whatever

D. ALBERTI MAGNI, D. ALBERTI MAGNI,

EPISCOPI RATISBONENSIS, EPISCOPI RATISBONENSIS,

DOCTRINA TOTO ORBE CELEBERRIMI, DOCTRINA TOTO ORBE CELEBERRIMI,

ORDINIS PRÆDICATORUM, ORDINIS PRÆDICATORUM,

LIBER DE MULIERE FORTI, LIBER DE MULIERE FORTI,

Concionatoribus maxime utilis. Concionatoribus maxime utilis.

MULIERIS FORTIS ENCOMIUM, MULIERIS FORTIS ENCOMIUM,

(PROVERB. XXXI, 10-31.) (PROVERB. XXXI, 10-31.)

ALEPH. ALEPH.

Mulierem fortem quis inveniet? Mulierem fortem quis inveniet?

Procul et de ultimis finibus pretium ejus. Procul et de ultimis finibus pretium ejus.

BETH. BETH.

Confidit in ea cor viri Confidit in ea cor viri

sul, sul,

et spoliis non indigebit. et spoliis non indigebit.

GHIMEL. GHIMEL.

Reddet ei bonum et non malum, Reddet ei bonum et non malum,

omnibus diebus vitæ suæ. omnibus diebus vitæ suæ.

DALETH. DALETH.

Quæsivit lanam et linum, Quæsivit lanam et linum,

HE. HE.

VAU. VAU.

XVIII XVIII

et operata est consilio manuum suarum. et operata est consilio manuum suarum.

Facta est quasi navis institoris, Facta est quasi navis institoris,

de longe portans panem suum. de longe portans panem suum.

Et de nocte surrexit, Et de nocte surrexit,

deditque prædam domesticis suis, deditque prædam domesticis suis, et cibaria ancillis suis. et cibaria ancillis suis.

2 2

ZAIN. ZAIN.

HETH. HETH.

TETH. TETH.

IOD. IOD.

САРН. САРН.

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Consideravit agrum, et emit eum: Consideravit agrum, et emit eum:

de fructu manuum suarum plantavit vineam. de fructu manuum suarum plantavit vineam.

Accinxit fortitudine lumbos suos, Accinxit fortitudine lumbos suos,

et roboravit brachium suum. et roboravit brachium suum.

Gustavit, et vidit quia bona est negotiatio ejus: Gustavit, et vidit quia bona est negotiatio ejus: non exstinguetur in nocte lucerna ejus. non exstinguetur in nocte lucerna ejus.

Manum suam misit ad fortia, Manum suam misit ad fortia,

et digiti ejus apprehenderunt fusum. et digiti ejus apprehenderunt fusum.

Manum suam aperuit inopi, Manum suam aperuit inopi,

et palmas suas extendit ad pauperem. et palmas suas extendit ad pauperem.

LAMED. LAMED.

Non timebit domui suæ a frigoribus nivis: Non timebit domui suæ a frigoribus nivis:

omnes enim domestici ejus vestiti sunt duplicibus. omnes enim domestici ejus vestiti sunt duplicibus.

MEM. MEM.

Stragulatam vestem fecit sibi: Stragulatam vestem fecit sibi:

NUN. NUN.

byssus et purpura indumentum ejus. byssus et purpura indumentum ejus.

Nobilis in portis vir ejus, Nobilis in portis vir ejus,

quando sederit cum senatoribus terræ. quando sederit cum senatoribus terræ.

SAMECH. SAMECH.

Sindonem fecit, et vendidit, Sindonem fecit, et vendidit,

AIN. AIN.

et cingulum tradidit Chananæo. et cingulum tradidit Chananæo.

Fortitudo et decor indumentum ejus, Fortitudo et decor indumentum ejus, et ridebit in die novissimo. et ridebit in die novissimo.

PHE. PHE.

Os suum aperuit sapientiæ, Os suum aperuit sapientiæ,

et lex clementiæ in lingua ejus. et lex clementiæ in lingua ejus.

SADE. SADE.

Consideravit semitas domus suæ, Consideravit semitas domus suæ,

et panem otiosa non comedit. et panem otiosa non comedit.

Сорн. Сорн.

Surrexerunt filii ejus, et beatissimam prædicaverunt : Surrexerunt filii ejus, et beatissimam prædicaverunt : vir ejus, et laudavit eam. vir ejus, et laudavit eam.

RES. RES.

SIN. SIN.

Multæ filiæ congregaverunt divitias: Multæ filiæ congregaverunt divitias:

tu supergressa es universas. tu supergressa es universas.

Fallax gratia, et vana est pulchritudo: Fallax gratia, et vana est pulchritudo:

mulier timens Dominum ipsa laudabitur. mulier timens Dominum ipsa laudabitur.

MULIERIS FORTIS ENCOMIUM. MULIERIS FORTIS ENCOMIUM.

3 3

THAU. THAU.

Date ei de fructu manuum suarum, Date ei de fructu manuum suarum, et laudent eam in portis opera ejus ¹. et laudent eam in portis opera ejus ¹.

1 Ce poème qu'on peut appeler: Eloge de la Femme forte, est alphabétique, c'es -à-dire que 1 Ce poème qu'on peut appeler: Eloge de la Femme forte, est alphabétique, c'es -à-dire que chaque verset commence successivement par une des vingt-deux lettres de l'alphabet hébreu. chaque verset commence successivement par une des vingt-deux lettres de l'alphabet hébreu. Nous avons des exemples de semblables acrostiches dans les psaumes ix, x, xxiv, xxxVI, CXVIII, Nous avons des exemples de semblables acrostiches dans les psaumes ix, x, xxiv, xxxVI, CXVIII, etc., et dans les Lamentations de Jérémie. On a appelé ce poème l'alphabet d'or des femmes. etc., et dans les Lamentations de Jérémie. On a appelé ce poème l'alphabet d'or des femmes. Les versets se composent de deux nombres où le parallélisme est assez rigoureusement observé. Les versets se composent de deux nombres où le parallélisme est assez rigoureusement observé. L'auteur de ce morceau ne nous est pas connu : car bien que le chant se trouve à la suite des L'auteur de ce morceau ne nous est pas connu : car bien que le chant se trouve à la suite des paroles de Lamuel (Proverb. xxxi, 10 et seq.), ce n'est pas une raison pour le lui attribuer, paroles de Lamuel (Proverb. xxxi, 10 et seq.), ce n'est pas une raison pour le lui attribuer, d'autant que pour le fond et la forme, il diffère notablement de ce qui précède; sous ce double d'autant que pour le fond et la forme, il diffère notablement de ce qui précède; sous ce double rapport, il se rapprocherait davantage des psaumes ou des premiers chapitres du livre des Pro- rapport, il se rapprocherait davantage des psaumes ou des premiers chapitres du livre des Pro- verbes. Doit-on attribuer la composition de cet éloge à Salomon, à Agur, à Lamuel? On ne le verbes. Doit-on attribuer la composition de cet éloge à Salomon, à Agur, à Lamuel? On ne le sait. Les Septante qui le placent à la suite du chapitre xxix, ne l'attribuent donc ni à Agur, ni à sait. Les Septante qui le placent à la suite du chapitre xxix, ne l'attribuent donc ni à Agur, ni à Lamuel, qu'ils ne nomment point, du reste, dans leur traduction. D'autre part, la place que lui Lamuel, qu'ils ne nomment point, du reste, dans leur traduction. D'autre part, la place que lui assigne la tradition juive, à la suite des collections d'Ezéchias, donne à penser que ce morceau assigne la tradition juive, à la suite des collections d'Ezéchias, donne à penser que ce morceau n'est pas de Salomon; autrement, par son étendue, son importance, et la perfection de sa forme, n'est pas de Salomon; autrement, par son étendue, son importance, et la perfection de sa forme, il aurait mérité d'être placé immédiatement après le chapitre 1x. Quel que soit l'auteur, nous il aurait mérité d'être placé immédiatement après le chapitre 1x. Quel que soit l'auteur, nous n'avons pas lieu d'hésiter à reconnaître là une parole divinement inspirée, et un des plus beaux n'avons pas lieu d'hésiter à reconnaître là une parole divinement inspirée, et un des plus beaux morceaux de la poésie hébraïque. morceaux de la poésie hébraïque.

Quelle est maintenant cette femme forte? Plusieurs pensent que Salomon a voulu faire là le Quelle est maintenant cette femme forte? Plusieurs pensent que Salomon a voulu faire là le portrait de sa mère Bethsabée, et lui rendre en éloges ce qu'il venait d'en recevoir en conseils. portrait de sa mère Bethsabée, et lui rendre en éloges ce qu'il venait d'en recevoir en conseils. Mais alors même qu'on pourrait sûrement attribuer ce morceau à Salomon, il semblerait singu- Mais alors même qu'on pourrait sûrement attribuer ce morceau à Salomon, il semblerait singu- lier que Bethsabée eût servi de type au portrait qui est ici tracé. Cette femme dut son élévation lier que Bethsabée eût servi de type au portrait qui est ici tracé. Cette femme dut son élévation à un double crime, et quel que fût le consentement qu'elle y apporta, on peut trouver qu'elle se à un double crime, et quel que fût le consentement qu'elle y apporta, on peut trouver qu'elle se consola bien facilement de la mort d'Urie. L'Evangile qui dans la généalogie de Notre-Seigneur consola bien facilement de la mort d'Urie. L'Evangile qui dans la généalogie de Notre-Seigneur nomme Thamar et Rahab, désigne Bethsabée par cette périphrase: Ea quæ fuit Uriæ (Matth. 1,6). nomme Thamar et Rahab, désigne Bethsabée par cette périphrase: Ea quæ fuit Uriæ (Matth. 1,6). Elle partagea la pénitence de David, sans nul doute: mais comment dire d'elle sans restric- Elle partagea la pénitence de David, sans nul doute: mais comment dire d'elle sans restric- tion: Confidit in ea cor viri sui? Comment de plus appliquer à une reine orientale des traits tion: Confidit in ea cor viri sui? Comment de plus appliquer à une reine orientale des traits comme ceux-ci: Consideravit agrum, et emit eum... Nobilis in portis vir ejus... De nocte surrexit, comme ceux-ci: Consideravit agrum, et emit eum... Nobilis in portis vir ejus... De nocte surrexit, deditque prædam domesticis... Sindonem fecit, et vendidit? Il est évident que l'auteur à voulu tra- deditque prædam domesticis... Sindonem fecit, et vendidit? Il est évident que l'auteur à voulu tra- cer le portrait idéal de la femme forte, en empruntant les traits aux mœurs de son temps et de cer le portrait idéal de la femme forte, en empruntant les traits aux mœurs de son temps et de

son pays. son pays.

« «

Au sens spirituel, on a fait de ce tableau différentes applications. La tradition juive y voyait Au sens spirituel, on a fait de ce tableau différentes applications. La tradition juive y voyait le symbole de la loi et de la sagesse ; les Pères, S. Ambroise, S. Augustin, etc., y reconnaissent le symbole de la loi et de la sagesse ; les Pères, S. Ambroise, S. Augustin, etc., y reconnaissent l'Eglise : « Mulierem fortem quis inveniet? Velut rara sit, imo potius una, fortem mulierem intel- l'Eglise : « Mulierem fortem quis inveniet? Velut rara sit, imo potius una, fortem mulierem intel- ligit Ecclesiam Dei, vestram matrem, qua nihil fortius est, ut quæ moriatur per singulas exci- ligit Ecclesiam Dei, vestram matrem, qua nihil fortius est, ut quæ moriatur per singulas exci- << tatas persecutiones, pro nomine viri sui. » (S.Epiphan. Ancorat.). S. Bernard applique ce pas- << tatas persecutiones, pro nomine viri sui. » (S.Epiphan. Ancorat.). S. Bernard applique ce pas- sage à la Très-Sainte Vierge, « quæ adeo fortis fuit, et illius serpentis caput contereret, cui a sage à la Très-Sainte Vierge, « quæ adeo fortis fuit, et illius serpentis caput contereret, cui a « Domino dictum est: Inimicitias ponam, etc. » Parv. serm. 1x. Enfin on y a vu encore le portrait « Domino dictum est: Inimicitias ponam, etc. » Parv. serm. 1x. Enfin on y a vu encore le portrait de l'âme fidèle à Dieu. Toutes ces applications sont légitimes, et d'une vérification facile dans de l'âme fidèle à Dieu. Toutes ces applications sont légitimes, et d'une vérification facile dans le détail. le détail.

- -

L'historien d'Albert le Grand, le Docteur J. Sighart, croit que son remarquable commentaire L'historien d'Albert le Grand, le Docteur J. Sighart, croit que son remarquable commentaire sur la femme forte, fut composé pendant le séjour prolongé que fit le grand docteur à Würtz- sur la femme forte, fut composé pendant le séjour prolongé que fit le grand docteur à Würtz- bourg (1264-1267). Dans ce commentaire, le bienheureux Albert développe la doctrine de la vie bourg (1264-1267). Dans ce commentaire, le bienheureux Albert développe la doctrine de la vie intérieure de l'Eglise. Il est vrai que la forme dont il revêt son argumentation et ses peintures, intérieure de l'Eglise. Il est vrai que la forme dont il revêt son argumentation et ses peintures, que ses analyses et ses divisions un chapitre pour chaque verset ou lettre hébraïque, divisé que ses analyses et ses divisions un chapitre pour chaque verset ou lettre hébraïque, divisé en paragraphes-poussées jusqu'aux plus minutieux détails, ne sont plus ne notre goût; mais en paragraphes-poussées jusqu'aux plus minutieux détails, ne sont plus ne notre goût; mais il est impossible toutefois de ne pas rendre justice à la valeur intrinsèque et positive de ce tra- il est impossible toutefois de ne pas rendre justice à la valeur intrinsèque et positive de ce tra- vail, qui renferme souvent, dans les mots les plus simples, les pensées et les images les plus vail, qui renferme souvent, dans les mots les plus simples, les pensées et les images les plus éclatantes, et de ne pas admirer la connaissance extraordinaire de l'Ecriture et des Pères, qui éclatantes, et de ne pas admirer la connaissance extraordinaire de l'Ecriture et des Pères, qui en jaillit à toutes les pages. en jaillit à toutes les pages.

Ainsi que nous l'avons dit, ce commentaire est divisé en 22 chapitres, égal au nombre des Ainsi que nous l'avons dit, ce commentaire est divisé en 22 chapitres, égal au nombre des versets que renferme le poème et des 22 lettres de l'alphabet hébreu, lettres qui sont interpré- versets que renferme le poème et des 22 lettres de l'alphabet hébreu, lettres qui sont interpré- tées et commentées les unes après les autres, et rapprochées du texte du verset. tées et commentées les unes après les autres, et rapprochées du texte du verset.

LIBER DE MULIERE FORTI LIBER DE MULIERE FORTI

Concionatoribus maxime utilis. Concionatoribus maxime utilis.

CAPUT I. CAPUT I.

အာ အာ

ALEPH() ALEPH()

Mulierem fortem quis inveniet? Mulierem fortem quis inveniet? Procul et de ultimis finibus pretium ejus. Procul et de ultimis finibus pretium ejus.

Laudes Ecclesiæ describit Salomon in Laudes Ecclesiæ describit Salomon in figura mulieris fortis per viginti duo ca- figura mulieris fortis per viginti duo ca- pitula secundum numerum litterarum he- pitula secundum numerum litterarum he- braicarum in quibus tali utitur metro, braicarum in quibus tali utitur metro, ut cujuslibet capituli sententiæ littera si- ut cujuslibet capituli sententiæ littera si- bi præscripta secundum interpretationem bi præscripta secundum interpretationem ejusdem litteræ videatur alludere. Simile ejusdem litteræ videatur alludere. Simile autem metrum fecit Jeremias in Threnis, autem metrum fecit Jeremias in Threnis, plangendo incendium templi, et Jerusa- plangendo incendium templi, et Jerusa- lem, sub quadruplici connexione littera- lem, sub quadruplici connexione littera-

rum. rum.

Quia vero in primo capitulo loquitur Quia vero in primo capitulo loquitur Salomon de inventione mulieris fortis, Salomon de inventione mulieris fortis, et inquisitione: quæ inquisitio est in ten- et inquisitione: quæ inquisitio est in ten- tatione, ideo præscribitur huic capitulo tatione, ideo præscribitur huic capitulo hæc littera, ALEPH (N),quæ interpretatur hæc littera, ALEPH (N),quæ interpretatur

doctrina tentationum, vel mille et si doctrina tentationum, vel mille et si conjungantur ambæ interpretationes, conjungantur ambæ interpretationes, tunc idem est quod doctrina mille tenta- tunc idem est quod doctrina mille tenta- tionum, Beatus autem Hieronymus in tionum, Beatus autem Hieronymus in quadam Glossa super Genesim dicit, quadam Glossa super Genesim dicit, quod millenarius perfectus et quadra- quod millenarius perfectus et quadra- « tus est numerus: » intelligens hoc de « tus est numerus: » intelligens hoc de perfectione cubi quadrati, id est, corporis: perfectione cubi quadrati, id est, corporis: cujus quadratura est in longum, latum, cujus quadratura est in longum, latum, et profundum. Est enim millenarii lon- et profundum. Est enim millenarii lon- gitudo numerus decem qui a Philosophis gitudo numerus decem qui a Philosophis radix appellatur. Latitudo autem hujus radix appellatur. Latitudo autem hujus numeri habetur ex ductu longitudinis numeri habetur ex ductu longitudinis in seipsam, id est, si decies decem acci- in seipsam, id est, si decies decem acci- piantur, hoc est, centum. Profunditas piantur, hoc est, centum. Profunditas vero ejusdem numeri provenit ex ductu vero ejusdem numeri provenit ex ductu longitudinis in latitudinem, hoc est, sic- longitudinis in latitudinem, hoc est, sic- ut decem multiplicant centenarium: sic ut decem multiplicant centenarium: sic decies decem decies. Et vult significare decies decem decies. Et vult significare in hoc Salomon perfectam tentationem in hoc Salomon perfectam tentationem hujus mulieris secundum quadraturam hujus mulieris secundum quadraturam quatuor affectionum naturalium, quæ quatuor affectionum naturalium, quæ sunt seminarium omnis virtutis et omnis sunt seminarium omnis virtutis et omnis vitii. vitii.

6 6

Spes, Spes,

Sunt autem Metus, Sunt autem Metus,

istæ affectiones, Moror, istæ affectiones, Moror,

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Gaudium. Gaudium.

Tentatio autem est per probationem Tentatio autem est per probationem militiæ in qua pugnamus contra diabo- militiæ in qua pugnamus contra diabo- lum, mundum, et carnem. lum, mundum, et carnem.

In hac enim militia vix fortis in- In hac enim militia vix fortis in- venitur, et præcipue mulier quia sicut venitur, et præcipue mulier quia sicut dicit Salomon, Eccle. VII, 29: Virum dicit Salomon, Eccle. VII, 29: Virum de mille unum reperi, mulierem ex om- de mille unum reperi, mulierem ex om- nibus non inveni intelligens hoc non de nibus non inveni intelligens hoc non de sexu, sed potius de resolutis in molli- sexu, sed potius de resolutis in molli- tiem concupiscentiæ carnalis. De hac tiem concupiscentiæ carnalis. De hac militia dicitur, Job, VII, 1: Militia est militia dicitur, Job, VII, 1: Militia est vila hominis super terram. Per tale enim vila hominis super terram. Per tale enim exercitium tentationum probat Deus san- exercitium tentationum probat Deus san- ctos suos, et invenit illos dignos se, ut ctos suos, et invenit illos dignos se, ut dicitur, Sapient. 11, 5. dicitur, Sapient. 11, 5.

Sententia versus sequentis hanc litte- Sententia versus sequentis hanc litte- ram colligitur in duobus, quorum unum ram colligitur in duobus, quorum unum est interrogatio notans hujus mulieris, est interrogatio notans hujus mulieris, de qua loquitur, inquisitionem: ubi di- de qua loquitur, inquisitionem: ubi di- cit: cit:

Mulierum fortem quis inveniet? Mulierum fortem quis inveniet?

Secundum est laus alta mulieris in- Secundum est laus alta mulieris in- ventæ et hæc habetur cum dicitur : ventæ et hæc habetur cum dicitur :

modis investigare possumus. Uno mo- modis investigare possumus. Uno mo- do per definitionem. Quia mulier est do per definitionem. Quia mulier est quæ generat in seipsa ex semine alte- quæ generat in seipsa ex semine alte- rius vir autem est qui generat in alia rius vir autem est qui generat in alia ex semine proprio et hoc competit Ec- ex semine proprio et hoc competit Ec- clesiæ, quæ est uxor agni, ut dicitur clesiæ, quæ est uxor agni, ut dicitur Apoc. xxi, 91 : quæ Ecclesia conceptum Apoc. xxi, 91 : quæ Ecclesia conceptum omnem, quem castis visceribus Deo pro- omnem, quem castis visceribus Deo pro- ducit non ex seipsa, sed ex semine gra- ducit non ex seipsa, sed ex semine gra- tiæ Christi, viri sui, concipit: sicut dicit tiæ Christi, viri sui, concipit: sicut dicit Apostolus, II ad Corinth. 111, 5: Non Apostolus, II ad Corinth. 111, 5: Non quod sufficientes simus cogitare aliquid quod sufficientes simus cogitare aliquid a nobis, quasi ex nobis: sed sufficientia a nobis, quasi ex nobis: sed sufficientia nostra ex Deo est. Ad Galat. III, 5: Quis nostra ex Deo est. Ad Galat. III, 5: Quis ergo tribuit vobis Spiritum, et opera- ergo tribuit vobis Spiritum, et opera- tur virtutes in vobis ? Quasi diceret: Ne- tur virtutes in vobis ? Quasi diceret: Ne- mo nisi Christus. Joan. 1, 16: De pleni- mo nisi Christus. Joan. 1, 16: De pleni- tudine ejus, scilicet Christi, nos omnes tudine ejus, scilicet Christi, nos omnes accepimus, et gratiam pro gratia. Et, accepimus, et gratiam pro gratia. Et, Isa. XXVI, 17 et 18: Sic facti sumus Isa. XXVI, 17 et 18: Sic facti sumus a facie tua, Domine. Concepimus, et a facie tua, Domine. Concepimus, et quasi parturivimus, et peperimus spi- quasi parturivimus, et peperimus spi- ritum, salutis scilicet. ritum, salutis scilicet.

: :

Secundo modo, Ecclesia et fidelis ani- Secundo modo, Ecclesia et fidelis ani- ma cognoscuntur esse mulier per in- ma cognoscuntur esse mulier per in- strumenta membrorum quibus mulier a strumenta membrorum quibus mulier a viro differt quæ sunt quatuor. Primum viro differt quæ sunt quatuor. Primum instrumentum est ad semen recipiendum. instrumentum est ad semen recipiendum. Secundum, ad semen conservandum et Secundum, ad semen conservandum et formandum in partum. Tertium est mi- formandum in partum. Tertium est mi- nistrativum materiæ formandæ in corpus nistrativum materiæ formandæ in corpus

Procul et de ultimis finibus pretium embryonis. Quartum est instrumentum Procul et de ultimis finibus pretium embryonis. Quartum est instrumentum

ejus. ejus.

In prima notantur quatuor. Primum In prima notantur quatuor. Primum est hoc quod quæritur, quia mulier. Se- est hoc quod quæritur, quia mulier. Se- cundum est in qua dispositione quæritur, cundum est in qua dispositione quæritur, quia fortis. Tertium est dignitas quæren- quia fortis. Tertium est dignitas quæren- tis, et hoc notatur per dictionem inter- tis, et hoc notatur per dictionem inter- rogativam, Quis. Quartum est inquisitio- rogativam, Quis. Quartum est inquisitio- nis diligentia, quæ signatur cum dicitur, nis diligentia, quæ signatur cum dicitur, Inveniet. Inveniet.

Sed revertamur ad primum, conside- Sed revertamur ad primum, conside- rantes quare Ecclesia, vel fidelis anima rantes quare Ecclesia, vel fidelis anima mulier sit appellata. Et hoc duobus mulier sit appellata. Et hoc duobus

1 Apoc. XXI, 9: Veni, et ostendam tibi spon- 1 Apoc. XXI, 9: Veni, et ostendam tibi spon-

per quod educatur parvulus jam editus per quod educatur parvulus jam editus ad lucem. Primum dicitur semen, secun- ad lucem. Primum dicitur semen, secun- dum matrix, tertium fons sanguinis, dum matrix, tertium fons sanguinis, quartum ubera. quartum ubera.

Et hæc spiri- Et hæc spiri- tualiter in Ec- tualiter in Ec-

clesia sunt clesia sunt

Zelus animarum, Zelus animarum, Exhortatio, Exhortatio, Pietas, Pietas, Congratulatio. Congratulatio.

Per zelum enim animarum primo Ec- Per zelum enim animarum primo Ec- clesia concipit salutem conversorum. clesia concipit salutem conversorum. Per exhortationem autem quasi quadam Per exhortationem autem quasi quadam manu doctrinæ format conceptum. Sed manu doctrinæ format conceptum. Sed pietas, quæ « est benevolentia in omnes pietas, quæ « est benevolentia in omnes

sam, uxorem Agni. sam, uxorem Agni.

LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. I. § 1. LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. I. § 1.

«< imagine Dei insignitos, » ut dicit Au- «< imagine Dei insignitos, » ut dicit Au- gustinus, materiam administrat, ne defi- gustinus, materiam administrat, ne defi- ciat in formando, dum non quærit quæ ciat in formando, dum non quærit quæ illorum sunt quos generat, sed potius illorum sunt quos generat, sed potius ipsos. Quartum vero, scilicet congratu- ipsos. Quartum vero, scilicet congratu- latio, ex una parte sui tamquam ex uno latio, ex una parte sui tamquam ex uno ubere fundit lac invitationis ad meliora, ubere fundit lac invitationis ad meliora, et ex alia parte tamquam ex alio ubere et ex alia parte tamquam ex alio ubere ministrat lac confortationis ad perma- ministrat lac confortationis ad perma- nendum in eo quod jam accepit a Domi- nendum in eo quod jam accepit a Domi- no secundum quod etiam duo nutri- no secundum quod etiam duo nutri- mentum lactis operatur in parvulo, scili- mentum lactis operatur in parvulo, scili- cet incrementum in majus, et vitæ per- cet incrementum in majus, et vitæ per- severantiam. severantiam.

: :

Cantic. VII, 1 Juncturæ femorum tuo- Cantic. VII, 1 Juncturæ femorum tuo- rum sicut monilia, quæ fabricata sunt rum sicut monilia, quæ fabricata sunt manu artificis. manu artificis.

Et per femora intelligitur zelus ani- Et per femora intelligitur zelus ani- marum. « Monile autem, ut dicit Isido- marum. « Monile autem, ut dicit Isido- «rus in libro de Etymologiis, dicitur a «rus in libro de Etymologiis, dicitur a << monendo vel a muniendo. » Dabatur << monendo vel a muniendo. » Dabatur enim sponsis a sponso ut esset moni- enim sponsis a sponso ut esset moni- mentum recordationis sponsi abeuntis. mentum recordationis sponsi abeuntis. Et sic zelus est in Ecclesia, per quem ju- Et sic zelus est in Ecclesia, per quem ju- gem sponsi recordationem et amorem gem sponsi recordationem et amorem semper desideramus fructificare semen semper desideramus fructificare semen sponsi, recordantes ejus quod scribitur, sponsi, recordantes ejus quod scribitur, Genes. xxxvII, 7, et seq., de Her et Genes. xxxvII, 7, et seq., de Her et Onan, filiis Juda, quorum unus nequam Onan, filiis Juda, quorum unus nequam fuit, scilicet Her, non spargendo semen fuit, scilicet Her, non spargendo semen in vase proprio, et ideo interfectus est. in vase proprio, et ideo interfectus est. Alter autem scilicet Onan, sciens non si Alter autem scilicet Onan, sciens non si bi nasci filios, semen fundebat in terram, bi nasci filios, semen fundebat in terram, et ideo etiam ipse interfectus est. Her et ideo etiam ipse interfectus est. Her quippe interpretatur consurgens confu- quippe interpretatur consurgens confu- sio, et significat eos qui secundum ma- sio, et significat eos qui secundum ma- gna sibi data non intendunt lucrum gna sibi data non intendunt lucrum secundum zelum animarum, sed tur- secundum zelum animarum, sed tur- pem quæstum, adulterantes, sicut dicit pem quæstum, adulterantes, sicut dicit Apostolus, verbum Dei 1. Onan autem Apostolus, verbum Dei 1. Onan autem interpretatur dolor gratiæ, et signi- interpretatur dolor gratiæ, et signi- ficat vanos et in superbiam elatos, qui ficat vanos et in superbiam elatos, qui sibi ad propriam laudem volunt nasci sibi ad propriam laudem volunt nasci filios gratiæ, non recipientes semen in filios gratiæ, non recipientes semen in zelo animæ, sed potius in zelo vanitatis zelo animæ, sed potius in zelo vanitatis

1 II ad Corinth. 11, 17. 1 II ad Corinth. 11, 17.

7 7

et laudis suæ prædicantes, juxta Apo- et laudis suæ prædicantes, juxta Apo- stolum, semetipsos et non Deum. Isti stolum, semetipsos et non Deum. Isti ambo interficiuntur a Domino: quia ambo interficiuntur a Domino: quia supplicio mortis æternæ condemnantur. supplicio mortis æternæ condemnantur. Monile vero dictum a muniendo dabatur Monile vero dictum a muniendo dabatur sponsis ad conclusionem sinus, ne adul sponsis ad conclusionem sinus, ne adul ter insereret manum in gremium pudo- ter insereret manum in gremium pudo- ris. Et sic iterum zelus pudorem custodit ris. Et sic iterum zelus pudorem custodit animæ sive Ecclesiæ: secundum quod animæ sive Ecclesiæ: secundum quod dicitur in Psal. LXVIII, 10: Zelus domus dicitur in Psal. LXVIII, 10: Zelus domus tuæ comedit me. Domus enim Dei ani- tuæ comedit me. Domus enim Dei ani- ma fidelis est. ma fidelis est.

De matrice, quam supra diximus ex- De matrice, quam supra diximus ex- hortationem esse, dicit Apostolus, ad hortationem esse, dicit Apostolus, ad Galat. IV, 19: Filioli mei, quos iterum Galat. IV, 19: Filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur Christus in vo- parturio, donec formetur Christus in vo- bis. Et nota quod duobus vitiis matricis bis. Et nota quod duobus vitiis matricis præcipue impeditur partus: quorum præcipue impeditur partus: quorum unum est nimia lubricitas, ex qua fit unum est nimia lubricitas, ex qua fit quod semen non potest persistere. Alte- quod semen non potest persistere. Alte- rum est nimia clausio impediens seminis rum est nimia clausio impediens seminis ingressum. ingressum.

Et sic est spiritualiter in exhortationi- Et sic est spiritualiter in exhortationi- bus in verbo Domini: quia nimia loqua- bus in verbo Domini: quia nimia loqua- citas nimium fluens in semine frustratur. citas nimium fluens in semine frustratur. a fructu, et ideo dicitur, Levit. xv, 2 et a fructu, et ideo dicitur, Levit. xv, 2 et seq. Vir, qui patitur fluxum seminis, seq. Vir, qui patitur fluxum seminis, immundus erit. Et tunc judicabitur huic immundus erit. Et tunc judicabitur huic vitio subjacere, cum per singula mo- vitio subjacere, cum per singula mo- menta adhæserit carni ejus, atque con- menta adhæserit carni ejus, atque con- creverit foedus humor. Omne stratum, creverit foedus humor. Omne stratum, in quo dormierit, immundum erit, et in quo dormierit, immundum erit, et ubicumque sederit. Fœdus humor semi- ubicumque sederit. Fœdus humor semi- nalis est sermo non competens tem- nalis est sermo non competens tem- pori, nec his qui audiunt. Stratum pori, nec his qui audiunt. Stratum autem in quo dormit, est hoc in quo autem in quo dormit, est hoc in quo per delectationem mentis quiescit, et per delectationem mentis quiescit, et hoc est peccatum et scurrilitas. hoc est peccatum et scurrilitas.

Conclusio vero sive clausio matricis Conclusio vero sive clausio matricis est quando verbum exhortationis, quod est quando verbum exhortationis, quod multis prodesse poterat, damnabili tegi- multis prodesse poterat, damnabili tegi- tur silentio, sicut dicitur, Ezechiel. III, 17 tur silentio, sicut dicitur, Ezechiel. III, 17 et seq. : Fili hominis, speculatorem de- et seq. : Fili hominis, speculatorem de- di te domui Israel: et audies de ore di te domui Israel: et audies de ore meo verbum, et annuntiabis eis ex me. meo verbum, et annuntiabis eis ex me.

prædicamus, sed Jesum Christum Dominum no- prædicamus, sed Jesum Christum Dominum no-

2 II ad Corinth. IV, 5: Non enim nosmetipsos strum, etc. 2 II ad Corinth. IV, 5: Non enim nosmetipsos strum, etc.

8 8

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Si dicente me ad impium: Morte morie- Si dicente me ad impium: Morte morie- ris, non annuntiaveris ei, neque locu- ris, non annuntiaveris ei, neque locu- tus fueris ut avertatur a via sua impia, tus fueris ut avertatur a via sua impia, et vivat, ipse impius in iniquitate sua et vivat, ipse impius in iniquitate sua morietur, sanguinem autem ejus de ma- morietur, sanguinem autem ejus de ma- nu tua requiram. Si autem tu annuntia- nu tua requiram. Si autem tu annuntia- veris impio, et ille non fuerit conversus veris impio, et ille non fuerit conversus ab impietate sua, et a via sua impia, ab impietate sua, et a via sua impia, ipse quidem in iniquitate sua morietur : ipse quidem in iniquitate sua morietur : tu autem animam tuam liberasti. Sed et tu autem animam tuam liberasti. Sed et si conversus justus a justitia sua fuerit, si conversus justus a justitia sua fuerit, et fecerit iniquitatem, ponam offendicu- et fecerit iniquitatem, ponam offendicu- lum coram eo ipse morietur quia non lum coram eo ipse morietur quia non annuntiasti ei: in peccato suo morietur, annuntiasti ei: in peccato suo morietur, et non erunt in memoria justitiæ ejus et non erunt in memoria justitiæ ejus quas fecit, sanguinem vero ejus de ma- quas fecit, sanguinem vero ejus de ma- nu tua requiram. Si autem tu annun- nu tua requiram. Si autem tu annun- tiaveris justo ut non peccet justus, et ille tiaveris justo ut non peccet justus, et ille non peccaverit, vivens vivet, quia an- non peccaverit, vivens vivet, quia an- nuntiasti ei, et tu animam tuam libe- nuntiasti ei, et tu animam tuam libe-

rasti. rasti.

Tertium quo differt mulier a viro est Tertium quo differt mulier a viro est fons sanguinis, quem supra diximus esse fons sanguinis, quem supra diximus esse pietatem, prout pietas dicitur « bene- pietatem, prout pietas dicitur « bene- « volentia in omnes imagine Dei insigni- « volentia in omnes imagine Dei insigni- «tos » quia sic est unum de donisSpiri- «tos » quia sic est unum de donisSpiri- tussancti, sicut dicit Augustinus.Et ex isto tussancti, sicut dicit Augustinus.Et ex isto fonte egreditur verbum manans sangui- fonte egreditur verbum manans sangui- nem dilectionis proximi, per quam for- nem dilectionis proximi, per quam for- tis mulier abundat in omnibus quæ exi- tis mulier abundat in omnibus quæ exi- guntur ad formationem parvulorum in guntur ad formationem parvulorum in Christo quod notatur in verbo Aposto- Christo quod notatur in verbo Aposto- li, ubi dicit, Il ad Corinth. v, 13 et 14: li, ubi dicit, Il ad Corinth. v, 13 et 14: Sive mente excedimus, Deo: sive sobrii Sive mente excedimus, Deo: sive sobrii sumus, vobis: charitas enim Christi ur- sumus, vobis: charitas enim Christi ur- get nos, hoc est, quidquid in contempla- get nos, hoc est, quidquid in contempla- tione haurimus mente Deo excedendo, et tione haurimus mente Deo excedendo, et quidquid in sobrietate actionis operari quidquid in sobrietate actionis operari possumus, totum facimus vobis: et hoc possumus, totum facimus vobis: et hoc ideo quia charitas Christi urget nos. Sicut ideo quia charitas Christi urget nos. Sicut enim abundantia sanguinis urget in ap- enim abundantia sanguinis urget in ap- petitum generationis, sic abundantia petitum generationis, sic abundantia charitatis urget in desiderium genera- charitatis urget in desiderium genera- tionis spiritualis. Et ideo, II ad Co- tionis spiritualis. Et ideo, II ad Co- rinth. vi, 11 et 12: Os nostrum patet ad rinth. vi, 11 et 12: Os nostrum patet ad vos, o Corinthii, cor nostrum dilatatum vos, o Corinthii, cor nostrum dilatatum

1 Psal. XLIV, 3. 1 Psal. XLIV, 3.

VOS, VOS,

et et

est. Non angustianini in nobis. Quasi di- est. Non angustianini in nobis. Quasi di- ceret: Os pietatis amplum est ad ceret: Os pietatis amplum est ad cor charitatis ad vos latum est et abun- cor charitatis ad vos latum est et abun- dans, nihil in nobis angustum et arctum dans, nihil in nobis angustum et arctum potestis experiri, quo minus fecerim in potestis experiri, quo minus fecerim in formatione omnium vestrum in Christo. formatione omnium vestrum in Christo. Et hoc est quod dicit in Actibus, xx, 26 Et hoc est quod dicit in Actibus, xx, 26 et 27: Contestor vos hodierna die, quia et 27: Contestor vos hodierna die, quia mundus sum a sanguine omnium vestrum. mundus sum a sanguine omnium vestrum. Non enim subterfugi quominus annun- Non enim subterfugi quominus annun- tiarem vobis omne consilium Dei. Et no- tiarem vobis omne consilium Dei. Et no- ta quod dicitur in libro de Animalibus, ta quod dicitur in libro de Animalibus, quod « sanguis menstruus juvenum mu- quod « sanguis menstruus juvenum mu- << lierum albus est semper. » Antiquis << lierum albus est semper. » Antiquis autem mulieribus desinunt muliebria, autem mulieribus desinunt muliebria, sicut dicitur, Genes. XVIII, 11, quod de- sicut dicitur, Genes. XVIII, 11, quod de- sierant Saræ fieri muliebria. Et sic duo sierant Saræ fieri muliebria. Et sic duo spiritualiter corrumpunt fontem sangui- spiritualiter corrumpunt fontem sangui- nis a proprio colore qui est rubor proce- nis a proprio colore qui est rubor proce- dens a flamma ignis dilectionis Dei : dens a flamma ignis dilectionis Dei : quorum unum est dissolutio juvenilis, quorum unum est dissolutio juvenilis, et alterum cupiditas faciens refrigescere et alterum cupiditas faciens refrigescere charitatem. De primo dicitur, Jerem. charitatem. De primo dicitur, Jerem. XXXI, 19 Confusus sum, et erubui, XXXI, 19 Confusus sum, et erubui, quoniam sustinui opprobrium adolescen- quoniam sustinui opprobrium adolescen- tiæ meæ. De secundo dicitur, Matth, xxiv, tiæ meæ. De secundo dicitur, Matth, xxiv, 12: Quoniam abundavit iniquitas, refri- 12: Quoniam abundavit iniquitas, refri- gescet charitas multorum. gescet charitas multorum.

Quartum vero, quod est ad nutrien- Quartum vero, quod est ad nutrien- dum parvulos jam natos in Christo, di- dum parvulos jam natos in Christo, di- ximus esse congratulationem habentem ximus esse congratulationem habentem duas mammillas: ex quarum una, scili- duas mammillas: ex quarum una, scili- cet invitationis ad meliora, fundit fortis cet invitationis ad meliora, fundit fortis mulier lac profectus spiritualis ex alte- mulier lac profectus spiritualis ex alte- ra autem, scilicet confortationis, fundit ra autem, scilicet confortationis, fundit lac perseverantiæ in bono quod accepit. lac perseverantiæ in bono quod accepit. Et hoc est quod dicit Apostolus, I ad Co- Et hoc est quod dicit Apostolus, I ad Co- rinth. III, 1 et 2: Tamquam parvulis in rinth. III, 1 et 2: Tamquam parvulis in Christo, lac vobis potum dedi, non es- Christo, lac vobis potum dedi, non es- cam. Et in Cantic. IV, 11: Mel et lac cam. Et in Cantic. IV, 11: Mel et lac sub lingua tua. Quod glossat Psalmista, sub lingua tua. Quod glossat Psalmista, dicens: Diffusa est gratia in labiis tuis, dicens: Diffusa est gratia in labiis tuis, etc. 1. etc. 1.

Et sic habetur quare mulier dicatur Et sic habetur quare mulier dicatur Ecclesia, vel fidelis anima. Ecclesia, vel fidelis anima.

LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. I, § 2. LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. I, § 2.

§ 2 § 2

Secundum est dispositio in qua quæ- Secundum est dispositio in qua quæ- ritur mulier, et hæc est fortitudo quæ ritur mulier, et hæc est fortitudo quæ notatur cum dicitur, « Fortem. » notatur cum dicitur, « Fortem. »

Dicitur autem mulier hæc fortis prop- Dicitur autem mulier hæc fortis prop- ter duo in quibus omnis attenditur for- ter duo in quibus omnis attenditur for- titudo. Unum est difficultas actus èt titudo. Unum est difficultas actus èt operationis ejus. Alterum est altitudo operationis ejus. Alterum est altitudo roboris ejus in vincendo quæque fortissi- roboris ejus in vincendo quæque fortissi-

ma. ma.

Primum horum est in tribus, scilicet Primum horum est in tribus, scilicet in hoc quod aggreditur difficilia. Secun- in hoc quod aggreditur difficilia. Secun- dum, in hoc quod sustinet. Tertium, in dum, in hoc quod sustinet. Tertium, in hoc quod non deficit in perferendo hoc quod non deficit in perferendo utrumque. utrumque.

Primum horum est quia aggreditur Primum horum est quia aggreditur fortissime tentationes hostis. Et de hoc fortissime tentationes hostis. Et de hoc habetur in Job, III, 8, ubi dicit : Male- habetur in Job, III, 8, ubi dicit : Male- dicant ei qui maledicunt diei, qui parati dicant ei qui maledicunt diei, qui parati sunt suscitare Leviathan. Leviathan in- sunt suscitare Leviathan. Leviathan in- terpretatur additamentum eorum, et terpretatur additamentum eorum, et signat diabolum, qui suadet damnatio- signat diabolum, qui suadet damnatio- nem hominum. Hunc aggreditur susci- nem hominum. Hunc aggreditur susci- tando contra se fortis mulier, quando per tando contra se fortis mulier, quando per opera virtutum diabolum ad certamen opera virtutum diabolum ad certamen invitat tentationum. Et hoc est quod di- invitat tentationum. Et hoc est quod di- citur in Genes. III, 15: Ipsa conteret ca- citur in Genes. III, 15: Ipsa conteret ca- put tuum, quia terribilis est serpens in put tuum, quia terribilis est serpens in capite. Fortitudo hujus pugnæ significata capite. Fortitudo hujus pugnæ significata est in Genes.xxx11,26 et seq., in lucta Ja- est in Genes.xxx11,26 et seq., in lucta Ja- cob cum Angelo, in qua tria occurrunt cob cum Angelo, in qua tria occurrunt Jacob, scilicet quod benedictus est ab An- Jacob, scilicet quod benedictus est ab An- gelo, et quod confortatus est contra fra- gelo, et quod confortatus est contra fra- trem. Dixit enim Si contra Deum fortis trem. Dixit enim Si contra Deum fortis fuisti, quanto magis contra homines fuisti, quanto magis contra homines prævalebis? Et quod confregit nervum prævalebis? Et quod confregit nervum femoris ejus. Quæ signant tria quæ con- femoris ejus. Quæ signant tria quæ con- veniunt ei qui fortiter aggreditur pug- veniunt ei qui fortiter aggreditur pug- nam spiritualem. Ille enim benedictio- nam spiritualem. Ille enim benedictio- nem gratiæ accipit contra diabolum, et nem gratiæ accipit contra diabolum, et robur virtutum accipit contra mundum, robur virtutum accipit contra mundum, insuper emarcescit concupiscentia femo- insuper emarcescit concupiscentia femo- ris, quia femur locus delectationis est. ris, quia femur locus delectationis est. Secundum quod est in actu fortitudi- Secundum quod est in actu fortitudi-

: :

9 9

nis, est fortiter sustinere adversa: quia, nis, est fortiter sustinere adversa: quia, sicut dicit Apostolus, II ad Timoth. m, sicut dicit Apostolus, II ad Timoth. m, 12 Omnes, qui pie volunt vivere in 12 Omnes, qui pie volunt vivere in Christo Jesu, persecutionem patientur. Christo Jesu, persecutionem patientur. Sic fortis fuit illa mulier de qua legitur, Sic fortis fuit illa mulier de qua legitur, II Machab. vn, 20 et seq. : Supra modum II Machab. vn, 20 et seq. : Supra modum autem mater mirabilis, et bonorum me- autem mater mirabilis, et bonorum me- moria digna, quæ pereuntes septem filios moria digna, quæ pereuntes septem filios sub unius diei tempore conspiciens, bono sub unius diei tempore conspiciens, bono animo ferebat, propter spem quam in animo ferebat, propter spem quam in Deum habebat: singulos illorum horta- Deum habebat: singulos illorum horta- batur voce patria fortiter, repleta sa- batur voce patria fortiter, repleta sa- pientia: et fœmineæ cogitationi masculi- pientia: et fœmineæ cogitationi masculi- num animum inserens, etc. Sic etiam for- num animum inserens, etc. Sic etiam for- tis fuit filius ejus ibidem, qui tertio illudi- tis fuit filius ejus ibidem, qui tertio illudi- tur, de quo dicit Scriptura, ejusdem ca- tur, de quo dicit Scriptura, ejusdem ca- pituli, y. 10 et seq., quod linguam po- pituli, y. 10 et seq., quod linguam po- stulatus cito protulit, et manus constan- stulatus cito protulit, et manus constan- ter extendit, et cum fiducia ait: E cœlo ter extendit, et cum fiducia ait: E cœlo ista possideo, sed propter Dei leges ista possideo, sed propter Dei leges nunc hæc ipsa despicio, quoniam ab nunc hæc ipsa despicio, quoniam ab ipso me ea recepturum spero : ita ut rex, ipso me ea recepturum spero : ita ut rex, et qui cum ipso erant, mirarentur ado- et qui cum ipso erant, mirarentur ado- lescentis animum, quod tamquam nihi- lescentis animum, quod tamquam nihi- lum duceret cruciatus. lum duceret cruciatus.

Tertium est longanimiter perseverare Tertium est longanimiter perseverare in utrisque. De quo dicitur, Isa. XL, 29 in utrisque. De quo dicitur, Isa. XL, 29 et seq. Qui dat lasso virtutem, et his et seq. Qui dat lasso virtutem, et his qui non sunt, fortitudinem et robur mul- qui non sunt, fortitudinem et robur mul- tiplicat. Deficient pueri, et laborabunt, tiplicat. Deficient pueri, et laborabunt, et juvenes, id est, pueriliter viventes, hoc et juvenes, id est, pueriliter viventes, hoc est, juvenilia sequentes, in infirmitute est, juvenilia sequentes, in infirmitute cadent, id est, in concupiscentia. Qui au- cadent, id est, in concupiscentia. Qui au- tem sperant in Domino, mutabunt forti- tem sperant in Domino, mutabunt forti- tudinem, assument pennas sicut aquila, tudinem, assument pennas sicut aquila, current et non laborabunt, volabunt et current et non laborabunt, volabunt et non deficient. Per mutationem autem non deficient. Per mutationem autem hujus fortitudinis intelligit, quod semper hujus fortitudinis intelligit, quod semper novi sunt in fortitudine: sicut dicit Psal. novi sunt in fortitudine: sicut dicit Psal. LXXVI, 11: Dixi: Nunc cœpi: hæc mu- LXXVI, 11: Dixi: Nunc cœpi: hæc mu- tatio dexteræ Excelsi. Et hoc est quod tatio dexteræ Excelsi. Et hoc est quod sequitur, Isa. XL, 31: Assument pennas sequitur, Isa. XL, 31: Assument pennas sicut aquila. Aquila enim dicitur reno- sicut aquila. Aquila enim dicitur reno- vare pennas ad primum robur. Unde di- vare pennas ad primum robur. Unde di- citur in Psal. CII, 5; Renovabitur ut citur in Psal. CII, 5; Renovabitur ut aquilæ juventus tua, hoc est, robur ju- aquilæ juventus tua, hoc est, robur ju- ventutis. Unde sequitur: Current, et non ventutis. Unde sequitur: Current, et non laborabunt. Current in strenuitate operis laborabunt. Current in strenuitate operis et passionis longanimiter sustinendo, et et passionis longanimiter sustinendo, et

10 10

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

non laborabunt fortitudine laborem su- non laborabunt fortitudine laborem su- perantes, et volabunt velocitate desiderii perantes, et volabunt velocitate desiderii non deficientes: quia sciunt quod solus non deficientes: quia sciunt quod solus ille qui perseveraverit, salvus erit. ille qui perseveraverit, salvus erit.

cebit vos omnem veritatem. Et, I Joan. cebit vos omnem veritatem. Et, I Joan. 11, 20: Vos unctionem habetis a Sancto, 11, 20: Vos unctionem habetis a Sancto, et nostis omnia. Vinum vero conditum et nostis omnia. Vinum vero conditum ibidem sponso propinatur in gaudio ibidem sponso propinatur in gaudio sancti Spiritus dulcorato, et odorifero sancti Spiritus dulcorato, et odorifero

Altitudo autem roboris est in hoc quod facto condimento omnium virtutum, se- Altitudo autem roboris est in hoc quod facto condimento omnium virtutum, se- vincit quinque fortissima. vincit quinque fortissima.

Deum, Deum, Regnum Dei, Regnum Dei,

Vincit scilicet Diabolum, Vincit scilicet Diabolum,

Regnum diaboli, Regnum diaboli, Proprium animum. Proprium animum.

Deum vincit per charitatis affectum, Deum vincit per charitatis affectum, regnum Dei per instantiam meriti, dia- regnum Dei per instantiam meriti, dia- bolum autem per abjectionem humilita- bolum autem per abjectionem humilita- tis, regnum diaboli per professionem tis, regnum diaboli per professionem voluntariæ paupertatis, et proprium ani- voluntariæ paupertatis, et proprium ani- mum per tranquillitatem patientiæ et mum per tranquillitatem patientiæ et mansuetudinis. mansuetudinis.

: :

De primo horum dicitur, Cantic. VIII, De primo horum dicitur, Cantic. VIII, 2: Apprehendam te, et ducam in domum 2: Apprehendam te, et ducam in domum matris meæ : ibi me docebis, et dabo tibi matris meæ : ibi me docebis, et dabo tibi poculum ex vino condito, et mustum poculum ex vino condito, et mustum malorum granatorum meorum. Appre- malorum granatorum meorum. Appre- hensio est retentio Dei per affectum cha- hensio est retentio Dei per affectum cha- ritatis. Et ideo quasi passus violentiam ritatis. Et ideo quasi passus violentiam ducitur in domum matris, hoc est, in ducitur in domum matris, hoc est, in carnem, quam habemus ex prima matre carnem, quam habemus ex prima matre Eva. Similiter ducitur in cubiculum ge- Eva. Similiter ducitur in cubiculum ge- nitricis, hoc est, in conscientiæ secre- nitricis, hoc est, in conscientiæ secre- tum, quæ cubile est genitricis gratiæ tum, quæ cubile est genitricis gratiæ ut ibi ab anima adstringatur amplexibus ut ibi ab anima adstringatur amplexibus castis, et perfruatur osculis, non in con- castis, et perfruatur osculis, non in con- junctione labiorum carnis, sed in con- junctione labiorum carnis, sed in con- junctione animorum, secundum quod di- junctione animorum, secundum quod di- cit Apostolus, I ad Corinth. vi, 17: Qui cit Apostolus, I ad Corinth. vi, 17: Qui adhæret Domino, unus spiritus est, sci- adhæret Domino, unus spiritus est, sci- licet cum eo. Et ideo sequitur: Ibi me licet cum eo. Et ideo sequitur: Ibi me docebis, quia quando dilectus interius in docebis, quia quando dilectus interius in mente dulci quodam amoris vinculo mente dulci quodam amoris vinculo constringitur, mox etiam intellectus ad constringitur, mox etiam intellectus ad doctrinam veritatis aperitur, secundum doctrinam veritatis aperitur, secundum quod dicitur in Evangelio Joan. xvi, 13: quod dicitur in Evangelio Joan. xvi, 13: Cum venerit ille Spiritus veritatis, do- Cum venerit ille Spiritus veritatis, do-

1 Matth. x, 22 Qui perseveraverit usque in 1 Matth. x, 22 Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. finem, hic salvus erit.

2 Cantic. III, 4 Introducam illum... in cubicu- 2 Cantic. III, 4 Introducam illum... in cubicu-

cundum quod dicitur in Psal. Lxxv, 11: cundum quod dicitur in Psal. Lxxv, 11: Cogitatio hominis confitebitur tibi. Mu- Cogitatio hominis confitebitur tibi. Mu- stum autem malorum granatorum est stum autem malorum granatorum est conceptum nimium desiderium bulliens conceptum nimium desiderium bulliens ad beatitudinem Sanctorum quia in ad beatitudinem Sanctorum quia in malogranato grana cellis propriis dis- malogranato grana cellis propriis dis- tincta sunt, sicut Sancti in æterna bea- tincta sunt, sicut Sancti in æterna bea- titudine distinguunt per differentias præ- titudine distinguunt per differentias præ- miorum, secundum quod dicitur in Psal. miorum, secundum quod dicitur in Psal. CXLIX, 5: Exaltabunt Sancti in gloria, CXLIX, 5: Exaltabunt Sancti in gloria, lætabuntur in cubilibus suis, etc. Et ipse lætabuntur in cubilibus suis, etc. Et ipse Dominus in Evangelio Joan. xiv, 2: In Dominus in Evangelio Joan. xiv, 2: In domo Patris mei mansiones multæ sunt. domo Patris mei mansiones multæ sunt. De victoria super regnum Dei habetur, De victoria super regnum Dei habetur, Matthæi, x1, 12: A diebus Joannis Bap- Matthæi, x1, 12: A diebus Joannis Bap- tistæ usque nunc, regnum cælorum vim tistæ usque nunc, regnum cælorum vim patitur: et violenti rapiunt illud. Et, patitur: et violenti rapiunt illud. Et, Matth. v, 14, quod angusta porta, et Matth. v, 14, quod angusta porta, et arcta via est, quæ ducit ad vitam: et arcta via est, quæ ducit ad vitam: et pauci sunt qui inveniunt eam! Et ideo pauci sunt qui inveniunt eam! Et ideo dicit alibi, Luc. XIII, 24: Contendite in- dicit alibi, Luc. XIII, 24: Contendite in- trare per angustam portam³. Quia vio- trare per angustam portam³. Quia vio- lentia et fortitudo necessaria est ad re- lentia et fortitudo necessaria est ad re- gnum coelorum. gnum coelorum.

De fortitudine diaboli qui vincitur De fortitudine diaboli qui vincitur etiam a forti muliere dicitur, Matth. xi, etiam a forti muliere dicitur, Matth. xi, 29: Quomodo potest quisquam intrare 29: Quomodo potest quisquam intrare in domum fortis, et vasa ejus diripere, in domum fortis, et vasa ejus diripere, nisi prius alligaverit fortem? et tunc nisi prius alligaverit fortem? et tunc domum illius diripiet. Fortis diabolus domum illius diripiet. Fortis diabolus est, domus ejus cor peccatoris est, et va- est, domus ejus cor peccatoris est, et va- sa ejus peccata sunt. Sed fortis mulier sa ejus peccata sunt. Sed fortis mulier alligat eum vinculis gratiæ sacramento- alligat eum vinculis gratiæ sacramento- rum et vasa ejus, hoc est, peccata di- rum et vasa ejus, hoc est, peccata di- ripiet per gratiam virtutum. De hac ripiet per gratiam virtutum. De hac etiam fortitudine dicitur, Job, XL1, 24: etiam fortitudine dicitur, Job, XL1, 24: Non est super terram potestas, quæ com- Non est super terram potestas, quæ com- paretur ei, scilicet Leviathan, qui factus paretur ei, scilicet Leviathan, qui factus est ut nullum timeret. Et vis est in hoc est ut nullum timeret. Et vis est in hoc

lum genitricis meæ. lum genitricis meæ.

3 Cf. Matth. vi, 13. 3 Cf. Matth. vi, 13.

LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. I, § 3. LIB. DE MULIERE FORTI, CAP. I, § 3.

quod dicit super terram: quia potestas quod dicit super terram: quia potestas et fortitudo mulieris hujus non est de et fortitudo mulieris hujus non est de terra, sed de coelo. terra, sed de coelo.

Regnum autem diaboli est in specta- Regnum autem diaboli est in specta- culis et pompis et divitiis hujus mundi : culis et pompis et divitiis hujus mundi : quæ omnia mulier fortis vincit per vo- quæ omnia mulier fortis vincit per vo- luntariam paupertatem, secundum quod luntariam paupertatem, secundum quod dicitur in Evangelio Joan. xvi, 33: Con- dicitur in Evangelio Joan. xvi, 33: Con- fidite, ego vici mundum. Et alibi, in fidite, ego vici mundum. Et alibi, in Joan. XIV, 30 Venit princeps mundi hu- Joan. XIV, 30 Venit princeps mundi hu- jus et in me non habet quidquam. Et in jus et in me non habet quidquam. Et in Matth. IV, Matth. IV, 5 et seq., cum diabolus assu- 5 et seq., cum diabolus assu- meret Jesum in montem excelsum valde, meret Jesum in montem excelsum valde, et ostenderet ei omnia regna mundi et et ostenderet ei omnia regna mundi et gloriam ejus, et diceret quod omnia sibi gloriam ejus, et diceret quod omnia sibi daret si cadens per avaritiam, adoraret daret si cadens per avaritiam, adoraret eum respondit Jesus: Vade, Satana: eum respondit Jesus: Vade, Satana: Scriptum est enim Dominum Deum Scriptum est enim Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies. tuum adorabis, et illi soli servies.

Quinto etiam per mansuetudinem et Quinto etiam per mansuetudinem et patientiam vincit proprium animum, se- patientiam vincit proprium animum, se- cundum quod dicitur, Matth. v, 4: Beati cundum quod dicitur, Matth. v, 4: Beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram. mites, quoniam ipsi possidebunt terram. Quia nulli terram suæ naturæ ad nutum Quia nulli terram suæ naturæ ad nutum possident nisi mansueti et patientes, se- possident nisi mansueti et patientes, se- cundum quod dicit Dominus, Luc. cundum quod dicit Dominus, Luc. 19 In patientia vestra possidebitis ani- 19 In patientia vestra possidebitis ani- mas vestras. Et Salomon, Proverb. xvi, mas vestras. Et Salomon, Proverb. xvi, 32 Qui dominatur animo suo, fortior 32 Qui dominatur animo suo, fortior est expugnatore urbium. est expugnatore urbium.

XXI, XXI,

Istis igitur modis habetur quare dica- Istis igitur modis habetur quare dica- tur fortis mulier. tur fortis mulier.

§ 3 § 3

Sequitur considerare dignitatem quæ- Sequitur considerare dignitatem quæ- rentis, quæ importatur per hanc dictio- rentis, quæ importatur per hanc dictio- nem, « Quis. » nem, « Quis. »

Dicit enim Beatus Hieronymus, quod Dicit enim Beatus Hieronymus, quod in sacra Scriptura hæc dictio, « Quis, » in sacra Scriptura hæc dictio, « Quis, » quandoque notat impossibilitatem, ut quandoque notat impossibilitatem, ut in Isa. LIII, 8 Generationem ejus quis in Isa. LIII, 8 Generationem ejus quis

11 11

enarrabit? secundum quod de æterna enarrabit? secundum quod de æterna generatione intelligitur de qua dicit generatione intelligitur de qua dicit Ambrosius, quod « silet vox, non homi- Ambrosius, quod « silet vox, non homi- « nis tantum, sed etiam Angelorum. » « nis tantum, sed etiam Angelorum. »

Quandoque notat difficultatem, ut pa- Quandoque notat difficultatem, ut pa- tet, Eccli. xxxi, 8 et 9: Beatus di- tet, Eccli. xxxi, 8 et 9: Beatus di- ves qui inventus est sine macula, et qui ves qui inventus est sine macula, et qui post aurum non abiit, nec speravit in post aurum non abiit, nec speravit in pecunia et thesauris ! Quis est hic? et lau- pecunia et thesauris ! Quis est hic? et lau- dabimus eum. Quasi dicat: Difficulter dabimus eum. Quasi dicat: Difficulter invenitur. Et ita sumitur hic, Quis : quia invenitur. Et ita sumitur hic, Quis : quia difficile fuit habere inventorem hujus difficile fuit habere inventorem hujus mulieris. Quia, sicut dicit Anselmus in mulieris. Quia, sicut dicit Anselmus in libro Cur Deus homo: « Duo exigun- libro Cur Deus homo: « Duo exigun- «tur ad hoc quod homo perditus inve- «tur ad hoc quod homo perditus inve- «niatur ad salutem, scilicet quod ille «niatur ad salutem, scilicet quod ille « satisfaciat qui debet et tenetur satisfa- « satisfaciat qui debet et tenetur satisfa- « cere, et hic non est nisi homo: quia « cere, et hic non est nisi homo: quia « non peccavit nisi homo. Et quod ille « non peccavit nisi homo. Et quod ille « satisfaciat qui potest satisfacere, et « satisfaciat qui potest satisfacere, et << hic non est nisi Deus. Creatura enim << hic non est nisi Deus. Creatura enim «quæ totum quod est et potest et ope- «quæ totum quod est et potest et ope- «ratur, pro seipsa debet suo Creatori «ratur, pro seipsa debet suo Creatori « satisfacere pro homine satisfacere « satisfacere pro homine satisfacere « non potest. Sed Deus, qui nulli ali- « non potest. Sed Deus, qui nulli ali- quid debet, pro se si satisfacit, pro alio quid debet, pro se si satisfacit, pro alio « satisfacit. Et ideo eum qui invenit mu- « satisfacit. Et ideo eum qui invenit mu-

» »

lierem per satisfactionem oportuit esse lierem per satisfactionem oportuit esse « Deum et hominem ut deberet in « Deum et hominem ut deberet in « quantum homo, et posset in quantum « quantum homo, et posset in quantum « Deus. » Ideo, in Isa. vII, 14, dicitur: « Deus. » Ideo, in Isa. vII, 14, dicitur: Vocabis nomen ejus Emmanuel, hoc Vocabis nomen ejus Emmanuel, hoc est, Nobiscum Deus¹, hoc est, cum na- est, Nobiscum Deus¹, hoc est, cum na- tura nostra Deus. Et Job,xxx, 23 et 24: tura nostra Deus. Et Job,xxx, 23 et 24: Si fuerit pro eo, id est, pro homine, An- Si fuerit pro eo, id est, pro homine, An- gelus loquens, unus de millibus, ut an- gelus loquens, unus de millibus, ut an- nuntiet hominis æquitatem, miserebitur nuntiet hominis æquitatem, miserebitur ejus, et dicet: Libera eum, ut non des- ejus, et dicet: Libera eum, ut non des- cendat in corruptionem inveni in quo cendat in corruptionem inveni in quo ei propitier. Et debet littera sic pun- ei propitier. Et debet littera sic pun- ctuari: Si Angelus existens unus de mil- ctuari: Si Angelus existens unus de mil- libus fuerit loquens pro eo verba re- libus fuerit loquens pro eo verba re- demptionis, miserebitur ejus, hoc est, demptionis, miserebitur ejus, hoc est, hominis Deus. Et vocat Angelum Chri- hominis Deus. Et vocat Angelum Chri- stum missum in mundum, qui secundum stum missum in mundum, qui secundum Septuaginta interpretes, in Isa. ix, 6,vo- Septuaginta interpretes, in Isa. ix, 6,vo-

1 Matth. 1, 23: Et vocabunt nomen ejus Emma- nuel, quod est interpretatum, Nobiscum Deus. 1 Matth. 1, 23: Et vocabunt nomen ejus Emma- nuel, quod est interpretatum, Nobiscum Deus.