, ubi legitur, quod Samaritanus vul- 35, ubi legitur, quod Samaritanus vul- neratum ducens in stabulum protulit. neratum ducens in stabulum protulit. duos denarios et dedit stabulario, id est, duos denarios et dedit stabulario, id est, duo testamenta dedit Christus, verus duo testamenta dedit Christus, verus custos animæ, pastoribus Ecclesiæ: ad- custos animæ, pastoribus Ecclesiæ: ad- jungens, quod si quid supererogaverit, jungens, quod si quid supererogaverit, cum redierit ad judicium reddet ei. cum redierit ad judicium reddet ei. Item, Luc. xix, 23, dicitur: Hæc enim Item, Luc. xix, 23, dicitur: Hæc enim est pecunia Domini quæ cum usuris, et est pecunia Domini quæ cum usuris, et non sola exigitur a nobis: et damnatur non sola exigitur a nobis: et damnatur qui non dat eam ad mensam nummula- qui non dat eam ad mensam nummula-

riorum 1. riorum 1.

De supererogatione autem laboris vel De supererogatione autem laboris vel operis habetur, Act. xx, 33 et 34: Ar- operis habetur, Act. xx, 33 et 34: Ar- gentum, et aurum, aut vestem nullius gentum, et aurum, aut vestem nullius concupivi, sicut ipsi scitis : quoniam ad concupivi, sicut ipsi scitis : quoniam ad ea quæ mihi opus erant, et his qui me- ea quæ mihi opus erant, et his qui me- cum sunt, ministraverunt manus istæ. cum sunt, ministraverunt manus istæ. Poterat enim qui altari participabat, Poterat enim qui altari participabat, de altari vivere 2; et qui Evangelium de altari vivere 2; et qui Evangelium annuntiabat, de Evangelio vivere: sed annuntiabat, de Evangelio vivere: sed non fecit, ne aliquod offendiculum apud non fecit, ne aliquod offendiculum apud avaros daret Evangelio Christi. Simile avaros daret Evangelio Christi. Simile habetur de Samuele, 1 Reg. XII, 3: habetur de Samuele, 1 Reg. XII, 3: Loquimini de me coram Domino, et Loquimini de me coram Domino, et coram Christo ejus, utrum bovem cujus- coram Christo ejus, utrum bovem cujus- quam tulerim, aut asinum: si quem- quam tulerim, aut asinum: si quem- piam calumniatus sum, si oppressi ali- piam calumniatus sum, si oppressi ali- quem, si de manu cujusquam munus quem, si de manu cujusquam munus accepi, et contemnam illud hodie, re- accepi, et contemnam illud hodie, re- stituamque vobis. Simile etiam dicit stituamque vobis. Simile etiam dicit Moyses de se, Numer. xvI, 15: Tu scis Moyses de se, Numer. xvI, 15: Tu scis quod nec asellum quidem umquam ac- quod nec asellum quidem umquam ac- ceperim ab eis, nec afflixerim quempiam ceperim ab eis, nec afflixerim quempiam

eorum. eorum.

De supererogatione autem curæ in- De supererogatione autem curæ in- telligitur officium et nomen Episcopi. telligitur officium et nomen Episcopi. Unde etiam Episcopus superintendens Unde etiam Episcopus superintendens interpretatur, quia supra debitum etiam interpretatur, quia supra debitum etiam debuit intendere et impendere gregi sibi debuit intendere et impendere gregi sibi commisso sicut loquitur Dominus, commisso sicut loquitur Dominus, Michææ, VI, 3 et 4 : Popule meus, quid Michææ, VI, 3 et 4 : Popule meus, quid feci tibi, aut quid molestus fui tibi? feci tibi, aut quid molestus fui tibi? responde mihi. Quia eduxi te de terra responde mihi. Quia eduxi te de terra Ægypti, et de domo servientium libera- Ægypti, et de domo servientium libera-